Thin rok Jehovah e Ba Fas

Tin Ba Ga’ Fan ko Babyor rok Luke

GOSPEL rok Matthew e kan nang nni ngongliy ko som’on ni fan ngak e girdi’ ni Jew ni yad ma beeg e babyor, ma Gospel rok Mark e fan ngak e girdi’ ni gathi Jew. Machane, Gospel rok Luke e ni lemnag ni fan ngak e girdi’ u gubin e nam. Ni yoloy ko duw ni gonap’an 56-58 C.E., babyor rok Luke e boor ban’en riy u murung’agen e yafas rok Jesus nge machib ni i tay.

Luke e i sap nrogon ni ma sap e togta ni ma lemnigey ma ri ma tayan’ nib fel’ rogon, me ‘fal’eg i gayiy murung’agen e pi n’em ni gubin aram ko tabolngin riy’ u lan 35 e duw​—u nap’an e duw ni 3 B.C.E. nge ni mada’ ko duw ni 33 C.E. (Luke 1:3) Ba chugur i 60 e pasent ko pi n’en ni bay ko Gospel rok Luke e yigoo ir e weliy.

MACHIB KO SOM’ON

(Luke 1:1–9:62)

Tomren ni ke weliy nib fel’ rogon murung’agen e gargel nni tay ngak John ni ma taufe nge Jesus, me yog Luke ngodad ni John e tababnag e machib rok u lan e bin 15 e duw ni ke yog Tiberius Caesar e thin, ni aram nap’an e spring ko duw ni 29 C.E. (Luke 3:1, 2) I taufenag John Jesus ni ke chugur ngal’an e garbeb ko re duw nem. (Luke 3:21, 22) Ma nap’an e 30 C.E., ‘me sul Jesus nga Galile me tabab ko machib u lan e pi tafen e muulung rorad i yan.’​—Luke 4:14, 15.

I tabab Jesus ko yay nsom’on e machib rok u Galile. I yog ko fare ulung i girdi’ ni gaar: “Dabi siy ni ngku gu machibnag u boch e binaw i yan fare Thin Nib Fel’ ni murung’agen e gagiyeg rok Got.” (Luke 4:43) I fek Simon ni tafita’ nge un ngak nge ku boch e girdi’. Me gaar: “Chiney i yan ngaram e bay um yognaged e girdi’.” (Luke 5:1-11; Matt. 4:18, 19) Fa 12 i apostal rok Jesus e ur moyed rok ko yay ni l’agruw yay e machib ni tay u lan yu Galile i yan. (Luke 8:1) Ma yay ni dalip ngay, me pi’ fa 12 i apostal nge yan, “me l’ograd nga ranod ni ngar machibniged ngak e girdi’ murung’agen e gagiyeg rok Got, mi yad golnag e piin nib m’ar.”​—Luke 9:1, 2.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

1:35​—Bay rogon e tane rok Maria nga bang ko diyen rok, fa? Bochan ni fak Maria e nge yib i riyul’ ni yib ko pi ga’ rok ni aram Abraham, nge Judah, nge David, ni bod ni micheg Got, ma tane rok e thingari bay rogon ko diyen rok. (Gen. 22:15, 18; 49:10; 2 Sam. 7:8, 16) Machane, ni fanay e kan ni thothup rok Got nge ngalweg nga yin Maria e yafas rok Fak Got nib flont me yibnag e re diyen nem. (Matt. 1:18) Ere ra m’ug ni ke chuweg e re n’ey e tin de flont ni immoy ko fare tane rok Maria, ma ka tabolngin riy mi i ayuweg fare tir u meyal ko tin manga ra maad’ad ngay.

1:62​—I m’ay e thin u l’ugun Zekariah miki biling, fa? Danga’. Kemus ni thin u l’ugun e m’ay. Me fith boch e girdi’ “u pa’rad” ko en ni baadag ni ngan tunguy ngak fare tir machane gathi bochan e ba biling Zekariah. Dabisiy ni rung’ag e n’en ni yog leengin u rogon ni ngan tunguy fithingan fakrow. Sana boch e girdi’ e ur fithed Zekariah u murung’agen e re n’ey ni un non nga paey ara un fanathin. Ma fare n’en ni kemus ni thin nu l’ugun e ba t’uf ni ngan fulweg nga rogon e be yip’ fan ndariy e n’en ni ke buch u rogon ni ma rung’ag Zekariah ban’en.​—Luke 1:13, 18-20, 60-64.

2:1, 2​—Uw rogon ma tin nni yoloy u murung’agen e yay ni ‘som’on ko matheeg girdi’’ e be pi’ e ayuw u rogon ni ngan pirieg e ngiyal’ nni gargeleg Jesus riy? Nap’an ni Caesar Augustus e be yog e thin mab pag e taab yay nni matheeg girdi’​—som’on e lan e duw ni 2 B.C.E. ni lebug ko Daniel 11:20 ma yay ni l’agruw e lan e duw ni 6 ara 7 C.E. (Acts 5:37) Quirinius e immoy ni governor nu Syria u nap’an e gali yay i n’ey nni matheeg girdi’, ere ba mudugil ni par ko re liw nem ni l’agruw yay. Rogon ni yog Luke rogon e yay nsom’on nni matheeg girdi’ e yan i tay e ngiyal’ nni gargeleg Jesus riy ko duw ni 2 B.C.E.

2:35​—Uw rogon ma “ba sayden” e nge th’ab fithik’ i laniyan’ Maria? Re n’ey e be yip’ fan e mochuch nra pirieg Maria u nap’an nra guy ni boor e girdi’ nke lemnag ni Jesus e gathi fare Messiah nge kireban’ nib gel nra yib ngak ko yam’ nra tay.​—John 19:25.

9:27, 28​—Mang fan ni yog Luke ni fare n’en ni pilyeg yaan Jesus e buch u nap’an ‘meruk e rran’ nga tomren nke micheg Jesus ngak pi gachalpen ni bochi yad e ‘dab ra m’ad’ nge taw ko ngiyal’ ni kar guyed e gagiyeg rok Got, nyugu aram rogon ni Matthew nge Mark e yow l’agruw ma rognew ni “nel’ e rran” nga tomren? (Matt. 17:1; Mark 9:2) Ba gagiyel nke uneg Luke l’agruw e rran ngay​—ni aram e rofen nni micheg ere n’em nge rofen ni lebug.

9:49, 50​—Mang fan nde taleg Jesus be’ nib moon ni i tuluf e moonyan’ nge chuw ko girdi’ ni yugu aram rogon ni gathi ir reb i gachalpen? De taleg Jesus ere moon nem ya ngiyal’ nem e dawor ni sunumiy e ulung ko Kristiano. Ere, de t’uf nri ani be un ngak Jesus e nge maruweliy e michan’ rok ngak ma rayog rok ni nge tuluf e moonyan’ rok be’.​—Mark 9:38-40.

Tin Gad Ra Fil Riy:

1:32, 33; 2:19, 51. Maria e i chaariy u lan gum’irchaen e pi n’en ni i buch nge n’en ni u nog ni lebug ko pi n’en ni un yiiynag. Gad ma chaariy u lanin’dad e pi n’en ni yog Jesus u murung’agen “e ngiyal’ ko tomur ko biney e m’ag,” gad be taarebnag e n’en ni i yog ko n’en ni be buch e chiney, fa?​—Matt. 24:3, NW.

2:37. N’en ni rin’ Anna e be fil ngodad nthingar ud liyorgad ngak Jehovah u fithik’ e michan’ mu ud “meybilgad ni gubin ngiyal’,” ma “dabda paged e muulung rodad” ko Kristiano.​—Rom. 12:12; Heb. 10:24, 25.

2:41-50. Josef e tay e tirok Got ban’en nib m’on ko yafas rok mi i ayuweg e tabinaw rok ko tin nib t’uf rorad nge tirok Got ban’en. Ere rogon e re n’ey, e ke dag e n’en nib fel’ ni nge folwok e piin lolugen e tabinaw riy.

4:4. Ri dabda paged reb e rran nge yan ndabda lemniged e tirok Got ban’en.

6:40. Ba sensey ko Thin rok Got e thingari dag e wok nib fel’ ni fan ngak e piin ni be skulnagrad. Thingari rin’ e pi n’en ni be machibnag.

8:15. Ra “nguud folgad [ko fare thin] me par rodad nge yib wom’engidad” ma thingar da nanged fan, ma gad adag, ma gad fil e Thin rok Got. Meybil nib gel nge ngan fal’eg i lemnag fan ban’en e thingar un rin’ u nap’an e pow Bible nge pi babyor ni murung’agen e Thin nu Bible.

TIN TOMUR E MACHIB ROK JESUS

(Luke 10:1–24:53)

I pi’ Jesus 70 e girdi’ nge yan nib m’on rok nga lan e pi mach nge yungi n’en u lan yu Judea. (Luke 10:1) Me yan “ni be machib i yan u lan e tin ba ga’ e binaw nge tin ni ba achig.”​—Luke 13:22.

Lal e rran nga m’on ko madnom ni Paluk’af ko duw ni 33 C.E., me yan Jesus nga lan yu Jerusalem ni bay u daken ba pi fak e donkey. Ke taw ko ngiyal’ ni nge lebug e thin ni yog ngak pi gachalpen ni gaar: “En ni Fak e Girdi’ e thingari ga’ ba gafgow ni nge tay, ma piin ni piilal, nge pi tolang ko prist, nge pi tamachib ko Motochiyel e bay ra dabuyed. Ma bay nli’ ngem’, min faseg ko yam’ ko chirofen ni man dalip ngay.”​—Luke 9:22, 44.

Fulweg u Boch e Deer ko Bible:

10:18​—Mang e n’en ni be yip’ Jesus fan u nap’an ni yog ngak fa 70 i gachalpen ni gaar: “Kug guy Satan ni ke mul u lan e lang ni bod e uluch”? Gathi be yog Jesus nke mu’ i yin’ Satan nga wuru’ e tharmiy. Re n’em e de buch nge ni taw ko ngiyal’ ndawori n’uw nap’an ni kan Pilungnag Jesus u tharmiy ko duw ni 1914. (Rev. 12:1-10) Yugu aram rogon ndabiyog ni ngaud dugliyed ban’en, ni nga dogned e pi n’en ni bay fini buch nke buch ke mu’, me Jesus e rib gagiyel ni be yog ban’en nrib mudugil nra buch.

14:26​—Uw rogon ma pi gachalpen Kristus e ngar “fanenikayed” pi be’ rorad? U lan e Bible, ma “fanenikay” e rayog ni nge yip’ fan e t’ufeg ngak be’ ara ban’en ni nge achig me ga’ boch ngak be’. (Gen. 29:30, 31) Piin Kristiano e ngar “fanenikayed” pi be’ rorad ni aram e nge achig e t’ufeg rorad ngak pi be’ rorad me gel ngak Jesus.​—Matt. 10:37.

17:34-37​—Mini’ “fapi arche’ ni eagle,” ma mang “fare dowef” ma uw e ngar gakgad ngay? Piin ni “kan fekrad” ara kan ayuwegrad, e kan taareb rogonnag ko arche’ ni eagle nib n’uw e changar rok. Ma “fare dowef” ni kar muulunggad ngay e bin riyul’ e Kristus ni ba’ ndanir guy nge ggan ko tirok Got ni be pi’ Jehovah ni fan ngorad.​—Matt. 24:28.

22:44​—Mang fan ni pirieg Jesus e amith nrib gel? Re n’ey e buch ni boor fan. I lemnag Jesus murung’agen ni nge yim’ ni bod be’ nib kireb ko uw rogon angin nra yib ngak Jehovah Got nge nga fithingan. Maku reb, e ri manang Jesus nib fel’ rogon ni yafas rok ni manemus nge gabul nge langlath u puluwon urngin mit e girdi’ e rib milfan ngak ni nge par nib yul’yul’.

23:44​—Fare n’em ni par ndalip e awa nib talumor e bochan ni yan e pul nga thilin e yal’ nga fayleng, fa? Danga’. Ngiyal’ ni ma yan e pul nga thilin e yal’ nge fayleng e kemus ni m’ug e pul u ngal e ma buch riy, gathi ngiyal’ nke ngoon e pul, ni bod rogon u ngal’an e Paluk’af. Talumor ni yib ko rofen ni yim’ Jesus e ba maang’ang nib rok Got.

Tin Gad Ra Fil Riy:

11:1-4. Yira taarebnag e pi thin ney ni yugu bay bochi thil e thin riy nga rogon ni ngaun meybil ni faan nnog ko fare Machib u daken e Burey ni gonap’an 18 e pul nke yan, ma rib tamilang ni be dag ngodad ni meybil rodad e gathi nga yugu uda sulod u daken yu bugithin.​—Matt. 6:9-13.

11:5, 13. Yugu aram rogon nib m’ag u wan’ Jehovah ni nge fulweg taban e meybil rodad ma thingar dab ud talgad nga yug ud meybilgad.​—1 John 5:14.

11:27, 28. Bin riyul’ e felfelan’ e ma yib ko yul’yul’ i rin’ e tinib m’agan’ Got ngay ma gathi tha’ u thilin e tabinaw ara chugum ni kan thognag.

11:41. Tow’ath rodad ni runguy e ra sum ko gum’ircha’ ni ma par nib felfelan’ ma ma t’ufegey.

12:47, 48. Be’ nib ga’ e maruwel rok ma de yog ni rin’ e kab gel e kireb rok ngak be’ nde nang ara gathi ri manang fan e maruwel rok.

14:28, 29. Gad ba gonop ni ngaud pired nrogon e tin ba’ rodad.

22:36-38. De yog Jesus ngak pi gachalpen ni ngaur feked talin e cham ni nga i ayuwegrad ara ngar chamgad ngay ni fan e ngar ayuweged e pogofan rorad. Rogon riy, e bochan ni immoy e sayden rorad ko fare nep’ nni yognag Jesus riy e ir e bungnag rogon ni nge fil ban’en ngorad nrib ga’ fan ni gaar: “Urngin e piin ni yad ra girngiy e sayden e yira li’rad ko sayden ngar m’ad.”​—Matt. 26:52.

[Picture on page 21]

Joseph ni ir reb i lolugen e tabinaw e dag e kanawo’ nib fel’ ni ngan folwok riy

[Picture on page 22]

Luke e th’abi yoor e n’en ni yoloy u rogon e yafas rok Jesus nge machib ni i tay