Watchtower LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Watchtower
LAYIBURARI YA LE KA WEB SITE
Xitsonga
  • BIBELE
  • MIKANDZIYISO
  • TINHLENGELETANO TA VANDHLA
  • w87 5/1 matl. 22-30
  • Ku Languta eNdzhaku Eka Malembe Lama Tlulaka 93 Ya Ku Hanya

A ku na vhidiyo.

Hi khomele, ku ve ni xiphiqo loko hi tlanga vhidiyo leyi.

  • Ku Languta eNdzhaku Eka Malembe Lama Tlulaka 93 Ya Ku Hanya
  • Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1987
  • Swihloko
  • Tinhlokomhaka Tin'wana Leti Yelana Na Yona
  • Xikolo Xa Le Henhla Ni Kholichi
  • “Lowu I Ntiyiso!”
  • Ku Tiva Makwerhu Russell
  • “The Finished Mystery”
  • Ku Rhamberiwa eBethele
  • Malunghelo ya Radio Ni Ntsombano
  • Mindzhundzuluko Eka Vuungameri Bya Sosayiti
  • Vutomi Bya Mina eNhlengeletanweni Ya Yehova Leyi Kongomisiwaka Hi Moya
    Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1988
  • Twarisani Hosi Ni Mfumo! (1919-1941)
    Timbhoni Ta Yehovha I Vahuweleri Va Mfumo Wa Xikwembu
  • Ku Twarisa Mahungu Lamanene Handle Ko Karhala (1942-1975)
    Timbhoni Ta Yehovha I Vahuweleri Va Mfumo Wa Xikwembu
  • Nkarhi Wa Ku Ringiwa (1914-1918)
    Timbhoni Ta Yehovha I Vahuweleri Va Mfumo Wa Xikwembu
Vona Swo Tala
Xihondzo xo Rindza Xi Huwelela Mfumo Wa Yehovha—1987
w87 5/1 matl. 22-30

Ku Languta eNdzhaku Eka Malembe Lama Tlulaka 93 Ya Ku Hanya

Hi ku vula ka Frederick W. Franz

HI SEPTEMBER 12, 1893, ku velekiwile n’wana wa mufana eCovington, Kentucky, leyi nga hi tlhelo ra dzonga ra nambu lowu langutaneke na Cincinnati, Ohio. Tata wakwe la tsakeke, Edward Frederick Franz, ni mana wakwe la tsakeke, Ida Louise née Krueger, va thye n’wana loyi wa vona vito ra Frederick William Franz.

Koloko a ku ri ku sungula ka malembe ya mina ya 93 ya ku hanya. Tata wa mina, la velekiweke eJarimani, a a tivula wa Kereke ya Lutere kutani u endle leswaku ndzi khuvuriwa hi ku va mufundhisi a tlhandleka voko rakwe leri tsakamisiweke emombyeni wa mina. Xitifikheti xo khuvuriwa xi tatiwile, ivi xi furemisiwa ni ku hayekiwa ekhumbini ra yindlu ya ka hina, kun’we na switifikheti swo khuvuriwa swa tihosi ta mina timbirhi ta xinuna, Albert Edward na Herman Frederick. Hi le ndzhaku ka malembe ya 20 ntsena laha ndzi tiveke ndlela leyi xiendlo xo tano xa vukhongeri xi nga twananiki na matsalwa ha yona.

A ku ri loko hi rhurhile eGreenup Street laha ro sungula ndzi voneke golonyi leyi pfumalaka tihanci, movha lowu pfulekeke wa vanhu vambirhi, wu ri karhi wu famba hi xitarata. Endzhaku ka malembe yo tala ndzi vone xihahampfhuka. Hi tshame ekusuhi na Bekari ya Krieger, laha tata wa mina a tirheke navusiku tanihi mubaki. A a vuya ekaya nimixo ivi a ya eku etleleni. Kutani nindzhenga a a ntshunxekile ku heta nkarhi wo karhi na hina vafana.

Loko ndzi ringane ku nghena xikolo, ndzi sungule hi ku rhumeriwa exikolweni xa vufundhisi na mintirho ya vukhongeri xa St. Joseph’s Roman Catholic Church, tanihi leswi a xi ri kusuhi na xitarata xa 12 na Greenup. Ndza ha tsundzuka kamara ra xikolo. Siku rin’wana “brother” wa vukhongeri loyi a a ri mudyondzisi u ndzi vitanile emahlweni ka tlasi ivi ndzi tshambuluta xandla xa mina lexi pfuriweke ndzi xupuriwa ko talanyana hi rhula ya 30,5 cm hikwalaho ka ku va ndzi dyohile.

Nakambe ndzi tsundzuka ndzi ya ebokisini ro tivula swidyoho ra kereke leri nga hava rivoni, ndzi vulavula ni muamukeri wa swidyoho ndzi ri endzhaku ka rirhangu leri hikaka, ivi ndzi vula xikhongelo lexi nhlokohatiweke ni ku tihlavutela leswaku a ndzi ri mufana wo bihisa ku yini. Endzhaku ka sweswo, ndzi ngirimele eka xisirhelelo xa altari ivi ndzi nkhinsama kona loko muprista a karhi a vekele xiphemu xa xinkwa enon’wini wa mina, xisweswo xi tirha tanihi Xitsundzuxo hi laha xi dyondzisiwaka ha kona hi kereke, loko a ri karhi a tivekela vhinyo leswaku a ta yi nwa endzhakunyana. Lawa a ya ri masungulo ya vuleteri bya mina bya vukhongeri ni ku xixima ka mina ka Xikwembu loku a ku ta kula emalembeni lama taka.

Endzhaku ko heta lembe eka xikolo xa vufundhisi hi 1899, ndyangu wa ka hina wu rhurhile wu tsemakanya Nambu wa Ohio wu ya e-Cincinnati, e17 Mary Street (lexi sweswi xi vitaniwaka East 15th Street). Enkarhini lowu ndzi rhumeriwe exikolweni xa mani na mani ivi ndzi hoxiwa eka ntangha n’we. Ndzi tikombe ndzi ri xichudeni lexi nga chivirikiki, naswona ndza tsundzuka leswaku, siku rin’wana, mina na xichudeni lexi nga edesikini exineneni ka mina hi rhumeriwe ehofisini ya nhloko ya xikolo hikwalaho ka mahanyelo ya hina yo biha. Kwalaho Nhloko ya xikolo Fitzsimmons u hi korhamisile ha vambirhi ivi hi khumba swikunwana swa hina hi tintiho ta hina loko a ri karhi a hi ba switshamo ko talanyana hi nhonga. Hi laha a mi ta rindzela ha kona, ndzi feyirile.

Kambe tata wa mina a a nga swi rhandzi leswaku ndzi heta malembe mambirhi eka ntangha yin’we. Kutani loko kotara leyi landzelaka ya xikolo yi sungula, u ndzi teke a ndzi yisa exikolweni xa Liberty Street, ehofisini ya nhloko ya xikolo, Mr. Logan. U kombele Mr. Logan ku ndzi hoxa eka ntangha mbirhi. Mr. Logan u ndzi khome hi tintswalo, ivi a ku: “Hi swona, a hi voneni leswi jaha leri ri swi tivaka.” Endzhaku ka loko ndzi hlamule swivutiso swo tala swo kambisisa ku fikela laha a nga ni vumbhoni bya ku aneriseka, u te: “Hi swona, swi vonaka a faneleka ku va eka ntangha mbirhi.” Hi ndlela leyi, u ndzi hundzisele hi yexe eka ntlawa lowu hundzaka lowu ndzi feyileke ndzi ri eka wona. Ku sukela kwalaho ku ya emahlweni ndzi tshame ehansi ivi ndzi tikarhatela ntirho wa mina wa xikolo swinene, naswona a ndza ha tlhelanga ndzi feyila.

Timhaka ta vukhongeri ta vutomi bya vuhlangi bya mina na tona ti cincile. Hi ndlela yo karhi, vayimeri va Second Presbyterian Church ya Cincinnati va kume mana wa mina, ivi a boha kungu ro rhumela Albert, Herman na mina exikolweni xa Sonto xa kereke yoleyo. Hi nkarhi wolowo, Mr. Fisher a a ri mufambisi wa xikolo xa Sonto, naswona muntshwa Bessie O’Barr u ve mudyondzisi wa mina wa xikolo xa Sonto. Hi ndlela leyi, ndzi sungule ku tolovelana ni Bibele yo kwetsima leyi huhuteriweke. Mawaku ku tlangela loku ndzi veke na kona loko mudyondzisi wa mina wa xikolo xa Sonto a ndzi nyike kopi ya Bibele leyo Kwetsima tanihi nyiko ya Khisimusi!

Ndzi tiyimisele ku endla leswaku swi boha evuton’wini bya mina ku hlaya xiyenge xa Bibele siku na siku. Leswi swi endle leswaku ndzi tolovelana ni buku yoleyo yo kwetsima swinene ngopfu. Naswona nkucetelo wa yona lowunene wu ndzi sivele ku hlanganyela eku tirhiseni ka tinhlamba ni le ka mahanyelo layo biha ya vanakulorhi exikolweni. A swi hlamarisi leswi a va ndzi languta tanihi la hambaneke.

Xikolo Xa Le Henhla Ni Kholichi

Endzhaku ka loko ndzi hetile xikolo xa le hansi xa vunharhu hi 1907, vatswari va mina va ndzi pfumelele ku yisa tidyondzo ta mina emahlweni ivi ndzi ya nghena eWoodward High School, laha Albert, hosi ya mina leyikulu, a dyondzeke kona lembe rin’we. Tanihi yena, ndzi kunguhate ku teka khoso ya tindzimi. Kutani ndzi teke dyondzo ya Xilatini—dyondzo leyi landzeleriweke hi malembe lama landzeleke ya nkombo.

Kava loko ku fika nkarhi wa ku pasa hi ximun’wana xa lembe ra 1911. Ndzi hlawuriwe ku va xichudeni lexi nga emahlweni xa Woodward High School emintirhweni ya ku thwasa leyi a yi fanele ku khomeriwa eholweni leyikulu ya Cincinnati, Holo ya Vuyimbeleri.

Hi nkarhi wolowo, swikolo hinkwaswo swinharhu swa le henhla swa Cincinnati—Woodward High School, Hughes High School na Walnut Hills High School—swi hlangane kun’we eka mintirho yo thwasisa. Valawuri va swikolo swa le henhla va tshame eplatifomo leyikulu va languta holo leyi taleke. Vuvulavuri byo pfula byi averiwe xichudeni-nkulu xa Woodward High School. Nhloko-mhaka leyi ndzi yi hlawuleke nkarhi wa kona a yi ku “Xikolo ni Vuaka-tiko.” Swivulavuri hinkwaswo swinharhu swi beriwe mavoko. Sweswi a ndzi ri eka lembe ra mina ra vu-18 ra vutomi.

Vatswari va mina va ndzi pfumelele ku ya emahlweni ni ndlela ya mina ya dyondzo, kutani ndzi nghene eYunivhesiti ya Cincinnati, ndzi teka khoso ya liberal arts. Kutani ndzi bohe kungu ra leswaku a ndzi ta va muchumayeri wa Presbyterian.

Ku ya emahlweni ni dyondzo ya Xilatini, kutani ndzi engetele dyondzo ya Xigriki. A wu ri nkateko wonghasi ku dyondza Bibele ya Xigriki ehansi ka Profesa Arthur Kinsella! Ehansi ka Dr. Joseph Harry, mutsari wa mintirho yin’wana ya Xigriki, ndzi dyondze ni marhavi ya Xigriki. Ndzi tive leswaku loko ndzi lava ku va mufundhisi wa Presbyterian, a ndzi fanele ku tiva Xigriki xa Bibele swinene. Kutani ndzi tikarhate swinene ivi ndzi kuma timaraka leti pasaka.

Ku engetela eku dyondzeni ka Xigriki na Xilatini exikolweni, ndzi tsakele ku dyondza Xipaniya, lexi ndzi kumeke xi fananyana ni Xilatini. Enkarhini wolowo a ndzi swi xiyanga leswaku Xipaniya ndzi ta xi tirhisa swinene evutirheleni bya mina bya Vukriste.

Yinhla yo hundzuka evuton’wini bya mina bya dyondzo a ku ri loko Dr. Lyon, muungameri wa yunivhesiti, a tivise enhlengeletanweni ya swichudeni eholweni leswaku ndzi hlawuleriwe ku ya eOhio State University ku ya nghenela swikambelo swa Cecil Rhodes Scholarship ni van’wana ku wina hakelo leswaku ndzi ta fanelekela ku amukeriwa eYunivhesiti ya Oxford, eNghilandhi. Un’wana wa lava a ndzi phikizana na vona u ndzi tlurile emhakeni ya swa mintlangu, kambe hikwalaho ka timaraka ta mina leti tlakukeke, va lave ku rhumela mina, kun’we na yena, eYunivhesiti ya Oxford. Ndzi tlangerile leswi ndzi fikeleleke swilaveko swo kuma mpfumelelo, naswona hi ntolovelo, leswi swi ve leswi tsakisaka.

“Lowu I Ntiyiso!”

Ha tsundzuka leswaku siku rin’wana Yesu Kriste u byele vadyondzisiwa vakwe a ku: “Naswona mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” (Yohane 8:32) Lembe leri hundzeke, 1913, makwerhu Albert u kume “ntiyiso” eChicago. Xana Albert u wu kumise ku yini “ntiyiso”?

Mugqivela un’wana nimadyambu hi ximun’wana xa 1913, Albert u ye eku etleleni hi xihatla ehostele ya YMCA, laha a a tshama kona loko a tirha eChicago. Endzhaku, munghana loyi a a etlela na yena u fike endlwini a hlamusela xiphiqo xo karhi. Madyambu wolawo a a rhambiwe emutini wa Mr. na Mrs. Hindman, naswona nhwana wa vona Nora a a ta va ni munghana wa xisati kwalaho ndlwini. Vanhwanyana vambirhi a va ta va va tele ngopfu eka munghana wa Albert ku bula na vona a ri yexe. Hi ntsako, Albert u swi amukerile. Hi madyambu ya kona, munghana wa Albert a a ri karhi a bula kahle na tintombhi leti timbirhi. Kambe Mr. na Mrs. Hindman va namarhele eka Albert, va n’wi dyondzisa tidyondzo ta Watch Tower Bible and Tract Society.

Manuku Albert u ndzi rhumele xibukwana lexi nge Where Are the Dead? lexi tsariweke hi dokodela ya le Scotland, John Edgar, xirho xa Bandlha ra Glasgow xa International Bible Students. Eku sunguleni, ndzi veke xibukwana xa kona etlhelo. Kutani hi madyambu man’wana, loko ndzi ri na nkarhinyana wuntsongo emahlweni ka ku ya eku titoloveteni ka khwayere, ndzi sungule ku xi hlaya. Ndzi kume xi ri lexi tsakisaka lerova ndzi nga swi koti ku xi veka ehansi. Ndzi hambetile ndzi xi hlaya loko ndzi ri karhi ndzi famba mpfhuka lowu tlulaka khilomitara ndzi ya ekerekeni ya Presbyterian. Leswi nyangwa ya kereke a ya ha pfariwile, ndzi tshame eswitepisini swo titimela ndzi ya emahlweni no hlaya. Mutlangi wa ogani u fikile ivi, hi ku xiya leswi a ndzi khomekise swona hi leswi a ndzi swi hlaya, a ku: “Wolowo wu fanele wu ri nchumu wo tsakisa.” Ndzi hlamula: “Kunene wa tsakisa!”

Leswi a ndzi tsakisiwa hi mintiyiso leyintshwa leyi a ndzi yi hlaya, ndzi teriwe hi miehleketo yo vutisa mufundhisi, Dr. Watson, leswaku u ehleketa yini hi xibukwana lexi. Kutani madyambu wolawo, ndzi n’wi nyike xibukwana ivi ndzi n’wi vutisa: “Dr. Watson, u tiva yini hi leswi xana?”

A teka xibukwana, a xi pfula ivi a sola: “Oho, leswi swi fanele swi ri swilo swa Russell. U tiva yini hi makumu?” Kunene ndzi hlamarisiwile hi langutelo rakwe ro sola. Loko ndzi teka xibukwana ndzi hundzuluke ndzi famba, hi miehleketo ndzi ku: “A ndzi na mhaka na leswi a xi tekisaka swona. Lowu i NTIYISO!”

Swi nga si ya kwihi, eka rin’wana ra mapfhumba yakwe yo endzela ekaya, Albert u ndzi tiserile tivholumo tinharhu to sungula ta Studies in the Scriptures, leti tsariweke hi Charles Taze Russell. Albert u ndzi hlanganise ni bandlha ra kwalaho ra Swichudeni swa Bibele, leswi a swi hlangana kwala kusuhi na Kereke ya Presbyterian. Ndzi tsakisiwe hi leswi a ndzi swi dyondza ivi hi ku hatlisa ndzi ehleketa leswaku nkarhi wu fikile wa leswaku ndzi tsema xinakulobye na Kereke ya Presbyterian.

Kutani endzhakunyana, loko Albert a tlhele a hi endzela, hi ye eka yin’wana ya tidyondzo ta nivusiku ta Dr. Watson ta Sonto. Endzhaku ka swona, mina na Albert hi suke hi ya laha a a ri karhi a qhavula swirho swa kereke leswi fambaka, ndzi ku eka yena: “Dr. Watson, ndzi sukela kereke.”

A ku: “Ndzi swi tivile! Ndzi swi tivile! Loko ndzi kala ndzi ku vona u hlaya swilo leswiya swa Russell. Munhu yaloye, Russell, ndzi nge n’wi pfumeleli ku nghena endlwini ya mina!” Kutani a engetela: “Fred, a wu voni leswaku swa antswa hi ya endlwini ya mina hi khongela swin’we ke?” Ndzi ku ka yena: “Doo, Dr. Watson, ndzi cince miehleketo ya mina.”

Hi marito wolawo, mina na Albert hi huma ekerekeni. A swi tsakisa ngopfu ku ntshunxeka evuhlongeni bya mafambiselo ya vukhongeri lebyi a byi dyondzisa vunwa! A swi ri swinene swonghasi ku nghenisiwa ebandlheni ra Swichudeni swa Bibele swa Matiko Hinkwawo, leswi a swi tshembeka swinene eka Rito ra Xikwembu! Hi April 5, 1914, eChicago, Illinois, ndzi kombise ku tihlawula ka mina—hi laha a hi tolovele ku vitana ku tinyiketa ha kona​—⁠hi nkhuvulo wa mati.

A ndzi tisolanga leswi, emahlweninyana ka switiviso swa valawuri va dyondzo ehenhleni ka vuyelo bya swikambelo swa Cecil Rhodes Scholarship, ndzi tsaleleke valawuri papila ivi ndzi va tivisa leswaku a ndza ha swi lavi ku amukeriwa eYunivhesiti ya Oxford ni leswaku va fanele ku ndzi susa enxaxamelweni wa lava va phikizanaka. Leswi ndzi swi endlile hambi leswi profesa wa mina wa Xigriki eyunivhesiti, Dr. Joseph Harry, a ndzi byeleke leswaku ndzi hlawuleriwe ku wu kuma.

Tin’hweti timbirhi endzhakunyana, kumbe hi June 28, 1914, ku dlayiwa ka Archduke Ferdinand wa Austria-Hungary ni nsati wakwe ku endleke eSarajevo eBosnia. Hi siku rolero, Swichudeni swa Bibele swa Matiko Hinkwawo a swi ri eka siku ra vunharhu ra nhlengeletano ya swona ya mani na mani eka Memorial Hall, Columbus, Ohio. N’hweti yin’we ntsena endzhaku, kumbe hi July 28, 1914, nyimpi yo sungula ya misava ya matimu hinkwawo ya vanhu yi tlhekekile. Hina Swichudeni swa Bibele a hi langutele makumu ya Minkarhi ya Vamatiko ya malembe ya 2 520 hi October 1 ya lembe rero.

Hi mpfumelelo wa tata wa mina, ndzi sukile eYunivhesiti ya Cincinnati hi May 1914, mavhiki ma nga ri mangani emahlweni ka ku hela ka kotara ya mina ya vunharhu kona tanihi xichudeni xa juniyara. Hi ku hatlisa ndzi lunghiselele ni Watch Tower Bible and Tract Society leswaku ndzi va khalipotiya, kumbe phayona, hi laha mutirheli wo tano wa nkarhi hinkwawo a vitaniwaka ha kona namuntlha. Hi nkarhi wolowo a ndzi hlanganyela hi ku chivirika ni Bandlha ra Cincinnati ra Swichudeni swa Bibele swa Matiko Hinkwawo.

Endzhaku ndzi vile nkulu wa Bandlha ra Cincinnati. Kutani loko United States of America yi nghene eka Nyimpi yo Sungula ya Misava hi ku seketela ti-Allies, ivi majaha ma nghenisiwa enyimpini, ndzi tshikiwile tanihi mutirheli wa mahungu lamanene.

Ku Tiva Makwerhu Russell

Exikarhi ka swiendlakalo evuton’wini bya mina leswi ndzi swi langutaka hi ntsako a ku ri minkarhi leyi a ndzi ri na ntsako wo hlangana ni muungameri wo sungula wa Sosayiti, Charles Taze Russell. Ndzi sungule ku tolovelana na yena hi nyama hi siku leri rhangeleke ku kombisiwa ko sungula ka Photo-Drama of Creation eka Holo ya Vuyimbeleri hi Sonto, January 4, 1914. Mugqivela wolowo nkulu wa Bandlha ra Cincinnati u hlangane na mina ehandle ka Holo ya Vuyimbeleri ivi a ku: “Onge, Makwerhu Russell u kona kwala, kutani loko wo ya endzhaku ka xiteji u ta n’wi vona.” Hi mahlo-ngati ndzi nghenile naswona endzhaku ka sweswo ndzi tikume ndzi ri karhi ndzi vulavula na yena hi langutanile. A a tile ku ta kambela malunghiselelo ya ku kombisiwa koloko ko sungula ka Photo-Drama of Creation.

Manuku hi 1916 a famba hi xitimele a ta eCincinnati ivi a famba a yima-yima maawara yo tala. Mina na makwerhu wa xisati, loko hi byeriwe hi mhaka leyi, hi hatlise hi ya exiticini xa xitimele, laha hi n’wi kumeke a ri na matsalani wakwe. A a te ni swakudya swakwe swa dina, kutani loko nkarhi wa dina wu fika, u dye na hina.

Loko a hete dina, u vutise loko ku ri na loyi a nga ni xivutiso xa Bibele. Ndzi vutise hi ta ku koteka ka leswaku Adamu a pfuxiwa leswi a a ri mudyohi la nga hundzukangiki, wa hi vomu. Hi ku tsopeta ka tihlo rakwe, u hlamurile: “Makwerhu, u vutisa xivutiso ni ku xi hlamula hi nkarhi wun’we. Se ke, xivutiso xa wena xi ri yini?”

“The Finished Mystery”

Hi Ravumbirhi, October 31, 1916, Charles Taze Russell u file, a nga si humesa vholumo ya vunkombo ya nxaxamelo wakwe wa Studies in the Scriptures. Loko a ri kusuhi ni ku fa, exitimeleni lexi humaka e-California, u vutisiwile hi ta vholumo ya vunkombo hi matsalana wakwe, a ku: “Un’wana u fanele ku yi tsala.”

Hi lembe leri landzelaka, 1917, vholumo ya vunkombo yi humelerile tanihi nhlamuselo ya tibuku ta vuprofeta ta Ezekiyele na Nhlavutelo, kun’we ni nhlamuselo leyinene ya buku ya Bibele ya Risimu ra Tinsimu. Sosayiti yi lunghiselele ku hangalasiwa lokukulu ka buku leyintshwa. Hi mfanelo, va rhumele mabokisi ya vholumo leyi ya vunkombo eka vo karhi emabandlheni eUnited States hinkwayo. Mabokisi yo tala ma rhumeriwe ekaya ka mina e1810 Baymiller Street, Cincinnati, Ohio, ivi ma vekiwa loko ha ha yimele swiletelo swin’wana swa hi laha leswi nga ndzeni ka swona swi faneleke ku hangalasiwa ha kona.

A ku ri ni matluka ya nhungu ya The Finished Mystery lama nga ni swivutiso swa leswi vanhu lava xiyekaka va swi vuleke ku lwisana na nyimpi. Ehansi ko kuceteriwa hi tinhlengeletano ta vukhongeri ta Vujagana, Makhatoliki ni Maprotestente, hulumendhe ya United States yi humese minsivelo, kutani matluka 247-54 ma susiwile. Endzhaku, loko The Finished Mystery yi nyikeriwa eka vanhu, a va hlamuseriwa xivangelo xo va matluka lawa ma nga ri kona. Hulumendhe ya United States a yi tshamanga yi anerisekile hi goza leri, naswona ehansi ka ku kuceteriwa kun’wana hi tinhlengeletano ta vukhongeri ta tiko, yi yirise vholumo hinkwayo ya vunkombo ya Studies in the Scriptures.

Ndza tsundzuka leswaku mixo wun’wana hi Sonto a ndzi tirha enyangweni ya le ndzhaku ya yindlu ya ka hina. Ku te vavanuna va ri karhi va famba hi xitarata ekusuhi na yindlu, ivi murhangeri a bakanyela xihuku xa nkhancu wakwe endzhaku, a ndzi komba beje yakwe ya nsimbi ivi a lava ku nghena endzeni ka yindlu. Kutani a ndzi boheka ku va nghenisa endzeni ni ku va komba mabokisi lama nga ni tikopi ta The Finished Mystery. Masiku ma nga ri mangani, va rhumele lori yi ta teka hinkwato yi famba na tona.

Endzhaku hi twe leswaku Joseph F. Rutherford, muungameri wa vumbirhi wa Sosayiti ya Watch Tower, ni vatirhi-kulobye va tsevu lava tirhaka eyindlu-nkulu ya Brooklyn hi ku hoxisa va khomeriwile ku kavanyeta matshalatshala ya nyimpi ya United States. Va gweveriwe ku tirha malembe ya 20 eJele ya tiko eAtlanta eka xin’wana ni xin’wana xa swigwevo swa mune, swigwevo leswi hambi swi ri tano a swi ta tirha xikan’we. Nyimpi yi hele hi November 11, 1918, kutani hi March 25, 1919, Makwerhu Rutherford ni vatirhi-kulobye va ntshunxiwile hi ku beyila. Endzhaku va ve lava pfumalaka nandzu hi ku helela. Buku ya The Finished Mystery na yona yi ntshunxiwile ku vuriwa leswaku yi fanele ku hangalasiwa hi ku ntshunxeka nakambe.

A swi ri leswi nyanyulaka mimoya ya hina swonghasi loko Sosayiti yi lunghiselele ntsombano wa hina wo sungula wa le ndzhaku ka nyimpi eCedar Point, leyi nga emakumu ka xihlenge xo wisela ekusuhi na Sandusky, Ohio, ya September 1-8, 1919! A ri ri lunghelo leri tsakisaka swinene ku va ndzi va kona entsombanweni wolowo.

Ku Rhamberiwa eBethele

Hi lembe leri landzelaka ra 1920, Muungameri Rutherford u amukele xirhambo xo nyikela nkulumo ya le rivaleni eCincinnati, Ohio. A ndzi endla ntirho wa vukhalipotiya hi nkarhi wa kona, kutani Makwerhu Rutherford u ndzi rhambele ku n’wi tsalela papila ndzi kombela ntirho eyindlu-nkulu ya Bethele eBrooklyn.

Ndzi rhumele papila, naswona endzhaku ko amukela nhlamulo leyi tsakisaka, ndzi khandziyile xitimele ndzi ya eMutini wa New York. Hi vusiku bya Ravumbirhi, June 1, 1920, ndzi fike kona ndzi hlanganisiwa hi Leo Pelle, munghana la kuleke wo huma eLouisville, Kentucky, ivi a ndzi yisa ekaya ra Bethele. Siku leri landzelaka, Ravunharhu, ndzi averiwe ku tshama na Hugo Riemer na Clarence Beatty ekamarini ra le henhla, ri va nomboro 102 ya ndyangu wa Bethele ya le Brooklyn.

Sosayiti yi ake ndhawu ya yona yo sungula yo gandlisa e35 Myrtle Avenue, leyi ehansi ka yona a ku ri na muchini wa yona wo sungula wo gandlisa wa rivilo lerikulu, lowu a hi wu vitana Battleship hikwalaho ka ku kula ka wona. A hi humesa magazini lowuntshwa wa Sosayiti lowu nga ni xihloko lexi nge The Golden Age—lowu endzhakunyana wu vitaniweke Consolation kutani sweswi wu nga Awake! Loko timagazini ti ri karhi ti khandziya hi le mbhoveni efilorweni ti kokiwa hi tinsimbi hi le bodweni leyi ehlelaka, ndzi ti hlengeletile, ndzi ti hlunguhla ni ku ti paka leswaku ti ta bohiwa ni ku tirhisiwa.

Hi Mugqivela nimixo, loko muchini wo gandlisa wu nga ri eku humeseni ka timagazini, ntlawa wa hina vamakwerhu a wu ta songa timagazini emaphepheni ya khakhi lama nga ni mavito na tiadirese ta lava endleke xikhokhelo. Ivi hi ti pfala leswaku ti rhumeriwa eposweni. Ndzi hambetile ndzi endla ntirho lowu hi tin’hweti to tala ku fikela loko Donald Haslett, loyi a a tirha eDesikini ra Makhalipotiya, a suka a ya tekana na Mabel Catel. Kwalaho ndzi susiwe e35 Myrtle Avenue ndzi ya ehofisini ya Sosayiti e124 Columbia Heights ndzi ya tirha eDesikini ra Makhalipotiya.

Nakambe, tanihi xirho xa Bandlha ra New York, a ndzi averiwe ku fambisa dyondzo ya buku ekaya ra ndyangu wa ka Afterman endhawini ya Ridgewood eBrooklyn.

Malunghelo ya Radio Ni Ntsombano

Ndzi hambetile ndzi tirha eDesikini ra Makhalipotiya ku fika hi 1926. Hi nkarhi lowu, Watch Tower Bible and Tract Society a yi akile xitici xa yona xo sungula xa Radio, WBBR eStaten Island. Sweswo a swi ri hi 1924. Ndzi vile ni lunghelo ro tsakisa ro tirha eminongonokweni ya Sosayiti, hayi ku nyikela tinkulumo ntsena kambe ndzi tlhela ndzi nyikela vuyimbeleri bya solo bya tinoro, ni ku tlanga mandolini epiyanweni. Nakambe, ndzi yimbelele tinoro ya vumbirhi eka khwayere ya hina ya va xinuna ya WBBR. Kavula, Makwerhu Rutherford, tanihi muungameri wa Sosayiti, a a ri xivulavuri-nkulu eka WBBR naswona a a yingiseriwa hi vanhu vo tala.

A ku ri hi lembe ra 1922 laha a ku khomiwe ntsombano wa mani na mani wa Watch Tower Bible and Tract Society ra vumbirhi e-Cedar Point, Ohio. Laha hi khutaziwe hi matimba hi Makwerhu Rutherford a ku “twarisani! twarisani, twarisani hosi ni mfumo!”

Rin’wana ra malunghelo ya mina ya le henhla hi va-20 a ku ri ku tirha na Makwerhu Rutherford eka ntsombano wa matiko hinkwawo eLondon, aNghilandhi, hi 1926. Kwalaho u nyikele nkulumo ya le rivaleni eka Royal Albert Hall ya London emahlweni ka ntshungu lowukulu endzhaku ka loko ndzi yimbelele solo ya tinoro leyi a yi fambisana ni ogene leyi tivekaka ya holo.

Hi vusiku lebyi landzeleke u vulavule ni vayingiseri va Vayuda hi mhaka leyi nge “Palestina Ya Vayuda—Ha yini?” naswona ndzi yimbelele solo yo huma eka Handel’s Messiah, “Comfort Ye, My People.” Magidi ya Vayuda ma vile kona eka ntirho wolowo wo hlawuleka. Hi nkarhi wolowo, hi ku hoxisa hi tirhise vuprofeta bya Matsalwa ya Xiheveru eka Vayuda va nyama, lava yimbeke. Kambe hi 1932 Yehova u pfule mahlo ya hina ku vona leswaku vuprofeta byebyo a byi tirha eka Israyele wa moya.

Naswona a swi tsakisa swonghasi eka mina ku va entsombanweni wa Columbus, Ohio, hi 1931 loko Makwerhu Rutherford a humese ‘vito lerintshwa’ Timbhoni ta Yehova, naswona hinkwerhu ka hina hi ri amukele hi ku hiseka! Endzhakunyana ka sweswo, mabandlha hinkwawo ya vanhu va Yehova emisaveni hinkwayo ma amukele ‘vito rero rintshwa.’—Ringanisa Esaya 62:2.

Ravuntlhanu, May 31, 1935, ri ndzi kume ndzi ri karhi ndzi tirha tanihi mufambisi wa okhestra ekheleni kona ehansi ka platifomo leyi Makwerhu Rutherford a nyikeleke nkulumo yakwe yo tsema nguva ehenhleni ka Nhlavutelo 7:9-17, a hi hlamusela kahle swirho swa “vunyingi lebyikulu” lebyi hlamuseriweke kwalaho. Ntlawa wa Yonadab wu rhambiwe hi laha ku hlawulekeke leswaku wu va kona, naswona xivangelo xa kona xi ve erivaleni loko Makwerhu Rutherford a kombise erivaleni leswaku “vunyingi lebyikulu,” kumbe “ntshungu lowukulu,” a wu ta endliwa hi “tinyimpfu tin’wana” ta “murisi lonene” Yesu Kriste. (Yohane 10:14, 16) A xi ri xiendlakalo lexi nyanyulaka. A swi ri leswi khutazaka eka mina loko siku leri landzelaka, Mugqivela, June 1, 840 va khuvuriwile ematini ku kombisa ku tinyiketa ka vona eka Xikwembu ha Kriste va ri na ku langutela ka paradeyisi leyintshwa ya la misaveni! Ku sukela kwalaho ku ya emahlweni, nhlayo ya “tinyimpfu tin’wana” ta Kriste yi hambetile yi swi tlulela kule swirho leswi hungutekaka swa “ntlhambinyana” wa vadyondzisiwa lava fanaka ni tinyimpfu lava tswariweke hi moya va Murisi Lonene, Yesu Kriste.—Luka 12:32.

Hambi swi ri tano, loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi tlhekekile hi 1939, swi vonake onge leswi swi vula makumu ya ku hlengeletiwa ka “ntshungu lowukulu.’ Ndzi tsundzuka loko Makwerhu Rutherford siku rin’wana a ku ka mina: “Fred, swi vonaka onge ‘vunyingi lebyikulu’ a byi nge vi byikulukumba.’ Nikantsongo a hi ku xiyanga ku hlengeletiwa lokukulu loku a ka ha ri emahlweni.

Sosayiti yi humese gramfomo leyi rhwalekaka hi 1934, naswona tirhekhodi ta tidyondzo ta Muungameri Rutherford a ti tirhisiwa ku sungula dyondzo ya Bibele. Loko tirhekhodi ta yena, leti hundzuluxeriweke eka Xipaniya, ti huma, ndzi tshamele ku ti tirhisa eku fikelela vanhu lava vulavulaka Xipaniya ekusuhi ni fektri ya hina e117 Adams Street. Manuku, hi maendzo yo vuyela, ndzi pfune vanhu lava tsakelaka ku dyondza mintiyiso ya Bibele, naswona hi ku tirhisa ndlela leyi eku heteleleni ndzi vile na lunghelo ro vumba bandlha ro sungula leri vulavulaka Xipaniya eBrooklyn. Ndzi vile wa Bandlha leri vulavulaka Xipaniya eBrooklyn, ri ri ro sungula ku sukela loko ri vumbiwile.

Mindzhundzuluko Eka Vuungameri Bya Sosayiti

Eku feni ka Makwerhu Rutherford hi January 8, 1942, Nathan H. Knorr u n’wi sivile evuungamerini bya Sosayiti. Hambi ku ri na ku kariha ka nyimpi ya vumbirhi ya misava, nkulumo yakwe ya le rivaleni hi ximumu xa 1942 eka nhloko-mhaka leyi nge “Ku Rhula—Ku Nga Tshama Ke?” yi lunghise malangutelo ya hina ya vumundzuku lebyi nga kusuhi. Endzhakunyana ka kwalaho, Makwerhu Knorr u pfule xikolo xa Bibele xa Watchtower xa Gilead ePurasini ra Mfumo hi Mvulu, February 1, 1943, ku ri na swichudeni swa dzana leswi vumbaka ntlawa wo sungula. Ndzi ve ni lunghelo ro tirha enongonokweni wa xiendlo xo khangula. Makwerhu Eduardo Keller, Maxwell G. Friend, Victor Blackwell na Albert D. Schroeder va tirhe tanihi vadyondzisi.

Eka marito yakwe yo pfula, Makwerhu Knorr u hi tsundzuxe leswaku Sosayiti yi ni mali leyi ringaneke ku hlayisa xikolo xi ri lexi yaka emahlweni hi ntlhanu wa malembe. Kambe languta, namuntlha Yehova Xikwembu xa Matimba Hinkwawo u hlayise xikolo lexi xi ri lexi tirhaka hi minkarhi leyi andzisiweke hi kaye!

A ri ri lunghelo lerikulu ku tolovelana na Nathan H. Knorr. Nikantsongo a ndzi swi xiyanga loko a khuvuriwa endzhaku ka nkulumo leyi ndzi yi nyikeleke lava yaka eku khuvuriweni hi July 4, 1923, etlhelweni ra Nambu wa Little Lehigh ehandle ka doroba ra ka vona ra Allentown, Pennsylvania, leswaku a a ta va muungameri wa vunharhu wa Watch Tower Bible and Tract Society.

Ehansi ka vuungameri bya Makwerhu Knorr, ndzi famba-fambe ngopfu, ndzi vulavula ni mintlawa ya vamakwerhu emisaveni—ku katsa na Latin America na Australia—ndzi va khutaza ku tshama va tshembekile. Eka xin’wana xa swiendlo swo tano, hi 1955, loko ku ri na ku yirisiwa ka ntirho wa Timbhoni ta Yehova eSpain, ndzi khome nhlengeletano ya xihundla emakhwatini ehandle ka Barcelona. Nhlengeletano ya hina ya vamakwerhu lava vulavulaka Xipaniya yi rhendzeriwe hi maphorisa lama hlomeke ya xihundla, kutani vavanuna va tekiwe hi malori va yisiwa entsindza wa maphorisa. Kwalaho hi pfaleriwile ni ku konanisiwa. Leswi a ndzi ri muaki-tiko wa Amerika, ndzi endle onge a ndzi xi tivi Xipaniya. Nakambe, vamakwerhu vambirhi va xisati va balekile ivi va ya byela Muyimeri wa Maamerika hi ta ku khomiwa ka mina, nakambe vona va vonane ni maphorisa. Ku lava ku papalata xiendlakalo xa matiko hinkwawo ni ku hangalasiwa ka vunwa, eku heteleleni va humese hina vanhu vambe ivi, endzhaku va ntshunxa vamakwerhu lavan’wana. Endzhaku ka sweswo, ntlawa wa hina wu hlengeletane kun’we ekaya ka vamakwerhu va le Serrano ivi wu tsaka swinene hi leswi Yehova a ntshunxeke vanhu vakwe. Hi 1970 Spain ri nyike Timbhoni ta Yehova ku xiyiwa loku nga enawini. Namuntlha hi na hofisi ya rhavi ekusuhi na Madrid, naswona n’waxemu nhlengeletano ya Spain yi katse lava tlulaka 65 000 wa vahuweleri va Mfumo, ni mabandlha etikweni hinkwaro.

Hi June 8, 1977, Nathan H. Knorr u hundzile emisaveni, a heta pfhumba rakwe ra laha misaveni, ivi ndzi n’wi siva ehofisini ya muungameri wa Sosayiti. Makwerhu Knorr u tirhe malembe lama tlulaka 35 eka vuungameri, nkarhi wo leha ku tlula vaungameri vambirhi lava n’wi rhangeleke va Sosayiti, Russell na Rutherford. Tanihi xirho xa Huvo leyi Fumaka ya Timbhoni ta Yehova, ndzi averiwe ku tirha eka Komiti yo Humesa Tibuku ni le ka Komiti yo Tsala ya Huvo leyi Fumaka.

I lunghelo lerikulu ni ntsako hakunene ku hambeta ndzi tirha etihofisini ta Sosayiti e25 Columbia Heights. Leswi swi lava ku famba ka nkarhi na nkarhi ka siku ro tirha exikarhi ka tihofisi letikulu ni ndyangu wa Bethele—ku nga vutiolori lebyinene bya miri eka miri lowu dyuhalaka. Hambi leswi ndzi nga na 93 wa malembe hi vukhale ni leswi mahlo ya mina ma karhalaka, ndza tsaka leswi Yehova a ndzi katekiseke hi rihanyo lerinene, lerova ndzi nga xwi na siku na rin’we ra ntirho hikwalaho ka ku vabya hi malembe ya 66 aBethele, na leswi na sweswi ndza ha swi kotaka ku tirha nkarhi hinkwawo. Kunene ti vile tintswalo ta Xikwembu ku va ndzi va laha ku sukela hi lembe ra 1920 ni ku vona ku kula ni ku andza ka nhlengeletano eyindlu-nkulu aBrooklyn ni le misaveni hinkwayo.

Hi ntshembo lowu tiyeke eka Mufumi Lonkulu, Yehova Xikwembu, ni Ndhuna yakwe ya Nyimpi, Yesu Kriste, la nga ehenhla ka mavandla ya ntsandza-vahlayi ya tiserafimi, tikerubimi na tintsumi leto kwetsima etilweni, ndzi tsala mhaka leyi ndzi ri la languteke emahlweni, kun’we na timiliyoni ta Timbhoni-kulorhi, eka leswi Bibele yi kombaka leswaku swa ha ri emahlweni: ku lovisiwa ka Babilona Lonkulu, mfumo wa misava wa vukhongeri byo hemba, ni nyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwayo eArmagedoni, leyi chaputaka eku hluleni ka ku hlula hinkwako etlhelweni ra Mufumi Lonkulu, Yehova Xikwembu, la nga kona “hi mikari ni mikari.” Aleluya!—Psalma 90:2.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Exikarhi ehansinyana ni vatirhi-kulobye va Bethele 1920

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Na N. H. Knorr 1961

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

A vulavula entsombanweni eJapani 1978

    Minkandziyiso Ya Xitsonga (1987-2025)
    Huma
    Nghena
    • Xitsonga
    • Rhumela
    • Leswi u swi tsakelaka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Swipimelo Swo Tirhisa Website Leyi
    • Milawu Yo Sirhelela Rungula Ra Xihundla
    • Seta Swa Xihundla
    • JW.ORG
    • Nghena
    Rhumela