Thin rok Jehovah e Ba Fas

Tin Ba Ga’ Fan ko Babyor rok Jeremiah

FARE magothgoth ni ke weliy Jeremiah e sana ri k’aring e ma rus ko girdi’ rok! Fare tempel ni rib fel’ yaan ma ireray e gin ni ma liyor e girdi’ riy ngak Got ni ke pag e dalip e chibog e yira urfeg ni polo’. Fare mach nu Jerusalem nge fare binaw nu Judah e yira gothey nge par ndakuriy ban’en riy, ma girdi’ riy e yira fekrad nib kalbus. Thin ni aram rogon nge boch e thin ko pufthin e bay ko bin l’agruw ken e babyor nib ga’ u Bible ni fare babyor rok Jeremiah. Maku bay e thin riy ni be weliy e n’en ni i rin’ Jeremiah u nap’an ni be rin’ e maruwel rok u fithik’ e yul’yul’ nib profet u lan 67 e duw. Pi n’ey e ni yoloy ni dan fol u rogon ngal’an ni i buch, ya kan yoloy ni reb e kenggin nge reb.

Mang fan ni thingar da tayedan’dad ko babyor rok Jeremiah? Fapi yiiy riy ni ke lebug e ra gelnag e michan’ rodad ngak Jehovah ni en ma lebguy e thin ni micheg. (Isaiah 55:10, 11) Maruwel ni tay Jeremiah ni ba profet nge n’en ni i rin’ e girdi’ ko machib ni tay e ba taareb rogon ko n’en ni be buch e ngiyal’ ney. (1 Korinth 10:11) Maku, thin riy ni be weliy rogon ni ayuweg Jehovah e girdi’ rok e be dag pi fel’ngin ma ra yib angin nib ga’ ngodad.​—Hebrews 4:12.

“L’AGRUW BAN’EN NIB KIREB NI KE RIN’ E GIRDI’ ROG”

(Jeremiah 1:1–20:18)

Kan pi’ e maruwel ngak Jeremiah nib profet u nap’an e bin 13 e duw ko gagiyeg rok Josiah, ni pilung nu Judah, ma 40 e duw nga m’on ni kan gothey yu Jerusalem ko duw ni 607 B.C.E. (Jeremiah 1:1, 2) Ba ga’ ni kan wereg e yiiy u nap’an 18 e duw ni tin tomuren e duw ko gagiyeg rok Josiah me m’ug riy e kireb rok yu Judah nge pufthin rok Jehovah nib togopuluw ngorad. “Bay gu gagiyegnag yu Jerusalem nge par ni ke puth e naun riy, nge yan i par ni bangi ban’en ni ke tafnay e gamanman ni jackal; lan e pi binaw nu Judah e bayi par ni ke ngal’ ni yungi daken e ted nder tugul ban’en riy, ma dariy be’ ni be par riy.” (Jeremiah 9:11) Mang fan? “Girdi’ rog e l’agruw e denen ni kar ngongliyed,” ireray e n’en ni ke yog.​—Jeremiah 2:13.

Maku yibe weliy murung’agen e girdi’ ni ka ba’ ni kar kalgadngan’rad kan sulwegrad ko nam rorad. (Jeremiah 3:14-18; 12:14, 15; 16:14-21) Machane, ke dabuy e girdi’ daken Jeremiah. Faen “nib tolang u lan fare tempel” rok Jehovah e toy Jeremiah min chennag ni reb e nep’ ni polo’.​—Jeremiah 20:1-3.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

1:11, 12​—Mang fan ni be par Jehovah ni be od ni rogon ko thin nib peth ko fare “pa’ i gek’iy ni almond”? Fare gek’iy ni almond e “ba ken fapi gek’iy ni ma k’uf ni som’on ko spring.” (Verse 11, footnote) Jehovah e gowa “ma od ni kakadbul me l’og e [pi profet rok]” ni ngar ginanged e girdi’ rok u murung’agen e pufthin ma ‘be par ni be od’ nge mada’ ko ngiyal’ nra lebug.​—Jeremiah 7:25.

2:10, 11​—Mang fan ni rib thil rogon e n’en ni i rin’ piyu Israel ni dar yul’yul’gad? Pi nam nib thil e got rorad ni immoy u ngal u Kittim ma immoy u ngek u Kedar e rayog ni ngar feked e pi got u yugu boch e nam ngar uneged ko birorad e got, dan rung’ag ni kar thilyeged urngin e got rorad ko got nu bang. Machane, piyu Israel e kar digeyed Jehovah, dar pininged e sorok ngak fare Got nib fas mar tayed e pi got ndariy e yafas rorad nga lon.

3:11-22; 11:10-12, 17​—Mang fan ni ke uneg Jeremiah fa ragag i ganong ko lel’uch ko pufthin rok, nyugu aram rogon ni kan gothey yu Samaria ko duw ni 740 B.C.E.? Ya bochan fare magothgoth ni ke aw nga Jerusalem ko duw ni 607 B.C.E. e aram e pufthin rok Jehovah ni fan ko nam nu Israel ni polo’, ma gathi kemus ni fan ko nam nu Judah. (Ezekiel 9:9, 10) Maku, tomren ni kan gothey fa ragag i ganong ma ka yima yog e thin ni fan ngorad u daken yu Jerusalem, ya bochan pi tamol’og ko pi profet rok Got e ka yad ma yog e thin nib muun piyu Israel ngay.

4:3, 4​—Mang fan e re thin ney? Piyu Jew ni dar yul’yul’gad e ba t’uf ni ngar fal’eged rogorad, ma ngar munguyniged lanin’rad, ma ngar beechniged gum’ircharad. Thingara chuweged e “tin nib alit” u lan gum’ircharad, ni aram e ngar chuweged e lem nge pangin nib kireb. (Jeremiah 9:25, 26; Acts 7:51) Ba t’uf ni ngar thilyeged kanawoen e yafas rorad​—ngar talgad ko ngongol nib kireb ma ngar rin’ed e tin nib fel’ me flaabnagrad Got.

4:10; 15:18​—Uw rogon ma bod ni ke bannag Jehovah e girdi’ rok ni tatogopuluw? U nap’an Jeremiah, ma immoy e profet ni ur ‘yiiynaged boch thin nde riyul’.’ (Jeremiah 5:31; 20:6; 23:16, 17, 25-28, 32) De talegrad Jehovah i yog e thin nde riyul’.

16:16​—Mang e be yip’ fan ni ke l’og Jehovah e “piin tafita” nge “piin ta ma kol gamanman ni boor”? Re n’ey e sana be yip’ fan ni kan l’og boch e girdi’ ni toogor ni fan ni ngar gayed piyu Jew ni dar yul’yul’gad nge pufthinnagrad Jehovah. Machane, rogon ni yog ko Jeremiah 16:15, e fare verse e ku rayog ni nge yip’ fan e ngan gay piyu Israel ni kar kalgadngan’rad.

20:7​—Uw rogon ni i fanay Jehovah gelngin nib togopuluw ngak Jeremiah me bannag? Bochan ni ke mada’nag e girdi’ ni ke darifannag e machib rok, ma kar dabuyed daken, ma kar togopuluwgad ngak u nap’an ni be yog e pufthin rok Jehovah, sana ke lemnag Jeremiah ndabkiyog ni nge ul’ul ko maruwel rok. Machane, ke fanay Jehovah gelngin me ayuweg Jeremiah ni nge dabi tal. Ere gowa ke bannag Jehovah Jeremiah ya ke fanay fare profet ni nge rin’ fare maruwel ni be lemnag ndabiyog ni nge rin’.

Tin Gad Ra Fil Riy:

1:8. Yu ngiyal’ ma ma ayuweg Jehovah e girdi’ rok ni keb e togopluw ngorad ni sana ra gagiyegnag ni nge yib reb e ta puf oloboch nde laniyan’, ara nge chuweg girdien e am nib kireb me tay be’ nib fel’ nga lon, ara nge pi’ gelngin ngak e pi tapigpig rok ngar k’adedan’rad.​—1 Korinth 10:13.

2:13, 18. Girdi’ nu Israel nde yul’yul’ e kar rin’ed l’agruw ban’en nib kireb. Kar paged Jehovah, ni en ma pi’ e flaab, ma ma pow’iyey, ma ma yororiyey. Ma kar fal’eged reb e luwed rorad nib fanathin ya kar guyed rogon ni ngar chaggad ngak e pi salthaw nu Egypt nge Assyria. Ngiyal’ ney, e ra ngan pag e bin riyul’ e Got ni fan e ngan fol ko llowan’ ko girdi’ nge politics ma gowa kan thilyeg e “gin’en ni ma yib e ran riy nib fas” ko “pi luwed ni ke kireb.”

6:16. I fonownag Jehovah e girdi’ rok nib tatogopuluw ni ngar talgad boch, ngar yaliyed yad, ma ngar sulod ko “kanawoen” e pi gallabthir rorad nib yul’yul’. Gathi fel’ ni ngad yaliyed gadad ma gad ra nang ko riyul’ ni gad be yan u kanawo’ ni baadag Jehovah ni nga darod riy fa?

7:1-15. Piyu Jew ni kar pagedan’rad ko fare tempel, ma yad be lemnag ni bay gelngin e pig riy, e de yib angin ngorad. Thingar da rin’ed ban’en u fithik’ e michan’, ma gathi bochan e n’en nrayog ni ngan guy nga owchey.​—2 Korinth 5:7.

15:16, 17. Rayog ni ngad boded Jeremiah ngad chamgad ko mulan’. Rayog ni ngad yodoromgad u daken e fol Bible u fithik’ e felfelan’, ma ngad pininged e sorok nga fithingan Jehovah u nap’an ni gad be un ko machib, ma dab da chaggad ngak e girdi’ nib kireb.

17:1, 2. Bochan e kireb ni ke rin’ yu Judah ma ke dabuy Jehovah e maligach rorad. Maligach ni gad ma pi’ u l’ugundad e dabi fel’ u wan’ Got nfaanra ba kireb e ngongol rodad.

17:5-8. Ra pagan’dad ngak e girdi’ nge ulung ni ke mus ni faanra yad be rin’ ban’en nib puluw ko tin nib m’agan’ Got ngay nge kenggin e motochiyel nu Bible. Ma pi n’en ni bod e yafas nge gapas nib riyul’ nge pagan’, e gad ba gonop ni faanra ke mus ni Jehovah e ngad pagedan’dad ngak.​—Psalm 146:3.

20:8-11. Thingar dab da paged e girdi’ ndariy fan e machib rodad u wan’rad, ara togopuluw nge warnag e pasig rodad ko machib ni murung’agen Gil’ilungun Got.​—James 5:10, 11.

“MU TAY FARE MAT’ ROK FARE PILUNG NU BABYLON NGA DAKEN BELEL L’UGUNAM”

(Jeremiah 21:1–51:64)

I yog Jeremiah e gechig ni fan ngak fa aningeg ni tomur e pilung nu Judah nge pi profet ni googsur, nge pi tachugol saf nib kireb, nge pi prist nib kireb. I taareb rogonnag Jehovah e tin ka ba’ ko girdi’ rok nib yul’yul’ ko fapi fig nib fel’ ni gaar: “Nggu sap ngorad u reb e kanawo’ nib fel’.” (Jeremiah 24:5, 6, NW) Dalip e yiiy ni bay ko guruy ni 25 e kan weliy nib tamilang u lan e tin migid e guruy.

Fapi prist nge pi profet e kar makathgad ni ngar lied Jeremiah ngem’. Thin ni ke yog ngorad e thingara pigpiggad ngak fare pilung nu Babylon. I yog Jeremiah ngak Zedekiah ni Pilung ni gaar: “Mu tay fare mat’ rok fare pilung nga daken belel l’ugunam.” (Jeremiah 27:12, NW) Machane ‘en ni Ke wereg piyu Israel i yan e bayi kunuyrad, ma bayi matanagiyrad [Israel] ni bod ba tagafaliy e saf ni be matanagiy e saf rok.’ (Jeremiah 31:10) Ri bay fan ni kan micheg ban’en ngak piyu Rechab. Kan “loknag e garog ngak Jeremiah nge par u lan e yoror.” (Jeremiah 37:21) Jerusalem e kan gothey, ma boor e girdi’ ni kan kol kan fek ni kalbus. Me Jeremiah nge ta yol rok, i Baruch, e yow bay u fithik’ e piin nra mageygad. Yugu aram rogon ni ke ginangrad Jeremiah ndab ranod nga Egypt, ma piin ni kar rusgad e ranod. Guruy ni 46-51 e bay e thin riy ni yog Jeremiah ni murung’agen e pi nam.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

22:30​—Gur re thin ney e ke warnag mat’awun Jesus ni nge par nga tagil’ David? (Matthew 1:1, 11) Danga’. Fare thin e ke taleg pi fak Jehoiachin ndabra “pared nga tagil’ David . . . u Judah.” Ra gagiyeg Jesus u tharmiy ma gathi Judah.

23:33​—Mang “ban’en nib tomal ngak Jehovah”? U nap’an Jeremiah, ma thin ni ke yog fare profet u murung’agen e magothgoth nra yib nga Jerusalem e ban’en nib tomal ni be fek e piin ni yad nga binaw. Maku, girdi’ ni der fol ko thin rok Jehovah e ban’en nib tomal ngak Jehovah me n’agrad. Thin nu Bible ni murung’agen e magothgoth ni bay yib ngak e Kristiano ni googsur e ku ban’en nib tomal ni yad be fek, ma girdi’ ni dabi motoyil ngak Got e ban’en nib tomal ngak Got.

31:33​—Uw rogon ni kan yoloy e motochiyel rok Got ko gum’ircha’? Faanra rib t’uf rok be’ e motochiyel rok Got ma ri baadag ni nge rin’ e tin nib m’agan’ Got ngay, ma rayog ni nga nog ni kan yoloy e motochiyel rok Got nga lan gum’irchaen.

32:10-15​—Mang fan ni kan fal’eg l’agruw e babyor ni fan nga taa ban’en? Fare babyor ni dan ta’ e hang ngay e fan ko girdi’ ni yad baadag ni ngar beeged ngar nanged fan. Ma fare babyor ni kan ta’ e hang ngay e kan chaariy ni mich ko fare babyor ni dan ta’ e hang ngay ni nge micheg nib puluw fare babyor ni dan ta e hang ngay. Bochan ni fol Jeremiah ko re yaram nem, ni ki mada’ ko girdi’ rok nge piin ni yad nga mich, ma ke dag e kanawo’ ngodad ni ngad folgad riy.

33:23, 24​—Mang “l’agruw e tabinaw” ni be weliy u roy? Reb e aram e tabinaw ko pilung ni yib rok David ni Pilung, ma reb, e aram e tabinaw ko pi prist ni yib rok Aron. U nap’an ni kan gothey yu Jerusalem nge fare tempel rok Jehovah me m’ug riy ni ke n’ag Jehovah fa gal tabinaw ma dakuriy gil’ilungun nge liyor u fayleng ni fan ko gal tabinaw nem.

46:22​—Mang fan ni laman yu Egypt e kan taareb rogonnag ko porchoyog? Re n’ey e rayog ni nge yip’ fan lingan e porchoyog ni be yan yan ara laman yu Egypt nib achichig ya keb e gafgow ngorad. Maku be dag fare fanathin ni mm’ay fan ni nge fanay Farao nu Egypt yaan fare porchoyog nib machmach ko n’en ni ma upunguy nga lolugen ni yibe lemnag ni fan ko ayuw ni ma pi’ fare got ni porchoyog ni Uachit fithingan.

Tin Gad Ra Fil Riy:

21:8, 9; 38:19. Mus nga nap’an ni kari chuchugur ni ngan gothey yu Jerusalem, me pi’ Jehovah e kanawo’ ni nge mel’eg e piin ni ma par u Jerusalem, ni piin ni bay tapgin ni ngan li’rad. Arrogon, ‘rib gel e runguy ni ma dag.’​—2 Samuel 24:14; Psalm 119:156.

31:34. Ri ma fel’ lanin’dad ni gad manang ni der lemnag Jehovah e denen rok e piin ni ke n’ag fan e kireb rorad u wan’, ma be yip’ fan ni dabki gechignagrad!

38:7-13; 39:15-18. Dabi pagtalin Jehovah e pigpig rodad ngak u fithik’ e yul’yul’, nib muun ngay e ‘pigpig ngak e piin ni kan dugliyrad.’​—Hebrews 6:10.

45:4, 5. Bod rogon e n’en ni buch u nap’an e tin tomren e rran rok yu Judah, ngan par ko “tin tomren e rran” ko re fayleng ney e gathi ngal’an ni ngan gay e “tin nib tolang puluwon” ni bod e chugum ni boor, nge gilbuguwan.​—2 Timothy 3:1; 1 John 2:17.

‘MI [NI] KURUF BAYANG KO YOROR KO RE MACH NEM’

(Jeremiah 52:1-34)

Fare duw ni 607 B.C.E. Ireray e bin 11 e duw ko gagiyeg rok Zedekiah. Nebukadnezzar ni pilung nu Babylon e longobiy yu Jerusalem u lan 18 e pul. Rofen ni medlip ko bin lal e pul ko bin ragag nge mereb e duw ni ke pilung Nebukadnezzar, ma Nebuzaradan, ni pilungen e salthaw, e ‘keb,’ ara ke taw nga Jerusalem. (2 Kings 25:8) Sana ke yib Nebuzaradan ko gin ni be par riy u wuru’ e yoror ko fare mach me yan nge yaliy rarogon me fal’eg i lemnag e n’en ni nge rin’. Dalip e rran nga tomren, ko fa bin ragag e pul, me ‘yan’ nga lan yu Jerusalem. ‘Mi [ni] kuruf bayang ko yoror ko re mach nem’​—Jeremiah 52:7, 12.

I weliy Jeremiah nib tamilang murung’agen yu Jerusalem ni kan gothey. Ere thin ni ke weliy e ma k’aring e kireban’. Ra m’ug e pi thin ney ko bin migid e babyor u Bible ni Lamentations.

[Picture on page 28]

Thin ko pufthin ni i yog Jeremiah e ba muun ngay e pufthin rok Jehovah ngak yu Jerusalem

[Picture on page 29]

Uw rogon ni fanay Jehovah ‘gelngin nib togopuluw ngak Jeremiah’?

[Picture on page 30]

“Bod rogon e pi fig ney nib manigil, e aram rogon ni nggu tay piyu Judah ni kan fekrad ni kalbus.”​—Jeremiah 24:5, NW