“Kehlail Nan Mouren Pwoson”!
“Kumwail en kehlail nan mouren pwoson me Koht ketikihong sapwellime kan pahn mehpak.”—SUD 3.
1. Soahngen mahwen dahieu me Kristian mehlel akan kin iang nan rahnpwukat?
SOUNPEI KAN me kin iang mahwen kin ahneki mour apwal. Medewehla ma ke anahne doadoahngki tetehn mahwen kan oh alu doh nan soahngen irair apwal kan, oh pil ale kaiahn apwal kan en doadoahngki dipwisohn mahwen kan, de pere pein ahmw mour sang irair keper kan me pahn kak kamehla iuk. Ahpw, Kristian mehlel akan, sohte kin iang mahwen en wehi kan. (Aiseia 2:2-4; Sohn 17:14) Kitail en dehr manokehla me kitail kin iang mahwen ehu. Sehdan kin kailongki Sises Krais oh sapwellime tohnpadahk kan nin sampah. (Kaudiahl 12:17) Koaros me wiahda ahr pilipil en papah Siohwa Koht kin iang wiahla sounpei kan en mahwen ni pali ngehn.—2 Korint 10:4.
2. Iaduwen Sud kin kawehwehda duwen mahwen en Kristian, oh iaduwen nah kisin likou kak sewese kitail en dadaurete?
2 Rien Sises, Sud, ntingihdi kaweid wet me konehng: “Kompoakepahi ko! Sang mahs I kin ngoangki kowahlap ntingkihwong kumwail duwen komour me kitail koaros ahnekipenehr; ahpw met I pehmadahr anahn laud en wiahda kisinlikou kiset pwe I en kangoangehkin kumwail, kumwail en kehlail nan mouren pwoson me Koht ketikihong sapwellime kan pahn mehpak.” (Sud 3) Ni ahnsou me Sud kangoangehkin Kristian akan en “kehlail nan mouren pwoson,” e kin doadoahngki lepin lokaia ehu me ekis duwehte “medek.” Ei, pei wet pahn kak apwal, e pil pahn kak kamedek ong kitail! Ekei pak ke kin apwaliki en dadaur nan mahwen wet? Nein Sud kisinlikou mwotomwot ahpw kehlail pwehn kak sewese kitail. E kin kangoangehkin kitail en liksang dihpen nenek, en kasalehda wahu ong manaman me kohsang powe, oh dadaurete ni limpoak en Koht. Kitail pahn kilang iaduwen kitail kak doadoahngki kaweid wet.
Liksang Dihpen Nenek
3. Kahpwal dahieu lelong mwomwohdisohn Kristian akan ni mwehin Sud?
3 E sansal ong Sud me kaidehn ienge Kristian akan koaros kin kana nan mahwen wet ong Sehdan. Kristian akan lelong irair suwed ehu. Sud ntingihdi me “aramas mwersuwed kei me denderin mwoarong nan pwungatail.” Ohl pwukat ni widing kin utungada tiahk en nenek. Oh ni elen widing, re kin lemehiong me arail wiewia suwed kan me mwahu, “wekidalahr mahsen en rongamwahu duwen kalahngan en Koht ong ni poadoarepen ar tiahk suwed kan oh atail Kaun.” (Sud 4) Mwein, duwehte mehn Gnostic kan en mahs, re lemeleme me ma emen pahn wiahda dihp tohto, e pahn kak ale mahkpen Koht—eri, e mwahu emen en wiahda dihp tohto! De mwein, re kin lemeleme me Koht kadek menet sohte pahn kalokeirail. Ahpw re sapwung.—1 Korint 3:19.
4. Ia karasepe siluh kan me Sud ntingihdi me pid duwen sapwellimen Siohwa kadeik kan?
4 Sud kin kasansalehda ahr madamadau sapwung kan ni ah kihda karasepe siluh en sapwellimen Siohwa kadeik kan mahso: ong mehn Israel akan me “seupwoson”; ong irail “tohnleng kan . . . me sohte mihmihte nan uhdahn dewerail” pwehn wiahda dihp rehn lih akan; oh ong irail akan me mih nan Sodom oh Komora, me “wiahda tiahk en nenek oh kamwahl.” (Sud 5-7; Senesis 6:2-4; 19:4-25; Nempe 14:35) Ni karasepe siluh koaros, Siohwa kadeikada aramas dipan akan.
5. Sud kin koasoia duwen kokohp me kohsang mehnia soukohp en mahs, oh iaduwen kokohp wet kin kasansalehda duwen e uhdahn pahn pweida?
5 Mwuri, Sud kin koasoi duwen pil ehu kadeik me laudsang mehpwukat. E koasoia duwen kokohp en Inok—oh koasoi wet sohte diarekda nan Paipel me kohsang rehn Koht.a (Sud 14, 15) Inok kohpadaher duwen ahnsou ehu me Siohwa pahn kadeikada aramas suwed akan koaros iangahki arail wiewia suwed akan. Ni ahl kapwuriamwei, Inok kin wia eh koasoi ni mwomwen kokohp me pweidaher, pwe sapwellimen Koht kadeik kan pahn uhdahn pweida, mwomwen kokohp wet pweidaher. Aramas ele mwein kin kauwe Inok oh mwuri irail kauwe Noha, ahpw sounkauwe pwukat mehkihla Nohliko.
6. (a) Ni mwehin Sud, mehn kataman dahieu Kristian akan anahne rong? (b) Dahme kahrehda kitail anahne kapwaiada mehn kataman kan en Sud?
6 Dahme kahrehda Sud ntingihdi kadeik pwukat me kohsang powe? Pwehki e ese me ekei me kin iang mwomwohdiso en Kristian akan ni ahnsowo, irail kin wiahda dihp me inenen suwed oh irail duwehte aramas akan me kin wiahda dihp mahso oh kahrehong Koht en kadeikirailda. Ihme, Sud ntingihdiher me mwomwohdiso kan anahne en ale kataman kan me kin pid duwen padahk kesempwal kan ni pali ngehn. (Sud 5) Irail manokehla me Siohwa Koht kilangehr dahme irail wiewia. Ehi, ni sapwellime ladu kan kin kawehla sapwellime kosonned akan, kasaminehla pein irail oh pil mehteikan, e pil kin mahsanih wiewia pwukat. (Lepin Padahk 15:3) Soahngen wiewia pwukat kin kansensuwedih Siohwa. (Senesis 6:6; Melkahka 78:40) Mehkot kapwuriamwei ehu me kitail aramas me sohkatepe kan pahn kak kamwekidihda pepehm akan en Kaunepen Lahng oh Sampah. E kin ketin mwasamwasahn kitail rahn koaros, oh ni ahnsou me kitail kin wia uwen me kitail kak en idawehnla lipwehn Sapwellime Ohl, Sises Krais, eri, atail tiahk kan pahn kaperenda ih. Eri, kitail en ahnsou koaros dehr soikalahsang kataman kan me Sud kin kihda, ahpw kitail en kapwaiada.—Lepin Padahk 27:11; 1 Piter 2:21.
7. (a) Dahme kahrehda e kesempwal ong irail akan me kin iang wiahda dihp laud kan en mwadang rapahki sawas? (b) Iaduwen kitail koaros kak liksang dihpen nenek?
7 Siohwa sohte kin ihte mwasamwasahn, ahpw e pil kin mwekidki. Ih emen Koht kopwungpwung oh e kin ketin kadeikada aramas suwed kan—ni pein eh ahnsou. (1 Timoty 5:24) Ekei aramas kin pitih pein irail pwe re ahneki madamadau me Koht sohte kin kilang wiewia suwed en aramas akan. Ia uwen kesempwal ma emen wiahdahr dihpen nenek en mwadangete rapahki sawas sang rehn Kristian elder kan! (Seims 5:14, 15) Ele mwein kitail koaros pahn kak mwasamwasahn oh tamataman ia uwen keper ong atail mahwin ni pali ngehn dihp en nenek. Sounpahr koaros mie aramas akan me kin lohdi—ekei me kin pisikensang rehtail, pali moron en irail kin pisikensang mwomwohdiso pwehki re sohte kin koluhla mehlel. Kitail anahne en tengedi oh liksang kasongosong koaros me pahn tepida kaluwahkitailong wia dihp.—Pil tehk Madiu 26:41.
Kaselehda Wahu ong Irail Akan me Ahneki Pwukoah Laud kan
8. Ihs “aramas lingan kan” me ntingihdi nan pwuhken Sud 8?
8 Pil ehu kahpwal me Sud koasoia iei aramas akan me sohte kin kasalehda wahu ong irail akan me ahneki pwukoah laud kan me kohsang powe. Karasepe ieu, nan iretikitik 8, e kapwukoahkin ohl suwed pwukat me re kin “lahlahwe aramas lingan kan.” Ihs “aramas lingan akan”? Irail ohl sohunsek kei, ahpw re ahneki pwukoah kan me kohsang sapwellimen Siohwa ngehn sarawi. Karasepe ieu, mie elder kan nan mwomwohdiso kan me kin ahneki pwukoah en apwapwalih pwihn en Koht. (1 Piter 5:2) Mie sounapwalih kan me kin mwemweitala rehn mwomwohdiso kan, duwehte wahnpoaron Pohl. Oh pwihn en elder kan nan Serusalem me wiahki pwihn en governing body, oh irail kin wiahda pilipil kan me kin pid mwomwohdiso koaros. (Wiewia 15:6) Sud kin nsenohkin tohnmwomwohdiso pwehki ekei nan mwomwohdiso kan kin lahlahwe de kauwe ohl pwukat.
9. Ia ekei karasaras kan me kin pid duwen aramas akan me kin mwamwahleki irail akan me kin anehki pwukoah kan nin duwen me Sud koasoia?
9 En uhwong soangen koasoi me sohte kin kasalehda wahu, nan iretikitik 11, Sud kin koasoia duwen aramas silimen: Kain, Palam, Kora. Kain pohnsehsehla sapwellimen Siohwa kaweid kadeko oh mwekidki eh kailongki Eipel oh kamehla ih. (Senesis 4:4-8) Palam kin pak tohto alehda peneu kan me sohpekidpe kin kohsang rehn Koht—nah ahso pil lokaiahiong ih! Ahpw Palam ni roporop kin pousehlahte en wiahda eh pilahn en kalidipla sapwellimen Koht aramas akan. (Nempe 22:28, 32-34; Deuderonomi 23:5) Kora kin ahneki pein eh pwukoah, ahpw e sohte itarki met. E tapiada uhwong ohl me keieu opampap nin sampah me iei Moses.—Nempe 12:3; 16:1-3, 32.
10. Iaduwen ekei nan rahnpwukat kak lohdi pahn lidip en “mwamwahlehki aramas lingan kan,” oh dahme kahrehda kitail anahne liksang soahngen koasoi pwukat?
10 Ia uwen sansal karasaras pwukat kin padahkiongkitailla en kasalehda wahu ong irail akan me Siohwa kin ketin doadoahngki en ahneki pwukoah pwukat! (Ipru 13:17) E inenen mengei en diarada sapwung kan en elder idihda kan, pwe irail aramas sohunsek kei, duwehte kitail koaros pil wia aramas sohunsek kei. Ahpw ma kitail kin medemedewehte duwen ahr sapwung kan oh kihsang wahu me anahne kohwong irail, ele kitail soh kin “mwamwahliki aramas lingan kan”? Nan iretikitik 10, Sud kin koasoia duwen irail akan me kin “lahlahwe soahng kan me re sohte dehdehki.” Ekei ahnsou, ekei pahn kaulime pilipil ehu me pwihn en elder kan de judicial committee wiahdahr. Ahpw, re sohte ese duwen oaritik kan me pwihn en elder kan ese mwohn irail kin wiahda ahr pilipil kan. Eri, dahme kahrehda irail kin kauwe mehkan me re sohte uhdahn wehwehki? (Lepin Padahk 18:13) Irail akan me kin nantiong en wia soahngen koasoi pahn kak katohrohrpeseng tohnmwomwohdiso kan oh irail pahn kak rasehng “takai toantoal kei me rirla pahn pihl” ni ahnsou me tohnmwomwohdiso kan kin tuhpene. (Sud 12, 16, 19) Kitail sohte men wiaiong mehteikan kahpwal ehu ni pali ngehn. Ahpw, emen emen kitail en medemedewe en wiahda ah pilipil mwahu en kasalehda atail kalahnganki ohl koahiek pwukat oh ahr doadoahk laud oh lelepek ong sapwellimen Koht pwihn.—1 Timoty 5:17.
11. Dahme kahrehda Maikel sohte wia kadeik ong Sehdan?
11 Sud kin koasoia duwen ehu ahnsou me emen me kasalehda wahu ong manaman laud. E ntingihdi: “Tohnleng lapalap Maikel pil sohte wiahda met. Ni eh akamaiong Tepilo, ihs rehra me pahn ahneki pwung ong paliwar en Moses; Maikel sohte lahlahwe Tepilo, pwe ihte me e mahsanihong, ‘Kauno [Siohwa] en ketin kapwungohng uhk!’” (Sud 9) Wiewia kapwuriamwei wet me wiawier, me ihte ntingdi nan Nting Sarawi nan pwuhken Sud, oh e padahkiong kitail iren mehn kasukuhl riau. Ehu, e padahkiong kitail en mweidong Siohwa en ketin kadeikada aramas akan. E sansal me Sehdan men doadoahngki paliwar en ohl lelepek Moses pwehn utungada kaudok likamw. Ia uwen suwed! Ahpw Maikel, ni lamalam aktikitik, sohte kadeikada ih, pwe ihte Siohwa me sapwellimaniki manaman wet. Ihme kahrehda, kitail pil dehr kadeikada ohl lelepek kan me kin nantiong papah Siohwa.
12. Dahme irail akan me kin ahneki pwukoah laud kan nan mwomwohdiso en Kristian kak sukuhlikihsang mehn kahlemeng mwahu en Maikel?
12 Ni pali teio, irail akan me kin ahneki pwukoa nan mwomwohdiso pil kak sukuhliki mehkot sang Maikel. Edetehn Maikel iei “tohnleng lapalap,” kaun en tohnleng koaros, e sohte doadoahngki mwahl eh manaman, mendahki e lelong kasongosong ehu. Elder lelepek kan kin idawehnla kahlemeng mwahu en Maikel, oh irail pohnese me en doadoahngki arail manaman ni ahl me sohte konehng kin kaselehda me re sohte wauneki sapwellimen Siohwa kaunda. Kisinlikou en Sud kin koasoia duwen ohl akan me ahneki pwukoa laud nan mwomwohdiso, ahpw mwuhr re doadoahngki arail manaman ni ahl me sohte konehng. Karasepe ieu, nan iretikitik 12 lel 14 (New World Translation), Sud ntingihdi duwen lokaia kehlail ong “silepen sihpw kan me kin kamwenge pein irail ahpw sohte masak.” (Pil tehk Esekiel 34:7-10.) Met wehwehki me re kin nsenohkihte pein irail, kaidehn sapwellimen Siohwa pwihn. Elder kan nan rahnpwukat kak ale mehn kasukuhl laud sang karasepe suwed pwukat. Ni mehlel, mahsen en Sud kin kawehwe mwahu ong kitail duwen dahme kitail sohte men wia. Ni ahnsou me kitail kin lohdihong irairen roporop ong pein kitail, kitail sohte kak wiahla sounpei kan en Krais; kitail kin nohn kedirepwki nsenohkihte pein atail anahn akan. Kitail koaros en memourki mahsen en Sises: “Kihwei kaperen sang ale.”—Wiewia 20:35.
“Kumwail en Dadaurete ni Limpoak en Koht”
13. Dahme kahrehda kitail koaros anahne dadaurete ni limpoak en Koht?
13 Ni imwin nah kisinlikou, Sud kihda kangoang wet: “Kumwail en dadaurete ni limpoak en Koht.” (Sud 21) Sohte mehkot me pahn kak sewese kitail nan mahwen en Kristian laudsang met, en dadaurete ni limpoak en Koht. Pwe, limpoak iei sapwellimen Siohwa irair me keieu kesempwal. (1 Sohn 4:8) Pohl ntingwong Kristian akan nan Rom: “Pwe I kin ese ni mehlel me sohte mehkot kak irehdihsang kitail ni sapwellime kupwur limpoak; pil sohte mehla de mour, de tohnleng kan de manaman en nanleng teikan de kaunen nanleng kan, pil sohte mehkot me wiewiawi met de me pahn wiawi mwuhr, pil sohte mehkot pohnangin sampah de pahnangi—mehlel sohte mwahn mehkot nan audepen lahng oh sampah koaros kak irehdihsang kitail ni limpoak en Koht me kitail ahneki rehn Krais Sises atail Kaun.” (Rom 8:38, 39) Ahpw, iaduwen kitail kak dadaurete ni limpoak en Koht? Tehk duwen kahk siluh me kitail kak wia, nin duwen me Sud ntingihdi.
14, 15. (a) Ia wehwehn kitail en kakehlahda “atail pwoson sarawi”? (b) Iaduwen kitail kak kasawiahda irairen pein atail tehtehn mahwen ni pali ngehn?
14 Keieu, Sud padahkihong kitail en wiewiahte uwen me kitail kak en kakehlahda atail “pwoson sarawi.” (Sud 20) Nin duwen me kitail kilangehr nan artikel en mwowe, met mehkot me kitail anahne wiewiahte. Kitail duwehte ihmw akan me anahne en onohndasapahl ahnsou koaros pwehn perehlahsang irairen sampah wet. (Pil tehk Madiu 7:24, 25.) Eri, kitail en dehr aklapalap. Ahpw, kitail en tehk iawasa me kitail kak poahsoanehda atail pwoson pwehn uhd wia kakehlailda, wiahla sounpei en Krais lelepek kei. Karasepe ieu, kitail kak koasoiapene duwen tehtehn mahwen ni pali ngehn me kileledi nan pwuhken Episos 6:11-18.
15 Ia irairen pein atail tehtehn mahwen ni pali ngehn? Atail “mehn perepe en pwoson” kin kehlail ahnsou koaros? Ni ahnsou me kitail kin tehk sounpahr samwalahr akan, kitail kin kilangada ekei kilelpen me kitail kin ekis ekis kohkohdi, duwehte sohlahr kin kalapw iang towehda mihding kan, de sohlahr atail ngoang en kalohk, de atail ngoang en wiahda pein atail onop kin wia kohkohdi? Kilel pwukat inenen kesempwal! Kitail anahne tepida ni ahnsouwet en kakehlahda pein kitail.—1 Timoty 4:15; 2 Timoty 4:2; Ipru 10:24, 25.
16. Ia wehwehn en kapakap ni manaman en ngehn sarawi, oh dahme kitail anahne peki rehn Siohwa ahnsou koaros?
16 Ahl kariau en dadaurete ni limpoak en Koht iei en kaukaule “kapakap ni manaman en ngehn sarawi.” (Sud 20) Met kin wehwehki me kitail pahn mweidong sapwellimen Siohwa ngehn sarawi en kahre kitail oh miniminiong sapwellime Mahsen. Kapakap iei ahl kesempwal ehu ong sewese emen en karanih Siohwa oh kasalehda atail lelepek ong ih. Kitail en dehr mwamwahleki pwais kesempwal wet! Oh ni ahnsou me kitail kin wia atail kapakap kan, kitail kak peki—ni mehlel, kaukaule peki—sapwellime ngehn sarawi. (Luk 11:13) Met iei sawas ehu me keieu kehlail me kitail kak alehda. Ki sawas wet, kitail kak ahnsou koaros dadaurete ni limpoak en Koht oh dadaurete nin duwen sounpei en Krais akan.
17. (a) Dahme kahrehda mehn kalimeng mwahu en Sud me pid mahkpene inenen kaselel? (b) Iaduwen pein emen emen kitail pahn kak kasalehda mahk?
17 Kasiluh, Sud kangoange kitail en kaukaule kasalehda mahk. (Sud 22) Pein eh kahlemeng me inenen mwahu. Pwe ni mehlel, e ahneki pwung en nsensuwedki wiewia suwed akan, nenek, oh aramas akan me kin lahlahwe pwoson mehlel me pedelongodo nan mwomwohdiso en Kristian. Ahpw, e sohte pwurur oh masapwehkada, oh e sohte ahneki madamadau me ni ahnsouwo me nohn keper en kasalehda irairen mahk. Soh, e kin kangoange rie brother kan ni pali ngehn en kasalehda mahk ni ahnsou me konehng, sewese irail akan me kin peikasal oh ‘serekiniraildo sang nan kisiniei’ irail akan me kereniong pahn kak lohdi pahn dihp laud akan. (Sud 23; Kalesia 6:1) Ia uwen kaselel kaweid wet ong elder kan nan ahnsoun kahpwal kan en rahn pwukat! Re pil kin nantiong en kasalehda mahk ni ahnsou me konehng, ahpw ni ahnsowohte en inen ni ahnsou me konehng. Kitail koaros anahne mahkpene nanpwungatail. Karasepe ehu, kitail en dehr kouimwintihtipene duwen mehkot tikitik, kitail en kasalehda mahk ahnsou koaros.—Kolose 3:13.
18. Iaduwen kitail kak uhdahn kamehlele me kitail pahn kana nan mahwen en pali ngehn?
18 Mahwen me kitail kin iang sohte kin mengei en dadaurete. Nin duwen Sud me mahsanih, kitail anahne “en kehlail nan mouren pwoson.” (Jude 3) Atail imwintihti kan kin kehlail. Kaidehn Sehdan te, ahpw eh sampah suwedo iangahki pein atail luwet akan kin kasonge kitail. Ahpw, kitail kak likih me kitail pahn uhdahn kana! Pwekihda? Pwehki kitail kin utungada en Siohwa pali. Sud kaimwsekihla nah kisinlikou ki mehn kataman ehu me Siohwa kin sapwellimanki pwung en ale “kaping, oh wahu, roson oh manaman, en koheing sang mwohn tepin kawa lel met, oh pil erein dih koaros kohkohlahte!” (Sud 25) Kaidehn met mehkot me kin kahreong kitail en men wauneki Siohwa? Kitail pahn kak nda me Koht menet sohte pahn kak “kasilehsang kumwail nan dihp”? (Sud 24) Uhdahn soh! Eri, kitail koaros en nantiong en liksang dipen nenek, oh wauneki irail akan me kin ahneki pwukoah sang powe, oh dadaurete ni limpoak en Koht. Ni ahl wet, kitail pahn paiekihda kana lingan ehu.
[Nting tikitik me mi pah]
a Ekei sounroporop kan kin ahneki lamalam kehlail me Sud kin kihsang eh lokaia kan sang pwuhk ehu me oaralap koasoia Book of Enoch (Pwuhken Inok). Ahpw, R. C. H. Lenski koasoia: “Kitail kin idek: ‘Ia utupen doadoahk wet, Pwuhken Inok?’ Pwuhk wet iei pwuhk ehu me re kapataiong nan Paipelo oh sohte me ese duwen iahd ire kan nan pwuhk wet ntingdi. . ; sohte me ese ma ekei lokaia kan ele mwein kin kohsang pein Sud.”
Peidek kan ong Kousapahl
◻ Iaduwen nein Sud kisinlikou kin padahkiong kitail en liksang dipen nenek?
◻ Dahme kahrehda e inenen kesempwal en kasalehda wahu ong irail akan me ahneki pwukoah sang rehn Koht?
◻ Dahme kahrehda e sapwung irail akan me ahneki pwukoah kan nan mwomwohdiso en doadoahngki arail manaman ni ahl me sohte konehng?
◻ Iaduwen kitail kak dadaurete ni limpoak en Koht?
[Kilel nan pali 27]
Sohte duwehte sounpei en mehn Rom akan, Kristian akan kin iang mahwen ni pali ngehn
[Kilel nan pali 30]
Silepen Kristian akan kin papah, kaidehn pwehki irail roporop ong pein irail, a pwehki limpoak