NAʼLEBʼ RE TZOLOK 15
Kʼaru naqatzol rikʼin li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús?
«Aʼan kibʼeek yalaq bʼar chi xbʼaanunkil li usilal ut chi xkʼirtasinkilebʼ li tawasinbʼilebʼ» (HECH. 10:38, Wy).
BʼICH 18 Bʼanyox Jehobʼa li qakolbʼal
RUʼUJIL LI TZOLOMa
1. Joqʼe kixbʼaanu li Jesús li xbʼeen sachbʼachʼoolej?
AATINAQO chirix li kikʼulmank saʼ li chihabʼ 29. Li Jesús kixtikibʼ li xkʼanjel. Aʼan rochbʼeen li xMaría li xnaʼ ut wiibʼ oxibʼ li xtzolom xeʼwulak saʼ jun li sumlaak saʼ li tenamit Caná, li nachʼ wank Nazaret, bʼarwiʼ kikʼiik. Li xMaría chanchan naq yook xtenqʼankilebʼ li ulaʼ xbʼaan naq ramiiw li xjunkabʼal li yookebʼ chi sumlaak. Abʼan nakʼulmank jun li naʼlebʼ li naru tixbʼaanu naq teʼkanaaq saʼ xutaan li yookebʼ chi sumlaak ut ebʼ li xjunkabʼal: naʼosoʼk li bʼiin.b Maare saʼ xkʼabʼaʼ naq naabʼal xeʼwulak. Li xMaría naxik bʼarwiʼ wank li ralal ut naxye re: «Maakʼaʼ xbʼiinebʼ» (Juan 2:1-3). Kʼaru kixbʼaanu li Jesús? Jun xnimal ru naʼlebʼ: kixsutqʼisi li haʼ joʼ «chaabʼil bʼiin» (Juan 2:9, 10).
2, 3. a) Chanru li Jesús kiroksi li xwankilal? b) Kʼaʼut aajel ru naq tqatzʼil rix li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús?
2 Naabʼal li sachbʼachʼoolej kixbʼaanu li Jesús naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ.c Kiroksi xwankilal re xtenqʼankil li kristiʼaan. Saʼ jun kutan kixkʼe chi waʼak 5,000 chi kristiʼaan ut saʼ jun sut chik 4,000. Saʼ li wiibʼ chi sachbʼachʼoolej aʼin maare kixkʼe chi waʼak 27,000 chi poyanam, wi naqakʼe saʼ ajl ebʼ li ixq ut kokʼal (Mat. 14:15-21; 15:32-38). Saʼ li wiibʼ chi sachbʼachʼoolej li Jesús kixkʼirtasihebʼ li yaj (Mat. 14:14; 15:30, 31). Chʼolchʼo naq xeʼsach xchʼool naq keʼril naq li Jesús kixkʼehebʼ chi waʼak ut kixkʼirtasihebʼ li yaj.
3 Naabʼal naru naqatzol rikʼin li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús. Saʼ li tzolom aʼin tqataw qanaʼlebʼ li tixkawresi li qapaabʼal. Tqil ajwiʼ chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li kubʼsink ibʼ ut li toqʼobʼank u li kixkʼutbʼesi li Jesús naq kixbʼaanu ebʼ li sachbʼachʼoolej.
LI NAQATZOL CHIRIX LI JEHOBʼA UT LI JESÚS
4. Chirix anihebʼ tooruuq xtzolbʼal naq tqatzʼil rix ebʼ li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús?
4 Ebʼ li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús moko kaʼaj tawiʼ naʼaatinak chirix, naʼaatinak bʼan ajwiʼ chirix li Xyuwaʼ. Li Jehobʼa kikʼehok re li wankilal re naq tixbʼaanu li sachbʼachʼoolej. Hechos 10:38, Wy, naxye chirix li Jesús: «Li Dios kixkʼe li santil musiqʼej re, ut kixkʼe xwankil. Aʼan kibʼeek yalaq bʼar chi xbʼaanunkil li usilal ut chi xkʼirtasinkilebʼ li tawasinbʼilebʼ xbʼaan laj Tza xbʼaan naq li Dios wank rikʼin». Naqanaw ajwiʼ naq li Jesús kixkʼam re rikʼin li Xyuwaʼ rikʼin chanru nakʼoxlak, ut li narekʼa saʼ chixjunil li kixbʼaanu. Aʼin kikʼutunk rikʼin li kixye ut li kixbʼaanu joʼ ajwiʼ saʼebʼ li sachbʼachʼoolej (Juan 14:9). Qilaq oxibʼ li naʼlebʼ li tooruuq xtzolbʼal rikʼin li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús ut li naxkawresi li qapaabʼal.
5. Kʼaru kiʼekʼasink re li Jesús re xbʼaanunkil ebʼ li sachbʼachʼoolej? (Mateo 20:30-34).
5 Xbʼeen, li Jesús ut li Xyuwaʼ nokooʼeʼxra. Naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, li Jesús kixkʼutbʼesi naq kʼajoʼ naxrahebʼ li kristiʼaan naq kiroksi li xwankilal re xbʼaanunkil li sachbʼachʼoolej re xtenqʼankil li wankebʼ saʼ rahilal. Saʼ jun kutan wiibʼ li mutzʼ xeʼxtzʼaama li xtenqʼ (taayaabʼasi Mateo 20:30-34). Li Santil Hu naxye naq li Jesús «kixtoqʼobʼa ruhebʼ» ut kixbʼaanu naq teʼruuq wiʼ chik chi ilok. Li aatin «kixtoqʼobʼa ruhebʼ» saʼ griego naraj xyeebʼal li narekʼa saʼ li xjunxaqalil. Aʼin naxkʼutbʼesi naq li Jesús kʼajoʼ naxrahebʼ li kristiʼaan ut aʼin kiʼekʼasink re chi xkʼebʼal chi waʼak ut xkʼirtasinkil li saqlep rix (Mat. 15:32; Mar. 1:41). Chʼolchʼo chiqu naq li Jehobʼa, li Yos li nim «ruxtaan», ut li Ralal nokooʼeʼxra ut nekeʼrahoʼk saʼ xchʼool naq naqakʼul li rahilal (Luc. 1:78; 1 Ped. 5:7). Chi anchalebʼ xchʼool nekeʼraj xsachbʼal ru li rahilal li nokooʼeʼxrahobʼtesi.
6. Kʼaru li wankilal kixkʼe li Jehobʼa re li Jesús?
6 Xkabʼ, li Yos kixkʼe xwankilal li Jesús re xsachbʼal li chʼaʼajkilal. Wank li chʼaʼajkilal inkʼaʼ tooruuq xtuqubʼankil qajunes. Abʼan li Jesús kixkʼutbʼesi naq naru rikʼinebʼ li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu. Jun eetalil, naru trisi xxeʼil chixjunil li chʼaʼajkilal li wank anaqwan: li maak ut chixjunil li naxkʼam chaq joʼ li yajel ut li kamk (Mat. 9:1-6; Rom. 5:12, 18, 19). Rikʼin li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu kixkʼutbʼesi naq truuq risinkil «chixjunil li […] yajel» ut xwaklesinkilebʼ li kamenaq (Mat. 4:23; Juan 11:43, 44). Wank ajwiʼ xwankil saʼ xbʼeen li kaqsut-iqʼ ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej (Mar. 4:37-39; Luc. 8:2). Peʼyaal naq naxkʼojobʼ qachʼool xnawbʼal naq li Yos kixkʼe xwankilal li Ralal?
7, 8. a) Kʼaru chʼolchʼo chiqu naq naqatzʼil rix li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús? b) Kʼaru li sachbʼachʼoolej li nakaawaj rilbʼal?
7 Rox, chʼolchʼo chiqu naq ttzʼaqloq ru chixjunil rubʼel li Xʼawabʼejilal li Yos. Li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús naq kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ aʼan jun eetalil rikʼin li tixbʼaanu naq twanq joʼ Awabʼej saʼ li Xʼawabʼejilal li Yos. Qakʼoxlaq chanruhaq li Ruuchichʼochʼ naq li Kriist tjolominq re. Tzʼaqalaq re ru li qayuʼam xbʼaan naq trisi chixjunil li rahilal ut yajel li naqakʼul (Is. 33:24; 35:5, 6; Apoc. 21:3, 4). Moko wanq ta chik li weʼej li naxkʼam chaq li rahilal (Is. 25:6; Mar. 4:41). Sahaq saʼ qachʼool xkʼulbʼalebʼ li qakomon li xeʼkamk naq teʼwakliiq wiʼ chik (Juan 5:28, 29). Naq nakaakʼoxla li akʼ ruuchichʼochʼ, kʼaru li sachbʼachʼoolej li nakaawaj rilbʼal?
8 Naq li Jesús kixbʼaanu li sachbʼachʼoolej, kixkʼutbʼesi wiibʼ li naʼlebʼ li tento tqakʼutbʼesi: li kubʼsink ibʼ ut li toqʼobʼank u. Qilaq wiibʼ li eetalil. Qatikibʼaq rikʼin li sumlajik li kikʼulmank Caná.
LI NAQATZOL CHIRIX LI KUBʼSINK IBʼ
9. Kʼaʼut kixbʼaanu li Jesús li sachbʼachʼoolej saʼ li sumlajik saʼ Caná? (Juan 2:6-10).
9 (Taayaabʼasi Juan 2:6-10). Naq xʼosoʼk li bʼiin saʼ li sumlajik, ma tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen li Jesús xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ? Inkʼaʼ. Maajun li propesiiy naxye naq li Mesiiy tento tixbʼaanu li sachbʼachʼoolej rikʼin li bʼiin. Abʼan, kʼoxla chanru taawekʼa aawibʼ wi taakʼul aʼin saʼ laasumlajik. Li Jesús naxnaw tana naq li junkabʼal ut li yookebʼ chi sumlaak teʼkanaaq saʼ xutaan joʼkan naq kixtenqʼahebʼ. Joʼkan naq kixbʼaanu li sachbʼachʼoolej li xooʼaatinak wiʼ saʼ xtiklajik li tzolom aʼin. Kixsutqʼisi 390 liitr (103 galón) chi haʼ choʼq chaabʼil bʼiin. Kʼaʼut naq naabʼal kixbʼaanu? Maare li narelaʼink naru naʼoksimank re jun chik li ninqʼe malaj naru xkʼayinkil re xtenqʼankilebʼ li tojeʼ xeʼsumlaak. Oxloqʼ aʼin chiruhebʼ li tojeʼ xeʼsumlaak!
Qakʼamaq qe rikʼin li Jesús ut miqanimobʼresi qibʼ xbʼaan li naqabʼaanu. (Chaawil li raqal 10 ut 11).e
10. Ye wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li kikʼulmank saʼ Juan tasal 2 (chaawil li jalam u).
10 Qilaq wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li naqataw saʼ Juan tasal 2. Ma xaakʼe reetal ani kinujobʼresink re li kuk? Maawaʼ li Jesús. Xbʼaan naq inkʼaʼ kiraj naq tnimaaq ru, kixpatzʼ usilal rehebʼ li moos (raqal 6 ut 7). Ut ani kikʼehok re laj kʼulul ulaʼ re xyalbʼal li chaabʼil bʼiin? Maawaʼ li Jesús. Kixye rehebʼ li moos naq teʼxkʼam bʼayaq li bʼiin re laj kʼulul ulaʼ (raqal 8). Joʼkan ajwiʼ li Jesús moko kixtaqsi ta li xbʼasil li bʼiin chiruhebʼ li ulaʼ ut kixye: «Yalomaq li chaabʼil bʼiin aʼin, laaʼin xinbʼaanunk re!».
11. Kʼaru naqatzol chirix li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús?
11 Kʼaru naqatzol chirix li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús? Naqatzol chirix li kubʼsink ibʼ. Li Jesús moko kixnimobʼresi ta ribʼ xbʼaan li sachbʼachʼoolej. Maajunwa kixnimobʼresi ribʼ rikʼin li kixbʼaanu. Junelik bʼan kixkubʼsi xwankil ut kixkʼe xloqʼal li Xyuwaʼ (Juan 5:19, 30; 8:28). Wi naqakʼam qe rikʼin li Jesús, tqakubʼsi qawankil ut maajunwa tqanimobʼresi qibʼ rikʼin li naqabʼaanu. Maakʼaʼ naxye kʼaru li kʼanjel naqabʼaanu saʼ xmolam li Jehobʼa, miqanimobʼresi qibʼ, qanimaq bʼan ru li Yos li nokookʼanjelak wiʼ (Jer. 9:23, 24). Qakʼehaq xloqʼal li Jehobʼa. Xbʼaan naq wi inkʼaʼ tooxtenqʼa maakʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil (1 Cor. 1:26-31).
12. Kʼaru jun chik li naʼlebʼ li tooruuq xbʼaanunkil re xkʼambʼal qe rikʼin li Jesús chirix li kubʼsink ibʼ? Kʼe jun li eetalil.
12 Qilaq jun chik li naʼlebʼ chirix chanru tqakʼam qe rikʼin li kubʼsink ibʼ li kixkʼutbʼesi li Jesús. Qakʼoxlaq jun li cheekel winq li naxkʼe xhoonal re xtenqʼankil jun laj tenqʼanel saʼ li chʼuut re naq tixkʼe li xbʼeen seeraqʼ. Chaabʼil naʼelk li seeraqʼ chiru li saaj ut sa saʼ xchʼool li chʼuut. Naq naraqeʼk li chʼutam jun li hermaan naxye re li cheekel winq: «Chaabʼil li seeraqʼ li kixkʼe laj tenqʼanel, peʼyaal?». Ma nakaakʼoxla naq li cheekel winq tixye: «Us kiʼelk xbʼaan naq laaʼin xinkʼe xnaʼlebʼ»? Malaj tixye: «Heeheʼ, chaabʼil kiʼelk chiru»? Li naxkubʼsi xwankil moko aajel ta ru naq teʼxkʼe xloqʼal xbʼaan li nekeʼxbʼaanu ebʼ li junchʼol. Sa saʼ xchʼool rikʼin xnawbʼal naq li Jehobʼa naril ut oxloqʼ chiru li naxbʼaanu (juntaqʼeeta rikʼin Mateo 6:2-4; Heb. 13:16). Nasahoʼk saʼ xchʼool li Jehobʼa naq naril naq naqaj xkubʼsinkil qawankil joʼ kixbʼaanu li Jesús (1 Ped. 5:6).
LI NAQATZOL CHIRIX LI TOQʼOBʼANK U
13. Kʼaru yook chi kʼulmank naq li Jesús kiwulak saʼ li tenamit Naín ut kʼaru naxbʼaanu? (Lucas 7:11-15).
13 (Taayaabʼasi Lucas 7:11-15). Naq ak wiibʼ chihabʼ tana rokik li xkʼanjel li Jesús saʼ Ruuchichʼochʼ, xkoho Naín. Li tenamit aʼin wank Galilea moko najt ta wank chixkʼatq Sunem, bʼarwiʼ laj Eliseo kixwaklesi chi yoʼyo li xyum jun li ixq (2 Rey. 4:32-37). Naq kinachʼok saʼ li tenamit, li Jesús kiril naq yookebʼ chi xik chi muquk. Ra rilbʼal aʼin. Xbʼaan naq kaʼajwiʼ aʼan li ralal li malkaʼan. Moko wank ta xjunes wank naabʼal li kristiʼaan rochbʼeen. Li Jesús kixxaqabʼ li muquk ut kixbʼaanu li sachbʼachʼoolej choʼq re li malkaʼan li ra saʼ xchʼool: kixwaklesi chi yoʼyo li xyum li malkaʼan. Aʼin xbʼeen waklejik chi yoʼyo li kixbʼaanu li Jesús li naxye saʼ Mateo toj Juan.
Qakʼamaq qe rikʼin li Jesús ut qatoqʼobʼaaq ruhebʼ li xeʼkamk xkomon. (Chaawil li raqal 14 ut 16).
14. Ye wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li wank saʼ Lucas tasal 7 (chaawil li jalam u).
14 Qilaq wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li naxkʼut saʼ Lucas tasal 7. Ma xaakʼe reetal chanru kikʼulmank junjunq li naʼlebʼ? Xbʼeen, «kiril li ixq» moqon «kixtoqʼobʼa ru» (raqal 13). Maare kixkʼe reetal naq yook chi yaabʼak li naʼbʼej chixkʼatq li kamenaq. Li kiril kixtochʼ xchʼool. Li Jesús moko kaʼaj tawiʼ kixtoqʼobʼa ru, kixkʼutbʼesi bʼan. Chʼolchʼo naq kixye re saʼ qʼunil aatin: «Matyaabʼak». Moko kaʼaj tawiʼ kiʼaatinak rikʼin; kixwaklesi li ralal ut «kixqʼaxtesi re» (raqal 14 ut 15).
15. Kʼaru naqatzol chirix li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús?
15 Kʼaru naqatzol chirix li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús? Naqatzol jun li naʼlebʼ chirix xtoqʼobʼankil ruhebʼ li xkamk junaq xkomon. Yaal naq inkʼaʼ tooruuq xwaklesinkil chi yoʼyo li kamenaq joʼ kixbʼaanu li Jesús rikʼin li xyum li malkaʼan abʼan tooruuq xkʼojobʼankil xchʼool ut xtoqʼobʼankil ru. Tento tqakʼe reetal chanru tqatenqʼahebʼ moqon chik tqayal xyeebʼal wiibʼ oxibʼ chi aatin re xwaklesinkil xchʼool (Prov. 17:17; 2 Cor. 1:3, 4; 1 Ped. 3:8).d Xyeebʼal wiibʼ oxibʼ chi aatin ut xbʼaanunkil junaq li chaabʼil naʼlebʼ li truuq xwaklesinkilebʼ xchʼool.
16. Kʼaru naqatzol chirix li eetalil aʼin? (Chaawil li kʼutbʼesink chirix li kikʼulmank).
16 Qakʼoxlaq li kikʼulmank saʼ jun li chʼutam wiibʼ oxibʼ chihabʼ rubʼelaj. Naq yookebʼ xbʼichankil jun li bʼich chirix li wakliik chi yoʼyo jun li hermaan kiril naq jun li naʼbʼej yook chi yaabʼak xbʼaan naq tojeʼaq kikamk li xchʼina koʼ. Li hermaan naxnaw li yook xnumsinkil li naʼbʼej joʼkan naq kixqʼalu ut kibʼichank rochbʼeen. Li naʼbʼej kixye naq li kixbʼaanu li hermaan kixbʼaanu naq tnimanq li xrahom chirix li rechpaabʼanel. Kisahoʼk saʼ xchʼool naq kiwulak saʼ li chʼutam. Kixye: «Ninnaw naq saʼ li Chʼutlebʼaal Kabʼl tintaw lintenqʼ». Chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa naril ut naroxloqʼi li naqabʼaanu rehebʼ li qahermaan li xkamk junaq xkomon ut «li maakʼaʼ chik roybʼenihomebʼ» (Sal. 34:19).
JUN LI TZOLOK LI TIXKAWRESI QAPAABʼAL
17. Kʼaru xqatzol saʼ li tzolom aʼin?
17 Xtzolbʼal li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús naxkawresi qapaabʼal. Li naʼaatinak wiʼ saʼ Mateo toj Juan naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa ut li Jesús nokooʼeʼxra, ut naq li Jesús T-awabʼejinq trisi chixjunil li rahilal li naqakʼul. Ut chʼolchʼooq chiqu naq li osobʼtesihom li naxyeechiʼi qe li Jehobʼa ttzʼaqloq ru saʼ li kutan chalk re. Joʼkan naq naru tqakʼoxla rix chanru tqakʼam qe rikʼin li Jesús. Us raj naq taakʼe aachʼool chi xtzolbʼal li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús naq taatzol li Santil Hu aajunes malaj saʼ li loqʼonink joʼ junkabʼal. Kʼe aachʼool chirix li naʼlebʼ li tatruuq xtzolbʼal ut aatinan chirix aʼin rikʼinebʼ li junchʼol. Aʼin naru naxbʼaanu naq inkʼaʼ tchʼaʼajkoʼq chaawu aatinak rikʼinebʼ li junchʼol (Rom. 1:11, 12).
18. Kʼaru tqatzʼil rix saʼ li jun chik tzolom?
18 Saʼ xraqik li xkʼanjel, li Jesús kixbʼaanu li roxil sachbʼachʼoolej bʼarwiʼ kixwaklesi chi yoʼyo jun li poyanam. Abʼanan li sachbʼachʼoolej aʼin jalan: xbʼaan naq kixwaklesi chi yoʼyo li ramiiw li kaahibʼ kutan chik xkamik. Kʼaru naqatzol chirix li sachbʼachʼoolej aʼin? Ut kʼaru tooruuq xbʼaanunkil re xkawresinkil qapaabʼal chirix li wakliik chi yoʼyo? Tqatzʼil rix saʼ li jun chik tzolom.
BʼICH 20 Xaataqla chaq li Jesus, laaraarokil Alal
a Kixchʼanabʼ li kaqsut-iqʼ, kixkʼirtasihebʼ li yaj ut kixwaklesihebʼ li kamenaq. Naxwaklesi qachʼool xtzolbʼal li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús. Li naʼlebʼ aʼin moko wank ta saʼ li Santil Hu re rajsinkil qu, naxkʼe bʼan qanaʼlebʼ. Saʼ li tzolom aʼin tqatzʼil rix wiibʼ oxibʼ rehebʼ aʼin. Tqatzol li qanaʼlebʼ chirix li Jehobʼa ut li Jesús li tixkawresi li qapaabʼal ut tqil chanru xyuʼaminkil ebʼ li naʼlebʼ aʼin.
b Jun li winq li naxtzʼil rix li Santil Hu naxye: «Ebʼ li kristiʼaan li wankebʼ saʼ Oriente, nekeʼxkʼoxla naq tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ re naq teʼkʼehoq. Ut li nakʼuluk ulaʼ naxkʼe reetal naq wank li naʼajmank chiru li rulaʼ. Ma tojaʼ ta chik saʼ junaq li sumlaak».
c Li hu Mateo toj Juan naʼaatinak chirix 30 li sachbʼachʼoolej li kixbʼaanu li Jesús. Kixbʼaanu jalan chik li sachbʼachʼoolej abʼan li Santil Hu moko naxye ta chi junjunqal. Saʼ jun kutan «kixkʼirtasi naabʼalebʼ li yaj» saʼ jun li teep (Mar. 1:32-34).
d Naru taataw xkomon li naʼlebʼ chirix kʼaru taaye rehebʼ li xeʼkamk xkomon saʼ li tzolom li Jesús kixkʼojobʼebʼ xchʼool li ramiiw saʼ li hu Laj Kʼaakʼalehom 1 re noviembre 2010, maakʼaʼ saʼ qʼeqchiʼ.
e XCHʼOLOBʼANKIL LI JALAM U: Li tojeʼ xeʼsumlaak ut ebʼ li ramiiw nekeʼxyal xsahil li bʼiin, li Jesús yook chi ilok.