Ohun Tó Yẹ Kó O Mọ̀ Nípa Àìsàn Ibà

1 KÍ NI ÀÌSÀN IBÀ?

Kòkòrò àrùn kan ló ń fa ibà. Ibà sì máa ń fa àwọn àárẹ̀ bí ara gbígbóná, òtútù, kéèyàn máa làágùn, ẹ̀fọ́rí, ara ríro, kí èébì máa gbé èèyàn tàbí kéèyàn tiẹ̀ máa bì pàápàá. Àwọn àárẹ̀ yìí sábà máa ń fara hàn láàárín ọjọ́ méjìméjì sí mẹ́tamẹ́ta. Ohun tó máa ń pinnu èyí ni irú kòkòrò àrùn ibà tó wọnú ara àti ìgbà téèyàn ní àìsàn náà kẹ́yìn.

2 BÁWO NI IBÀ ṢE Ǹ WỌNÚ ARA ÈÈYÀN?

1. Tí abo ẹ̀fọn kan tí wọ́n ń pè ní Anopheles bá jẹ èèyàn, ńṣe ló máa ń pọ àwọn kòkòrò àrùn kan tí wọ́n ń pè ní Plasmodia sínú ara ẹni náà.

2. Àwọn kòkòrò àrùn yìí máa wá lọ kó sínú àwọn sẹ́ẹ̀lì inú ẹ̀dọ̀, wọ́n á sì máa pọ̀ sí i níbẹ̀.

3. Tí àwọn sẹ́ẹ̀lì inú ẹ̀dọ̀ táwọn kòkòrò àrùn yìí kó sí bá bẹ́, ńṣe ni wọ́n á tú àwọn kòkòrò àrùn náà jáde. Àwọn kòkòrò àrùn yìí á wá lọ kó sínú àwọn sẹ́ẹ̀lì ẹ̀jẹ̀ pupa, wọ́n á sì tún máa pọ̀ sí i níbẹ̀.

4. Tí àwọn sẹ́ẹ̀lì ẹ̀jẹ̀ pupa táwọn kòkòrò àrùn yìí kó sí bá bẹ́, ńṣe làwọn náà máa tú àwọn kòkòrò àrùn náà jáde. Àwọn kòkòrò àrùn yìí á wá lọ máa kó sínú àwọn sẹ́ẹ̀lì ẹ̀jẹ̀ pupa míì, wọ́n á sì máa pọ̀ sí i.

5. Bí àwọn kòkòrò àrùn yìí á ṣe máa kó sínú àwọn sẹ́ẹ̀lì ẹ̀jẹ̀ pupa lọ nìyẹn. Gbogbo ìgbà tí àwọn sẹ́ẹ̀lì ẹ̀jẹ̀ pupa bá bẹ́ ni ẹni náà á máa nímọ̀lára àárẹ̀ tí ibà ń fà.

3 BÁWO LO ṢE LÈ DÁÀBÒ BO ARA RẸ?

Tó o bá ń gbé níbi tí ẹ̀fọn pọ̀ sí . . .

• Lo nẹ́ẹ̀tì apẹ̀fọn. Àmọ́ rí i dájú pé

  • nẹ́ẹ̀tì náà ní oògùn ẹ̀fọn lára.

  • kò fàya, kò sì ní ihò tí ẹ̀fọn lè gbà wọlé.

  • o ki nẹ́ẹ̀tì náà bọ abẹ́ bẹ́ẹ̀dì dáadáa, kò máa baà ní àlàfo èyíkéyìí.

• Máa lo oògùn ẹ̀fọn déédéé.

• Tó bá ṣeé ṣe, fi nẹ́ẹ̀tì sí ojú wíńdò àti ẹnu ọ̀nà. Kó o sì tan ẹ̀rọ amúlétutù tàbí fáànù, torí kò ní jẹ́ káwọn ẹ̀fọn máa fò káàkiri.

• O lè wọ aṣọ fẹ́lẹ́fẹ́lẹ́ àmọ́ tó bo gbogbo ara.

• Yẹra fún àwọn ibi tí ẹ̀fọn máa ń pọ̀ sí, irú bí ibi tí omi dárogún sí.

• Tí ẹ̀fọn bá jẹ ẹ́, tètè lọ tọ́jú ara rẹ.

Tó o bá fẹ́ lọ sí ìlú tí ẹ̀fọn pọ̀ sí . . .

• Kọ́kọ́ wádìí nípa bí àdúgbò náà ṣe rí kó o tó lọ. Torí pé irú kòkòrò àrùn ibà tó wọ́pọ̀ ní àdúgbò kan lè yàtọ̀ síbòmíì, èyí ló sì máa pinnu irú oògùn ibà tó o máa lò níbẹ̀. Bákan náà, ó máa dáa kó o bá dókítà rẹ sọ̀rọ̀ kó lè ṣàlàyé ohun tó yẹ kó o fi sọ́kàn nítorí ìlera rẹ.

• Tó o bá dé àdúgbò náà, rí i dájú pé o tẹ̀ lé àwọn àbá tó wà nínú àpilẹ̀kọ yìí, èyí tá a dìídì ṣe fún àwọn tó ń gbé ní àdúgbò tí ẹ̀fọn pọ̀ sí.

• Tí ẹ̀fọn bá jẹ ẹ́, tètè tọ́jú ara rẹ. Torí pé, ó lè tó ọ̀sẹ̀ kan sí ọ̀sẹ̀ mẹ́rin lẹ́yìn tí ẹ̀fọn jẹ ẹ́ kó o tó mọ̀ pé o ti ní àìsàn ibà.