Vantshwa Va Vutisa . . . 

Xana Ndzi Ni Xiphiqo Hi Ndlela Leyi Ndzi Dyaka Ha Yona?

“Minkarhi yin’wana loko ndzi tshama ehansi leswaku ndzi dya, ndzi sungula ku chava kutani ndzi rhurhumela. Ndzi chava leswaku ndzi ta nyuhela. Ndzi tibyela ndzi ku, ‘Ndzi fanele ndzi ehla hi tiphawundi tin’wana ta ntlhanu [tikhilogiramu timbirhi].’”—Melissa.a

“Ndzi lava ku saseka, naswona ndzi swi chava ngopfu ku nyuhela. Kambe a ndzi swi lavi leswaku vanhu va swi tiva leswaku ndza swi hlanta swakudya loko ndzi heta ku dya. Swa nyumisa swinene.”—Amber.

“Ndzi tibyela leswi: ‘ . . . Namuntlha ndzi ta antswisa . . . ‘ Kutani hi ku famba ka siku ndzi tikuma ndzi endla swona leswi a ndzi nga swi lavi, ndzi tikuma ndzi dya hi makolo. Endzhaku ka sweswo ndzi tivona nandzu, kutani ndzi lava ku fa.”—Jennifer.

U LAVA ku languteka u sasekile, sweswo a swi bihanga. U lava ku chaveleriwa loko u karhatekile kumbe u tshikilelekile. Ni sweswo a swi hoxanga. Kambe loko u fana ni un’wana wa vanhwanyana lava boxiweke laha, swi nga ha endleka u ri ni xiphiqo. Loko u ri ni xiphiqo, tiva leswaku a wu swaku. Yinhla hi leyi, vantshwa va timiliyoni—vo tala va vona i vanhwanyana—va ni xiphiqo xa ku dya.b

A hi kambisise vuvabyi bya ku chava ku dya, vuvabyi bya makolo ni bya ku dya ngopfu. Vuvabyi ha byin’we byi ni swikombiso swa byona, kambe hinkwabyo byi fambisana ni langutelo leri hoxeke hi swakudya. Loko u tikuma u ri ni xin’wana xa swikombiso leswi nga laha hansi, tiyiseka leswaku u nga wu kuma mpfuno. U nga antswa!

Nkatsakanyo

◼ KU CHAVA KU DYA. Ku nga khathariseki leswaku u lale njhani, loko nhwanyana la nga ni vuvabyi lebyi a tilanguta exivonini, u tivona a nyuhele ku dlaya. Leswaku a hunguta miri, u ta hundzeleta swilo. Un’wana la nga ni xiphiqo lexi u ri: “Ndzi sungule ku hlayela tikhalori leti kumekaka eka swakudya hinkwaswo leswi ndzi swi dyaka. A ndzi kunguhata hi vukheta swakudya leswi ndzi nga ta swi dya vhiki hinkwaro, nkarhi wun’wana ndzi nga dyi kambe ndzi endla vutiolori hi ndlela yo hundzeleta loko ndzi vona onge ndzi dye swakudya leswi nga ni tikhalori to tala. A ndzi nwa maphilisi ya tsevu yo basisa endzeni hi siku.”

Ku nga ri kungani, munhu a nga ha sungula ku va ni swikombiso swa vuvabyi lebyi bya ku chava ku dya. Xikombiso lexi tolovelekeke i ku sungula ku ondza, kambe a nga ha tlhela a sungula ku guvuka misisi, a va ni nhlonge yo oma, a va ni matshimbi ni marhambu yakwe ma lala. Fambiselo rakwe ra switlhandla ri nga ha kavanyeteka kumbe ri nyamalala tin’hweti to hlayanyana hi ku landzelelana.

Kumbexana swikombiso leswi swi vonaka swi nga ri na khombo, kambe u nga tixisi—Vuvabyi bya ku chava ku dya byi xungeta vutomi. Nkambisiso wun’wana wu kume leswaku emakumu, vuvabyi lebyi byi dlaya kwalomu ka khume ra tiphesente ta vanhu lava byi va hlaseleke, hi ntolovelo swi vangiwa hi ku tsana ka xirho xo karhi kumbe swiphiqo swin’wana leswi fambisanaka ni ku va munhu a nga dyi hi mfanelo.

◼ MAKOLO. Ematshan’weni yo papalata swakudya, nhwanyana la nga ni vuvabyi bya makolo, a nga dyi i tanani mi ta vona, a nga ha dya swakudya leswi nga ni tikhalori leti fikaka eka 15 000 hi tiawara timbirhi ntsena! Kutani wa swi humesa loko a heta ku dya, hi ntolovelo wa swi hlanta kumbe a nwa maphilisi yo basisa endzeni kumbe lama nga ta endla leswaku a tshamela ku tsakamisa.

Hakanyingi vanhu va dya hi ndlela ya makolo exihundleni. Nhwanyana un’wana u ri: “Loko xikolo xi huma, loko ndzi fika ekaya ku nga si fika munhu, a ndzi dya hi ndlela ya makolo. A ndzi tumbeta hi vukheta leswaku ku nga vi na la swi vonaka leswaku ndzi ni makolo.” Kambe, loko a heta ku dya, a a tivona nandzu. U ri: “A ndzi tisola swinene, kambe a ndzi swi tiva leswaku swi ta ndzi olovela ku cinca leswi ndzi swi endleke. A ndzi ta ya exithezini xa le henhla, ndzi ya hlanta, kutani ndzi titwa ndzi ntshunxekile naswona ndzi vona onge ndza swi kota ku lawula vutomi bya mina.”

Ku nga khathariseki leswaku munhu u titwa swi n’wi pfuna njhani, ku humesa swakudya leswi a swi dyeke swi ni khombo. Ku tirhisa ngopfu maphilisi yo basisa endzeni swi onha xingubyana lexi andlaleleke endzeni ka marhumbu naswona swi nga endla leswaku marhumbu ma pfimba kumbe ma ngheniwa hi mavabyi. Ku tshamela ku hlanta swi nga endla leswaku a heleriwa hi mati emirini, a bola meno, swi onha ni khololwani hambi ku ri ku vanga vuvabyi bya mbilu.

◼ KU DYA NGOPFU. Munhu la nga ni xiphiqo lexi u dya ngopfu, ku fana ni la nga ni makolo. Ku hambana ka swona hileswaku yena a nge swi humesi swakudya leswi a swi dyeke. Hikwalaho ka sweswo, a nga ha nyuhela ngopfu. Kambe, van’wana va titsona swakudya endzhaku ka ku dya ngopfu kumbe va endla vutiolori ngopfu. Kutani, loko a hlayisa ntiko wakwe hi ndlela leyi, vandyangu ni vanghana hakanyingi a va xi voni xiphiqo lexi a langutaneke na xona.

Ku fana ni lava chavaka ku dya ni lava nga ni makolo, vanhu lava dyaka ngopfu va ni langutelo leri hoxeke hi swakudya. Nhwanyana un’wana u vula leswi ha yena ni van’wana lava nga ni xiphiqo lexi: “Swakudya i munghana wa hina lonkulu, loyi a tumbeleke—kumbexana hi swona ntsena swi nga munghana wa hina.” Un’wana u ri: “Loko ndzi ri karhi ndzi dya ngopfu, leswin’wana hinkwaswo swi vonaka swi nga ri swa nkoka. Swakudya swi vonaka ku ri swona ntsena nchumu wa nkoka evuton’wini bya mina—swa ndzi chavelela—endzhaku ka ku dya ngopfu ndzi titwa ndzi ri ni nandzu naswona ndzi tshikilelekile.”

Ku dya ngopfu swi ni khombo, hambiloko u nga swi humesi swakudya leswi u swi dyeke. Swi nga ha ku vangela vuvabyi bya chukele, nsusumeto wa le henhla wa ngati, vuvabyi bya mbilu ni mavabyi man’wana yo hlayanyana. Swi nga ha tlhela swi ku tshikilela ngopfu.

Xana Swi Nga Endleka Eka Wena?

Phela, vanhu vo tala lava lavaka ku ehlisa miri kumbe lava lavaka ku endla vutiolori a va na xiphiqo xa ku dya. Nilokoswiritano, endzhaku ko kambisisa mhaka leyi nga laha henhla, swi nga ha endleka u karhatekile leswaku kumbexana u ta va ni xiphiqo xexo. Tivutise:

◼ Xana ndzi khomiwa hi tingana malunghana ni mikhuva ya mina leyi fambisanaka ni swakudya?

◼ Xana ndzi tumbeta ndlela leyi ndzi dyaka ha yona eka van’wana?

◼ Xana swakudya swi hundzeke nchumu wa nkoka ku tlula hinkwaswo evuton’wini bya mina?

◼ Xana ndzi ya exikalweni kambirhi kumbe ku tlula hi siku?

◼ Xana ndzi tihoxa ekhombyeni leswaku ndzi ta hunguta miri?

◼ Xana ndzi tshame ndzi tidliva leswaku ndzi hlanta, kumbe ndzi tirhisa maphilisi ya ku basisa endzeni kumbe ya ku endla leswaku ndzi tshamela ku tsakamisa?

◼ Xana ndlela leyi ndzi dyaka ha yona yi khumbe ndlela leyi ndzi hanyaka ha yona ni van’wana? Hi xikombiso, xana ndzi rhandza ku va swanga ematshan’weni yo va ni vanhu van’wana, leswaku ndzi ta dya ngopfu kumbe ndzi humesa swakudya leswi ndzi swi dyeke swi nga tiviwi hi munhu?

Loko tinhlamulo ta swivutiso leswi ti komba leswaku u ni xiphiqo, tivutise:

◼ Xana ndza swi tsakela hakunene ku hanya hi ndlela leyi?

Kambe, u nga endla yini hi xiyimo lexi?

Teka Goza Sweswi!

Goza ro sungula i ku pfumela leswaku u ni xiphiqo. Danielle u ri: “Endzhaku ko anakanyisisa ha swona, ndzi xiye leswaku ndzi titwa hi ndlela leyi fanaka ni ya vanhwanyana lava nga ni xiphiqo xa ku chava swakudya, nakambe ndzi ni mikhuva leyi kombisaka leswaku ndzi na xona. Ndzi chuhile loko ndzi xiya leswaku ndzi endla swilo leswi endliwaka hi vanhu lava nga ni xiphiqo xexo.”

Endzhaku ka sweswo, khongela eka Yehovha hi xiphiqo xa wena.c N’wi kombele a ku pfuna u vona leswaku i yini xi ku vangelaka xiphiqo lexi leswaku u ta kota ku xi hlula. U nga khongela hilaha Davhida a khongeleke hakona: “Ndzi lavisise, Wena Xikwembu, u tiva mbilu ya mina. Ndzi kambele, u tiva miehleketo ya mina leyi karhataka, u vona loko ku ri ni ndlela leyi nga riki yinene eka mina, u ndzi kongomisa endleleni hilaha ku nga riki na makumu.”—Pisalema 139:23, 24.

Hi hala tlhelo, swi nga ha endleka u nga swi lavi ku hlula xiphiqo xa wena xa ku dya. Swi nga ha endleka se ku ri ndlela leyi u hanyaka ha yona, se xi ku godzomberile. Leyi i mhaka yin’wana leyi u faneleke u yi byela Yehovha hi xikhongelo. Hi swona leswi Danielle a bohekeke ku swi endla. Wa pfumela: “Eku sunguleni, a ndzi nga swi lavi ku hlula xiphiqo lexi. Hikwalaho a ndzi boheka ku khongela leswaku ndzi ta navela ku xi hlula.”

Xa vunharhu, bula ni mutswari kumbe munhu un’wana la kuleke loyi a nga swi kotaka ku ku pfuna. Vatswari lava nga ni rirhandzu a va nge ku khomisi tingana. Kambe, va ta lwela ku tekelela Yehovha, loyi Bibele yi vulaka leswi ha yena: “A nga n’wi langutelanga ehansi hambi ku ri ku nyenya ku xaniseka ka la xanisekaka; naswona a nga n’wi tumbetelanga xikandza xakwe, u n’wi twile loko a kombela ku pfuniwa.”—Pisalema 22:24.

I ntiyiso leswaku, a hi matlangwana ku hlula mikhuva leyi. Eswiyin’weni swin’wana ku nga ha laveka mpfuno wa madokodela.d Nchumu wa nkoka i ku teka goza. Hi swona leswi nhwanyana un’wana loyi a a ri ni makolo a swi endleke. U ri: “Siku rin’wana ndzi swi vonile leswaku mukhuva lowu a wu ndzi lawula. Kambe, a ndzi nga tiyiseki leswaku ndzi ta wu hlula. Eku heteleleni, ndzi endle nchumu wo tika swinene. Ndzi kombele mpfuno.”

Na wena u nga endla leswi fanaka!

SWIVUTISO SWO ANAKANYISISA HA SWONA

◼ Xana u vona onge u ni xiphiqo hi swakudya? Loko swi ti tano, u nga wu kuma kwihi mpfuno?

◼ Xana u nga n’wi pfuna njhani munghana la nga ni xiphiqo hi swakudya?

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 19]

“Ndzi anakanya leswaku u ni xiphiqo ...”

Loko xirho xa ndyangu kumbe munghana wa wena a ku byela marito wolawo, u nga tisirheleli. A hi nge munghana wa wena a a vona leswaku rhoko ra wena ra tlhantlheka hala ndzhaku. Xana a wu nga ta swi tsakela loko o ku byela ri nga si pfuleka? Bibele yi ri: “Ku ni munghana la namarhelaka ku tlula makwavo.” (Swivuriso 18:24) Loko un’wana a ta eka wena a karhatekile hi xiphiqo lexi u nga ha vaka u ri na xona, hi yena munghana wo tano!

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

“Ndzi fanele ndzi lala”

“Ndzi sungule ku hunguta miri. Kutani meno ya mina lamakulu ya hala ndzhaku ka tinhlaya ma guriwile naswona a swi ndzi tikela ku dya. Sweswo swi endle leswaku ndzi chava ku dya. Ndzi sungule ku karhateka ku tlula mpimo hi ndlela leyi ndzi langutekaka ha yona, xisuti xa mina xa n’wabvenga. A ndzi vona swi fanerile leswaku ndzi ya emahlweni ndzi hunguta miri. Ntiko wa mina a wu chavisa. Ndzi wu onhe ngopfu miri wa mina! Sweswi min’wala ya mina a ya ha mili. Ndzi onhe fambiselo ra mina ra miri ra ntumbuluko. Ndzi onhakeriwe hi khwiri ka mune. Ndzi hatle ndzi sungula ku khawuka switlhandla naswona khwiri ra mina a ra ha gayeli kahle. Naswona marhumbu ya mina ma pfimbile. Ndzi tipete eka swiphiqo leswi hikwalaho ko lava ku lala.”—Nicole.

[Bokisi leri nga eka tluka 20]

Loko wo tshuka u rhetemukile

U nga ha hlula xiphiqo xa ku dya, kutani u rhetemuka endzhaku ka mavhiki kumbe tin’hweti ti nga ri tingani. Loko u rhetemuka, u nga heli matimba. Bibele ya pfumela leswaku “lowo lulama a nga ha wa ka nkombo.” (Swivuriso 24:16) Ku rhetemuka a swi vuli leswaku wa tsandzeka. Swo ku tsundzuxa ntsena leswaku u namarhela xiboho xa wena, ku hatla u swi xiya leswaku u le kusuhi ni ku rhetemuka, ni ku hatla u kombela mpfuno eka vanhu lava ku seketelaka, lava nga ku pfunaka.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Hlaya swo tala hi mhaka leyi

Loko u ri ni xiphiqo xa ku dya, swi kahle leswaku u hlaya swo tala hi xiphiqo xexo. Loko u tiva swo tala hi xiphiqo xexo, swi ta olova ku lwa na xona. Kumbexana u nga ha vuyeriwa hi ku pfuxeta rungula leri pfunaka leri kumekaka eka Xalamuka! ya February 8, 1999, matluka 23-32 na May 8, 1999, matluka 13-15 [g99 1/22, matluka 3-12 na g99 4/22, matluka 13-15].

[Bokisi leri nga eka tluka 21]

EKA VATSWARI

Loko n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a ri ni xiphiqo xa ku dya, xana u nga endla yini? Xo sungula, hi kombela u hlaya rungula leri nga eka xihloko lexi hi vukheta ni swikombo swin’wana leswi kombisiweke eka tluka 20. Ringeta ku twisisa xivangelo lexi endleke leswaku n’wana wa wena a endla xiboho xa ku hanya hi ndlela leyi.

Ku xiyiwe leswaku vantshwa vo tala lava nga ni swiphiqo swa swakudya hi lava va tivonelaka ebodlheleni naswona hi ntumbuluko, va lava swilo leswi hetisekeke, va tivekela tipakani leti tlakukeke ngopfu leti va nga taka va nga ti fikeleli. Tiyiseka leswaku a wu nyanyisi xiphiqo xa vona. Aka n’wana wa wena. (Esaya 50:4) Leswaku mi lwisana ni moya wakwe wa ku lava ku hetiseka, “ku anakanyela ka n’wina a ku tiviwe.”—Vafilipiya 4:5.

Nakambe, xiyani leswaku mi swi languta njhani swakudya ni ku nyuhela. Xana mi kandziyise timhaka leti ku tlula mpimo mi nga swi xiyanga, kumbexana hi ku swi vula hi ku kongoma kumbe hi leswi mi swi endlaka? Tsundzukani, vantshwa va karhateke ngopfu hi ndlela leyi va langutekaka ha yona. Hambi ku ri ku n’wi tlangisa hi ku vula leswaku “u xi dudla” kumbe ku vula leswaku ku nyuhela kakwe i ka vuntshwa swi nga endla leswaku muntshwa a sungula ku karhateka.

Loko se mi anakanyisise kahle hi mhaka leyi, bulani ni n’wana wa n’wina swi suka embilwini.

◼ Swi kunguhateni kahle leswi mi nga ta swi vula nileswaku mi ta swi vula rini.

◼ Swi vekeni erivaleni leswaku mi karhatekile nileswaku mi lava ku pfuna.

◼ Mi nga hlamali loko o rhanga hi ku tisirhelela.

◼ Lehisani mbilu loko mi yingise leswi a swi vulaka.

Xa nkoka ngopfu, hoxani xandla eku pfuneni n’wana wa n’wina. N’wi pfuneni mi ri ndyangu leswaku a hlula xiphiqo lexi!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]

Swi nga ha lava leswaku u khongelela ku va la antswaka