Nge Be’ Me Pi’ E Athamgil Ku Be’

“Ri ireray e pi cha’ ni kar manged ba ayuw ni ma gelnigey ngog.”​—Kolose 4:11, NW.

1, 2. Yugu aram rogon ni ba’ e riya’ riy, ma mang fan ni yan e pi tafager rok Paul ra guyed nga kalbus?

RAYOG ni ngeb e riya’ ko ngan fager ku be’ ni be gafgow u kalbus​—ni ku yu gu ra fager rom e kan kalbusnag ni de mat’aw. Rayog ni nga i sap e tayugang’ ko kalbus ngom ni sana ba’ ban’en ni ga be rin’, ma ur guyed urngin e mithmith ni ga be tay ni nge dabmu fal’eg e kireb. Arfan, ni ngeb gelngiy ni ngaum par ni gab chugur ko fager rom ma nga u mman mu guy nga kalbus.

² Machane, aray e n’en ni rin’ boch e fager rok apostal Paul ni sogonapan 1,900 e duw ni ke yan. Dara tuntungad ni ngan yan ni guy nga kalbus rok ni ngan fal’eg laniyan’ nib t’uf rok nge athamgil ni nge gelnag ko tirok Got ban’en. Mini’ e pi fager ney nib yul’yul’? Mang e n’en ni rayog ni ngada filed ko athamgil laniyan’ rorad, nge yul’yul’, nge tafager rorad?​—Proverbs 17:17.

“Ba Ayuw ni Ma Pi’ Gelngiy”

3, 4. (a) Mini’ lal ko pi fager rok Paul, ma ra manged mang ngak? (b) Mang e “ayuw ni ma gelnigey”?

³ Ngad sulod ko gonapan 60 C.E. Apostal Paul e ba’ u kalbus u Roma ni kan togopuluwnag ngak e n’en ni de riyul’ ni yibe yog ni be ngongol ma be non nib togopuluw ko state. (Acts 24:5; 25:11, 12) Paul e yog fithingan lal e Kristiano ni ra ayuweged ni: Tychicus, ni pi’ ko binaw nu Asia nge yan ni “be’ ni yad nga taa barba’ i maruwel rok Somol”; nge Onesimus, ni reb e “walag nib yul’yul’” nu Kolose; nge Aristarchus, ni be’ u Macedonian ni bay u Thessalonika ni immoy ba ngiyal’ “nib kalbus” ni yow Paul; nge Mark ni ir e yoloy fare Gospel ni ba’ fithingan riy ma cousin rok Barnabas ni yow Paul ni yow ma machib i yan; nge Justus, nreb i chonggin e maruwel ko fapi apostal ni fan “ko fare gil’ilungun Got.” Yog Paul e lal i girdi’ ney ni gaar: “Aray e pi cha’ ni kar manged ba ayuw ni ma gelnigey ngog.”​—Kolose 4:7-11, NW.

⁴ Yog Paul bbugi thin nib gel ni fan nga murung’agen e ayuw ni pi’ e pi fager rok ney nib yul’yul’ ngak. I fanay bbugi thin ni Greek ni (pa·re·go·riʹa) kan piliyeg ni “ayuw ni ma gelnigey,” nu lan e Bible e kemus ni goo re verse ney e yira pirieg riy. Re bugi thin ney e boor fan ma baga’ ni un i fanay ko falay.a Ku rayog ni ngan fanay ni ‘fel’ e gan fa solace, baudeg fa, fal’eg rogon, ara pogofan.’ Ba t’uf rok Paul e mit i nem ayuw, ma lal i pumoon nem ra pi’ed ngak.

Fan nib T’uf ku Paul e “Ayuw ni Ma Gelnigey”

5. Yugu aram rogon ni ba apostal, ma mang e t’uf rok Paul, ma mang e n’en ni gadad gubin ni ma t’uf rodad yu ngiyal’?

⁵ Boch e girdi’ e sana ra gin ngay ni Paul, ni ba apostal, e ba t’uf ni ngan pi’ gelngin. Ya, ba t’uf rok. Riyul’, ni Paul e bay e michan’ rok nib gel, ma boor e gafgow ni ke yog rok ni yan u fithik’, “kan pirdiiy nib elmerin,” “ke yoor yay ni ke chugur ni ngem’,” nge ku boch e amith. (2 Korinth 11:23-27) Yugu aram rogon, ma ba girdi’, ma urngin e girdi’ ni ba yu ngiyal’ ni ma t’uf rorad ni ngan gapaseg laniyan’rad min gelnag e michan’ rorad ni boch e girdi’ e ngar ayuwegrad. Re n’ey e ba riyul’ ni ki mada’ ngak Jesus. Nap’an e bin tomur e nep’ rok, me m’ug ba engel ngak u Gethsemane ni nge “pi’ gelngin.”​—Luke 22:43.

6, 7. (a) U Roma, i mini’ e kirebnag laniyan’ Paul, ma mini’ e pi’ athamgil ngak? (b) Ba miti mang ayuw e pi’ pi walagen Paul ni Kristiano ngak u Roma, ni be micheg ni ba “ayuw ni ma gelnigey”?

⁶ Ere ku arrogon Paul nib t’uf ni ngan pi’ gelngin. Nap’an ni taw nga Roma ni ba kalbus, ma piin yad nga binaw e dar fal’eged e thin ngak ni ke yan. Pi girdi’ ni Jew ney, e yad e th’abi daburad fare thin ko Gil’ilungun. Tomuren ni ke yan e pi pumoon ni tayugang ko Jew ra guyed Paul ko gin kan ta’ riy ni dabi yan nga bang, fare thin ni ba’ ko Acts e gaar: “Boch i yad e mich e pi n’en ka nog; u wan’ ma boch i yad e de mich. Ma aram, e bochan ni daki taareban’rad, ma aram ma ra chuwgad.” (Acts 28:17, 24, 25, NW) Uw rogon fene ri amith laniyan’ Paul ko dariy fan ni ra tayed ko runguy rok Got! Fene gel ni ma lemnag e re n’eney e gagiyel ko fare babyor ni yoloy ni ke yan in e duw ni pi’ ko ulung nu Roma ni gaar: “Ri baga’ e kireban’ ni gu be tay, ma ri baga’ e amith ni ba’ u lan gum’irchaeg nder chuw, ni bochan pi girdieg [fare Jew], ni gamad taab ufin nge taab racha’! Faan mang e ra gu pi’eg ngan gechignageg ma gamow dar Kristus ma aram mi yad thap ngak Got ma kug rin’.” (Roma 9:2, 3) Yugu aram rogon, me pirieg u Roma e piin nib yul’yul’, ma riyul’ ni bang e athamgil nge runguy rorad e gapaseg gum’irchaen. Yad e piin riyul’ ni walagen u daken e tirok Got.

⁷ Uw rogon ni micheg e lal i walag ni pumoon nem ni yad e ayuw ni ma gelnigey? Dar paged e kalbus ni kan ta’ ngak Paul ni nge pilo’nagrad rok. N’en ni ur rin’ed, e rib m’agan’rad ngay ma ba t’uf rorad ni nge bagayad me pi’ e ayuw ngak Paul, ngara rin’ed e tin baaray e maruwel ni dabiyog rok ni nge rin’ ni bochan e kan ta’ ni dabiyog ni nge yan nga bang. Ni bod rogon, ni ura manged mol’og nga u ranod ra pi’ed e babyor rok Paul ma be yog ngorad e tin ngan rin’ nga u ranod u rogned ko ulung i yan; mi yad fulweg nga rogned ku Paul e thin ni be pi’ e athamgil nga lanin’uy u murung’agen e pi walag u Roma nge ku yu yang i yan. Ma dabisiy ni ku u ra feked i yib e tin ba t’uf rok, ni bod e mad u nap’an e ayis, nge babyor, nge pi n’en ni yima fanay ko yol. (Efesus 6:21, 22; 2 Timothy 4:11-13) Urngin e pi ngongol ney ni bogi ayuw nib ga’ e be pi’ be gelnag ma be pi e athamgil ngak fare apostal ni kan kalbusnag, ma aram me yog ni nge sul, nge mang ba “ayuw ni ma gelnigey” ngak boch e girdi’, ni ba maun ngay urngin e ulung.​—Roma 1:11, 12.

Rogon ni Ngan Mang Ba “Ayuw ni Ma Gelnigey”

8. Mang e n’en ni rayog ni ngada filed u feni sobut’an’ Paul ni yog ni ba t’uf rok e “ayuw ni ma gelnigey”?

⁸ Mang e rayog ni ngada filed ko re n’eney ni rin’ Paul nge fa lal i girdi’ ni yad nga maruwel? Ngad sapgad nga taareb e pi n’enem ni aram e: Bat’uf e lem nib gel ma ngam gafgownagem ni ngam ayuweg boch e girdi’ ni keb e gafgow ngorad. Maku reb, e bat’uf ni ngan sobut’an’ ni ngan nog ni rayog ni nge t’uf e ayuw rodad ko ngiyal’ ni keb e magafan’ ngodad. Gathi kemus ni yog Paul nib t’uf e ayuw rok ya ki adag e re ayuw nem u fithik e falfalan’ nge sumunguy me pining e magar ngak e piin ni kar rin’ed. De lemnag ni ke adag e ayuw ni ke pi’ boch e girdi’ ni aram e bochan e meewar rok ara bochan ni ke m’ay fan, maku arogodad ni thingari dab da yodoromgad. Ra nge lungudad der t’uf e ayuw ni ma gelnigey rodad ma aram e gadad be yog ni ba’ gelngidad nib gel ko girdi’. Mu lemnag, n’en ni rin’ Jesus e dag ni kimus ngak be’ nib flont ma rayog ni yu ngiyal’ me t’uf rok ni nge tolul ni ngan ayuweg.​—Hebrews 5:7.

9, 10. Mang angin nib fel’ ni ra yib u nap’an ni ra nang be’ e n’en nib t’uf rok, ma mang e ra rin’ ngak boch e girdi’ u lan e tabinaw ngo lan e ulung?

⁹ Rayog ni yib angin nib fel’ u nap’an ni pi walag ni ma ayuweg e ulung e yad ra nang ni bay e gin ni yad ra mus riy nge yad ma tor nga daken e ayuw rok boch e girdi’. (James 3:2) Yira nang e binem ma ra gelnag e m’ag u thilin e piin ma ayuweg e ulung nge piin ni yad bay ko re lungun nem, ma ra mon’ognag e numon nib fel’ rogon ma ba puf rogon u thiliy. Fare sobut’an’ ko piin nib m’aguwan’rad ni ngan ayuwegrad e aram e be fil ban’en ngak e piin ni taareb rogon e n’en ni be buch rorad. Be dag ni piin ni yad be yog e thin e yad boch e girdi’ nib puf rogoy ngorad.​—Eklesiastes 7:20.

¹⁰ Bod rogon, ni bitir e ba mom ni ngar adaged e ayuw ko gallabthir rorad u rogon ni pithig e magawon nge skeng u nap’an ni yad ra nang ni gallabthir rorad e kur pirieged e magawon ni aram rogon u nap’an ni ki yad ba bitir. (Kolose 3:21) Ma aram e ra fel’ me puf rogon e numon u thilin e gallabthir nge bitir. Fan e thin nu Bible e rayog ni ngan weliy ni ke fel’ boch rogon ma ke mom ni ngan adag. (Efesus 6:4) Taareb rogon, ko girdien e ulung ni ra mom boch rorad ni ngar adaged e ayuw ko piin piilal ko ulung u nap’an ni yad ra nang ni ku arrogon e piin piilal ko ulung ni ki yad ma pirieg e magawon, nge marus, nge mathliab. (Roma 12:3; 1 Peter 5:3) Ku bayay, numon nib fel’ rogon e ra tomur riy ma rayog, ni ngaun i weliy e fonow nu Bible, ma angin ni ra yib e ra gel e michan’. Dab da paged talin, ni pi walagdad ni pumoon nge ppin e ka ri t’uf ni ngan pi’ e gel nga lanin’rad e chiney ko kafram.​—2 Timothy 3:1.

11. Mang fan ni boor e girdi’ e chiney ni ke t’uf rok e “ayuw ni ma gelnigey”?

¹¹ Demtrug ko uw e gadad be par riy, fa gadad mini’, ara ke uw yangardad, gubin ni ba’ yu ngiyal’ ni gad ma pirieg e mochuch u nap’an e yafas. Re n’ey e bang ko fayleng e chiney. (Revelation 12:12) Pi n’en ni ma kirebnag e dowef ara lanin’uy e be skengnag gelngin e michan’ rodad. Yu ngiyal’ ko skeng nib gel e rayog ni bi m’ug u tabon e maruwel, ngo skul, fa lan e tabinaw, ara lan e ulung. Rayog ni m’ar nib ubchiya’ ara kireban’ nib gel ni kan pirieg e ra k’ring. Faanra be’ ni mabgol rom, fa ba piilal, ara ba fager e ra pi’ e athamgil ngom ko thin be yog nib manigil nge ngongol rok ko ayuw​—ma uw feni, ra munguynagan’um! Mang fan, ya bod rogon e gapgep nni achey nga dowey ni ke mithith! Arfan, ni faan ga ra guy reb i walagem ni ke gafgow fa ke kireban’, ma ngam mang ayuw ni ma gelnigey ngak. Ara faan ma nga reb e magawon nib gel e ke tomalnagem, ma ga ning e ayuw ngak e piin manang fan e tirok Got ban’en nib fel’ rogon.​—James 5:14, 15.

Uw Rogon ni Rayog ni Ayuw e Ulung

12. Mang e n’en ni ra yog ni nge be’ u lan e ulung me rin’ ni nge gelnag pi walagen?

¹² Urngin e girdi’ u lan e ulung, nib maun e piin bitir ngay, ma rayog ni ra rin’ed ban’en ni nge pi’ gelngin boch e girdi’. Ni bod rogon, e wub rom ko urngin e muulung nge machib i yan e baga’ ban’en ni be rin’ ni nge gelnag e michan’ rok boch e girdi’. (Hebrews 10:24, 25) Ulul rom ko pigpig ku Got e mich ko yul’yul’ rom ngak Jehovah ma be dag ni ga be par ni ga be od ko tirok Got ni dariy fan ni boor e magawon ni ga be yan u fithik’. (Efesus 6:18) Re n’em ni ga be ulul i yan ko pigpig e ra yib angin ngak boch e girdi’ ni ra gelnagrad.​—James 2:18.

13. Mang fan ni bay i n’en ma dabki un boch e girdi’ ko pigpig, ma mang e rayog ni ngan rin’ ngan ayuwegrad?

¹³ Yu ngiyal’, ma mochuch ko yafas ara boch e magawon nrayog ni k’aring boch e girdi’ nge achig ara dabkur pasiggad ko machib i yan. (Mark 4:18, 19) Ma rayog ni nge dab kuda guyed e piin ni dakur pasiggad ko muulung. Yugu aram rogon, sana ka bay e t’ufeg rorad ngak Got u lan i gum’ircharad. Mang e rayog ni ngan rin’ ngan gelnag e michan’ rorad? Piin piilal e rayog ni ra pi’ed e ayuw u fithik’ e runguy ni ngan yan ni guyrad. (Acts 20:35) Maku boch i gothon e ulung e ku rayog ni nga nog nga kur pi’ed e ayuw. Ngaun i yan ni guy be’ e rayog ni ri ireram e falay, nib t’uf ni ra sulweg, e piin ni ke meewar e michan’ rorad nga rogon.

14, 15. Mang fonow e pi’ Paul u murung’agen rogon i gelnag boch e girdi’? Mu weliy rogon reb e ulung ni fanay e re fonow ney.

¹⁴ Be ta’ e Bible chilen ngodad ni “ngaud nonad ni gadad be fal’eg laniyan’ e piin kar mochuchgad, min ayuweg e piin meewar.” (1 Thessalonika 5:14, NW) Sana piin ni kar “mochuchgad” e yad ra pirieg ni ke war gelngirad ma dabiyog ni ngar gelgad ko n’en ni kar mada’naged ni faanra dab ni ayuwegrad. Rayog nim pi’ e re ayuw nem? Fare n’en ni yima yog ni “ngan pi’ gelngin e meewar” e be yip’ fan e “ngan chichiiy pa’ey” ara “ngan kol” e piin meewar. Jehovah e ma runguy ma ba t’uf rok urngin e saf rok. Der ma lemnag de ga’ farad, ma ri dabun ni nge man’ bagayad nga orel. Rayog nim ayuweg e ulung “nga ra chichiiyed pa’rad” ko ani ke meewar ko tirok Got nge taw ko ngiyal’ ni kar gelgad boch?​—Hebrews 2:1.

¹⁵ Reb e piilal e yan i guy ruw i mabgol ni da kur unew ko pigpig ni nga nel’ e duw. Fare piilal e yoloy ni gaar: “Runguy nge lem ni t’ufeg ni dag fare ulung ni polo’ ngorow e rib ga’ angin ni pi’ e athamgil nga lanin’row ni ngar sulow ko fare ran i saf.” Uw rogon ni lemnag fare walag ni ppin rogon ni yan chon e ulung ni gu’row? Ke yog e chiney ni gaar: “N’en ni ke ayuwegmow kugu gelgow biyay e dariy reb e walag ni pumoon ni be guymow ara reb e walag ni ppin ni un ngorad ni dag ni ke turguy u wan’ rarogomow ara ura thibthibniged gamow. Ya rogon riy, e yad be nang fan e magawon romow mar pi’ed e athamgil nga laniyan’mow ko tirok Got.”

16. Mini’ e cha’ ni gubin ngiyal’ ma ke fal’eg rogon ni nge ayuweg e piin ni ke t’uf ni ngan pi’ gelngirad?

¹⁶ Arrogon, ba Kristiano nib yul’yul’ e ma falfalan’ ni nge mang ba ayuw ni ma gelnigey ngak boch e girdi’. Ma nap’an ni ra thil boch ban’en ko yafas rodad, ma gadad e ra yib ngodad e ngongol ko ngan gelnigey ni ngeb rok boch e walag. Machane, bin riyul’ riy, e rayog ni buch ni ngiyal’ ni kari t’uf riy, e dariy walagdad ni rayog ni pi’ ayuw. Ma yugu aram rogon, ma ba’ Be’ ni ma yib gelngiy rok ni gubin ngiyal’, ma ba’ ani gubin ngiyal’ ma baadag ni nge ayuwegey​—ni Jehovah Got.​—Psalm 27:10.

Jehovah​—An Th’abi Tolang ni Kenggin Gelngiy

17, 18. Mang e pi kanawo’ ni gelnag Jehovah Fak riy ni, Jesus Kristus?

¹⁷ Ngiyal’ ni kan richibiy Jesus, nga baley i gek’iy me tolul nib ga’ laman ni gaar: “Chitamag, kugu pi’eg nga paam.” (Luke 23:46) Me yim’. Kemus ni in e awa ni ke yan, ni kan kol ma pi fager rok ni yad ba chugur e kar digeyed kar milgad ni kar rusgad. (Matthew 26:56) Kan pag Jesus ni goo ir ni kemus ni ri taabang e ra Yib gelngin riy​—ni Chitamangin nu tharmiy. Aram rogon, ma pagan’ rok ngak Jehovah e de m’ay fan. Yul’yul’ rok Jesus ko Chitamngin e ni pi’ puluwon ni yul’yul’ ko ayuw rok Jehovah ngak.​—Psalm 18:25; Hebrews 7:26.

¹⁸ N’umngin napan e machib rok Jesus u fayleng, ma i pi’ Jehovah ngak Fak e n’en nib t’uf rok ni nge par nib yul’yul’ nge taw ko yam’. Ni bod rogon, u nap’an ni kafin yugu ni mu’ i taufenag Jesus, ni aram e pow ni ke tabab ko pigpig rok, me rungaag laman e Chitamangin ni be yog nib m’aguwan’ ma be micheg e t’ufeg Rok ngak. Nap’an ni t’uf e ayuw rok Jesus, me l’og Jehovah e pi engel ni ngar pied gelngin. Nap’an ni mada’nag Jesus e bin th’abi ga’ e skeng rok u tungun e yafas rok u fayleng, i rungaag Jehovah laman nge wenig rok ni rib fel’ u wan’. Riyul’ ni urngin e pi n’ey e ba ayuw ni ma pi’ gelngn Jesus.​—Mark 1:11, 13; Luke 22:43.

19, 20. Uw rogon me riyul’ u wan’dad ni Jehovah e ra gelnagdad ko ngiyal’ nib t’uf rodad?

¹⁹ Kub adag Jehovah ni ir e nge mang kenggin e gin ma Yib gelngiy riy ngodad. (2 Chronicles 16:9) Gin riyul’ ni ma Yib urngin e gelngin riy ni rib gel e rayog ni mang ba ayuw ni ma pi’ gelngiy ngodad ko ngiyal’ nib t’uf. (Isaiah 40:26) Mahl, gafgow, m’ar, nge yam’, ara feni dada flontgad e ra yog ni ga’nag e mochuch rodad. Nap’an e pi skeng ney ni ma yib ko yafas rodad e ri ra gel ni bod “ba toogor nib gel,” me Jehovah e rayog ni mang gelngidad. (Psalm 18:17; Exodus 15:2) Bay ba ayuw rok nib gel ni fedad​—kan ni thothup rok. Bochan e kan ni thothup rok, ma ra yog ni pi’ Jehovah “gelngin e ani ke aw parowan’” ni nge yog “nib pon nge changeg ni bod ba manuw.”​—Isaiah 40:29, 31.

²⁰ Kan ni thothup rok Got e ir e th’abi gel gelngin u palpalthib. Yog Paul ni gaar: “Ya urngin ban’en ma ba’ gelngig nib gel ni ke yib rok ngog.” Arrogon, Chitamangidad nu tharmiy ni ma t’ufegey e ra yog ni pi’ “gelngidad nge pag e fol riy” ni bochan ni nge yog rodad ni da gum’an’gad u fithik’ urngin e amith ko magawon nge taw ko ngiyal’ ni ke fal’eg “urngin ban’en ke biech” u lan fare paradis ni ke micheg ni ka ri chugur ni nge taw.​—Filippi 4:13; 2 Korinth 4:7; Revelation 21:4, 5.

[Footnote]

Ka Be Yib Ngan’um?

• Uw rogon ni micheg e pi walag u Roma ni yad ba “ayuw ni ma gelnigey” ngak Paul?

• Mang e pi kanawo’ ni rayog ni ngad manged ba “ayuw ni ma gelnigey” u lan e ulung?

• Uw rogon me Jehovah e ir kenggin e gin ma Yib gelngiy riy?

[Picture on page 28]

Pi walag e ra micheged ni yad ba “ayuw ni ma gelnigey” ngak Paul ni ra pi’ed ngak e yul’yul’ ko ayuw, nge athamgil laniyan’, nge tin nib t’uf ni nge yog ngak

[Picture on page 30]

Piin piilal e yad be m’on ko ngan gelnag fare ran i saf