CHIHANDE CHAKULINANGULA 12
MWASO 77 Kumunyika muKaye kaMilima
Munyikenunga Lika, Lihendenunga kuMilima
“Kunyima enu mwapwilenga milima, oloze munapu lyehi kumunyika.”—EFWE. 5:8.
CHISHINA
Vyuma natulinangula kumazu milima nakumunyika aze vavuluka mumukanda Wavaka-Efwesu kapetulu 5.
1-2. (a) Uno kaposetolo Paulu asonekele mukanda Wavaka-Efwesu omu apwile muukalu muka, kaha mwomwo ika ausonekelele? (b) Vyuma muka natushimutwila?
OMU kaposetolo Paulu vamukashile mukamenga muzuvo muLoma, afwililile kukolezeza vandumbwenyi. Hakuwana nge kahashile kuvatambukilako, ngocho avasonekelele mikanda. Asonekele mukanda kuli vaka-Efwesu kafwe mumwaka wa 60 chipwe mu 61 C.E.—Efwe. 1:1; 4:1.
2 Paulu apwilenga muEfwesu nakuzata mulimo wakwambulula mujimbu wamwaza nakunangula vatu kafwe hamyaka 10 shimbu kanda vamukase. (Vili. 19:1, 8-10; 20:20, 21) Azangile chikuma vandumbwenyi nakufwila kuvakafwa vatwaleho lika kupwa vakushishika kuli Yehova. Jino mwomwo ika asonekelele vaka-Kushilitu vawavisa vyakutalisa kumilima nakukumunyika? Kaha vyuma muka navalinangula vaka-Kulishitu vosena kuvyuma asonekele? Tushimutwilenu muvakumbulwila vihula kana.
KUFUMA KUMILIMA NAKUYA KUKUMUNYIKA
3. Mazu muka azachishile Paulu mumukanda uze asonekelele vaka-Efwesu?
3 Paulu asonekelele vaka-Kulishitu vamuEfwesu ngwenyi: “Kunyima enu mwapwilenga milima, oloze munapu lyehi kumunyika.” (Efwe. 5:8) Paulu azachishile mazu milima nakumunyika mangana alumbunune omwo vaka-Efwesu vasezele vilinga vyavipi nakupwa jino navilinga vyamwaza. Tushimutwilenu ovyo vyalingishile Paulu ambenga ngwenyi vaka-Efwesu ‘kunyima vapwilenga milima.’
4. Uno vaka-Efwesu vapwilenga ngachilihi mumilima yamukwitava chamakuli?
4 Milima yamukwitava chamakuli. Shimbu kanda vaka-Efwesu vaze Paulu asonekelele mukanda valinangule muchano nakupwa vaka-Kulishitu, hakavanga vapwilenga mukwitava chamakuli kaha nawa vafwelelele mukupanda. Munganda yaEfwesu mukiko mwapwile tembele yakalunga Aletemese, yize yapwile yakukomwesa chikuma havyuma 7 vatungile vatu halwola kana. Vatu vaze vayilenga kutembele kana valemeselenga makombelo. Vaka-kusongasonga vakwachilenga jimbongo jajivulu mwomwo valanjishilenga tuponya vamutembele nakalunga wamutembele. (Vili. 19:23-27) Kaha nawa vatu munganda kana valingilenga chikuma visava.—Vili. 19:19.
5. Uno vaka-Efwesu vapwilenga ngachilihi navilinga vyamilima?
5 Vilinga vyamilima. Vaka-Efwesu vavatachikijilile chikuma kuujila nakuvilinga vyakuzunguma. Vatu vahanjikilenga mazu akwivwisa sonyi mujizuvo jakuhemena nakuvilika vyamukwitava. (Efwe. 5:3) Vaka-Efwesu vavavulu vapwile ‘navivezu vyakumbumbula,’ kulumbununa nge kavapwilenga nakwivwa kukola kumuchimako. (Efwe. 4:17-19) Shimbu kanda valinangule jishimbi jaYehova jahanjika havyuma vyakwoloka nevi vyakuhenga, vivezu vyavo kavyavahanyinenga mulonga havyuma vyavipi valingilengako chipwe kushinganyeka omwo Yehova mwevwa havilinga kanako. Ngocho Paulu avalumbunwine ngwenyi vapwile “mumilima kuvishinganyeka vyavo, [nakuhanduka] kukuyoya chakuli Kalunga.”
6. Mwomwo ika Paulu ahanjikilile kuli vaka-Efwesu ngwenyi vapwile jino “kumunyika”?
6 Vaka-Efwesu vamwe kavatwalileho lika kupwa mumilimako. Paulu asonekele ngwenyi vapwile jino “kumunyika hakulikata naMwata.” (Efwe. 5:8) Vetavilile muchano wamuVisoneka uze wavamunyikililenga. (Samu 119:105) Vatu kana vasezele vilinga vyamukwitava chamakuli navilinga vyavipi. ‘Valondezezelenga Kalunga’ nakuzata noho hakumina ngolo javo mangana vamulemese nakumwivwisa kuwaha.—Efwe. 5:1.
7. Uno vyuma twahichilemo vyalifwana ngachilihi navize vahichilemo vaka-Kulishitu vamuEfwesu vavavulu?
7 Chochimwe namakumbi ano nawa, shimbu kanda tulinangule muchano twapwilenga mumilima yamukwitava nakupwa navilinga vyamilima. Etu vamwe twalingilenga vilika vyamukwitava chamakuli, kaha veka vapwilenga navilinga vyavipi. Oloze twalumwineko kuyoya chetu omu twalinangwile jishimbi jaYehova jize jahanjika havyuma vyakwoloka navyakuhenga. Twaputukile kuyoya kweseka navyuma vize asaka tulinge. Ngocho tunalivwisa kuwaha vyuma vyavivulu vyamwaza. (Isa. 48:17) Chipwe ngocho, tweji kumonanga ukalu wauvulu. Shikaho twatela kutwalaho lika kulihenda kumilima yize twasezele lyehi “[nakutambukanga] lika nge vana vakumunyika.” Tunahase kulinga ngachilihi ngocho?
Image digitally reproduced with the permission of the Papyrology Collection, Graduate Library, University of Michigan, P.Mich.inv. 6238. Licensed under CC by 3.0
Vyuma vize Paulu asonekelele vaka-Efwesu vinahase kutukafwa nayetu makumbi ano (Talenu palangalafu 7)b
LIHENDENU KUMILIMA
8. Kweseka naWavaka-Efwesu 5:3-5, vaka-Efwesu vatelelele kulihenda kuvyuma muka?
8 Tangenu Wavaka-Efwesu 5:3-5. Vaka-Kulishitu vamuEfwesu vatwalileho lika kukana vilinga vize navivwisa Yehova kupihya mangana valihende kuvilinga vyamilima. Muvilinga kana mwaliwezele navilinga vyaujila namazu akwivwisa sonyi. Paulu anukishile vaka-Efwesu valihende kuvilinga kana numbanyi vapwenga “nauswana muWangana waKulishitu nawou waKalunga.”
9. Mwomwo ika twatela kulihendela kuvyuma vize navitulingisa tulinge ujila?
9 Nayetu nawa twatela kutwalaho lika kukilikita mangana tulihende “[ku]milimo yakumilima yakuzeneka kwima mihako.” (Efwe. 5:11) Kakavulu mijimbu yasolola nge kachi nge mutu mwatalanga vyuma vyavipi, chipwe kwivwilila kuvyuma kana chipwe kuvihanjika, kaha nachipwa chachashi kwingila mumuheto wakulinga vyuma kana. (Kupu. 3:6; Yako. 1:14, 15) Mulifuchi limwe, vandumbwetu vavavulu vaputukile kushimutwila hainternet. Hakavanga, ava vandumbwetu vamwe vashimutwililenga havyuma vyakushipilitu, oloze kutwala muze vaputukile kushimutwila havyuma vyavipi. Vyuma vashimutwililenga vyapwilenga vyakutalisa kukulisavala. Kaha vavavulu vahanjikile ngwavo kuhanjikanga havyuma kana chavalingishile valinge ujila.
10. Uno Satana asaka kutuhungumwisa ngachilihi? (Wavaka-Efwesu 5:6)
10 Kaye kaSatana kasaka kutuhungumwisa nakutulingisa tufwelele ngwetu vyuma vize Yehova amona ngwenyi vyavipi, kavyapwa vyakuhengako. (Petu. 2, 2:19) Katwalikomokela hachuma kanako, mwomwo Liyavolo nazachisanga kafuta kana hakusaka kuluwanganyisa vatu vahone kutachikiza vyuma vyakwoloka navyevi vyakuhenga. (Isa. 5:20; Koli. 2, 4:4) Echi chikiko chalingisa jivindiyo jajivulu, nahaji TV nahaInternet vahakeho vyuma vize vyalimbalaka najishimbi jaYehova jakwoloka. Satana asaka kutuhungumwisa tushinganyeke ngwetu chapwa chakwoloka kupwa navilinga vyavipi nakulivwisavyo kuwaha, kaha nawa kavyeshi kutunehela ukaluko.—Tangenu Wavaka-Efwesu 5:6.
11. Uno vyuma ahichilemo Angela vyasolola ngachilihi nge twatela kukavangizanga mazu atwama hali Wavaka-Efwesu 5:7? (Talenu nawa muvwimbimbi.)
11 Satana asaka tulikate navatu vaze vanahase kutulingisa tuhone kukavangiza jishimbi jaYehova jakwoloka. Evi vikiko Paulu akolezezele vaka-Efwesu ngwenyi: “Kanda namulikatanga navoko,” kulumbununa vaze veji kulinganga vyuma vize Kalunga amona ngwenyi vyakuhenga. (Efwe. 5:7) Twatela kwanuka ngwetu katwalikata kaha navatu vaze tweji kumonanga namesoko. Oloze tweji kulikatanga nawa navatu haInternet, chuma chize vaka-Efwesu vakushikulu kavalingilengako. Angela,a uze atwama muAsia, amwene ponde yatwama hakutunga masepa haInternet. Ambile ngwenyi: “Internet yalumwine vishinganyeka vyami. Ngwahetele nahaseteko yakulikata navatu vaze kavavumbika jindongi jamuMbimbiliyako. Mukuhita chalwola, ngwaputukile kushinganyeka ngwami chapwa chakwoloka kulinga vyuma vize kavyevwisa Yehova kuwahako.” Oloze vakulwane vamwe vakafwile Angela mangana alumuneko vyuma vimwe mukuyoya chenyi. Ambile ngwenyi: “Oholyapwa jino ngweji kushinganyekanga havyuma vyakushipilitu, keshi havyuma vyahaInternet koko.”
Masepa natusakula vanahase kutulingisa tukavangize jishimbi jaYehova chipwe chiku (Talenu palangalafu 11)
12. Vyuma muka navitukafwa tutwaleho lika kukavangiza jishimbi jaYehova jahanjika havyuma vyakwoloka navyakuhenga?
12 Twatela kufungulula vishinganyeka vyakaye vyakwamba ngwavo kulinga ujila chapwa chamwaza. Etu twatachikiza ngwetu vishinganyeka kana vyapwa vyakuhenga. (Efwe. 4:19, 20) Shikaho nachipwa chamwaza kulihulisa ngwetu: ‘Kutala ngweji kulihendanga kukulikata navakwetu vaka-milimo, chipwe vakwetu vaka-shikola, chipwe vatu vaze kavavumbika jishimbi jaYehova jakwolokako tahi? Uno ngweji kuhamukanga kukavangiza jishimbi jaYehova numba tuhu vatu vamwe navangutoleka tahi?’ Kaha nawa ngana muze vasolola hali WaChimoteu 2, 2:20-22, twatela nawa kusakulanga kanawa vatu vamuchikungulwilo chavaka-Kulishitu vaze twatela kulikata navo. Twatachikiza ngwetu vatu vamwe kaveshi kutukafwa tutwaleho lika kupwa vakushishika hakuzachila Yehovako.
TAMBUKENUNGA “NGE VANA VAKUMUNYIKA”
13. Uno “[kutambukanga] lika nge vana vakumunyika” chalumbununa ika? (Wavaka-Efwesu 5:7-9)
13 Paulu akolezezele vaka-Kulishitu vamuEfwesu vatwaleho lika kulihenda kumilima nakuvakolezeza nawa “[vatambukenga] lika nge vana vakumunyika.” (Tangenu Wavaka-Efwesu 5:7-9.) Uno echi chalumbununa ika? Chalumbununa nge lwola lwosena twatela kupwa navilinga vyamwaza hakupwa tuvaka-Kulishitu vamuchano. Jila yimwe yakuteselamo chuma kana shina kutanga nakulinangulanga chikuma Mbimbiliya namikanda yetu yize yahanjika haMbimbiliya. Kaha chapwa chachilemu kuhakanga mangana kuchakutalilaho chaYesu Kulishitu uze apwa “mumunyi wakaye,” nakuvyuma anangwilenga.—Yowa. 8:12; Vishi. 6:23.
14. Uno shipilitu yajila yinahase kutukafwa ngachilihi?
14 Twasakiwa nawa kutukafwa kushipilitu yajila yaKalunga mangana tutwaleho lika kutambuka “nge vana vakumunyika.” Mwomwo ika? Mwomwo chapwa chachikalu kutwalaho lika kupwa vatoma mukaye kano kavilinga vyavipi. (Teso. 1, 4:3-5, 7, 8) Shipilitu yajila nayitukafwa tufungulule vishinganyeka vyakaye, kuhakilako vene namangana autu navishinganyeka vize vyalimbalaka navishinganyeka vyaKalunga. Shipilitu yajila nayitukafwa nawa tusolole “kuwaha chosena, nakwoloka.”—Efwe. 5:9.
15. Uno tweji kutambulanga shipilitu yajila mujijila muka? (Wavaka-Efwesu 5:19, 20)
15 Jila yimwe tunahase kutambwilamo shipilitu yajila shina kuyilomba. Yesu ambile ngwenyi, Yehova eji kuhananga “shipilitu yajila kuli vaze navamulombayo.” (Luka 11:13) Tweji kutambulanga nawa shipilitu yajila hakwalishila hamwe navakwetu Yehova hakukunguluka chavaka-Kulishitu. (Tangenu Wavaka-Efwesu 5:19, 20.) Shipilitu yajila yaKalunga nayitukafwa tuyoye mujila yize nayivwisa Kalunga kuwaha.
16. Vyuma muka navitukafwa tusakule kanawa vyakulinga? (Wavaka-Efwesu 5:10, 17)
16 Nge tuli nakusakula kulinga vyuma vyavilemu, kaha twatela kutachikiza “mwaya muchima waYehova,” nakulinga kweseka namwaya muchima kana. (Tangenu Wavaka-Efwesu 5:10, 17.) Nge tunawane jindongi jamuMbimbiliya jize najitukafwa muvyuma vimwe, kaha nachisolola nge tuli nakutondatonda mwaya vishinganyeka vyaKalunga hachihande kana. Shikaho, nge natukavangiza jindongi jenyi, kaha natusakula kanawa vyakulinga.
17. Tunahase kuzachisa ngachilihi kanawa lwola lwetu? (Wavaka-Efwesu 5:15, 16) (Talenu nawa muvwimbimbi.)
17 Paulu ahuhumwine nawa vaka-Kulishitu vamuEfwesu vazachisenga kanawa lwola lwavo. (Tangenu Wavaka-Efwesu 5:15, 16.) Muka-kole wetu Satana uze apwa “wakuhuka,” asaka kutulingisa tupwenga navyuma vyavivulu vyakulinga muno mukaye mangana tuhone kupwa nalwola lwakuzachila Kalunga. (Yowa. 1, 5:19) Muka-Kulishitu pamo nahase kuhaka kulutwe luheto, chipwe mashikola akukaye, chipwe milimo yakukaye afwila, muchishishisa chakuhaka kulutwe milimo yaYehova. Nge mwalinga ngocho, kaha mwasolola nge naputuka kupwa navishinganyeka vyamukaye. Chipwe ngocho, vyuma kana kavyapwa vyavipiko, olozenyi katwatela kuvimona kupwa vyavilemu chikuma mukuyoya chetuko. Hakusaka tutambuke “nge vana vakumunyika,” twatela ‘kuzachisanga kanawa lwola lwetu’ nakushinganyekanga havyuma vyavilemu.
Vaka-Kulishitu vamuEfwesu vavakolezezele vazachise kanawa lwola lwavo (Talenu palangalafu 17)
18. Uno vyuma muka alingile ndumbwetu Donald mangana azachise kanawa lwola lwenyi?
18 Tondenunga jijila jize najimikafwa muzachile kanawa Yehova. Omu mukiko alingile ndumbwetu Donald wamuSouth Africa. Ambile ngwenyi: “Ngwashinganyekele hachiyoyelo chami nakulomba Yehova angukafwe nguzate chikuma mumulimo wamuwande. Ngwalombele Yehova angukafwe nguwane milimo yize nayingukafwa nguzatenga lwola lwaluvulu mumulimo wakwambulula. Kaha Yehova angukafwile nguwane milimo kana. Ngocho ami napuwami twaputukile kuzachila Yehova mumulimo washimbu yosena.”
19. Natutwalaho ngachilihi kutambuka “nge vana vakumunyika”?
19 Mukanda uze Paulu asonekelele vaka-Efwesu wavakafwile vatwaleho lika kupwa vakushishika kuli Yehova. Kaha mukanda kanou vahwima unahase kutukafwa nayetu. Ngana muze tunamono, mukanda kana unahase kutukafwa tusakule kanawa vyakuhemahema navatu twatela kulikata navo. Unahase kutukafwa nawa tutwaleho lika kutambuka mukumunyika chamuchano hakulinangulanga Mbimbiliya lwola lwosena. Kaha nawa washindakanya hakulema chakupwa nashipilitu yajila yize nayitukafwa tupwenga navilinga vyamwaza. Shikaho, kukavangiza vyuma asonekele Paulu nachitukafwa tusakule kanawa vyuma vyakulinga vize navilitombola namwaya vishinganyeka vyaYehova. Nge natulinga ngocho, kaha natulihenda kumilima yamukaye kano nakutwalaho lika kupwa mukumunyika.
NAMUKUMBULULA NGWENU NGACHILIHI?
Uno “milima” “[na]kumunyika” vavuluka hali Wavaka-Efwesu 5:8 vyatalisa kuvyuma muka?
Tunahase kulihenda ngachilihi “[ku]milima”?
Vyuma muka navitukafwa “[tutambukenga] nge vana vakumunyika”?
MWASO 95 Musana Uli Nakumunyikilako Lika
a Majina amwe vanawalumuna.
b MAZU AKULUMBUNUNA MUVWIMBIMBI: Muvwimbimbi uli nakusolola mukanda wakushikulu uze Paulu asonekelele vaka-Efwesu.