Ke Diin Ndakuriy e Yul’yul’?

KE pag raay e duw faram, me sul Barney Barnato u South Africa nga England ni yan ko mogow daimond. Nap’an ni taw ngaram me dabuy reb e thin ni kan yoloy morngaagen ko simbung. Ere ke yoloy boch e thin nga but’ me pi’ ko fa ani ga’ ko simbung ni fan ni nge yoloy e thin u morngaagen biyay nrogon ni ba adag miki pi’ boor boch e salpiy ngak me gaar, “ke mus ni ngan yal’uweg boch e thin ni kam yoloy nib oloboch.”

J. K. Jerome ni ir e ani ga’ ko simbung e ke n’ag e babyor ni pi’ e cha’ nem nga lan tafen e dow me sulweg e salpiy ngak. Ke gin Barnato ngay me yog ni ra pi’ e salpiy ni mun l’aguruw yay ngak. Ma de fek. Me ere fith ko cha’ nem ni “In e salpiy ni ga ba adag?” Me weliy Jerome morngaagen ni gaar: “Kug weliy ngak ni binem e ngongol e da i rin’ u London.” Ke par nib yul’yul’ ko simbung ya da i fek e salpiy.

Kan weliy fan fare bugithin ni “yul’yul’” e “gafarig nib mat’aw; dabni ban.” Be’ nib yul’yul’ e bay rogon ni ngan pagan’uy ngak. Machane ngiyal’ ney ma sabanban​—ni dariy e yul’yul’​—e aram e ngongol ko urngin e girdi’.

U Britain ma girdien e news e kar weliyed fare bugithin ni “sleaze” ni be yip’ fan e gafarig nib yul’yul’ ni ke war. Be weliy fare simbung ni The Independent ni sleaze e ma sor fan ko “urngin ban’en nib muun ngay e ngongol ndarngal nge sasalap ko am nge kickback ko export orders.” Dariy ban’en nde un ngay.

Be Thil Thil Rogon e Yul’yul’ ni Yima Tay

Yul’yul’ e de taareb rogon ko flont, machane ma dag felngin be’. Re fayleng ney e ma n’uf e piin ni ma yog e salpiy ngorad ni boor mab pay, ma yad ma lemnag ni yul’yul’ e ra kirebnag e kanawo’ rorad, ma gathi aram ban’en nib fel’. Susun, ke yoor e piin ni student ni ma fanay boch ban’en ni ngan cheat ko skeng ma pi n’en ney ni ma ayuweg e pi student ngar cheatgad ko skeng e rib mo’maw ni ngan pirieg. Reb e professor ko university u Britian e yog ni ke pag baley e student nu Britain ni kar cheatgad, ma dabi siy ni gathi yigoo nam nu Britain e yibe cheat riy.

Maku bay wenegan ko piin ndar ur cheatgad u nap’an ni yima sabanban ma be lifith e piin de yul’yul’ l’iginrad. Aram rogon reb e mach nu India u Bhopal ya nap’an e duw ni 1984 mab mit e gas ni yub e ke li’ 2,500 e piin pumoon, nge piin ppin nge bitir kar m’ad ma bokum biyu’ e kar maadadgad riy. Kan weliy ko fare The Sunday Times ni gaar: “Pi ulung ni kan yarmiy ni nge pi’ e ayuw e ke sug ko sabanban. . . . Magawon riy e ngan turguy e tin nib riyul’ e maadad ko tin googsur ni bokum biyu’ e ba’ ma bay e babyor ni weliy boch ban’en ni googsur.” Ma wenegan riy e ragag e duw nga tomren ma ke mus ni $3,500,000 ko $470,000,000 e kan wereg ko piin nib t’uf e ayuw rorad.

Ma uw rogon e teliw? Uw rogon e yul’yul’ ni ma tay? Bay e kireban’ riy ya taareb rogon ko fayleng. Bod fare bisof nu Roman Catholic ni Eamon Casey fithingan, ni ke yog ni bay e bitir rok ni pumoon ndar mabgolgow e chitingin, ma chiney e bfel’ yangaren e re pagal nem. Ma fare simbung nu Britain ni Guardian e ke weliy ni salpen Casey e “gathi yigoo ir.” Ku arrogon ni yog fare The Times ni gaar: “Gathi ba lingagil e n’en nib kireb ni ke rin’ Casey ni bisof, ya bin riyul’ riy e boor yay ni ke th’ab e motochiyel ko celibacy ma gathi fin chiney.” Ma fare simbung ni The Glasgow Herald, nu Scotland, e ke yog ni ke mus ni 2 e percent ko pi tayugang ko Katolik nu Roma u Meriken e kar siyeged e par ko pumoon nge pumoon nge ngongl ndarngal. Demtrug ko riyul’ e re mathaeg nem fa danga’ machane ma dag ko uw rogon e yul’yul’ ko pi prist nu Katolik.

Yugu aram rogon e pi n’en nem ma rayog ku be’ ni nge par nib yul’yul’ ndabi un ko ngongol nde yalen fa? Ma bay angin riy fa? Ma mang e ba t’uf ni ngan par nib yul’yul’, ma mang boch e taw’ath ni ra yib riy?