Napabileg a Mangsaranget Kadagiti Pakasuotan iti Masanguanan
KAS INSALAYSAY NI EDWARD MICHALEC
Nakaunget ti sheriff iti Wharton, Texas, E.U.A. Iti panangibaludna kaniak iti maikapaten a daras, imbugkawna: “Apay a dika agtungpal kadagiti bilin?”
“Addaanak iti naan-anay a kalintegan a mangaramid iti daytoy,” dagus nga insungbatko. Daytoy ti lalo pay a nangpaunget iti sheriff, ket rinugiannakon a minalo iti “blackjack.” Nakiraman met dagiti dadduma nga opisial a nangmalo kaniak kadagiti putan ti pistolda.
NAPASAMAK dayta dandani 60 a tawenen ti napalabas. No lagipek ti napalabas, makitak nga inusar ni Jehova a Dios dagita a kasasaad a mangsanay kaniak a mangsaranget iti karit nga agbalin a maysa kadagiti dua laeng a Saksi ni Jehova idiay Bolivia, maysa a pagilian ti Sud America a kas iti kadakkel ti Francia. Ti kapadasak nalabit tulongannakayo a mangkita no kasano a pabilgennakayo ni Jehova no maipasangokayo iti nadumaduma a pakasuotan.
Idi 1936, idi agtartrabahoak iti pagtarimaanan ti radio idiay Boling, Texas, nangngegko ti naibrodkas a palawag ni Joseph F. Rutherford, ti presidente idi ti Watch Tower Bible and Tract Society. Insalaysay ti palawagna dagiti bendision nga iyegto ti Pagarian ti Dios iti natulnog a sangatauan. Talaga a nagustuak. (Mateo 6:9, 10; Apocalipsis 21:3, 4) Nakasarakak idi agangay iti mismo a librariami kadagiti libro nga insurat ni Rutherford ket rinugiak a binasa ida.
Nagdanag ti agsiuman iti panaginteresko kadagiti inawaganna nga “amin dagidiay a daan a libro ti relihion.” Inlemmengna ida ket namutbuteng a puoranna ida. Idi nagsuratak iti Watch Tower Society para iti suskripsion Ti Pagwanawanan ken ti The Golden Age, ti immuna a nagan ti Agriingkayo!, kiniddaw ti sosiedad ken William Harper, iti nabiit pay a nabuangay a Wharton Congregation, a bisitaennak. Di nagbayag, ti agsiuman kaniak, ni manongko, ken ti adiek iti ama a lalaki, ti agad-adalkam aminen iti Biblia a kadua ni Kabsat Harper. Di nagbayag, dakam aminen insimbolomi ti dedikasionmi ken Jehova babaen ti bautismo iti danum.
Idi 1938, ni Shield Toutjian, maysa nga agdaldaliasat a pannakabagi ti Sosiedad, bimmisita iti pagtaenganmi idiay Boling ket nagpalawag maipapan iti Biblia. Napno ti salasmi—agtaktakder payen dagiti tattao kadagiti ruangan nga agturong kadagiti kabangibang a kuarto. Impalawag ni Kabsat Toutjian ti maipapan iti panagibtur ni mammadto a Jeremias a nangasaba kadagiti tattao idi kaaldawanna nupay bumusbusorda. (Jeremias 1:19; 6:10; 15:15, 20; 20:8) Babaen kadagita a palpalawag, pabpabilgennakami ni Jehova agpaay kadagiti pakasuotan a sanguenminto.
Maysa a Pangngeddeng ken Dagiti Nagbanaganna
Di nagbayag nabigbigko a masapul nga agdesisionak. Sakbayna, nagadalak iti komersio ket pinanggepko ti aglatak iti lubong ti negosio. Adda negosiok a paglakuan ken pagtarimaanan ti radio ket nagtartrabahoak iti kompania ti telepono, nga agikabkabit kadagiti linia. Ngem ita mangrugin a maapresiarko a ti pudno a balligi iti biag iramanna ti panangay-ayo iti Namarsua kadatayo, ni Jehova a Dios. Gapuna sinerraak ti negosiok ket tinarimaanko ti maysa a house-car. Idi Enero 1, 1939, nakikaduaak iti maysa a grupo dagiti payunir, amin-tiempo a ministro, iti asideg ti Three Rivers, idiay Karnes County, Texas.
Idi Setiembre 1939, bimtak ti Gubat Sangalubongan II idiay Europa. Ginundawayan dagiti bumusbusor ti kasasaad tapno pardayaenda dagiti Saksi ni Jehova. Kunada a dakami dagiti fifth columnist, wenno espia ti Axis Powers. Adut’ namati kadagita a pammabasol ket nangpatauddan iti parikutmi. Idi kattapog ti dekada 1940, naibaludak iti naminsiam wenno naminsangapulo a daras, agraman ti nadakamat itay a nakaro ti panangmalo ti sheriff ken dagiti katulonganna kaniak. Kinalikagumak nga agpadoktorak kalpasan dayta.
Naiparparna, daytoy met laeng a sheriff nagkedked kamaudiananna a mangukom iti lalaki a napabasol iti di legal a panagsugal ta kayatna ti pabor—ti lalaki, maysa a nabaked a trabahador iti pagminasan ti lana, ti mangmalo kaniak. Kas resultana, iti maysa nga aldaw, idi agituktukonak kadagiti magasin iti lansangan, inablatannak ti lalaki iti kawar! Nagparang dagiti dadduma a katulongan, ngem imbes nga isut’ arestuenda, imbaluddak! Kamaudiananna, imbaga ti nangablat kaniak ti gapu iti di nagargari a panangablatna ket nagpakawan.
Dagiti Leksion a Nasursuro Kadagiti Pakasuotan
Ti panangsaranget kadagita a pakasuotan talaga a pinabilegda ti pammatik iti Dios. Maysa pay, diak malagip a nasaktanak idi namalmaloak, ngem malagipko ti kinakalma ken talna a nariknak kalpasanna. (Aramid 5:40-42) Gapuna, nasursurok ti agtignay a kas iti imbalakad ni apostol Pablo: “Agrag-otayo unay bayat nga addatayo kadagiti rigat, yantangay ammotayo a ti rigat pataudenna ti panagibtur.” (Roma 5:3) Kalpasanna, idi linagipko dagiti pannakamalmalok, desididoakon babaen iti tulong ni Jehova a diak pulos palubosan dagiti ahente ni Satanas a mamagulimek kaniak.
Kasta met, nasursurok ti sabali pay a napateg a leksion. Ti di nataktika a panagsungbatko, “Addaanak iti naan-anay a kalintegan a mangaramid iti daytoy,” ginargarina ti sheriff. Kalpasanna, sinangonak manen, makapungtot iti daytoy a tiempo gapu ta saan a makiraman iti gubat dagiti Saksi. (Isaias 2:4) Gapu ta gargariennak, nagsaludsod: “No maawaganka nga agserbi iti pagiliam, mapanka kadi?”
Gapu ta nasursurokon ti leksion a kinataktika, simmungbatak: “No siguradoak a dayta ti pagayatan ni Jehova, mapanak.” Bimmaaw ti pungtotna iti dayta a sungbat, ket awanen ti sabali pay a napasamak.
Panagsanay iti Trabahok iti Intero a Panagbiagko
Ti panagatender iti maikatlo a klase ti Watchtower Bible School of Gilead, idi 1944, ti tampok ti panagbiagko. Daytoy nga eskuelaan mangitukon iti lima-bulan a kurso iti panagsanay nga agpaay iti trabaho a kinamisionero. Sakbay a nagatenderak iti daytoy nga eskuelaan, maamakak nga agbitla iti tallaong. Ngem ti naynay a panagpalawag iti saklang dagiti agarup sangagasut nga estudiante, masansan iti ruar idiay awan linongna a teatro, ti pudno a nakatulong kaniak. Ti instruktormi iti panagpalawag ti publiko, ni Maxwell Friend, pasardengennak ket ipukkawna: “Kabsat Michalec, dika mangngeg!” Idin nabigbigko a napigsa met gayam ti bosesko.
Idi inyanunsio ni Nathan H. Knorr, ti presidente idi ti eskuelaan, a ti destinok kas misionero ket idiay Bolivia, malagipko a binalakadannak: “Makasarakkanto ti adu a napakumbaba a tattao sadiay. Agbalinka a naayat, naanus, ken nakonsiderasion kadakuada.” Agsipud ta madama pay laeng ti Gubat Sangalubongan II, masapul nga aguraykami biit sakbay a mapankami kadagiti destinomi. Kamaudiananna, idi Oktubre 25, 1945, simmangpetkami ken ni Harold Morris—kaklasek—idiay El Alto Airport, iti ruar laeng ti La Paz, ti siudad a kabesera ti Bolivia. Nagbalin ngarud a duduakami laeng a Saksi iti maikatlo a kadadakkelan a pagilian ti Sud America.
Insalugnakami ti bus manipud eropuerto, 4,100 metro iti ngatuen ti patas ti baybay, a napan iti siudad a kabesera, ti La Paz, a nayunnat iti tukok ken sikigan ti dakkel a tanap. Talaga a karit ti makibagay iti panagbiag iti nangato a lugar a nasurok a tallo a kilometro iti ngatuen ti baybay.
Bassit, Nariribuk a Panangrugi
Dagus a rinugianmi a sinarungkaran dagiti tattao iti panagbalaybalay. Naasi ken naanusda kadakami bayat ti panangikagumaanmi nga agsao iti limitado nga ammomi nga Español. Di nagbayag agikonkonduktan ti tunggal maysa kadakami iti 18 agingga iti 20 a linawas a panagadal iti Biblia. Innem a bulan kalpasanna, idi Abril 16, 1946, addan bassit, naragsak a grupo a nakitaripnong kadakami iti tinawen a selebrasion ti ipapatay ni Kristo. Iti ababa a tiempo kalpasanna, simmangpet ti uppat pay a nagraduar iti Gilead, a pakairamanan ni Elizabeth Hollins, a nagbalin nga asawak kamaudiananna.
Di nagbayag rinugianmin a dua ken ni Kabsat Morris ti bimmisita kadagiti dadduma a siudad, agraman ti Cochabamba ken Oruro, ti maikadua ken maikatlo idi a kadadakkelan a siudad ti Bolivia. Idi nagreportak ken Kabsat Knorr maipapan iti interes a nasarakanmi ken ti naipaimami a literatura ti Biblia, insingasingna a sarungkaranmi dagitoy a siudad iti tunggal tallo a bulan wenno sumurok-kumurang pay tapno matulongan dagidiay a nangipakita iti interes. Adu kadagitoy a mannakipagayam, managpadagus a tattao ti nagbalin a Saksi ni Jehova kamaudiananna.
Tangay kalkalpas laeng ti Gubat Sangalubongan II iti napalabas a tawen, mapaspasaran ti Bolivia ti napolitikaan a riribuk. Dagiti panagsasalisal iti politika ken ti panagamak nga agsubli manen ti Nazi iti Sud America ti nakaigapuan dagiti naranggas a demostrasion iti kalsada ken pananggudas. Bayat ti kalgaw ti 1946, napapatay ti presidente ti pagilian, ket naibitin ti bangkayna iti poste ti silaw nga adda iti sango ti palasio ti presidente. No dadduma, imposible a makapanaw dagiti tattao iti balbalayda gapu iti kinaranggas.
Maysa nga aldaw, idi lumabas ni Elizabeth a nakalugan ti bus iti kangrunaan a plasa, nakitana ti tallo a lallaki a naibitin kadagiti poste. Iti amakna, nakasangit. Kinuna ti padana a pasahero: “No dika kayat ti makitam, ibaw-ingmo ti ulom.” Dagita a pasamak impaganetgetda kadakami a masapul a naan-anay nga agpannuraykami ken Jehova.
Iti tengnga ti riribuk, nupay kasta, agramramuten ti kinapudno ti Biblia kadagiti napakumbaba a puso. Idi Setiembre 1946, naipasdek ti sanga nga opisina idiay La Paz, ket nadutokanak a manangaywan ti sanga. Maysa a naabangan nga apartment nga ayan ti opisina ti nagserbi met kas pagtaengan dagiti misionero. Sumagmamano a bulan kalpasanna, idi nabuangay ti umuna a kongregasion idiay Bolivia, daytoy met laeng nga apartment ti nagserbi a paggigimonganmi.
Idi 1946 rinugianmi met ti maaddaan iti palawag publiko. Nausar ti siled ti Libraria ti Munisipio idiay ili ti La Paz agpaay iti umuna. Maysa a mannakipagayam a lalaki a taga Yugoslavia a makipagad-adal kadakami ti nangbayad iti anunsio iti lokal a periodiko a mangyanunsio iti palawag. Talaga a napno ti siled. Gapu ta ikagkagumaak pay la ti agsao iti Español, agnernerbiosak nga agpalawag. Ngem babaen iti tulong ni Jehova naballigi ti miting. Nagangayanna, dayta ti umuna iti serye dagiti uppat a palawag a naaramid idiay a siled.
Idi 1947 naikkankami ti innem pay a misionero ti Gilead, ken ti kanayonan nga uppat idi 1948. Bassit laeng dagiti moderno a pagnam-ayan kadagiti pagtaengan a naabanganmi. Malaksid iti panangsalimetmet iti okupado nga eskediulmi iti kinamisionero, dakami nga immuna a misionero masapul nga agtrabahokami iti paset-tiempo tapno makabirokkami ti kuarta a pangsukatmi kadagiti daanen a kawesmi. Maysa met a karit ti ipapan kadagiti nadumaduma a siudad. Masansan nga agbiaheak kadagiti nalamiis a bessang iti likud ti awan linongna a trak. Ngem agtultuloy a nangipaay ni Jehova kadagiti makapabileg a pammaregta kadakami babaen iti organisasionna.
Idi Marso 1949, naggapu ni Kabsat Knorr ken ti sekretariona, a ni Milton Henchel, idiay New York a bimmisita kadagiti tallo a pagtaengan dagiti misioneromi, idiay La Paz, Cochabamba, ken Oruro. Anian a makaparegta ti makangngeg kadagiti naindaklan nga irarang-ay iti adu a daga ken ti baro a Pagtaengan a Bethel ken dagiti pasilidad a pagimalditan a maibangbangon idiay sangalubongan a hedkuarter dagiti Saksi ni Jehova idiay Brooklyn! Insingasing ni Kabsat Knorr a maaddaankami iti pagtaengan ken Kingdom Hall iti sentro a lugar idiay La Paz. Imbagana met nga ad-adu pay a misionero ti maibaon.
Kalpasanna idi 1949, naaddaankami ti umuna nga asamblea sirkito, idiay siudad ti Oruro. Makaparegta kadagiti adu a baro a Kristiano a kakabsatmi a babbai ken lallaki ti agaammo iti damdamo unay. Idin nagtenganen ti Bolivia ti kangatuan a bilang nga 48 a manangiwaragawag ti Pagarian ken addaan ti tallo a kongregasion.
Ti Matalek a Kaduak
Kas banag ti panagkaduami a nagserbi iti kinamisionero iti adu a tawen, nagam-ammo ken naginnayatkami ken ni Elizabeth. Kamaudiananna, idi 1953, nagkasarkamin. Nangrugi a nagpayunir idi Enero 1939, a kas kaniak. Narigat met para kenkuana dagidi immuna a tawen ti panagpayunir. Gapu iti natured a panangasabana, naibalud met, a naiparada kadagiti kalsada a kas gagangay a kriminal.
Admitiren ni Elizabeth a mabutbuteng idi nakipaset kadagiti parada iti kalsada nga agawit kadagiti plakard a mabasa: “Ti Relihion Silo ken Kinasaur.” Ngem inaramidna ti insuro ti organisasion ni Jehova nga aramidenmi idi a tiempo. Kas kinunana, inaramidna dayta para ken Jehova. Dagidiay a kapadasan ti nangpabileg kenkuana para kadagiti pakasuotan nga inibturanna bayat dagidiay immuna a tawtawen idiay Bolivia.
Nadumaduma a Destino
Iti unos ti dua a tawen kalpasan ti kasarmi, binusbosmi ti adu a tiempomi iti trabaho a panagdaliasat. Saan laeng a dagiti uppat a kongregasion idiay Bolivia ti binisitami no di ket dagiti amin a naiputputong a grupo dagiti interesado agraman tunggal ili nga addaan iti populasion a nasurok nga 4,000. Ti panggepmi ket sapulen ken sukayen ti aniaman nga interes iti kinapudno ti Biblia kadagiti tattao nga agindeg kadagidiay a lugar. Makaparagsak a makita nga idi ngalay ti dekada 1960, addan kongregasion iti dandani amin a babassit nga ili a binisitami agarup sangapulo a tawenen ti napalabas.
Kabayatanna, adda parikutko iti salun-at a pinakaro ti nangato a lugar ti La Paz. Isu nga idi 1957 sabali a kabsat ti nangakem iti panangaywan iti sanga, ket dakami ken Elizabeth ti naidestino iti pagtaengan dagiti misionero idiay Cochabamba, maysa a siudad nga adda iti tanap a nababbaba. Iti umuna a gimongmi, sumagmamano a misionero ti timmabuno, ngem awan ti uray maysa a taga Bolivia. Idi pumanawkamin idiay Cochabamba 15 a tawen kalpasanna, idi 1972, addan dua a kongregasion. Itatta, addan 35 a kongregasion idiay tanap ti Cochabamba, nga addaan iti nasurok a 2,600 a manangiwaragawag ti Pagarian!
Idi 1972 nayakarkami idiay Santa Cruz kadagiti tropikal a tanap. Agnanaedkami pay la ditoy iti dua a kuarto iti ngato ti Kingdom Hall. Idi simmangpetkami, dua laeng ti kongregasion ditoy Santa Cruz, ngem itatta addan nasurok nga 45, nga addaan iti nasurok a 3,600 nga agibumbunannag a makipaspaset iti Nakristianuan a ministerio.
Anian a ragsakmi ta nagtalinaedkami iti destinomi iti kinamisionero kadagitoy nasuroken a 50 a tawen tapno makita ti pannakatipon ti agarup 12,300 iti ili ni Jehova iti daytoy a daga! Pudno a nagragsakanmi ti nagserbi kadagitoy nga ipatpateg.
Naragsak a Biag a Panagserbi Kadagiti Sabsabali
Sakbay a napanak iti nakaidestinuak a misionero, kinuna ti legal adviser ti Watch Tower Society, ni Hayden C. Covington, padak a taga Texas: “Ed, idiay Texas naglawaan ti paggarawantayo. Ngem iti pagtaengan a misionero, mailetankanto ta kaduam dagiti sabsabali. Dayta kaipapananna ti panagbalbaliw.” Agpayso ti kinunana. Karit ti panagindeg a makilinnetlet kadagiti sabsabali, ngem maysa laeng kadagiti adu a karit a sanguen ti Kristiano a misionero.
Isu a no utobenyo ti umakar iti pagtaengan tapno agserbi ken Jehova iti sabali a lugar, laglagipenyo a ti biag ti pudno a pasurot ni Kristo isu ti panagserbi kadagiti sabsabali. (Mateo 20:28) Ti misionero, ngarud, masapul a panunotenna nga awatenna ti biag a panangiwaksi iti pagayatanna. Mabalin a pagarupen ti dadduma a mapadayawandanto. Nalabit kastanto—no agpakadadan kadagiti gagayyem ken kakabagianda iti lugarda. Ngem mapukaw dayta no sumangpeten ti maysa iti bassit nga ili wenno napanglaw a siudad ti sangakaarrubaan a destinonanto. Ania ti balakadko?
No maipasangokayo kadagiti pakarigatan, kas kadagiti parikut ti salun-at, pannakaisina iti pamilia, wenno nalabit pakarigatan a makibagay kadagiti Kristiano a kakabsat iti destinoyo, awatenyo amin dagitoy a paset ti pannakasanayyo. No aramidenyo ti kasta, magunggonaankayto inton tiempona, kas insurat ni apostol Pedro: “Kalpasan ti panagsagabayo iti apagbiit, ti Dios ti isuamin a di kaikarian a kinamanangaasi . . . turposennanto a mismo ti panagsanayyo, patibkerennakayto, papigsaennakayto.”—1 Pedro 5:10.
Natay ni Edward Michalec idi Hulio 7, 1996, bayat a maisagsagana ti pannakaipablaak daytoy nga artikulo.
[Ladawan iti panid 19]
Idiay Bolivia idi 1947
[Ladawan iti panid 20, 21]
Dagiti klase ti panagpalawag iti publiko masansan a maaramid idi iti ruar, kas naipakita iti daytoy naudi a ladawan iti ampiteatro idiay Gilead
[Ladawan iti panid 23]
Kaduak ni baketko