“Ku Rhula Ka Xikwembu” A Ku Hlayise Mbilu Ya Wena
Yehova a ku hunḍukele mombo wa yena, a ku nyike ku rula!”—TINHLAYO 6:26.
1. Endzhakunyana ka rifu rakwe, xana Pawulo u n’wi tsalele yini Timotiya, a paluxa yini?
HI LEMBE ra 65 C.E., muapostala Pawulo a a ri mukhotsiwa eRhoma. Hambi leswi a a ta fa hi tihanyi ku nga ri khale emavokweni ya mudlayi wa le Rhoma, Pawulo a a ri na ku rhula. Leswi swi kombisiwa hi marito lawa a ma tsaleleke munghana wa yena lontsongo Timotiya, loko a ku: “Ndzi lwile nyimpi leyinene, ndzi hetile mpfhuka wa mina wa ku tsutsuma, ndzi hlayisile ku pfumela. Leswi saleke, hileswaku harhi ya vahluri yi ndzi yimerile, ku nga ku lulama loku Hosi, muavanyisi lowo lulama, yi nga ta ndzi nyika hi siku lerikulu.”—2 Timotiya 4:7, 8.
2. I yini lexi hlayiseke mbilu ya Pawulo eka vutomi bya yena hinkwabyo bya migingiriko, ku kondza a fa?
2 Xana Pawulo u swi kotise ku yini ku va la rhuleke hambi a langutane ni rifu? A ku ri hi leswi “ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako” a ku hlayisa mbilu yakwe. (Vafilipiya 4:7) Ku rhula loku fanaka ku n’wi sirhelerile eka malembe hinkwawo ya migingiriko ku sukela eku hundzukeleni ka yena eVukristeni ro sungula. Ku n’wi sirhelerile eka mintlawa ya vahlaseri, ku khotsiwa, ku biwa ni ku khandliwa. Ku n’wi tiyisile loko a ri karhi a lwisana ni vugwinehi ni minkucetelo ya Vuyuda. Naswona ku n’wi pfunile leswaku a lwisana ni matimba ya mademona. Kahle-kahle ku n’wi tiyise ku fikela emakumu.—2 Vakorinto 10:4, 5; 11:21-27; Vaefesa 6:11, 12.
3. I swivutiso swihi leswi tlakusiwaka mayelana ni ku rhula ka Xikwembu?
3 Vona matimba yonghasi lawa Pawulo a kumeke ku rhula loku ku ri na wona! Xana hina namuntlha hi nga swi tiva leswaku i yini? Xana ma nga hi pfuna ku hlayisa timbilu ta hina ni ku hi tiyisa loko hi ri karhi hi “[lwa] nyimpi leyinene ya ku pfumela” eka “minkarhi [leyi] yo nonon’hwa”?—1 Timotiya 6:12; 2 Timotiya 3:1.
Ku Rhula Ni Xikwembu—Ndlela Leyi Ku Lahlekeke Ha Yona
4. Hi tihi tinhlamuselo tin’wana ta rito “ku rhula” eBibeleni?
4 EBibeleni, rito “ku rhula” ri na tinhlamuselo to tala. Tin’wana ta tona hi leti landzelaka, hi laha ti xaxametiweke ha kona eka The New International Dictionary of New Testament Theology: “Eka T[estamente] ya K[hale] hinkwayo, [sha·lohmʹ] (ku rhula) ri hlanganisa ku tshamiseka hi ku anama hinkwako ka rito leri (Vaav. 19:20); ku humelela (Ps 73:3), hambi loko ri kombetela eka lava nga chaviki Xikwembu; rihanyo ra miri (Esa. 57:18[, 19]; Ps. 38:3); ku aneriseka . . . (Gen. 15:15 ni tin’wana); vuxaka lebyinene exikarhi ka matiko ni vanhu ( . . . Vaav. 4:17; 1 Tikr. 12:17, 18); ku ponisiwa ( . . . Yer. 29:11; ringanisa Yer. 14:13).” Bya nkoka swinene i vuxaka bya ku rhula na Yehova, lebyi handle ka byona ku rhula kwihi na kwihi ku nga ka xinkarhana ni loku hikiweke ntsena.—2 Vakorinto 13:11.
5. Xana ku rhula ka ntumbuluko wa Xikwembu ku kavanyetiwe njhani eku sunguleni?
5 Eku sunguleni, swivumbiwa hinkwaswo a swi ri ni ku rhula loku heleleke na Yehova. Xisweswo, Xikwembu xi twarise leswaku mintirho ya xona hinkwayo ya ku vumba i yinene. Hakunene, tintsumi ta le tilweni ti be minkulungwana loko ti yi vona. (Genesa 1:31; Yobo 38:4-7) Kambe, lexi khomisaka gome, ku rhula koloko ka vuako hinkwabyo a ku tlhavelanga hi dyambu. Ku herisiwile loko xivumbiwa xa moya lexi tiviwaka tanihi Sathana xi xise xin’wana xa swivumbiwa leswi tlhariheke lexintswa xa Xikwembu, Evha, xi tlula nawu wa Xikwembu. Nuna wa Evha, Adamu, u n’wi landzerile, kutani hikwalaho ka vaxandzuki lava vanharhu, ku ve ni mpfilumpfilu evuakweni.—Genesa 3:1-6.
6. Xana ku lahlekela hi ku rhula ni Xikwembu swi va vangele yini vanhu?
6 Ku lahlekela hi ku rhula na Xikwembu a ku ri ni khombo eka Adamu na Evha, lava sweswi va sunguleke ku ya va tsana emirini leswi heteleleke hi ku fa ka vona. Ematshan’weni yo tsakela ku rhula eParadeyisini, Adamu a boheka ku kayakaya ni misava leyi nga rimiwangiki ehandle ka le Edeni leswaku a ta wundla ndyangu wakwe lowu kulaka. Ematshan’weni yo langutela rixaka leri hetisekeke ra vanhu hi ku tsaka, Evha u veleke vana lava nga hetisekangiki hi switlhavi ni mahlomulo. Ku lahlekela hi ku rhula ni Xikwembu swi yise eka mavondzo ni vukari exikarhi ka vanhu. Kayini u dlaye makwavo Avele, naswona hi nkarhi wa Ndhambi, misava hinkwayo a yi tele hi vukari. (Genesa 3:7–4:16; 5:5; 6:11, 12) Loko vatswari va hina vo sungula va file, entiyisweni va ye esirheni va nga anerisekanga, hi “ku rhula,” tanihi Abrahama eka madzana ya malembe endzhakunyana.—Genesa 15:15.
7. (a) Hi byihi vuprofeta lebyi Xikwembu xi byi vuleke lebyi kombeteleke eku pfuxetiweni ka ku rhula loku heleleke? (b) Xana nala wa Xikwembu, Sathana, u ve na nkucetelo wo tanihi kwihi?
7 Endzhaku ka loko Adamu na Evha va lahlekeriwe hi ku rhula, hi vona ku boxiwa ko sungula ka vulala eBibeleni. Xikwembu xi vulavule na Sathana xi ku: “Nḍi ta v̌eka ku v̌engana e šikari ka wena ni wansati, ni šikari ka rišaka ra wena ni rišaka ra wansati; ri ta ku faya nhloko, wena u ri luma širenḍe.” (Genesa 3:15) Loko nkarhi wu ya wu famba, nkucetelo wa Sathana wu kule lerova muapostola Yohane a ku: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha.” (1 Yohane 5:19) Misava leyi nga ehansi ka Sathana entiyisweni a yi na ku rhula na Xikwembu. Kutani ke, hi laha ku faneleke, mudyondzisiwa Yakobo u tsundzuxe Vakriste a ku: “Xana a mi swi tivi leswaku ku rhandza swa misava swi vula ku lwa na Xikwembu?”—Yakobo 4:4.
Ku Rhula eMisaveni Ya Tihanyi
8, 9. Endzhaku ka loko Adamu a dyohile, xana vanhu a va ta va ni ku rhula na Xikwembu hi ndlela yihi?
8 Le ndzhaku aEdeni, laha Xikwembu xi boxeke rito “vulala” ro sungula, xi tlhele xi vhumba ndlela leyi ku rhula ku nga ta kondleteriwa eka swivumbiwa hi laha ku heleleke ha yona. Mbewu leyi tshembisiweke ya wansati wa Xikwembu yi ta faya nhloko ya muonhi wa ku rhula wo sungula. Ku sukela aEdeni, lava va kombisaka ripfumelo eka xitshembiso xexo va tsakela vuxaka bya ku rhula ni Xikwembu. Eka Abrahama leswi swi hundzuke vunghana.—2 Tikronika 20:7; Yakobo 2:23.
9 Enkarhini wa Muxe, Yehova u endle vana va Israyele, vatukulu va Abrahama, va va tiko. U nyike tiko leri ku rhula ka yena, hi laha swi voniwaka ha kona eka mikateko leyi Aroni, muprista lonkulu, a va tiviseke yona: “Yehova a ku katekise, a ku hlayise. Yehova a ku hatimisele mombo wa yena, a ku hunḍukele mombo wa yena, a ku nyike ku rula!” (Tinhlayo 6:24-26) Ku rhula ka Yehova a ku ta tisa hakelo leyi fuweke, kambe a ku ri na swipimelo.
10, 11. Eka Israyele, xana ku rhula ni Xikwembu a ku titshege ha yini, naswona a swi ta yisa eka yini?
10 Yehova u byele tiko a ku: “Loko mi famba hi milawu ya mina, ni loko mi hlayisa e ku lerisa ka mina mi v̌a mi endla ha kona, nḍi ta mi nyika timpfula e mikarini ya tona; e misav̌a yi ta humesa ŝa yona, ni miri ya masimu yi ta v̌eka mihanḍu ya yona. Nḍi ta nghenisa ku rula e tikweni; mi ta etlela mi nga ṭhukisiwi hi munhu; nḍi ta susa ŝivanḍana e tikweni, ni fumu ri nga ka ri nga fiki tikweni ra ṅwina. Nḍi ta famba e šikari ka ṅwina, nḍi v̌a Šikwembu ša ṅwina, ṅwina mi v̌a tiko ra mina.” (Levitika 26:3, 4, 6, 12) Israyele a ri ta tsakela ku rhula hi mhaka ya leswi a ri sirheleriwile eka valala va rona, a ri fuwile naswona a ri ri ni vuxaka bya le kusuhi na Yehova. Kambe leswi a swi ta titshega hi ku namarhela ka vona Nawu wa Yehova.—Psalma 119:165.
11 Eka matimu hinkwawo ya tiko leri, Vaisrayele lava hi ku tshembeka va ringeteke ku hlayisa milawu ya Yehova va tsakele ku rhula, naswona sweswo hakanyingi swi tise mikateko yin’wana yo tala. Emalembeni yo sungula ya ku fuma ka Hosi Solomoni, ku rhula ni Xikwembu ku tise ku humelela hi tlhelo ra leswi vonekaka ni ku wisa eka tinyimpi ni vaakelani va Israyele. Loko yi hlamusela nkarhi wolowo Bibele yi ri: “Ku suka Dan e ku fika Beeršeba v̌a-Yuda ni v̌a Israel, a v̌a akile, v̌a nga tšhavi ntšhumu, uṅwana ni uṅwana e hansi ka vinya ya yena ni hansi ka nkuwa wa yena, e masikwini hikwawo ya Solomon.” (1 Tihosi 4:25) Hambi loko vukari byi tlhekeka exikarhi ka matiko-akelana, Vaisrayele a va ha ri na ku rhula loku twalaka hakunene, ku rhula ni Xikwembu. Xisweswo, Hosi Davhida, nghwazi leyi xiyekaka, u tsarile: “Nḍi siv̌ama, nḍi etlela hi ku rula, hikuv̌a hi wena Yehova u ri ŝaku l’a nḍi akisaka e ku sasekeni.”—Psalma 4:8.
Xisekelo Xo Antswa Xa Ku Rhula
12. Xana Israyele u ku ale njhani ku rhula ni Xikwembu eku heteleleni.
12 Eku heteleleni, Mbewu leyi a yi ta kondletela ku rhula loku heleleke yi fikile hi munhu Yesu, naswona eku velekiweni ka yena tintsumi ti yimbelerile: “Ku dzuneka a ku ve ka Xikwembu ematilweni ya le henhla-henhla, ku rhula a ku ve emisaveni eka vanhu lava xi va tsakelaka.” (Luka 2:14) Yesu u humelele eIsrayele, kambe hambi leswi a a ri eka ntwanano wa Xikwembu, rixaka rero hinkwaro ri n’wi arile ivi ri n’wi nyiketa eka Varhoma leswaku va n’wi dlaya. Emahlweninyana ka ku dlayiwa kakwe, Yesu u rilele Yerusalema a ku: “Yo! Loko ingi na wena a wu tivile namuntlha timhaka leti ti nga tisaka ku rhula, kambe u lo fihleriwa tona sweswi.” (Luka 19:42; Yohane 1:11) Hikwalaho ka ku ala Yesu, Israyele ri lahlekeriwe hi ku rhula ka rona ni Xikwembu hi ku helela.
13. Hi yihi ndlela leyintshwa leyi Yehova a yi simekeke ya leswaku munhu a kuma ku rhula na Yena?
13 Hambi swi ri tano, xikongomelo xa Xikwembu a xi herisiwanga. Yesu u pfuxiwile eku feni, naswona u nyike Yehova ntikelo wa vutomi byakwe lebyi hetisekeke tanihi nkutsulo wa vanhu va timbilu letinene. (Vaheveru 9:11-14) Gandzelo ra Yesu ri ve ndlela leyintshwa ni yo antswa eka vanhu—eka Vaisrayele va ntumbuluko ni le ka Vamatiko—yo kuma ku rhula ni Xikwembu. Eka papila rakwe leri yaka eka Vakriste va le Rhoma Pawulo u te: “Loko ha ha ri valala eka Xikwembu, hi endliwile lava vuyelelaneke na xona hi ku fa ka N’wana wa xona.” (Varhoma 5:10) Eka lembe xidzana ro sungula, lava va endleke ku rhula hi ndlela leyi va totiwe hi moya wo kwetsima leswaku vava vana va Xikwembu lava amukeriweke ni swirho swa tiko lerintshwa ra moya leri vuriwaka ‘Israyele wa Xikwembu.’—Vagalatiya 6:16; Yohane 1:12, 13; 2 Vakorinto 1:21, 22; 1 Petro 2:9.
14, 15. Hlamusela ku rhula ka Xikwembu ivi u hlamusela ndlela leyi ku sirhelelaka Vakriste ha yona hambi loko va ri vahlaseriwa va vukari bya Sathana.
14 Vaisrayele lava vantshwa va moya a va ta va vahlaseriwa va vukari bya Sathana ni misava ya yena. (Yohane 17:14) Hambi swi ri tano, a va ta va ni “ku rhula [ko] huma eka Xikwembu Tatana, ni le ka Kriste Yesu Hosi ya hina.” (2 Timotiya 1:2) Yesu u te eka vona: “Ndzi mi byerile swilo leswi leswaku mi va ni ku rhula eka mina. La misaveni, mi ta va ni mahlomulo, kambe tiyani timbilu, ndzi hlurile misava.”—Yohane 16:33.
15 Loku i ku rhula loku pfuneke Pawulo ni Vakriste-kulobye leswaku va tiyisela ku nga khathariseki swiphiqo hinkwaswo leswi va langutaneke na swona. Ku kombisa vuxaka lebyi anerisaka, lebyi pfumelelanaka ni Xikwembu lebyi endliweke byi koteka hi gandzelo ra Yesu. Ku nyika loyi a nga na kona, ku rhula lokunene ka mianakanyo, loko a ya a xalamukela nkhathalelo wa Yehova. N’wana la vukarhiweke hi tatana la nga ni rirhandzu u titwa a ri na ku rhula ko tano, ku tiyiseka loku nga kanakanisiki ka leswaku u languteriwa hi un’wana la n’wi khathalelaka. Pawulo u khutaze Vafilipiya a ku: “Mi nga vileli ha nchumu; kambe etimhakeni hinkwato, khongelani, mi tivisa Xikwembu leswi mi swi pfumalaka, mi kombela mi ri karhi mi nkhensa; kutani ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako, ku ta hlayisa timbilu ta n’wina ni mianakanyo ya n’wina eka Kriste Yesu.”—Vafilipiya 4:6, 7.
16. Xana ku rhula na Xikwembu ku byi khumbe njhani vuxaka bya Vakriste va lembe xidzana ro sungula exikarhi ka vona vini?
16 Vuyelo byin’wana bya ku lahlekeriwa ka munhu hi ku rhula ni Xikwembu a ku ri rivengo ni ku nga twanani. Eka Vakriste va lembe xidzana ro sungula, ku kuma ku rhula ni Xikwembu swi vange leswi hambaneke: ku rhula ni vun’we exikarhi ka vona, leswi Pawulo u swi vule ‘xiboho xa vun’we xa ku rhula.’ (Vaefesa 4:3) A va ‘anakanya hi ku pfumelelana naswona a va tshama hi ku rhula, naswona Xikwembu xa rirhandzu ni ku rhula a xi ri na vona.’ Ku tlula kwalaho, va chumayele ‘mahungu lamanene ya ku rhula,’ lawa ngopfu-ngopfu a ku ri mahungu lamanene ya ku ponisiwa eka ‘vanghana va ku rhula,’ lava va amukelaka mahungu lamanene.—2 Vakorinto 13:11; Mintirho 10:36; Luka 10:5, 6.
Ntwanano Wa Ku Rhula
17. Xana i yini lexi Xikwembu xi xi endleke ni vanhu va xona esikwini ra hina?
17 Xana ku rhula ko tano ku nga kumiwa namuntlha? Ina, ku nga kumiwa. Ku sukela ku simekiwe Mfumo wa Xikwembu ehansi ka Yesu Kriste la kwetsimisiweke hi 1914, Yehova u hlengelete masalela ya Israyele wa Xikwembu emisaveni leyi ivi a endla ntwanano wa ku rhula na wona. Xisweswo u hetisise xitshembiso xa yena lexi a xi endleke hi ku tirhisa muprofeta Ezekiyele: “Kutani nḍi ta boha na v̌ona e ntwanano wa ku rula; ntwanano lo’wu nga heriki wu ta v̌a na v̌ona; nḍi ta v̌a v̌eka kona, nḍi v̌a anḍisa; nḍi ta v̌eka v̌ukwetsimelo bya mina e šikari ka v̌ona hi laha ku nga heriki.” (Ezekiel 37:26) Yehova u endle ntwanano lowu ni Vakriste lava totiweke, ku fana ni vamakwavo va lembe xidzana ro sungula, va kombisa ripfumelo egandzelweni ra Yesu. Leswi va basisiweke eka nthyakiso wa moya, va tinyiketele eka Tata wa vona wa le tilweni naswona va tinyiketele ku landzelela milawu ya yena, ngopfu-ngopfu hi ku rhangela ku chumayeriwa ka mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu lowu simekiweke emisaveni hinkwayo.—Matewu 24:14.
18. Van’wana exikarhi ka matiko va endlise ku yini loko va swi xiyile leswaku vito ra Xikwembu ri le henhla ka Israyele wa Xikwembu?
18 Vuprofeta byi ya emahlweni: “V̌uṭhamo bya mina byi ta v̌a kona e šikari ka v̌ona, nḍi v̌a Šikwembu ša v̌ona, na v̌ona v̌a v̌a tiko ra mina. Hi laha matiko ma nga ta tiv̌a leŝaku hi mina Yehova l’a kwetsimisaka Israyele.” (Ezekiel 37:27, 28) Ku pfumelelana ni leswi, madzana ya magidi, ina, timiliyoni, to huma eka “matiko” ti swi xiyile leswaku vito ra Yehova ri le ka Israyele wa Xikwembu. (Zakaria 8:23) Va khitikanele ku ta tirhela Yehova ni tiko ra moya, va huma eka matiko hinkwawo, va vumba “ntshungu lowukulu” lowu vhumbiweke eka Nhlavutelo. Va “hlantswile tinguvu ta vona, va ti basisile hi ngati ya Xinyimpfana,” va ta pona nhlomulo lowukulu va ya emisaveni leyintshwa ya ku rhula.—Nhlavutelo 7:9, 14.
19. Hi kwihi ku rhula loku vanhu va Xikwembu va ku tsakelaka namuntlha?
19 Va hlanganile, Israyele wa Xikwembu ni ntshungu lowukulu va tsakela ku rhula ka moya ko fana ni ku rhula lowu tsakeleke hi Israyele ehansi ka Hosi Solomoni. Malunghana na vona, Mikiya u profetile a ku: “Hi mabanga ya v̌ona v̌a ta fula ŝikomu, hi mafumu ya v̌ona v̌a ta fula tihwev̌o, tiko riṅwana a ri nga ha pfukeli riṅwana hi tlhari, a v̌a nga ha dyonḍi nyimpi. V̌a ta ṭhama uṅwana ni uṅwana e hansi ka nkuwa, ni le hansi ka vinya ya yena, ku nga ri na loyi a v̌a pfušaka.” (Mikea 4:3, 4; Esaya 2:2-4) Ku pfumelelana ni leswi, va fularhele nyimpi ni madzolonga, va fula mabanga ya vona ma va swikomu ni mafumu ya vona ma va masikele hi ndlela yo fanekisela. Xisweswo, va tsakela vumakwerhu byo rhula eka vunakulobye bya vona bya matiko hinkwawo, ku nga khathariseki tiko, ririmi, rixaka, kumbe ndhavuko wa vona. Naswona va tsakela ku tiyiseka hi vulanguteri bya Yehova lebyi va sirhelelaka. ‘A ku na la va tshukisaka.’ Hakunene, ‘Yehova hi yexe u nyike vanhu vakwe matimba. Yehova hi yexe u katekise vanhu vakwe hi ku rhula.’—Psalma 29:11.
20, 21. (a) Ha yini hi fanele ku tiyimesela ku hlayisa ku rhula ka hina ni Xikwembu? (b) I yini lexi hi nga xi vulaka hi matshalatshala ya Sathana yo herisa ku rhula ka vanhu va Xikwembu?
20 Hambi swi ri tano, tanihi le ka lembe xidzana ro sungula C.E., ku rhula ka malandza ya Xikwembu ku tlhontlhe vukari bya Sathana. Leswi a hlongoriweke etilweni endzhaku ka ku simekiwa ka Mfumo wa Xikwembu hi 1914, Sathana ku sukela kwalaho u lwisane “ni va [mbewu ya wansati] lava saleke.” (Nhlavutelo 12:17) Hambi ku ri esikwini ra yena, Pawulo u tsundzuxile: “Hikuva a hi lwi ni vanhu va misava leyi, kambe hi lwa ni mimoya leyo biha leyi nge henhla emimpfhukeni.” (Vaefesa 6:12) Leswi Sathana sweswi a lahleriweke emisaveni, xitsundzuxo xexo i xa xihatla.
21 Sathana u tirhise vutshila hinkwabyo lebyi a nga na byona eka matshalatshala ya yena yo herisa ku rhula ka vanhu va Xikwembu, kambe u tsandzekile. Le ndzhaku hi 1919, a va nga fiki eka 10 000 lava a va chivirikela ku tirhela Xikwembu hi ku tshembeka. Namuntlha, ku na vo tlula timiliyoni ta mune lava hlulaka misava hi ripfumelo ra vona. (1 Yohane 5:4) Eka lava, ku rhula ni Xikwembu ni le xikarhi ka vona vini i ka xiviri, tanihi leswi va tiyiselelaka vukari bya Sathana ni mbewu yakwe. Kambe hikwalaho ka vukari bya yena, ni ku anakanya hi ku nga hetiseki ka hina ni “minkarhi yo nonon’hwa [ku langutana na yona]” leyi hi hanyaka eka yona, hi fanele hi tirha hi matimba leswaku hi hlayisa ku rhula ka hina. (2 Timotiya 3:1) Eka xihloko lexi landzelaka, hi ta vona leswi katsekaka.
Xana U nga Hlamusela?
◻ Ha yini munhu eku sunguleni a lahlekeriwe hi ku rhula ka yena ni Xikwembu?
◻ Eka Israyele, xana ku rhula ni Xikwembu a ku titshenge ha yini?
◻ Xana ku rhula ni Xikwembu ku titshege ha yini namuntlha?
◻ Xana “ku rhula ka Xikwembu” loku hlayisaka timbilu ta hina i yini?
◻ Hi yihi mikateko yin’wana leyi hi yi tsakelaka loko hi ri na ku rhula ni Xikwembu?