ហេតុដែលយើងគួរនិយាយពិតជានិច្ច
ពេលប្រុសមានអាយុតែ១៨ឆ្នាំ គាត់កំពុងតែរៀនធ្វើការក្នុងការិយាល័យក្រុមហ៊ុនមួយ។a ពីរថ្ងៃរាល់សប្ដាហ៍ ក្រុមហ៊ុនចាត់ប្រុសនិងបុគ្គលិកថ្មីប៉ុន្មាននាក់ទៀតឲ្យទទួលការបង្វឹកបង្វឺនបំប៉ននៅវិទ្យាស្ថានមួយ។ បើគ្រូឲ្យបុគ្គលិកចេញមុនម៉ោង ក្រុមហ៊ុនតម្រូវឲ្យពួកគេចូលធ្វើការវិញ។ នៅថ្ងៃមួយ គ្រូឲ្យបុគ្គលិកចេញមុនម៉ោងមែន ហើយពួកគេទាំងអស់គ្នាបានទៅដើរលេង លើកលែងតែប្រុសដែលបានត្រឡប់ទៅធ្វើការវិញ។ ដោយចៃដន្យ ចៅហ្វាយបានចូលទៅក្នុងការិយាល័យហើយឃើញប្រុសកំពុងតែធ្វើការ។ គាត់សួរប្រុសថា៖ «ម្ដេចក៏មិនទៅរៀនថ្ងៃនេះ? តើបុគ្គលិកថ្មីឯទៀតនៅឯណា?»។ តើប្រុសគួរឆ្លើយយ៉ាងណា?
ប្រុសត្រូវធ្វើការសម្រេចចិត្តដែលយើងប្រហែលជាត្រូវធ្វើម្ដងម្កាលដែរ ពោលគឺ តើគាត់ត្រូវប្រាប់ការពិតឬគួរនិយាយកុហកដើម្បីរកលេសឲ្យបុគ្គលិកឯទៀត? បើប្រុសនិយាយពិត អ្នកទាំងនោះនឹងទទួលទោសហើយស្អប់គាត់។ ដូច្នេះក្នុងករណីនេះប្រហែលជាមិនខុសឲ្យគាត់និយាយកុហកមែនទេ? តើអ្នកនឹងធ្វើយ៉ាងណា? ក្រោយមកយើងនឹងមើលរបៀបប្រុសបានឆ្លើយសំណួរដែលចៅហ្វាយសួរនោះ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះយើងសូមគិតពិចារណាសិន ថាតើការនិយាយពិតឬនិយាយកុហកនោះជាប់ទាក់ទងនឹងអ្វីខ្លះ?
និយាយពិតឬកុហក ជារឿងដែលមានតាំងពីដើម
អ្វីៗទាំងអស់នៅដើមកំណើតមនុស្សជាតិ សុទ្ធតែមានមូលដ្ឋានលើសេចក្ដីពិត។ គ្រានោះ គ្មាននរណានិយាយមួលបង្កាច់ឬក្លែងបន្លំទេ ដ្បិតព្រះយេហូវ៉ាដែលជាអ្នកបង្កើតអ្វីៗទាំងអស់ គឺជា«ព្រះនៃសេចក្ដីពិត»។ ព្រះយេហូវ៉ាតែងតែនិយាយពិត។ ព្រះអង្គមិនចេះភូតកុហកទេ ហើយក៏ស្អប់ការកុហកនិងពួកអ្នកដែលភូតកុហកដែរ។—ទំនុកដំកើង ៣១:៥; យ៉ូហាន ១៧:១៧; ទីតុស ១:២
បើដូច្នេះ តើពាក្យកំភូតផ្ដើមចេញពីណាមក? ព្រះយេស៊ូគ្រិស្តបានឆ្លើយសំណួរនេះយ៉ាងជាក់ច្បាស់ពេលនិយាយជាមួយអ្នកដឹកនាំសាសនាដែលប្រឆាំងនិងចង់សម្លាប់លោក។ ព្រះយេស៊ូនិយាយថា៖ «អ្នករាល់គ្នាមានអារក្សសាតាំងជាឪពុក ហើយអ្នករាល់គ្នាចូលចិត្តធ្វើតាមតណ្ហាដែលគាប់ចិត្តដល់ឪពុករបស់អ្នក។ វាជាអ្នកសំឡាប់គេតាំងពីដើមមក វាមិនបាននៅជាប់ក្នុងសេចក្ដីពិតព្រោះគ្មានសេចក្ដីពិតនៅក្នុងវាទេ។ កាលណាវាពោលពាក្យភូតភរ នោះដុះចេញអំពីចិត្តវាមក ដ្បិតវាជាអ្នកកំភូតហើយជាឪពុកនៃសេចក្ដីនោះឯង»។ (យ៉ូហាន ៨:៤៤) ព្រះយេស៊ូបាននិយាយអំពីអ្វីដែលកើតឡើងក្នុងសួនច្បារអេដែន ពេលសាតាំងញុះញង់មនុស្សពីរនាក់ដំបូងដែលរស់នៅលើផែនដីឲ្យធ្វើខុសច្បាប់ព្រះយេហូវ៉ា។ យ៉ាងនោះ ពួកគេបានក្លាយជាអ្នកដែលធ្វើអំពើបាប ហើយជាលទ្ធផលបានស្លាប់ផងដែរ។—លោកុប្បត្តិ ៣:១-៥; រ៉ូម ៥:១២
ពាក្យរបស់ព្រះយេស៊ូបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថា សាតាំងជា‹ឪពុកនៃសេចក្ដីកំភូត›។ នេះមានន័យថា សាតាំងជាអ្នកកុហកដែលនិយាយមិនពិតមុនគេបង្អស់។ ហើយសាតាំងនៅតែស្រឡាញ់អ្វីដែលមិនពិតដល់ម្ល៉េះបានជាវាចេះតែ«នាំលោកីយទាំងមូលឲ្យវង្វេង»។ សាតាំងពិតជាមានកំហុសធ្ងន់មែនចំពោះទុក្ខវេទនាដែលមកពីការភូតកុហកដែលមានទូទៅនៅសព្វថ្ងៃនេះ។—វិវរណៈ ១២:៩
តាំងពីដើមកំណើតមនុស្សរហូតមកដល់សម័យនេះ មនុស្សទាំងឡាយក្នុងគ្រប់មជ្ឈដ្ឋានត្រូវសម្រេចចិត្តថានិយាយពិតឬនិយាយកុហកដូចសាតាំង។ របៀបរស់នៅរបស់យើងម្នាក់ៗបង្ហាញថាយើងចូលចិត្តនិយាយពិតឬភូតកុហក។ មនុស្សដែលស្រឡាញ់ព្រះយេហូវ៉ាតែងមានរបៀបរស់នៅស្របទៅតាមសេចក្ដីពិតដែលបានកត់ទុកក្នុងព្រះគម្ពីរបរិសុទ្ធ។ មិនថាមនុស្សដឹងឬអត់ក្ដី បើគេមិនធ្វើអ្វីៗដោយពិតត្រង់ នេះមានន័យថាគេស្ថិតក្រោមអំណាចសាតាំងដែលជាមេកំណាច ពីព្រោះ«លោកីយទាំងមូល»កំពុងតែធ្វើតាម«ឱវាទនៃមេកំណាច»នោះ។—យ៉ូហានទី១ ៥:១៩; ម៉ាថាយ ៧:១៣, ១៤
ហេតុដែលមនុស្សចេះតែភូតកុហក
មូលហេតុដែលមនុស្សជាច្រើនចេះតែភូតកុហក គឺដោយសារ«លោកីយទាំងមូល»ស្ថិតក្រោមអំណាចសាតាំង។ ប៉ុន្តែ យើងប្រហែលជាឆ្ងល់អំពីសាតាំងដែលជា‹ឪពុកនៃសេចក្ដីកំភូត›នោះថា ហេតុអ្វីបានជាវាភូតកុហកនៅដើមដំបូងនោះ? នេះគឺដោយសារសាតាំងដឹងថា ព្រះយេហូវ៉ាមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រងលើអ្វីៗទាំងអស់ដែលព្រះអង្គបានបង្កើតមក ដែលរួមបញ្ចូលមនុស្សមួយគូដំបូងនោះដែរ។ ហើយទោះបីជាសាតាំងគ្មានសិទ្ធិក្ដី វាចង់បានឋានៈខ្ពស់ពិសេសនោះសម្រាប់តែខ្លួនវា។ ដោយសារសាតាំងមានមហិច្ឆតានិងចិត្តលោភនោះ វាបានរកមធ្យោបាយដណ្ដើមយកឋានៈរបស់ព្រះយេហូវ៉ា។ សាតាំងបាននិយាយកុហកហើយបានបោកបញ្ឆោតមនុស្សដើម្បីសម្រេចផែនការវា។—ធីម៉ូថេទី១ ៣:៦
ចុះយ៉ាងណានៅសព្វថ្ងៃនេះ? មនុស្សជាច្រើននិយាយកុហកដោយព្រោះមានមហិច្ឆតានិងចិត្តលោភលន់ដូចគ្នាដែរ មែនទេ? ពួកពាណិជ្ជកម្មដែលលោភចង់បាន អ្នកនយោបាយដែលពុករលួយនិងអ្នកដឹកនាំសាសនាមិនពិតសុទ្ធតែពូកែបោកប្រាស់មនុស្សដោយលួចបន្លំ និយាយមិនពិតនិងកេងប្រវ័ញ្ចផង។ ហេតុអ្វីបានជាពួកគេធ្វើដូច្នេះ? ធម្មតាទង្វើនោះជំរុញដោយមហិច្ឆតានិងចិត្តលោភចង់បានអ្វីដែលគេគ្មានសិទ្ធិទទួល ឬដោយព្រោះគេមានបំណងកាន់អំណាច ចង់បានមុខមាត់ធំដុំនិងចង់ក្លាយជាអ្នកមាន។ ស្តេចសាឡូម៉ូននៅប្រទេសអ៊ីស្រាអែលសម័យបុរាណជាអ្នកមានប្រាជ្ញាបានព្រមានថា៖ «អ្នកណាដែលប្រញាប់ប្រញាល់ឲ្យបានជាអ្នកមាន នោះនឹងមិនរួចចាកពីទោសឡើយ»។ (សុភាសិត ២៨:២០) ហើយលោកប៉ុលដែលជាអ្នកកាន់តាមព្រះយេស៊ូបានសរសេរថា៖ «ការដែលស្រឡាញ់ប្រាក់ នោះហើយជាមេឫសនៃសេចក្ដីអាក្រក់គ្រប់យ៉ាង»។ (ធីម៉ូថេទី១ ៦:១០) ការចង់បានឋានៈខ្ពស់និងអំណាចក៏អាចក្លាយជាមេឫសឬដើមហេតុមួយទៀតដែលជំរុញមនុស្សឲ្យប្រព្រឹត្តអំពើអាក្រក់។
មូលហេតុមួយទៀតដែលមនុស្សច្រើនតែភូតកុហក គឺដោយសារខ្លាចអ្នកដទៃតូចចិត្តពេលយើងនិយាយពិត។ គឺជាការធម្មតាដែលយើងចង់ឲ្យអ្នកដទៃស្រឡាញ់យើង។ ប៉ុន្តែ ជួនកាលមនុស្សដែលចង់ឲ្យអ្នកដទៃពេញចិត្តចំពោះខ្លួននោះ សុខចិត្តនិយាយមិនពិតបន្ដិចបន្តួច។ ប្រហែលជាពួកគេលាក់រឿងខ្លះ កុំឲ្យអ្នកដទៃដឹងកំហុសឬចំណុចខ្សោយរបស់ខ្លួន។ ឬពួកគេក៏ធ្វើដូច្នេះដើម្បីឲ្យអ្នកដទៃកោតស្ងើច។ ស្តេចសាឡូម៉ូនបានសរសេរអំពីទស្សនៈបែបនេះថា៖ «ការដែលខ្លាចចំពោះមនុស្ស នោះនាំឲ្យជាប់អន្ទាក់។ តែអ្នកណាដែលទុកចិត្តដល់ព្រះយេហូវ៉ាពិត នោះនឹងបានសុខវិញ»។—សុភាសិត ២៩:២៥
យកតម្រាប់តាមព្រះដែលស្រឡាញ់សេចក្ដីពិត
ចុះយ៉ាងណាចំពោះប្រុសវិញ? ពេលចៅហ្វាយសួរថា៖ «តើបុគ្គលិកឯទៀតនៅឯណា?» តើគាត់ឆ្លើយយ៉ាងណា? ក្នុងករណីនេះ ប្រុសបាននិយាយពិត។ គាត់ប្រាប់ថា៖ «លោកគ្រូឲ្យយើងឈប់មុនម៉ោង ដូច្នេះខ្ញុំបានមកធ្វើការវិញ។ រីឯបុគ្គលិកឯទៀត ខ្ញុំមិនហ៊ាននិយាយទេ។ ប្រហែលជាលោកអាចសួរគេផ្ទាល់»។
តាមពិត ប្រុសអាចប្រាប់ចៅហ្វាយអ្វីដែលមិនមែនជាការពិតដើម្បីធ្វើឲ្យបុគ្គលិកឯទៀតស្រឡាញ់គាត់។ ប៉ុន្តែ ប្រុសបាននិយាយពិតវិញ ពីព្រោះគាត់ជាអ្នកដែលគោរពព្រះយេហូវ៉ា។ ដោយសារប្រុសនិយាយពិតត្រង់នោះ គាត់មិនមានវិប្បដិសារីទេ ហើយថៅកែក្រុមហ៊ុនក៏មានហេតុទុកចិត្តប្រុសដែរ។ ប្រុសក៏បានទទួលការបង្ហាត់បង្រៀនខាងផ្នែកគ្រឿងអលង្ការក្នុងក្រុមហ៊ុននោះ ដែលធម្មតាគេមិនឲ្យបុគ្គលិកថ្មីចូលធ្វើទេ។ ប្រមាណ១៥ឆ្នាំក្រោយមក ពេលប្រុសឡើងដល់ឋានៈខ្ពស់ក្នុងក្រុមហ៊ុននោះ ចៅហ្វាយបានទូរស័ព្ទជូនពរគាត់ ទាំងប្រាប់ម្ដងទៀតអំពីលើកមុននោះដែលប្រុសបានប្រាប់ការពិតដល់គាត់។
ដោយសារព្រះយេហូវ៉ាជាព្រះនៃសេចក្ដីពិត អស់អ្នកដែលចង់បានចំណងមិត្តភាពជិតស្និទ្ធជាមួយព្រះអង្គត្រូវ«ដោះសេចក្ដីកំភូតចេញ»ហើយ«និយាយសេចក្ដីពិត»វិញ។ ពួកអ្នកដែលបម្រើព្រះយេហូវ៉ាត្រូវតែស្រឡាញ់សេចក្ដីពិត។ ស្តេចសាឡូម៉ូនបានសរសេរថា៖ «សាក្សីស្មោះត្រង់នឹងមិនកុហកឡើយ»។ ប៉ុន្តែ តើការនិយាយមិនពិតតែងតែជាការកុហកទេ?—អេភេសូរ ៤:២៥; សុភាសិត ១៤:៥
តើការនិយាយមិនពិតតែងតែជាការកុហកទេ?
រៀងរាល់ដងដែលមនុស្សនិយាយកុហក នោះជាការនិយាយមិនពិត។ ប៉ុន្តែ ការនិយាយមិនពិតវិញ មិនតែងតែជាការកុហកទេ។ ហេតុអ្វី? ពីព្រោះវចនានុក្រមមួយប្រាប់ថា ការកុហកជា«ការនិយាយសេចក្ដីមិនពិតដោយដឹងខ្លួន ដូច្នេះជាអ្វីដែលនិយាយដោយមានបំណងបោកប្រាស់អ្នកដទៃ»។ មែនហើយ អ្នកដែលភូតកុហកមានគំនិតចង់បញ្ឆោតអ្នកស្ដាប់។ ដូច្នេះ ការនិយាយមិនពិតដោយមិនដឹងថាខ្លួននិយាយខុស (ដូចពេលប្រាប់រឿងឬស្ថិតិលេខខុស) នោះខុសគ្នាពីការភូតកុហក។
ម្យ៉ាងទៀត យើងក៏ត្រូវគិតជាមុនថា តើអ្នកដែលសួរសំណួរយើងមានសិទ្ធិដឹងរឿងទាំងមូលទេ? ឧបមាថា បើថៅកែក្រុមហ៊ុនផ្សេងទៀតមកសួរប្រុសអំពីបុគ្គលិកឯទៀតនោះ តើប្រុសត្រូវប្រាប់គាត់ហេតុការណ៍ទាំងអស់ទេ? មិនមែនទេ ពីព្រោះថៅកែក្រុមហ៊ុនផ្សេងគ្មានសិទ្ធិដឹងរឿងប្រុសទេ ហើយប្រុសក៏មិនចាំបាច់ប្រាប់គាត់ដែរ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ សូម្បីតែក្នុងករណីនោះក៏មិនគួរគប្បីឲ្យប្រុសភូតកុហកទេ។
តើព្រះយេស៊ូគ្រិស្តតាំងគំរូអ្វីស្តីអំពីការនិយាយពិត? ម្ដងនោះព្រះយេស៊ូកំពុងតែនិយាយជាមួយអ្នកខ្លះដែលមិនមែនជាសិស្សលោក តែពួកគេចង់ដឹងថា តើព្រះយេស៊ូនឹងធ្វើដំណើរទៅណា? ពួកគេបានជូនយោបល់ថា៖ «ចូរចេញពីទីនេះទៅឯស្រុកយូដាទៅ»។ តើព្រះយេស៊ូបានឆ្លើយយ៉ាងណា? លោកថា៖ ‹ចូរអ្នករាល់គ្នាឡើងទៅឯក្រុងយេរូសាឡិមដើម្បីធ្វើបុណ្យនេះចុះ! ឯខ្ញុំមិនទាន់ទៅទេ ព្រោះកំណត់ខ្ញុំមិនទាន់សំរេចនៅឡើយ›។ មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមក ព្រះយេស៊ូបានធ្វើដំណើរទៅក្រុងយេរូសាឡិមសម្រាប់បុណ្យនោះមែន! បើដូច្នេះ ហេតុអ្វីបានជាព្រះយេស៊ូមិនប្រាប់ត្រង់ពេលគេសួរសំណួរនោះ? តាមពិត មិនចាំបាច់ឲ្យពួកគេដឹងថាព្រះយេស៊ូទៅណាឬមកពីណានោះទេ។ ដូច្នេះ ព្រះយេស៊ូមិនកុហកគេទេ តែក៏មិនប្រាប់ចំៗដែរ។ យ៉ាងនេះ ព្រះយេស៊ូអាចជៀសកុំឲ្យអ្នកទាំងនោះមានឱកាសធ្វើបាបលោកនិងពួកអ្នកដែលដើរជាមួយលោក។ យើងដឹងថាព្រះយេស៊ូមិនបានកុហកអ្នកទាំងនោះទេ ពីព្រោះពេត្រុសដែលជាអ្នកកាន់តាមលោកបានសរសេរអំពីព្រះគ្រិស្តថា៖ «[លោក]មិនបានធ្វើបាបអ្វីសោះ ក៏មិនឃើញមានកិច្ចកលអ្វី»ចេញពីមាត់លោកឡើយ។—យ៉ូហាន ៧:១-១៣; ពេត្រុសទី១ ២:២២
ចុះយ៉ាងណាពេត្រុសវិញ? ដ្បិតនៅយប់នោះដែលគេចាប់ព្រះយេស៊ូ ពេត្រុសបាននិយាយកុហកបីដងថាគាត់មិនស្គាល់ព្រះយេស៊ូ មែនទេ? ត្រូវហើយ ពេត្រុសបានភូតកុហកមែនដោយព្រោះគាត់ខ្លាចអ្នកទាំងនោះ។ ប៉ុន្តែ ភ្លាមៗនោះ ពេត្រុសក៏«យំក្ដួល»តែម្ដង ព្រមទាំងប្រែចិត្តហើយបានត្រូវអត់ឱនទោសដែរ។ ម្យ៉ាងទៀត ពេត្រុសបានទាញយកមេរៀនពីកំហុសរបស់គាត់ ពីព្រោះប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ពេត្រុសបាននិយាយអំពីព្រះយេស៊ូនៅមុខមនុស្សជាច្រើន ហើយពេលពួកអាជ្ញាធរសាសន៍យូដានៅទីក្រុងយេរូសាឡិមបានគំរាមកំហែងពេត្រុស គាត់ប្រាប់គេថា គាត់មិនព្រមឈប់ផ្សព្វផ្សាយជាដាច់ខាត។ រឿងនេះច្បាស់ជាលើកទឹកចិត្តយើងមែន ពីព្រោះជាការងាយស្រួលណាស់ឲ្យយើងភ្លាត់មាត់ឬជំពប់ធ្វើខុសម្ដងម្កាល តែយើងអាចកែប្រែភ្លាមដូចពេត្រុសបានធ្វើនោះដែរ។—ម៉ាថាយ ២៦:៦៩-៧៥; កិច្ចការ ៤:១៨-២០; ៥:២៧-៣២; យ៉ាកុប ៣:២
សេចក្ដីពិតនឹងជាប់នៅជានិច្ច
សុភាសិត ១២:១៩ ពន្យល់ថា៖ «បបូរមាត់ដែលបញ្ចេញសេចក្ដីពិត នោះនឹងបានតាំងជាប់នៅជានិច្ច តែអណ្ដាតភូតភរ នោះនៅតែ១ភ្លែតទេ»។ មែនហើយ មនុស្សដែលនិយាយពិតអាចស្ថិតស្ថេរនៅជាយូរអង្វែង។ ណាមួយទៀត មនុស្សដែលព្យាយាមនិយាយពិតជានិច្ចហើយខំធ្វើតាមពាក្យនោះ ពួកគេអាចទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមកហើយមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយគ្នាទៀតផង។ ប្រាកដមែន យើងទទួលប្រយោជន៍ភ្លាមៗពេលនិយាយពិត។ ប្រយោជន៍ទាំងនេះរួមបញ្ចូលចំណងមិត្តភាពល្អក្នុងក្រុមគ្រួសារហើយជាមួយស្វាមីភរិយានិងមិត្តជិតស្និទ្ធ។ យើងក៏មានកេរ្ដិ៍ឈ្មោះល្អហើយមិនមានវិប្បដិសារីដោយសារកុហកគេ។ សូម្បីតែពេលធ្វើការផង នោះការនិយាយពិតនាំឲ្យយើងមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអ្នកដទៃ។
ផ្ទុយទៅវិញ អ្នកដែលនិយាយកុហកមិនស្ថិតស្ថេរនៅយូរទេ។ មនុស្សដែលនិយាយមិនពិតប្រហែលជាអាចបោកបញ្ឆោតអ្នកដទៃបានមួយរយៈមែន ប៉ុន្តែនៅទីបំផុតពួកគេនឹងបរាជ័យវិញ។ ម្យ៉ាងទៀត ចំពោះមនុស្សដែលនិយាយកុហកហើយពោលពាក្យមិនពិត នោះព្រះយេហូវ៉ាជាព្រះនៃសេចក្ដីពិតនឹងមិនអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេនៅជារៀងរហូតទេ។ ចំពោះឪពុកនៃសេចក្ដីកំភូត គឺសាតាំងជាមេកំណាចដែលនាំមនុស្សលោកទាំងឡាយឲ្យវង្វេងនោះ ព្រះយេហូវ៉ាសន្យាក្នុងព្រះគម្ពីរថា ព្រះអង្គនឹងលុបបំបាត់ឥទ្ធិពលរបស់វា។ ឆាប់ៗខាងមុខនេះ ព្រះយេហូវ៉ានឹងធ្វើឲ្យលែងមានមនុស្សកំភូតនិងពាក្យកុហកផងដែរ។—វិវរណៈ ២១:៨
គ្រាដែលមនុស្សនឹង‹មានបបូរមាត់បញ្ចេញតែសេចក្ដីពិតជានិច្ច›នោះ ពិតជាគ្រាដ៏គួរឲ្យចង់បានណាស់!
[កំណត់សម្គាល់]
a នេះមិនមែនជាឈ្មោះពិត។
[ឃ្លាអក្សរធំនៅទំព័រ៥]
មនុស្សជាច្រើននិយាយកុហក ដោយព្រោះមានមហិច្ឆតានិងចិត្តលោភលន់
[ឃ្លាអក្សរធំនៅទំព័រ៦]
រៀងរាល់ដងដែលមនុស្សនិយាយកុហក នោះជាការនិយាយមិនពិត ប៉ុន្តែការនិយាយ មិនពិតវិញ មិនតែងតែជាការកុហកទេ
[រូបភាពនៅទំព័រ៦]
តើយើងអាចទាញយកមេរៀនអ្វី ពីកាលដែលពេត្រុសនិយាយថា គាត់មិនស្គាល់ព្រះយេស៊ូ?
[រូបភាពនៅទំព័រ៧]
មនុស្សដែលនិយាយពិតជានិច្ច ពួកគេអាចទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមកហើយមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយគ្នាផងដែរ