Kukambaukila Bantu Bamilaka Yoonse Azikombelo
1 Banakristo bamumwaanda wakusaanguna bakakambauka cabusungu kubantu bakali kukanana milaka imbi iisiyene-siyene alimwi ibakali kukomba zikombelo zyaandeene-andeene. Aboobo, “kusikila mumwaka wa 100 kuyeeyelwa kuti mucooko cimwi acimwi icakali mumbali aalwizi lwa Mediterranean mwakali Banakristo.”—History of the Middle Ages.
2 Omuno mu Zambia bantu banji baambaula milaka iindene-indene. Bamwi bakomba zikombelo izitali zya Bunakristo. Akaambo kakwiindana kupati kuliko akati kamilaka iikananwa alimwi azikombelo zikombwa, cilakatazya kuziba mbokukananwa alimwi ambokukambaukilwa bantu aaba notubaswaangana. Ino inga twaatobela buti malailile aa Jesu aakuti “tukambaukile bantu, tulungulule” kubantu bamilaka yoonse azikombelo zyoonse?—Inc. 10:42.
Kukambaukila Bantu Bakanana Mulaka Umbi
3 Ikuzunda Penzi Lyakutaziba Mulaka: Takudoonekwi pe kuti bantu banji balayiya kufwambaana alimwi balamvwisisisya kuti bayiisigwa kwiinda mumulaka wabo. Bakwesu abacizi bayiya mulaka umbi kutegwa ‘zyoonse bazicite nkaambo kamakani mabotu alimwi babe baabilanwa abo mulingawo.’ (1 Kor. 9:23) Kweelana acakacitika kucisi cimwi, umwi mukaintu wakali kutolelwa mamagazini aamu Cingisi lyoonse kwamyaka minji, nokuba boobo mukaintu oyu wakali kukaka naakali kulombwa kuti aiye Bbaibbele kumucizi oyo kusikila mane mucizi uumbi wakali kwiiya ci Chainizi naakamupa bbuku lyamumulaka waci Chainizi. Wakalitambula kufwambaana alimwi wakazumina kwiiya. Icakagwasya ncakuti ooyu mucizi wabili wakasola kwiiya majwi masyoonto buyo aakukanazya aamumulaka wamukaintu oyu.—Amweezyanisye a Incito 22:2.
4 Umwi mucizi mupainiya waku California wakaswaangana bantu banjaanji basinke matwi mucilawo cakwe. Wakapaila kuli Jehova kuti amugwasye kujana muntu wakali kunga wamuyiisya mulaka wakutambaika uukananwaa bantu basinke matwi ikutegwa abayiisye kasimpe. Bumwi buzuba naakali kuula zintu mucintoolo cakali mumbali aamunzi mwakkala, wakasikilwa aamukaintu musinke matwi iwakamulembela kagwalo kakumulomba kugwasigwa kujana cintu cakuula. Naakamana kumugwasya kujana cintu eco, oyu mupainiya awalo wakalemba kagwalo kakwaamba kuti uyanda kwiiya mulaka wakutambaika kutegwa akonzye kugwasya basinke matwi bamucilawo eco. Oyu mukaintu musinke matwi wakalemba kabuzya kuti, “Ino nkaambo nzi ncoyanda kugwasya bantu basinke matwi?” Mucizi wakaingula akulemba kuti: “Ndiumwi wa Bakamboni ba Jehova, ndiyanda kugwasya basinke matwi kuteelela Bbaibbele. Ndilakuyiisya Bbaibbele kufwumbwa kuti ayebo undiyiisye mulaka wakutambaika.” Mucizi wakati: “Ikaka ndakakkomana citanabwenwe oyu mukaintu naakaamba kuti ‘Inzya.’” Oyu mucizi wakali kuunka kuŋanda yamukaintu oyu lyoonse kumangolezya kwansondo zili cisambomwi. Wakaiya mulaka wakutambaika, awalo mukaintu musinke matwi wakaiya kasimpe mane wabbapatizigwa! Eeci cakacitika myaka 30 yainda, alimwi oyu mucizi mupainiya ucikambaukila basinke matwi alimwi lino uswaanganaa mbungano iibelesya mulaka wakutambaika.
5 Ikuti naa kamuuzi kabotu mulaka umbi alimwi kamuyanda akukonzya kulongela kubusena kuyandika lugwasyo mubbazu elyo, amubazibye baalu mumbungano yanu. Kuti naa bayeeya kuti muleelela kulonga munzila eyo, amubuzye mulangizi wabbazu naa kulicilawo ncomunga mwabelekela cili afwaafwi. Ikuti kakutakwe, mulakonzya mwalembela ku Sosaiti kufwumbwa kuti baalu batumikizya alugwalo lumbi lwakugwasilizya ilupandulula mbuli mbobayeeya kumakani aakweelela kwanu alimwi amilaka njomukonzya kukanana.—Amubone Ngazi Yamulindizi ya August 15, 1988, mapeeji 21-3.
6 Ikubelesya Zibelesyo Ziliko: Mabbuku eesu alajanika mumilaka minji. Inga cagwasya kunyamuna tumatulakiti—naa broshuwa ya Ncayanda yamumilaka iibelesyegwa mucilawo canu. Ikuti naa mwabona biya kuti muntu oyo takanani Chitonga, amumubuzye naa ubala mulaka nzi. Eeci inga camugwasya kusala mabbuku ngomunga mwamusiila.
7 Nokuba kuti kamutakonzyi kukanana mulaka wamuntu ngomwaswaangana mukukambauka kwanu, mulakonzya mwamukambaukila makani mabotu. Munzila nzi? Mwamana kuziba mulaka ngwakanana muntu ngomwajana amunzi, amumutondezye bbuku lilembedwe mumulaka wakwe. Ikuti kamutalijisi, amumutondezye bbuku elyo mu Chitonga. Amumwaambile kuti muyoopilukila kumuletela bbuku eelyo lilembedwe mumulaka wakwe. Amumubuzye zina lyakwe, mulilembe antoomwe akkeyala yakwe. Mulakonzya ambweni kuzibya makani aya kumbungano iili afwaafwi naa aabo bazi mulaka oyo. Ikuti naa kakutakwe muntu uukanana mulaka oyo uunga wamusikila muntu oyo, mulakonzya mwasoleka ndinywenya, ambweni mulakonzya kwiiya amuntu oyo, kamutobelezya mubbuku lya Chitonga.—1 Kor. 9:19-23.
Kukambaukila Bantu Batakombi Zikombelo zya Bunakristo
8 Ikuti katucizi cikombelo ncakomba muntu inga catugwasya kumukambaukila kabotu makani aa Bwami bwa Leza. Ibbuku litegwa Mankind’s Search for God litugwasya kuteelela zikombelo zipati zyamunyika kutegwa tuzibile limwi nzyobasyoma bantu akubagwasya kuziba kasimpe.
9 Kabbokesi kali apeeji 5 mupepa lyamukati eeli katondezya mulongo waino-ino wamabbuku aamwaigwa ambunga ya Jehova kutegwa abelesegwe kukambaukila bantu batali Banakristo. Ikubala mabbuku aya cilatugwasya kuziba mbotunga twasikila bantu amakani mabotu. Acimbi cigwasya ndibbuku litegwa Kukambitsirana. Kumapeeji 21-24 aabbuku eli, kuli malailile aagwasya aambokubandikwa aba Bbuda, ba Hindu, ba Juda alimwi aba Mozilemu.
10 Atucenjele Azintu Nzyotwaamba: Ibantu bacikombelo cimwi tutabayeeyeli kuti balikozyenye kuzintu nzyobasyoma abamucikombelo eco. Pele amusole kuteelela muntu amuntu mbwayeeya. (Inc. 10:24-35) Kali mu Mozilemu, Salimoon wakali kusyoma kuti ibbuku lya Korani ndejwi lya Leza. Pele tanaakali kwiisyoma njiisyo yaba Mozilemu yakuti Leza siluse inga waumpa bantu mubbibi lyamulilo litegwa hello. Bumwi buzuba, Bakamboni ba Jehova bakamutamba kumuswaangano. Ndilyonya wakakaziba kasimpe, lino mwaalu uukkomene mumbungano ya Bunakristo.
11 Notukambaukila bantu batakombi cikombelo ca Bunakristo, atucenjele kutegwa nzila njotutalisya makani mabotu itasinkili mubandi wesu ambabo. (Inc. 24:16) Ibantu bakomba zikombelo zimwi tabayandi muntu uusola kubasandula kuti bazwe mucikombelo cabo. Aboobo amusole kujana twaambo twakubandika ntomunga mwazuminana kutegwa mubakwelelezye kukasimpe koonse ka Jwi lya Leza. Ibantu bali mbuli mbelele balakonzya kumvwa kufwumbwa kuti bakananinwa kabotu, ikuti kasimpe kabikkwa antangalala.
12 Majwi ngotubelesya ayelede kulangisya kutegwa tutatyompyi bantu kuteelela mulumbe wesu. Mucikozyanyo, kuti naa ndilyonya mwalitondezya kuti muli Banakristo, muswiilizi ulabukaa kumuyeeyela kuti muli bazikombelo zya Kristendomu, eci inga casinkila mubandi wanu. Acimbi cinga cagwasya nkwiita Bbaibbele kuti “Magwalo” naa “Malembe aasalala.”—Mt. 21:42; 2 Timoti 3:15, BT.
13 Ikuti naa mwaswaangana amuntu wacikombelo citali ca Bunakristo, elyo muyeeya kuti tamukonzyi kumukambaukila ndilyonya elyo, amusole kupanga cilongwe anguwe, musiye katulakiti, kuzwawaawo amupane mazina. Mpoonya amupilukile kwainda buzuba bomwe naa obile nomwamana kulibambila kabotu kumukambaukila.—1 Tim. 4:16; 2 Tim. 3:17.
14 Kukambaukila ba Hindu: (Amubone mutwe 5 mubbuku lya Mankind’s Search for God.) Ici Hindu tacikwe lusyomo lulibedelede. Ncabumpiyompiyo bukatazya. Iba Hindu basyoma muli leza wabutatu uutegwa Brahman (Brahma utegwa ngo Mulengi, Vishinu Mufwutuli alimwi Siva Mujayi). Ilusyomo mubuumi butafwi lulayandika munjiisyo yabo yakuzyalululwa, eco cipa kuti ba Hindu kabasyoma kuti buumi bubikkilidwe ciindi. (Amubone bbuku lya Kukambitsirana, mapeeji 174-178 alimwi a Ngazi Yamulindizi ya May 15, 1997, mapeeji 3-8.) Ci Hindu ciyiisya kuti zyoonse zikombelo zili kabotu, zisololela kukasimpe komwe.
15 Inzila yakubelesya notukambaukila mu Hindu njakupandulula lusyomo ndotujisi lwakupona kukabe kutamani mubuumi bulondokede anyika alimwi akwiingula kwa Bbaibbele kukkazika moyo kumibuzyo mipati njobajisi bantu boonse.
16 Ikukambaukila ba Juda: (Amubone mutwe 9 mu Mankind’s Search for God.) Calo cikombelo caci Juda ciliindene azikombelo zimbi zitali zya Bunakristo, cisyoma muli basikale, tacisyomi mutwaano buyo pe. Kwiinda mu Magwalo aa Cihebrayo aakamunikilwaa Leza, kuli citondezyo cabantu mbobakali kuyandaula Leza wakasimpe. Pele muciindi cakuyiisya Jwi lya Leza ncolyaamba, injiisyo mpati yaci Juda ikulwaizya lusyomo lwakuti muntu afwa, ibuumi bwakwe bulazumanana. Ikutegwa muzuminane mulakonzya mwaamba kuti mukomba Leza wa Abrahamu alimwi akuti mapenzi ngotupenga ngamwi.
17 Ikuti naa mwaswaangana mu Juda uutasyomi muli Leza, kuti mwamubuzya naa lyoonse mbwaali kuzilanga zintu obo inga camugwasya kubona cintu ncomunga mwabandika anguwe cinga camukonda. Mucikozyanyo, ambweni tanabuzuba wapandulwidwa kabotu kaambo Leza ncazumizya kupenga. Ba Juda ibasinizizye balakonzya kukulwaizigwa kubona bukamboni butondezya kuti Jesu ngu Mesiya kwiinda munzila njobamupandulula balembi ba Juda ba Magwalo aa Cigiliki kutali munzila mbyaabi njobamutondezya ba Kristendomu.
18 Kukambaukila ba Mozilemu: (Amubone mutwe 12 mu Mankind’s Search for God.) Ba Muslimu (naa ba Mozilemu) bakomba cikombelo ca Islamu (naa ca Muhammadi) icijatikizya kusyoma muli Alla Leza wabo alikke ngobakomba alimwi a Muhammadi (570-632 C.E.) ngobati ngomusinsimi wakwe wamamanino alimwi mupati kwiinda. Akaambo kakuti tabasyomi kuti Leza wakalijisi mwana, ba Mozilemu basyoma kuti Jesu Kristo musinsimi wa Leza muniini kuli Muhammadi kwamana. Ibbuku lya Korani ilyakkala kwamyaka iitasiki aku 1,400 lilaazubulula Magwalo aa Cihebrayo aa Cigiliki. Cikombelo ca Islamu cilakozyanya kapati aca Cikatolika. Eezi zikombelo zyoonse zyobile ziyiisya kuti buumi bwamuntu bulazumanana naafwa, ciimo cakupenzyegwa bulanga kwaciindi cisyoonto, alimwi akuti kuli mulilo wa hello uuzumanana kuyaka.
19 Inzila njotunga twazuminana njakuti tusyoma kuti kuli Leza omwe wakasimpe akuti Ibbaibbele lyakazwa kulinguwe. Muntu uubala kabotu ibbuku lya Korani ulabona kuti mabbuku aa Torah, Intembauzyo, alimwi aa Makani Mabotu aambwa kuti ndi Jwi lya Leza alimwi mu Korani waambilwa kuti weelede kwaabona munzila eyo akutobela ncaamba. Aboobo, mulakonzya kumulomba kumugwasya kwiiya mabbuku aaya.
20 Eeyi ntalisyo yamakani ambweni inga yabeleka kumuntu waamba kuti mu Mozilemu: “Mbasyoonto bama Mozilemu mbondakabandika abalo, pele ndakazibala njiisyo zinjaanji zyacikombelo canu mubbuku eli. [Amuvwunune kupeeji 24 mubbuku lya Kukambitsirana.] Lyaamba kuti musyoma kuti Jesu wakali musinsimi, pele Muhammadi wakali musinsimi wamamanino alimwi mupati kwiinda. Sena mulasyoma alimwi kuti Musa wakali musinsimi wini-wini? [Amulindile kwiingula.] Sena mulayanda kuti ndimutondezye Musa ncaakaiya kuli Leza kujatikizya izina lyakwe?” Mpoonya amubale Kulonga 6:2, 3. Munyendo yakupilukila, mulakonzya kubandika katwe kamakani kakuti “Leza Omwe, Cikombelo Comwe,” kupeeji 13 mukabbuku kakuti The Time for True Submission to God.
21 Sunu, banji batobela majwi aa Isaya 55:6 aakuti: “Amuyandaule Jehova naacijanika. Amumukwiilile naacili afwiifwi.” Aaya majwi alabeleka kubantu boonse basinizizye, nobaambaula mulaka uli buti nokuba kukomba cikombelo cilibuti. Atusyome kuti Jehova ulaileleka milimo yesu notusoleka kuunka ‘kuyooyiisya bantu bamisyobo yoonse.’—Mt. 28:19.
Kabbokesi kali apeeji 5]
Mabbuku Aakalembelwa Bantu Batali Banakristo
Ba Bbuda
In Search of a Father (Kabbuku Kaniini)
“Amubone! Ndalengulula Zintu Zyoonse Zibe Zipya” (Broshuwa)
Ba Chainizi
Lasting Peace and Happiness—How to Find Them (Broshuwa)
Ba Hindu
From Kurukshetra to Armageddon—And Your Survival (Kabbuku Kaniini)
Our Problems—Who Will Help Us Solve Them? (Broshuwa)
The Path of Divine Truth Leading to Liberation (Kabbuku Kaniini)
Victory Over Death—Is It Possible for You? (Kabbuku Kaniini)
Why Should We Worship God in Love and Truth? (Broshuwa)
Ba Juda
A Peaceful New World—Will It Come? (Tulakiti No. 17)
Ino Bakamboni ba-Jehova Basyomanzi? (Tulakiti No. 18)
Will There Ever Be a World Without War? (Broshuwa)
Ba Mozilemu
How to Find the Road to Paradise (Tulakiti)
The Time for True Submission to God (Kabbuku Kaniini)