Olgeta Kain Sik—I Gat Rot Bilong Stretim!
OL MAN i bin wok strong long painim rot bilong stretim olgeta kain sik. Long olgeta yia ol i tromoi bikpela mani long wokim ol haus sik na etpos na baim ol dokta na nes samting. Sampela man i gat bikpela save tru ol i mekim wok long kain kain nupela masin bilong skelim ol sik na painim rot bilong stretim. Tasol long olgeta hap bilong graun sik i painim ol man, na ol sik i save kilim i dai planti man ol dispela sik i stap yet. Yumi stap wankain olsem ol man long taim bilong Moses. Winim 3,000 yia bipo Moses i raitim tok olsem: “Mipela i save stap inap 70 yia tasol. Na sapos mipela i gat strong, mipela ken i stap inap 80 yia. Tasol long dispela olgeta yia mipela i hatwok na painim hevi tasol.”—Sam 90:10.
Pastaim i No Gat Sik
Pastaim ol man i no gat sik. Adam tupela Iv i stap long gutpela klinpela ples, em Iden, i no gat sik i stap long en. Ol i gat planti gutpela kaikai bilong strongim skin bilong ol. Na ol i gat gutpela wok ol i ken amamas long mekim na ol inap lukim gutpela samting i kamap long wok bilong ol. Skin na tingting bilong tupela i gutpela olgeta.—Lukim Jenesis 1:26-30.
God i tokim tupela long ol samting bilong helpim ol bambai ol i ken i stap gutpela olsem inap oltaim. Pastaim em i tokim tupela long ol samting ol i mas mekim, em i tok: “Yutupela karim planti pikinini, na bai ol i go sindaun long olgeta hap bilong graun na bosim olgeta samting i stap long en.” Na bihain em i tokim tupela long ol samting ol i no ken mekim, em i tok: “Tasol yu no ken kaikai pikinini bilong dispela diwai bilong mekim man i ken save long wanem samting i gutpela na wanem samting i nogut. I tambu tru long yu kaikai pikinini bilong dispela diwai. Sapos yu kaikai bambai yu dai.” (Jenesis 1:28; 2:17) Sapos tupela, na bihain ol pikinini bilong tupela, i bihainim dispela tupela tok God i givim long ol, ol inap i stap gutpela, no gat sik, na i stap amamas inap oltaim oltaim.
Tasol planti man long nau ol i ting stori bilong Adam tupela Iv em i stori nating na i no stret wantaim bikpela save bilong graun ol man i bin kisim. Tasol gutpela sapos yumi skelim gut dispela tupela tok God i bin givim long tupela.
Namba wan tok God i givim long ol i tok tupela i mas lukautim gut ples ol i stap long en. Na namba tu tok God i givim long ol i helpim ol long save ol i mas was gut long pasin o wokabaut bilong ol; ol i no ken kalapim ol tambu God i putim. Olsem wanem? Dispela i olsem tok nating na i no stret wantaim bikpela save bilong graun o dispela tok inap helpim yumi long i stap gutpela, no gat sik? Orait, yumi ken lukim tok bilong wanpela buk (Health and Disease bilong René Dubos na Maya Pines), dispela buk i tok: ‘Planti man i no save, tasol ples ol i stap long en em i as bilong sampela sik i painim ol. Ples man i stap long en na pasin bilong em, olsem ol samting em i mekim, dispela inap bagarapim moa skin bilong em na bai em i gat sik, winim ol liklik samting bilong givim sik long ol man o ol pasin man i kisim long papamama na i stap long skin bilong em.’
Sik Em i Wanem Samting?
Olsem na ol samting yumi mekim, olsem pasin bilong yumi, na ol samting long ples yumi stap long en, dispela i samting bilong ol sik i save painim yumi. Planti man i pilim olsem nau yumi stap long ol biktaun na yumi stap gutpela, i no olsem bipo, taim ol man i stap long bus na ol i no gat planti samting. Tasol dispela buk (bilong Dubos na Pines) i tok: ‘Ol Aborijini bilong Australia ol i save stap long ples i no gat man na ol i bihainim yet pasin olsem bilong ol tumbuna bilong ol long bipo. Tasol ol i no gat planti sik. Ol man i stap long ol biktaun na ol i gat planti samting bilong nau, ol i mas i gat dokta na kain kain marasin bambai skin bilong ol i ken i stap gutpela liklik olsem bilong ol dispela manmeri ol i stap long bus na ol i no gat planti samting.’
Narapela lain ol i stap longwe long ol narapela man na ol i no gat planti samting bilong nau, em ol Maban bilong Sudan. Dispela buk i tok ‘Ol Maban i save stap longtaim, winim tru ol man ol i gat ol gutpela dokta na kain kain marasin bilong helpim ol. Na taim ol Maban i go lapun tu, ol i no save kisim olkain sik olsem ol narapela lapun. Ol saveman bilong saiens ol i kirap nogut long dispela samting na ol i no save long as bilong en. Tasol wanpela samting i helpim ol Maban na skin bilong ol i stap gutpela, em olsem: Long ples bilong ol i no gat planti senis i kamap na ol i stap isi tasol.’ Dispela buk i tok, ‘Taim wanpela Maban i lusim ples bilong em na em i go sindaun long biktaun Katum [em longwe long ples inap 1,050 kilomita], nau kain kain sik i painim em. Ol dispela sik i no bin painim em bipo.’
Long ol ples i gat planti samting bilong nau na ol man i ting ol i gat gutpela sindaun, long ol kain ples olsem ol man i bin bagarapim win na wara na ol i bin rausim ol diwai na pinisim bikpela hap bus, na i gat planti tumas manmeri ol i stap, na planti tru ol i no gat gutpela kaikai. Ol man i no lukautim gut ples, ol i no lukautim gut dispela graun ol i stap long en, olsem na kain kain samting nogut i kamap em inap bagarapim skin bilong ol na givim sik long ol. Ol i bagarapim graun na ating liklik taim bai ol i no inap i stap moa long en.—Lukim Revelesen 11:18.
Olsem na sampela man i tok, sik i olsem wanpela samting pasin bilong ol man long nau i bin kamapim. Planti man ol i no i stap moa long bus; ol i go sindaun long ol biktaun. Na sampela man i tok, ‘Nau yumi stap gutpela.’ Tasol yu ting yumi stap gutpela? Nau yumi pas pas insait long ol biktaun na i gat kain kain hevi i kamap long dispela rot. Orait, tingting bilong sindaun klostu long ol narapela man insait long ol biktaun, dispela tingting i kamap olsem wanem?
Jenesis 11:4 i stori long dispela tingting i kamap long pastaim, em i tok: “Orait ol i tok, ‘Nau yumi mas wokim wanpela bikpela taun bilong yumi yet, na wanpela longpela taua insait long en. Dispela taua bai i go antap inap long skai. Olsem na bai ol manmeri i lukim dispela wok, na ol i litimapim nem bilong yumi. Na bai yumi no ken bruk nabaut na go i stap long narapela narapela hap graun.” Dispela samting ol i tingting long mekim long taim bilong Nimrot i no stret wantaim laik bilong God. God i bin tokim Adam, ol man i mas “i go sindaun long olgeta hap bilong graun na bosim olgeta samting i stap long en.” Bilong bihainim dispela tok, taim ol i kamap planti ol i mas go i stap long narapela narapela hap bilong graun. Tasol ol i sakim dispela tok, olsem na Baibel i tok, Nimrot i “bikhet long Jehova.” (Jenesis 10:9, NW) Dispela pasin bikhet wantaim pasin bikhet i bin kamap long Iden i mekim na kwiktaim pasin bilong ol man i go nogut na kain kain sik i kisim ol na ol i dai.
Ol manmeri long nau ol i gat planti samting na gutpela sindaun, pasin ol i mekim i as bilong planti sik i painim ol.
Ol i Painim Rot Bilong i Stap Gutpela
Ol bikman i save nau, maski i gat planti dokta moa na planti gutpela haus sik na ol gutpela marasin, tasol dispela inap helpim ol man liklik tasol. I no inap pinisim olgeta kain sik bilong olgeta man. Ol manmeri i mas senisim pasin bilong ol na lukautim gut ples bambai ol i ken i stap gutpela. Olsem na Dokta Halfdan Mahler (em dairekta-jeneral bilong Wol Helt Oganaisesen) em i raitim sampela tok long Wol Helt De, long Epril 7, 1983 na em i tok:
“Ol manmeri i ken mekim wanem na bai ol inap i stap gutpela, no gat sik? Ol i ken wok wantaim bambai olgeta long hap bilong ol i ken kisim gutpela kaikai inap long ol. Na ol i ken wok gut wantaim bambai olgeta inap kisim klinpela wara i no gat sik long en, o ol i ken lukautim gut wara bambai i no gat samting i bagarapim. Na ol i mas strong long ol man i mas klinim gut ol hap graun i stap klostu long haus bilong ol, na long maket, na long stua, na long ol skul na faktori na mes na haus kaikai. Ol i mas lain long ol samting ol i ken mekim bambai ol i no ken kamapim pikinini klostu klostu, na bai ol pikinini bilong ol inap i stap laip na kisim skul na kisim gutpela sindaun.”
Tru, ol dispela samting inap helpim ol man bambai ol i ken i stap gutpela, no gat sik. Tasol i gat sampela askim, olsem: Ol man i stap rabis ol bai kisim we gutpela kaikai inap long olgeta wan wan? Ol bai kisim we klinpela wara? Bai ol i kisim we mani bilong wokim ol toilet samting na klinim gut ples?
Nius bilong Wol Helt Oganaisesen (em World Health) i tok: “Long nau ol man i putim bikpela mani na save na strong bilong ol man long wokim planti samting bilong pait, tasol tingim gutpela taim inap kamap sapos ol i putim olgeta dispela samting bilong helpim olgeta manmeri bambai ol i ken i stap gutpela, no gat sik!” Sapos ol i mekim olsem, dispela bai helpim ol man olsem wanem? Orait, dispela nius i tok, long wanpela yia, long olgeta hap, ol man i tromoi 600 tausen milion kina bilong wokim ol samting bilong pait. Em inap olsem wan milion kina long olgeta wan wan minit. Tasol bilong pinisim wanpela sik nogut, em sik smolpoks, ol i tromoi 300 milion kina tasol insait long 14 yia. Olsem na dispela nius i tok, ‘Ol man i makim bikpela mani tru bilong ami. Sapos ol i putim liklik hap tasol bilong dispela mani bilong helpim ol dokta long lukautim skin bilong ol man bambai sik i no ken kisim ol, na bilong skelim ol sik na painim nupela rot bilong stretim, orait, ating bai yumi inap winim dispela mak yumi tingting long winim, olsem: Olgeta man i mas i stap gutpela kirap long yia 2,000.’
Tasol olsem wanem long ol manmeri i gat gutpela sindaun em ol i stap long ol kantri i gat planti wok bisnis long en? Ating ol i stap gutpela liklik, winim ol dispela manmeri i stap rabis. Tasol Dokta Mahler i tok, ‘ol tu i mas tingim gut skin bilong ol na ol i mas was gut long kaikai ol i kisim, na ol i no ken dring planti, na ol i no ken smok, na taim ol i holim stia bilong ka ol i mas was gut, na ol i mas eksasais liklik, na ol i mas lain long pasin bilong sindaun isi long bikpela taun, na ol i mas helpim ol narapela man long mekim ol dispela samting.’
Olsem na yumi laik save: Bai ol lain man i senisim tingting bilong ol na lusim ol wok ol i bin tingting long mekim na wok pastaim long helpim ol man long i stap gutpela, no gat sik? Bai ol i redi long lusim pasin birua na ol kros politik i stap namel long ol bambai ol i ken wok gut wantaim na putim olgeta mani samting bilong ol bilong helpim wok bilong pinisim ol sik? Bai ol i senisim pasin bilong ol bambai ol i no ken bagarapim skin bilong ol? Ating yu save pinis, ol i no ken mekim olsem, a? Olsem na yumi no ken wetim ol lain man i helpim yumi long stretim olgeta kain sik. Em i no rot bilong stretim olgeta kain sik.
Liklik Taim na Bai Olgeta Sik i Pinis!
Orait, yumi mas wetim husat i helpim yumi? Yu tingim dispela piksa lapun aposel Jon i bin lukim? Em i stori long en olsem:
“Na dispela ensel i soim mi wanpela bikpela wara, em i wara bilong laip, na em i lait tumas olsem glas. Dispela wara i kamap long sia king bilong God wantaim Pikinini Sipsip, na i ran i go namel tru long rot bilong taun. Long arere bilong wara, long hap i kam na long hap i go, diwai bilong laip i stap. Em i save karim kaikai 12-pela taim long yia. Em i karim kaikai long olgeta mun. Na lip bilong diwai em bilong mekim orait ol lain manmeri.”—Revelesen 22:1, 2.
Dispela “wara bilong laip” i kamap long “sia king bilong God wantaim Pikinini Sipsip.” Olsem na yumi mas wetim God Jehova na kingdom bilong em i stap long han bilong Krais i helpim yumi na “mekim orait ol lain manmeri.” I stret yumi mas mekim olsem, a? God em i bin wokim skin bilong yumi na dispela graun olgeta. Olsem na em i save moa long skin bilong yumi na long graun, winim ol dokta na ol saveman bilong saiens. Em i save long ol samting yumi mas mekim bilong pinisim ol sik. Taim Kingdom bilong God i bosim graun, olgeta samting nau i givim sik long ol man na kilim ol i dai, olgeta dispela samting bai pinis long skin bilong ol. Klinpela wara i lait olsem glas, em “wara bilong laip,” na kaikai na lip bilong ol “diwai bilong laip”—em olgeta samting Jehova i givim long yumi bilong helpim yumi long kisim laip i stap oltaim—dispela bai pinisim olgeta kain sik bilong skin na bilong tingting. Bai skin na tingting bilong ol man i kamap gutpela olgeta na bai ol i stap amamas wankain olsem tupela tumbuna bilong ol, em Adam na Iv, long pastaim.
Klostu nau bai kingdom bilong God i “bagarapim ol man i bin bagarapim graun!” (Revelesen 11:18) Long dispela taim planti samting Baibel i tok profet long en bai kamap na bai paradais i kamap bek long graun. (Aisaia 33:24; 35:5, 6) Dispela tok em i gutpela tok tru long ol manmeri i laik bihainim rot God i makim bilong i stap gutpela. Jon i lukim olsem piksa na em i lukim “nupela graun.” Liklik taim bai dispela “nupela graun” i kamap na bai “ol man i no i dai moa, na ol i no bel hevi moa, na ol i no krai na kisim pen gen.”—Revelesen 21:1, 4.
Bai yu stap wantaim ol manmeri ol i winim taim bilong pinis bilong dispela olpela pasin nogut bilong nau? Bai yu stap long klinpela “nupela graun”? Liklik hap taim i stap yet, olsem na sapos yu tingting gut na wok strong long kisim sampela save moa long kingdom bilong God na yu wok long bihainim laik bilong God, bai yu inap i stap na lukim dispela taim bilong olgeta sik i pinis.