Tulejayi dianyisha bua “Nzubu wa Nzambi”
“BUALU bumuepele bundi ndomba Yehowa—ng’ebu bundi nkebakeba, bua meme kusomba mu nzubu wa Yehowa matuku wonso a muoyo wanyi, bua kumona bulengele bua Yehowa ne kuleja dianyisha bua ntempelu wende.”—Musambu wa 27:4, NW.
Muena dianyisha mukalenge Davidi uvua usanka peshi usangala bua ntempelu wa Yehowa. Ke muutuku pebe udiumvua bua miaba ya nshindamenu ya ntendelelu mulelela lelu’eu anyi? Nzubu ya Betele mipite pa 95 mu filiale ya Société Watch Tower idi munkatshi mua bintu bidi bisuikakaja ku ntendelelu wa Yehowa mu tshikondo tshietu etshi.
“Diela dîsu kunyima, ku bidimu bianyi bivule bindi musadile ku Betele didi dimfikisha ku diela tuasakidila wa manza tente ne ku dileja dianyisha diondoke, didi dienda didiunda ku tshidimu tshionso,” ke mudi Helga, eu wakatuadija mudimu ku Betele mu ditunga dia Allemagne mu 1948 umvuija. Helga udi umue wa ku bena mudimu 13 828 ba disanka badi benza mudimu mu nzubu ya Betele pa buloba bujima, bavua mu tshidimu tshia mudimu tshia 1993, ‘bamone bulengele bua Yehowa.’ Dîna Betele didi diumvuija menemene tshinyi? Mmunyi mudi yonso wa ku Bantemu ba Yehowa, muaba kayi wonso udiye usadila Nzambi, ku Betele anyi pambelu, mua kuleja dianyisha bua ndongoluelu eu?
Dîna dia kunemeka
“Betele” ndîna didi diakanyine menemene, bualu muaku wa tshiena-Ebelu Behth-ʼElʹ udi umvuija ne: “Nzubu wa Nzambi.” (Genese 28:19) Eyowa, Betele mmufuanangane ne nzubu mulongolola bimpe, anyi ‘nzubu udi benamu biibakibua kudi meji,’ mudi Nzambi ne disua diende bikale pa muaba wa kumpala. (Nsumuinu 24:3) “Bidi amu bu kuikala mu dîku. Kudi ndongoluelu muimpe bua midimi yetu ya buatshia-buila,” ke mudi Herta wamba ne dianyisha dionso. Uvua pende musadile ku Betele umue umue eu amu bu Helga, munkatshi mua bidimu bipite pa 45. Muntu yonso muena mu dîku edi dinenanenayi udi ne wende mudimu ne wende muaba [musunguluke] udiye uwenzela, bidi bimupetesha mushindu wa kuikala ne disanka ne kudiumvua mukubibua. Mu diumvuangana ne dîna Betele, ndongoluelu ne ngakajilu bimpe bidi bisunguluja tshibambalu tshionso. Ebi bidi bivudija ditalala, bipetesha mushindu wa kumanyisha lumu luimpe, ne biambika bisumbu kabingila kempe kadi kabifikisha ku diangata “Nzubu wa Nzambi” ne mushinga mutambe bunene.—1 Kolinto 14:33, 40.
Bua tshinyi bintu bia mushindu’eu bidi bikengedibua? Tshilejilu, tshibejibeji etshi, mbatshipatule ku Betele. Bumanyishi bua mukenji wa Bukalenge ne diabanya dia biakudia bia mu nyuma, bivua Yezu Kristo mumanyishe, bidi bivuija Betele ndongoluelu udi ukengedibua—mutua nyama ku mikolo kudi bena mudimu badisuile ne mukuatshisha kudi batendeledi buonso ba Yehowa.—Matayi 24:14, 45.
Udiku ujinga kumanya bivule pa bidi bitangila midimu ya buatshia-buila itu yenzeka muaba eu anyi? Muaba udi Helga ne Herta basombe, ngonga utu udila mu nzubu wonso mudi bantu basombe pa dîba isambombo wa mu dinda ne minite 30, bavule ba ku bena mudimu ba pa tshibidilu bapite pa 800 batu bajuuka kumpala kua dîba bua kudilongolola bua dituku. Bituadijile pa dîba muanda-mutekete jajaja, mu Dimue too ne mu Disambombo, bena mu dîku batu basangila pamue mu nzubu wa tshidiilu bua kukonkonona mvese (texte) ya ku dituku dionso, peshi ntendelelu wa mu dinda. Kunyima badi badia didia dia mu dinda. Dituku dionso dia mudimu ditu dituadija pa dîba muanda-mukulu wa dinda ne dinenga mêba muanda-mukulu, banji badimanyika anu kudi didia dia mu midi. (Pa tshibidilu, mu Disambombo bena mu dîku batu benza mudimu munkatshi mua tshitupa tshia dituku dia mudimu.) Mu tshikuku, muaba utubo bapatula mikanda ku biamu, ne utubo basukula bilamba, mu biro, mu matanda, miaba itubo balamika ne bela bizubu ku mikanda, anyi mu tshibambalu tshikuabo kayi tshionso, mudi bivule bia kuenza.
Ku dilolo ne ku ndekelu kua lumingu, bena mu dîku [dia Betele] batu badisangisha ne bena mu tshisumbu ba muaba utubo basombe, mu bisangilu ne mu mudimu wa buambi bua patoke. Bana betu ba balume bavule bena dîku dia Betele badi bakulu anyi basadidi ba mudimu mu bisumbu ebi. Bantemu ba muaba utubo basombe batu, bushuwa, banyisha dibelesha dia diboko edi, buonso buabo batu benza mudimu pamue mu diumvuangana anu bu mubidi umue, banemekangana ne bumvuilangana. (Kolosai 2:19) Muena mudimu yonso wa ku Betele mmumanye se: mudimu wende udiye ukumbaja mu “Nzubu wa Nzambi” udi pa muaba wa kumpala kupita midimu mikuabo. Kadi, disanka bua buambi, mitalu ne ditamba kudifila mu tshisumbu, biambakaja pa mmuenenu wa pankatshikatshi, bidi bikolesha ngikadilu wa mu nyuma wa muena mudimu wa ku Betele, bivudija disanka diende, ne bimuvuija muena mu dîku udi upatula bipeta bimpe. Mmushinga kayipu udi nawu ngikadilu eyi padi [muntu] wenza mudimu mu “nzubu” udi ne dîna disuikakaja ku didifila ne anyima wonso!
Lubuluja mudimu wa ku Betele
Ntshinyi tshivua tshiambuluishe Bantemu ba Yehowa bungi kabuyi kubala bua kulubuluja mudimu wa ku Betele? Bena mu dîku dia Betele wa ditunga dia France bakadi bapitshishe ku Betele bidimu bivule badi bamba bidi bilonda ebi: “Dinanga bua Yehowa. Dipangadika dia kunanukila muaba wonso udiye ututeka; didipuekesha, dikokela, ne ditumikila bulombodi budiye utupetesha ku butuangaji bua Société.” (Denise) “Ngakajingulula bulenga bua kuangata ne mushinga dîyi-diludiki didi mu Lomo 12:10 (NW) divua Paulo mufunde: ‘Mu dilejangana kanemu umue kudi mukuabo, ikalayi bilejilu.’ Mvese eu udi utuleja mushinga wa dibenga kujinga bua se: anu mmuenenu wetu nkayetu itabibue kudi bakuabo, kadi, kupita apu, tuangatayi mmuenenu ya bakuabo ne mushinga. Mu makuabo mêyi, kabiena bikengela kudizangika to.” (Jean-Jacques) “Kanemu ketu bua mudimu wa ku Betele kadi mua kujimina bituatangila malu ne mmuenenu wa mubidi, wa bantu,” ke mudi Barbara wamba, “bualu ebi bidi mua kutufikisha ku dipua muoyo se: Yehowa ke udi ulombola bulongolodi buende. Kanemu ka mushindu’eu kadi mua kujimina bituatamba kulenduka bua mapanga bupuangane a bakuabo.”
Muntu yonso udi ku Betele mmuntu mupange bupuangane, nenku, bua kudia bulunda bidi bikengela kuelangana meji. Bansonga anyi bapiabapia kabena benza bimpe pa kutantshila anu bena-mulongo nabu to. Aba batu batamba kudiabakena anyi bela meji mabi ki mbalunda badi biibaka bakuabo mu nyuma ku Betele anyi mu tshisumbu nansha. Ku lukuabo luseke, kuidikija “meji adi afumina kuulu,” adi mumvuija mu Yakobo 3:17 (NW), kudi kupetesha mabenesha. Meji aa “adi diambedi manonoke, pashishe ditalala, malondi a mmuenenu muakanyine, madiakaje bua kutumikila, muwule tente ne luse ne mamuma mimpe, kaena ne kansungansunga, kaena mêna-mpala ibidi.” Ngikadilu ya mushindu’eu, pamue ne muoyo-mule ne bulenga, idi imueneka patoke mu “Nzubu wa Nzambi,” idi ivuija eu udi usomba muaba eu muntu muena musangelu ne mukankamijanganyi. Nansha bakumbudi badi kabayi Bantemu, badi misangu mivule baleja dianyisha bua bikadilu bimpe, ngikadilu wa bulunda, ne mmuenenu wa disanka bidi nabi bena mudimu aba.
Anny, udi ne bidimu bipite pa 70 ne udi muena mu dîku dia Betele wa ku Allemagne kumbukila mu 1956, udi umvuija mutuye ulama dizanzamuka diende mu mudimu: “Bua kuikala ne makanda mimpe a mu nyuma, ntu ngenza madikolela mavule bua kuya tshiapamue ne mikanda ya Société, kubuela mu bisangilu pa tshibidilu, ne kupatuka pa tshibidilu mu buambi. Ntu kabidi ngenza madikolela bua kushala ne makanda a mubidi mimpe pa kuibidija mubidi mu dinda dionso, pa kudikandika misangu mivule bua kubanda ne tshibandishanganyi tshia nzembu, ne pa kuenda ku makasa misangu ne misangu, nangananga mu mudimu wa budimi.”
Bavule bakadi bapitshishe bidimu bivule ku Betele badi mua kupunga ku dîyi ne Anny. Kabena balekela kulonga, kabena balekela kuenza mudimu. Bua kuikala ne makanda a mubidi mempe, bidi bikengela kulala tulu mêba makumbanyine, kuibidija mubidi, kudia pa ndilu ne kunua pa nnuinu. Kupita bionso, kabena balengulula disambila dia muntu pa nkayende ne dilonga dia Bible.
Dianyisha diondoke bua mudimu munsantu wa ku Betele
“Utu wenza mudimu penyi?” ke lukonko lutubu pa tshibidilu bebeja bena dîku dia Betele. Midimu ya kuenza idi kabukabu, kadi mudimu wonso mmuakanyine dinemekibua kudi muntu yonso. Mbua tshinyi? Bualu mudimu wonso—ne ng’wa kutumika ku biamu bia dipatula nabi biakudia bia mu nyuma, kusukula bilamba, kuipika, kukomba ne kusukula nzubu bua bena dîku, anyi kuenza mudimu mu biro—buonso buayi, mmidimu minsantu. Amu bu muvuabi bimanyishibue kuulu, muena nkristo ki mmuena kansungasunga. Uvuluke se: midimu yonso ivua bakuidi ne ba-Lewi bakumbuja mu ntempelu, mu lubanza, mu nzubu ya bidiilu, ivua yangatshibua yonso bu midimu minsantu mienzela Yehowa. Mu midimu ayi muvua kabidi dikosa nyama muminu ne diyilongolola bua kuyilambula, kuwuja mafuta mu miendu, nansha kukomba ne kuenza midimu ya bu-nsentedi. Bia muomumue, mudimu wonso ku Betele udi wa disankishibua ne udi ukengedibua “mu mudimu wa Mukalenge,” nenku, ndisanka dia mudimu dia pa buadi.—1 Kolinto 15:58.
Tuanjibi kukonkonona mu mêyi makese mushindu kampanda udi mua kutupumbisha bua kuleja dianyisha bua “Nzubu wa Nzambi.” Bena nkristo buonso, badi ku Betele anyi badi pambelu, badi ne bua kuepuka mutshiawudi ne lubabu, bintu bidi “bibolesha mifuba.” (Nsumuinu 14:30) Muntu nansha umue kêna ne kabingila nansha kamue ka kuleja lubabu bua masanka a mudimu adi nawu bena mudimu ba ku Betele. Kabidi, mutshiawudi kawena ne muaba mu bena dîku dia Betele to, mbumue bua ku malu a mubidi. Indila ne budipuekeshi buonso—bualu, eu mmubelu muimpe kudi yonso udi udimona bu mulenguludibue, eku bakuabo benda basuna masanka manene a mudimu. Tshidi tshipite bionso ntshia se: bena kantu ku bianza ne bapele badi basomba pamue mu bu-nyana ku Betele. Mmunyi muasuyabi pikala muntu kampanda utangila nsombelu wende “pa kuyifuanyikija ne wa bantu bakuabo”! Kudiumvua musankishibue bua “biakudia ne bia kuvuala” patupu kudi kufikisha bantu bavule ku ditungunuka ne lulamatu luonso munkatshi mua makumi a bidimu mu “Nzubu wa Yehowa.”—Galatia 5:20, 26; 6:4; 1 Timote 6:8.
Bantemu ba Yehowa ne bantu bakuabo miliyo ne miliyo badi bababidila ku midimu eyi ikena difutu idibu benza ku Betele—midimu mienza ku budisuile bua dinanga didibo nadi bua Nzambi ne bua bantu nabu. Nzubu idi bena dîku dia Betele basombe ne biamu bia dipatula nabi mikanda bia Société Watch Tower, bia muomumue kabidi ne bikuabo bintu bidi bilubuluja mudimu wa teokrasi, bidi bienjibua ku diambuluisha dia mapa a budisuile. (2 Kolinto 9:7) Anu bu Mukalenge Davidi, bana ba bakalenge ne bamfumu ba Izalele, tudi ne bua kuleja kanemu ne dianyisha bua “Nzubu wa Nzambi” pa kuambuluisha Société ne mfranga peshi kumutua nyama ku mikolo mu mushindu kampanda peshi kansanga. (1 Kulondolola 29:3-7) Mpindieu, tuanji kukonkonona mushindu utudi mua “kumona bulengele bua Yehowa” ku Betele.
Mabenesha mu “Nzubu wa Nzambi”
Pawutu ubuela mu mpuilu, utuku udiumvua ne musangelu muvule, bualu mbakunyungulule kudi batendeledi ba Yehowa ba disanka anyi? Fuanyikijabi bua se: muena mudimu wa ku Betele udi ne diakalenga dia kusadila Yehowa munkatshi mua kasumbu ka bana betu ku dituku dionso! (Musambu wa 26:12) Nditekemena kayipu dia didiunda dia mu nyuma didi difumina ku muanda eu! Muanetu kampanda wa balume wakamona se: wakajingulula malu mavule akiibaka bu-muntu buende mu tshidimu tshimue tshiakapitshishaye ku Betele kupita bidimu bisatu bivuaye mupitshishe kukuabo. Mbua tshinyi? Bualu kakuvua muaba mukuabu uvuaye mua kukenketa ne kuidikija ditabuja dia bena nkristo bavule badi bapiluke mu nyuma.—Nsumuinu 13:20.
Ku Betele, muntu yonso mbamunyungulule kudi bafidi ba mibelu bamonemone malu, mu ngakuilu kampanda. Kabidi, bidi biambuluisha bua kuteleja mumvuija malongolola bimpe atubo benza mu ntendelelu wa mu dinda, mu dilonga dia Tshibumba tshia Nsentedi dia bena dîku dia Betele ne patubu bateleja miyuki mu Dimue ku dilolo. Bapiabapia badi babashidimuna mu Kalasa ka bapiabapia ka ku Betele ne badi babalomba bua kubala Bible mujima mu ngondo 12 ya ntuadijilu.
Luapolo ne malu mamonamona kudi bakumbudi ba matunga menyi mbipeteshi bia dikankamija dia pa mutu. Kabidi, bena mu Kasumbu Kaludiki anyi batumibue babu batu bakumbula biro bia filiale. “Nansha mudibo ne bivule bia kuenza,” ke mudi Helga uleja, “bana betu batu pa tshibidilu bapeta dîba dia kupatula miaku ya bulunda ne kufukuna mimuemue.” Mmushindu kayipu udibi bikankamija pa kudimuena dikankamijangana ne budipope bia bantu ba mushindu’eu balamatshi ba mikenji!
Nangananga ku Betele, muntu yonso udi mua kukenketa mushindu udi bulongolodi bua Nzambi butumika ne mushindu udi spiritu wende munsantu utemesha mitshima ya bena muoyo mulenga ne mudi tshianza tshiende mu dienza mudimu. “Ku Betele, muntu udi udimona ‘pabuipi menemene ne muaba wa nshindamenu udi mudimu wenzeka,’” ke mudi muanetu kampanda wa balume udi usadila ku Betele wa ditunga dia France bituadijile mu 1949 umvuija. Udi utungunuka ne: “Ndi mua kuamba bushuwa se: buanyi meme, kusadila ku Betele ng’umue wa ku bitupa bia mudimu wa ku dîba ne ku dîba udi ungambuluisha bua kupitshisha mêba mavule ne kufila makanda mavule ku mudimu wa Yehowa ne kusadila bana betu bavule.” Muanda eu ki ntshipatshila tshietu tshilelela tshia muoyo—kuenza disua dia Nzambi anyi? Ku Betele, muntu yonso udi mua “kusamuna [Nzambi] dituku dijima.” Ndibenesha kayipu adi!—Musambu wa 44:8, NW.
Anu bu mutuabijandudi, muenji wa mudimu mu nzubu wa Betele udi mua kumona bulengele bua Yehowa ne kupeta mulongolongo wa mabenesha. (Ebelu 6:10) Kusadila mu “Nzubu wa Nzambi” mmuanda udi mukukumbanyine pebe anyi? Bena bidimu 19 badi munkatshi mua Bantemu ba Yehowa, pikalabo ne makanda mimpe a mu nyuma ne a ku mubidi, ne pikalabo bu Timote uvuabo “bafidila bujadiki buimpe kudi bana betu,” badi mua kulomba bua kusadila ku Betele. (Bienzedi 16:2, NW) Bavule mbavuije disadila ku Betele mudimu wa matuku wonso a muoyo wabo, anu bu aba batuvua batele kuulu. Buabu buobo, dijinga diondoke divua nadi mufundi wa misambu—dia ‘kusomba mu nzubu wa Yehowa matuku wonso a muoyo wende’—ndilue muanda mulelela.
Bantemu ba Yehowa badi ne kanemu kuondoke bua ngikadilu wa didibudisha amue masanka udi nende bana babo ba bakaji ne ba balume badi ku Betele, badi bakumbaja ne disanka dionso midimu ku budisuile. Nansha tusadila Yehowa ku Betele peshi kukuabo, yonso wa kutudi udi ne kabingila kempe ka kudiumvua anu bu muakadiumvua Mukalenge Davidi—bua kuleja dianyisha peshi disanka bua “Nzubu wa Nzambi.”
[Tshimfuanyi mu dibeji 31]
Bena nkristo aba badi ne disanka mu mudimu munsantu ku Betele wa ku Allemagne kukadi makumi a bidimu