Tʼuname te «Chʼul Be»

1, 2. ¿Bin la staik ta nopel spasel te judioetik te ayik ta nainel ta Babilonia-a? (Esdras 1:2-4).

TE JUDIOETIK te ayniwan yichʼojik mosoinel 70 jaʼbil ya xjuʼ ya xlokʼikix ta Babilonia sok te ya xjuʼ ya sujtikix ta Israel (kʼopona Esdras 1:2-4). Jaʼnax te Jehová ya xjuʼ te jich ya spase, ¿bin yuʼun? Melel ta Babilonia ma xyakʼik lokʼel te jchukeletik yuʼunike (Is. 14:4, 17). Pero la yichʼik ochintayel te babilonioetik, sok te yachʼil ajwalil la yal te ya xjuʼ ya xlokʼikix bael te judioetik. Jaʼ yuʼun te judioetik, kʼaxtoxan-a te meʼil tatiletik, ya skʼan ya staik ta nopel teme ya xlokʼik bael ta Babilonia o teme ya xjilik tey-a. Pero ay wokol la yilik, ya kiltik te bin yuʼune.

² Ay chaʼoxtul te ayix yaʼbilalik te wokol ya yilik te ya xlokʼik baele, melel najt te sbelale. Jteb ma spisil te judioetik tey ayinik ta Babilonia, jaʼ yuʼun jaʼ slumalik ya yilik. Jichnax ya yilik te Israel te jaʼ slumal te antiguo smeʼ statike. Pero ay yantik te la sta skʼulejalik ta Babilonia, jaʼ yuʼun wokolniwan la yilik te ya yijkitay te snaik, te snegocioik, sok te ya xbajtik ta nainel ta yan lugar te ma yilojik-ae.

3. ¿Bintik lekilal ya staik te judioetik teme ya sujtik ta Israel?

³ Te judioetik te jun yoʼtan yakʼoj sbaik ta stojol te Dios, bayal bin lekilal ya staik teme ya schaʼsujtik bael ta Israel, melel ya xjuʼ ya yichʼikix ta mukʼ Dios tey-a. Ta Babilonia kʼaxem ta 50 temploetik ay tey-a, pero ni junuk te banti ya yichʼik ta mukʼ te Diose. Jaʼnix jich te bitʼil maʼyuk te skajtajib te chikʼbil majtanil ni sacerdoteetik, jaʼ yuʼun te Israeletik ma xjuʼ ya yakʼik te chikʼbil majtaniletik jich bitʼil ya yal te Ley yuʼun Moisés. Jaʼnix jich jaʼ ma bayalik te machʼatik ya yichʼik ta mukʼ te Jehová sok te mantaliletik yuʼune, jaʼ bayalxan te machʼatik ya yichʼik ta mukʼ te lotil diosetike. Jaʼ yuʼun, te bayal ta mil ta tul judioetik te ya skʼan ya spasik te bin lek ta sit te Jehová, ya skʼan ya chaʼsujtikix ta slumalik sok te ya yichʼik ta mukʼ Dios tey-a.

4. ¿Bin la yal te Jehová te ya spas ta stojol te judioetik?

⁴ Yaniwan xjalaj chaneb u yuʼun ya xkʼotik ta Israel sok yaniwan yil swokolik, pero te Jehová la yal ta jamal te jaʼ ya sjam te be yuʼun jich ya xjuʼ ya xkʼaxik-a. Te j-alwanej Isaías, jich la stsʼibay: «Chahpambeyahic be yuʼun Jehová, ta jochol qʼuinal tojobtesbeyahic […] te banti lomajtic acʼa yichʼ butʼel, te chuhcul qʼuinal acʼa yichʼ pahmanel» (Is. 40:3, 4). Te judioetik jaʼ ma wokol ya yilik teme ya xkʼaxik ta tojil be sok te pamalnaxe, jich maba ya xmoik ta witstikil yuʼun oranax ya xkʼotik sok ma xyil swokolik.

5. ¿Bin sbiil te be te ay ta Babilonia te ya xkʼot kʼalal ta Israel?

⁵ Bayal beetik ay sbiilik o ay snumeroil. Te be te la yalbey skʼoplal te Isaías, jaʼnix jich ay sbiil. Te Biblia jich ya yal: «Ay me mucʼul be tey a, ha Chʼul Be ya xcʼoht te sbihile. Ma ba ya xcʼax jtuhluc tey a te bohloben scʼoblal» (Is. 35:8). ¿Bin swentail te kʼopetik ini ta stojol te israeletik sok ta jtojoltik?

TE «CHʼUL BE» TA NAMEY KʼINAL SOK TA ORA INI

6. ¿Bin yuʼun la yichʼ biilintesel «Chʼul Be» te bee?

⁶ Te «Chʼul Be» jaʼ jun tʼujbil biilil. ¿Bin yuʼun chʼul be la yichʼ biilintesel? Melel ta Israel ma xjuʼ ya x-ayinik tey-a te machʼatik boloben skʼoplalik, ya skʼan ya yal-abi te ni jtuluk judío ya spas te mulil, te ya yichʼ ta mukʼ lokʼombaetik o te ya spas yantikxan muliletik. Te judioetik te ya xchaʼsujtik bael, ya skʼan te chʼultesbilukik ta stojol te Dios (Deut. 7:6). ¿Yabal skʼan ya yal-abi te lek spisil te bin ya spasik te machʼatik ya xbajtik ta Israel? Maʼuk. Ya skʼan ay bin ya sjelontes ta skuxlejalik yuʼun jich lek ya x-ilotik yuʼun-a te Jehová.

7. ¿Bin ya skʼan ya spasik chaʼoxtul judioetik? Ala junuk ejemplo.

⁷ Jich bitʼil la kilbeytikix skʼoplal, jteb ma spisiluk te judioetik ayinik ta Babilonia, sok jich yilel te jaʼ la stʼunbeyik te snopojibal yuʼunik sok te stalelik te babilonioetik. Bayal jaʼbil ta patil te kʼalal sujtik bael te sbabial judioetik ta Israel, te Esdras la snaʼ stojol te ay machʼatik nujpunik sok antsetik te yanyantik snacionik-a (Éx. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2). Ta patil, te ajwalil Nehemías chamnax yoʼtan yuʼun kʼalal la yil te snichʼnab te judioetik-abi, ma snaʼikix kʼop ta hebreo (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24). ¿Bin-utʼil ya yichʼik ta mukʼ te Jehová teme ma snaʼikix te kʼopil te tsʼibaybil-a te sKʼop Diose? (Esd. 10:3, 44). Jaʼ yuʼun te judioetik ay bin ya skʼan ya sjeltay ta skuxlejalik, pero jaʼniwan ma wokol ya yilik teme ya xbajtik ta kuxinel ta Israel, melel kʼunkʼun ya xchaʼjajch te yichʼel ta mukʼ Dios tey-a (Neh. 8:8, 9).

8. ¿Bin ya yakʼ jnoptik ta ora ini te «Chʼul Be»? (Ilawil te foto te ay ta yelaw te revista).

⁸ Ayniwan machʼatik te jich ya snopik: «Mukʼ skʼoplal te bin kʼax ta stojol te judioetik, pero ¿aybal bin ya yakʼ jnoptik ta ora ini?». Ay. Jaʼnix jich te joʼotik, jich koem te ayotik ta «Chʼul Be». Te be ini jaʼ ya yakʼ te ya xjuʼ ya kichʼtik ta mukʼ te Jehová, jaʼnix jich ya yakʼ jmulantik te bendicionetik ta pajel chaʼbej te ya yakʼ te Wentainel yuʼun te Diose. Jaʼ yuʼun te machʼatik tsabilik ya xbajtik ta chʼulchan sok te «yantik tuminchijetik», ya skʼan te ma xlokʼotik tey-a (Juan 10:16).b Jaʼto tal ta 1919, bayal millón ta tul ants winiketik sok alaletik lokʼemik ta Mukʼul Babilonia, te jaʼ te lotil religione sok jaʼ stʼunojik te chʼul be. Jichniwan la apas-euk, manchukme te be ini ayniwanix 100 jaʼbil te la yichʼ jamale, pero jajchik ta schajpanel bayal jaʼbil ta nail.

YA YICHʼ CHAJPANEL TE BE

9. Jich bitʼil ya yal Isaías 57:14, ¿bin-utʼil la yichʼ chajpanel te «Chʼul Be»?

⁹ Te judioetik te lokʼik ta Babilonia, chajpanbot sbeik yuʼun te Jehová yuʼun jich ma sta swokolik-a (kʼopona Isaías 57:14). ¿Jichnixbal la spas sok te «Chʼul Be» ta ora ini? Jich. Bayal jaʼbil ta nail te kʼalal mato sta-a te 1919, te Jehová la stuuntes winiketik te jun yoʼtan yakʼoj sbaik yuʼun jich ya schajpanik te be (paja sok Isaías 40:3). Ya xjuʼ ya kaltik te jaʼ la schajpanik te be yuʼun jich ta patil te ants winiketik te lek yoʼtanik ya xjuʼ ya yijkitayik te Mukʼul Babilonia sok te ya x-ochik ta lum yuʼun te Dios, te banti chaʼjajchik ta yichʼel ta mukʼ te Diose. Kiltik bintik aʼtelil la yichʼ pasel yuʼun ya yichʼ chajpanel-a te bee.

10, 11. ¿Bin lek lokʼ-a te kʼalal ayix-a te imprenta sok te la yichʼ kʼasesel ta yan kʼopil te Bibliae? (Jaʼnix jich ilawil te dibujo).

¹⁰ Te bitʼil la yichʼ pasel. Jaʼto tal ta jaʼbil 1500, te Biblia ya yichʼ tsʼibayel ta kʼabal-a. Pero bayal aʼtel yichʼoj, jaʼ yuʼun maʼyuk bayal copiaetik yuʼun te Biblia sok kʼax toyol stojol. Pero te kʼalal lokʼ te sbabial imprenta, ma wokolix la yichʼ ilel yuʼun ya yichʼ pasel sok pukel te Bibliae.

¹¹ Skʼasesel ta yan kʼopil. Bayal jaʼbil te Biblia jaʼnax ay ta kʼopil latín, te jaʼ jun kʼopil te jaʼnax ya xkʼot ta yoʼtanik te machʼatik snopojik ta lek jun. Pero, te bitʼil ayix te imprenta te winiketik te ya yichʼik ta mukʼ Dios la spasik tulan yuʼun la skʼasesik te Biblia ta yantik kʼopiletik te ya xkʼopojik-a te yantik ants winiketik. Jich te machʼatik ya skʼoponik te skʼop Dios ya xjuʼ ya spajik sok te bin ya yalik te yantik iglesiaetik.

12, 13. Chola kaʼiytik bin-utʼil la yichʼ akʼel ta naʼel te lotil te bin ya yal te iglesiaetik.

¹² Koltayel yuʼun ya yichʼ nopel te Biblia. Ay ants winiketik te la skʼoponik ta lek te Biblia sok te bayal bin la snopik. Pero la yalbey yaʼiy yantik te bintik la snopik, jaʼ yuʼun bayal ilinik te jwolwanejetik yuʼun te religionetik. Ta jaʼbil 1900, bayal winiketik te lek yoʼtanik jajch spukik tratadoetik sok folletoetik te ya yakʼ ta ilel te lotil te bin ya xnojpteswanik ta iglesiaetik.

¹³ Ta 1835, jtul winik te ya yichʼ ta mukʼ te Dios te Henry Grew sbiil, la spuk jun folleto te ya yalbey skʼoplal te bin ya xkʼot ta stojol te machʼa ya xlaje. La scholbey skʼoplal sok te Biblia te jaʼ jun majtanil yuʼun Dios te kuxlejalil ta sbajtelkʼinal, pero ma jichuk ya yakʼik ta nopel stukel te yantik iglesiaetik. Ta 1837, jtul jwolwanej yuʼun jun religión te George Storrs sbiil, la sta te folleto ini kʼalal yak ta bael ta tren-a. Te kʼalal la skʼopone, la sta ta ilel te ay bin mukʼ skʼoplal la snop, jaʼ yuʼun la scholbey yaʼiy yantik. Ta 1842, la yakʼ discursoetik te sbiilinoj «¿Mabal xlajik te machʼatik chopol stalelik?». Te bin la stsʼibay te George Storrs, jelontesbot skuxlejal jtul chʼiel kerem te Charles Taze Russell sbiil.

14. ¿Bin-utʼil la stuuntes te hermano Russell sok te sjoʼtak ta aʼtel ta swenta te bin la spasik te yantik? (Jaʼnix jich ilawil te dibujo).

¹⁴ ¿Bin-utʼil la stuuntes te hermano Russell sok te sjoʼtak ta aʼtel ta swenta te bin la spasik te yantik? Ta yorail-abi, ayix diccionarioetik-a, koltayeletik yuʼun te Biblia sok yantik Bibliaetik te kʼasesbil ta yanyantik kʼopiletik. Jaʼ yuʼun ya xjuʼ ya yilik tey-a te kʼalal ya snopik te Biblia. Jaʼnix jich bayal bin lek la staik ta swenta te bintik la spasik investigar te Henry Grew, George Storrs sok yantikxan. Te Russell sok te sjoʼtak ta aʼtel, bayal bin la spasik yuʼun ya yichʼ chajpanel-a te «Chʼul Be», melel la spukik libroetik sok tratadoetik te yanyantik-a te bin ya yalbey skʼoplal.

15. ¿Bintik mukʼ skʼoplal kʼot ta pasel ta 1919?

¹⁵ Ta 1919 te lum yuʼun Dios lokʼ ta lotil religión, te jaʼ te Mukʼul Babilonia. Ta jaʼbilnix-abi chiknaj «te j-abat te jun yoʼtan sok pʼij» yuʼun la skoltay te ants winiketik te lek yoʼtanik, yuʼun yakuk stʼunik te «Chʼul Be» (Mat. 24:45-47). Ta swentanax te lekil aʼtelil la spasik te yantik, juʼ la schajpanik te be yuʼun jich ya snopikxan ta swenta te Jehová sok te skʼanojel yoʼtan te machʼatik tey ayik-a (Prov. 4:18). Jaʼnix jich bayal bintik la sjelontes ta skuxlejalik yuʼun lek ya x-ilotik yuʼun-a te Diose. Pero te Dios snaʼoj te kʼunkʼun ya xjelon bael te stalelik, jaʼ yuʼun te Jehová bayalix tal jaʼbil yak ta slekubtesel te lum yuʼune (ilawil te recuadro «Te Jehová kʼunkʼun ya slekubtes bael te lum yuʼune»). Nopanax awaʼiy te tseʼel oʼtanil ya jtatik te kʼalal ya xjuʼ ya jpastikix spisil-a te bin ya yal te Diose (Col. 1:10).

JAMALTO TE «CHʼUL BE»

16. ¿Bin aʼtelil yak ta yichʼel pasel ta «Chʼul Be» jaʼto tal ta 1919? (Isaías 48:17; 60:17).

¹⁶ Yuʼun lekuk ay-a te jun be, ya skʼan ya yichʼ kanantayel ta lek. Jaʼto tal ta 1919 yichʼoj pasel aʼteliletik ta «Chʼul Be» yuʼun jich te ants winiketik ya xjuʼ ya yijkitayik te Mukʼul Babilonia. Jich la spas te yachʼil j-abat te jun yoʼtan sok pʼij. Ta 1921 la spuk te libro El Arpa de Dios yuʼun jich ya yichʼ koltayel-a te ants winiketik ta snaʼbeyelxan sba te Dios. La yichʼ pukel jteb ma sta 6 millón ta pajk libroetik ta 36 ta chajp kʼopiletik, sok bayal machʼatik la snopik te skʼop Dios sok te libro ini. Jaʼnix jich mato jaluk lokʼ te libro Mulana, te ya yichʼ tuuntesel yuʼun ya yichʼik nojptesel ta Biblia te ants winiketik. Ta slajibal kʼajkʼal, te Jehová stuuntesoj te organización yuʼun ya yakʼbotik te bin ya xtuun kuʼuntik ta swenta te schʼuunel koʼtantik, yuʼun jich ma xlokʼotik ta «Chʼul Be» (kʼopona Isaías 48:17; 60:17).

17, 18. ¿Banti ya yikʼotik bael te «Chʼul Be»?

¹⁷ Ya xjuʼ ya kaltik te kʼalal ay machʼa ya skʼan ya snop te Biblia, ya xjuʼ ya x-och ta «Chʼul Be». Ay machʼatik te ya x-ochik ta beel tey-a, pero ta patil ya xlokʼik. Pero ay yantik te ma xyijkitayik te be-abi, jaʼto te kʼalal ya xkʼotik te banti ya skʼanike. Pero ¿banti te ya skʼan ya xkʼotike?

¹⁸ Te machʼatik ya xkuxinik ta chʼulchan, te «Chʼul Be» ya x-ikʼotik bael «ta paraíso yuʼun te Diose», ta chʼulchan (Apoc. 2:7). Te machʼatik ya xkuxinik liʼ ta Balumilal, te be ini ya x-ikʼotik bael ta slajibal te Wentainel yuʼun Cristo ta jmil jaʼbil, te kʼalal tojikix spisil-a te ants winiketike. Teme jaʼat yakatix ta beel ta be ini, mame xchebaj awoʼtan jaʼto te kʼalal ya xkʼoat ta achʼ balumilal. Yame jkʼantik te lekuk ya xkʼoate.