Ol Pasin Bilong Krismas—Yu Ting Ol i Pasin Kristen?
TAIM bilong Krismas i kamap pinis. Dispela i givim wanem tingting long yu yet na famili na ol wantok bilong yu? Em i taim bilong tingim ol samting bilong spirit o em i taim bilong tingim ol amamas tasol? Em i taim bilong tingim taim mama i karim Jisas Krais o em i taim bilong lusim tingting long ol stretpela pasin Kristen?
Taim yu tingim ol dispela askim, yu mas save olsem, long ol narapela narapela kantri, i gat ol narapela kain pasin bilong mekim Krismas. Olsem: Long Meksiko na long sampela kantri moa bilong Latin-Amerika, ol i givim narapela nem bilong makim dispela taim. Wanpela buk i tok ol i bin ‘kisim dispela tok Krismas long wanpela olpela tok Inglis, Christes Masse, olsem Misa Bilong Krais.’ Tasol long ol dispela kantri bilong Latin-Amerika, nem bilong makim dispela taim em La Navidad, olsem taim mama i karim Jisas. Orait nau yumi ken tingim sampela pasin ol i mekim long Meksiko. Ating dispela bai helpim yu long skelim tingting bilong yu yet long ol samting bilong Krismas.
Ol De Posada, “Tripela Saveman,” na Nacimiento
Taim bilong posada i kirap long Disemba 16, em taim bilong mekim ol amamas na pati. Wanpela buk (Mexico’s Feasts of Life) i tok: ‘Taim bilong posada i makim ol nainpela de paslain long de Krismas. Ol dispela de i bilong tingim taim em Josep na Maria i raun long taun Betlehem na bihain ol man i helpim ol long kisim ples slip. Long nait ol famili na pren i save bung wantaim na mekim wanpela liklik pilai bilong makim ol samting i bin kamap long ol dispela de paslain long taim mama i karim Jisas.’
Ol lain i save karim piksa bilong Maria na Josep i go long wanpela haus bilong man na long singsing ol i askim man long givim ples slip, olsem posada, long ol. Long singsing ol lain bilong haus i bekim tok long ol na bihain ol i larim ol i kam insait long haus. Orait nau wanpela pati i kirap, long dispela pati ol i pasim laplap long ai bilong sampela na givim wanpela stik long ol, na ol lain i holim stik i paitim wanpela sospen graun i hangamap long rop. Taim wanpela i brukim sospen graun, ol samting i stap insait long en (kain samting olsem ol loli na prut) i pundaun long plua na ol i wok long mumutim. Orait nau ol i kaikai na dring na wokim musik na danis. Kirap long Disemba 16 i go Disemba 23, ol i mekim 8-pela pati bilong posada. Long Disemba 24, ol i mekim Nochebuena (long apinun paslain long de Krismas), na olgeta long famili i bung wantaim na wokim gutpela kaikai.
Orait nau De Nu Yia i kamap na ol i wokim ol pati i gat planti pairap long en. Long apinun bilong Janueri 5, sampela i bringim ol toi bilong ol pikinini i kam, em ol i tok Tres Reyes Magos (“tripela saveman”) i bringim i kam. Bikpela samting bilong dispela taim i kamap long wanpela pati long Janueri 6, taim ol i givim rosca de Reyes (liklik raunpela kek) long ol man. Insait long wanpela bilong ol dispela kek, i gat wanpela liklik doli i makim bebi Jisas. Man i kisim i mas wokim wanpela laspela pati long Februeri 2. (Long sampela hap i gat 3-pela liklik doli, ol i makim “tripela saveman.”) Em nau ol i mekim planti pati moa yet bilong Krismas.
Insait long dispela taim, samting ol i kolim nacimiento (piksa bilong makim taim mama i karim Jisas) i stap long ples klia. Em i wanem samting? Long ol ples bung, na ol haus lotu na haus bilong ol man, ol i sanapim ol piksa (bikpela o liklik) ol i bin wokim long simen, diwai, o graun. Ol dispela piksa i makim Josep na Maria i brukim skru klostu long bokis kaikai bilong bulmakau i gat wanpela nupela bebi insait. Planti taim i gat piksa tu bilong ol wasman bilong sipsip na Los Reyes Magos (“ol saveman”). Ol i stap long haus bilong ol animal, na ating i gat sampela animal i stap. Tasol nambawan piksa ol man i tingim, em piksa bilong wanpela nupela bebi, na long tok Spen ol i kolim el Niño Dios (Pikinini God). Long apinun paslain long de Krismas, ol i putim piksa bilong dispela bebi.
Skelim Ol Pasin Bilong Makim Taim Mama i Karim Jisas
Wanpela buk (The Encyclopedia Americana) i stori long Krismas olsem: ‘Klostu olgeta pasin nau ol man i mekim long taim bilong Krismas, pastaim ol i no pasin bilong Krismas—ol i pasin bilong ol haiden i bin kamap paslain long taim bilong ol Kristen na ol lain bilong lotu Kristen i kisim ol dispela pasin. Saturnalia em wanpela bikpela kaikai ol Rom i bin mekim namel long mun Disemba. Planti pasin bilong amamas ol i mekim long taim bilong Krismas ol i kisim long dispela Saturnalia, olsem pasin bilong mekim ol bikpela kaikai, na givim ol presen, na laitim ol kandel.’
Long Latin-Amerika ol i bihainim ol dispela pasin na ating i gat sampela pasin moa ol i bihainim. Ating yu laik save, ol i kisim we ol dispela pasin. Planti man i laik bihainim ol tok bilong Baibel ol i luksave olsem, sampela pasin ol i bilaspasin bilong ol Astek tasol. Wanpela nius (El Universal ) long Meksiko Siti i tok: ‘Sampela bruder i bin luksave olsem sampela bikpela de bilong ol Indian na ol Katolik i save kamap long wankain taim, olsem na ol i bin mekim wok long dispela bilong strongim wok bilong ol long mekim wok misineri na autim gutnius. Ol i mekim na ol bikpela de Kristen i kisim ples bilong ol bikpela de bilong ol god em ol Indian i bin lotuim taim ol Spen i no kam yet long Meksiko. Ol i bihainim ol bikpela de na pasin ol Yurop i save mekim, na ol bikpela de bilong ol Indian tu. Ol i bungim tupela bilip wantaim na dispela i kamapim wanpela bilip tasol, na dispela em i as bilong sampela tok Meksiko.’
Buk The Encyclopedia Americana i tok: ‘Ol pilai bilong makim pikinini Jisas i slip long bokis, na Maria na Josep i stap wantaim em, ol dispela pilai i bin kam insait long Krismas taim ol i bin kirapim pasin bilong mekim Krismas. Ol i tok Santu Fransis i bin kirapim pasin bilong mekim ol dispela pilai insait long haus lotu.’ Ol i mekim long taim ol Spen i kirap na bosim Meksiko. Ol bruder Fransiskan i putim ol dispela pilai bilong skulim ol Indian long bebi Jisas. Bihain ol i mekim posada. Maski pastaim i gat wanem as na ol i mekim, pasin ol i bihainim long nau bilong mekim posada em i kamapim long ples klia as tru na ol i mekim. Sapos yu stap long Meksiko long taim bilong Krismas, bai yu lukim samting em wanpela man bilong raitim tok bilong nius El Universal em i stori long en. Em i tok: ‘Pastaim ol posada i bilong kirapim yumi long tingim papamama bilong Jisas ol i raun painim ples slip bilong Maria i ken karim Pikinini God, tasol nau ol i de bilong spak, pamuk, kaikai planti tumas, hambak, na mekim planti pasin raskol.’
Pasin bilong nacimiento i bin kamap long taim ol Spen i bosim Meksiko. Pastaim ol i mekim ol pilai insait long haus lotu. Tru, sampela man i amamas long dispela pasin, tasol yu ting dispela i kamapim stret stori bilong Baibel long dispela samting? I gat as na yumi ken kamapim dispela askim. “Tripela saveman”—em ol man bilong lukluk long ol sta bilong painim save long ol samting i stap hait—taim ol i kam lukim Jisas, em wantaim papamama ol i no sindaun moa long haus bilong ol animal. Sampela hap taim i lus pinis na ol i sindaun pinis long wanpela haus tru tru. Matyu 2:1, 11 i stori long dispela. Na tu, dispela skripsa i no tok ol saveman ol i hamas.a
Long Latin-Amerika, tripela saveman i kisim ples bilong Santa Klaus. Tasol planti papamama ol i bihainim pasin ol papamama long ol narapela kantri i save mekim na ol i haitim ol toi insait long haus. Long moningtaim bilong Janueri 6, ol pikinini i wok long painim ol dispela toi, em ol i tok dispela tripela saveman i bin bringim i kam. Taim bilong Krismas em taim bilong ol man bilong salim toi ol i kisim bikpela mani tru long samting em planti man i gat stretpela bel ol i luksave olsem em i wanpela stori nating tasol. Planti i no bilip moa long dispela stori nating long tripela saveman, na sampela liklik pikinini ol tu i no bilip moa long en. Tru, sampela i no amamas long sampela man i no bilip moa long dispela stori nating, tasol yumi no ken kirap nogut olsem ol i no bilip moa. Planti ol i holimpas dispela bilip, long wanem, inap longtaim pinis ol man i bin bilip long en, na ol kampani i save kisim planti mani long en.
Ol Kristen bilong pastaim ol i no save mekim Krismas. Wanpela buk i tok: ‘Inap sampela handet yia ol Kristen i no save mekim Krismas, long wanem, bung ol i save wokim bilong tingim ol man i gat nem, em i bilong tingim i dai bilong ol, i no bilong tingim de mama i karim ol, nogat.’ Baibel i stori long ol pati bilong betde ol haiden i bin wokim—ol man i lotu tru long God ol i no bin wokim pati olsem.—Matyu 14:6-10.
Tasol mipela i no tok, sapos yumi kisim save long dispela taim bilong mama i karim Pikinini bilong God na yumi holim long tingting, dispela i no inap helpim yumi, nogat; mipela i no tok olsem. Stori tru bilong dispela samting em yumi lukim long Baibel, em inap helpim tru olgeta man i gat laik long bihainim laik bilong God.
Baibel na Taim Mama i Karim Jisas
Gutnius Matyu na Jon i raitim ol i stori long taim mama i karim Jisas, na yumi ken bilip tru long ol dispela stori. Ol i tok ensel Gebriel i kam lukim wanpela yangpela meri i no marit, nem bilong em Maria, long taun Nasaret long hap bilong Galili. Ensel i tok wanem? “Harim. Yu bai kisim bel na karim wanpela pikinini man. Na yu mas kolim nem bilong en Jisas. Em bai i stap bikman. Na bai ol i kolim em Pikinini bilong God Antap Tru. Na God bai i putim em i stap king olsem tumbuna bilong en Devit. Em bai i stap king bilong ol lain bilong Jekop oltaim. Na wok king bilong en bai i no inap pinis.”—Luk 1:31-33.
Maria i kirap nogut long dispela tok. Em i no marit, olsem na em i tok: “Dispela samting bai i kamap olsem wanem? Mi no marit yet long wanpela man.” Ensel i bekim tok olsem: “Holi Spirit bai i kam long yu, na strong bilong God Antap Tru bai i karamapim yu. Olsem na dispela pikinini bihain bai yu karim, em bai i stap gutpela na stretpela man bilong God, na ol bai i kolim em Pikinini Bilong God.” Maria i save dispela em i laik bilong God, olsem na em i tok: “Harim. Mi wokmeri bilong Bikpela. Em i ken mekim long mi olsem yu tok.”—Luk 1:34-38.
Pastaim Josep i laik lusim Maria taim em i kisim save olsem Maria i gat bel, tasol bilong pasim Josep long mekim olsem, wanpela ensel i tokim em, dispela pikinini bai kamap long rot bilong mirakel. Olsem na nau Josep i orait long kisim wok bilong lukautim Pikinini bilong God.—Matyu 1:18-25.
Orait nau Sisar Ogastus i putim wanpela lo na Josep na Maria i mas lusim Nasaret long Galili na go long Betlehem long hap bilong Judia, em ples bilong ol tumbuna bilong ol, na bai gavman i ken kisim nem bilong ol. “Tupela i stap yet long Betlehem, na taim i kamap bilong Maria i karim pikinini. Na em i karim namba wan pikinini man bilong en. Na em i karamapim em long laplap, na i slipim em insait long bokis kaikai bilong ol bulmakau, long wanem, haus pasindia em i pulap pinis.”—Luk 2:1-7.
Luk 2:8-14 i stori long samting i kamap bihain long dispela: “Long dispela hap sampela wasman bilong sipsip i stap ausait long taun, na ol i was long ol sipsip bilong ol long nait. Na ensel bilong Bikpela i kam long ol, na Bikpela i mekim bikpela lait bilong en i kamap raun long ol, na ol i pret tru. Tasol ensel i tokim ol olsem, ‘Yupela i no ken pret. Harim. Mi bringim gutnius i kam long yupela, em nius bilong mekim olgeta manmeri i amamas tru. Long dispela de long taun bilong Devit, wanpela meri i karim pikinini. Na dispela pikinini bai i kisim bek yupela olgeta. Em i Bikpela, na em i man God i makim bilong kisim bek ol manmeri bilong en. Na yupela i ken luksave long em olsem. Yupela bai i lukim wanpela pikinini ol i pasim em long laplap, na em i slip i stap long bokis kaikai bilong bulmakau.’ Ensel i tok pinis, orait wantu planti ensel moa bilong ami bilong heven i kamap na i stap wantaim dispela ensel. Na ol i litimapim nem bilong God olsem, ‘Litimapim nem bilong God i save stap antap tru. Na long graun ol manmeri i ken stap bel isi. God i belgut long ol.’ ”
Ol Saveman
Stori bilong Matyu i tok sampela saveman bilong hap sankamap i kam long Jerusalem na ol i laik save dispela nupela pikinini em King bilong ol Juda i stap we. King Herot tu i laik save long dispela samting, tasol samting em i laik mekim i no gutpela. Em i salim ol i go long Betlehem na i tokim ol: “Yupela go na wok strong long painim dispela pikinini. Na taim yupela i lukim em pinis, orait yupela bringim tok i kam bek long mi, na bai mi tu mi go lotu long em.” Ol saveman i painim pikinini na ol “i opim paus bilong ol, na ol i givim ol presen long em. Ol i givim gol na gutpela sanda na paura bilong kamapim smok i gat gutpela smel.” Tasol ol i no go bek long Herot. “Long driman God i tokim ol olsem, ol i no ken i go bek long Herot.” God i salim wanpela ensel bilong toksave long Josep long samting Herot i laik mekim. Josep na Maria i kisim pikinini na ranawe i go long Isip. Dispela man nogut King Herot, i laik kilim i dai dispela nupela King, olsem na em i putim tok bilong kilim i dai ol pikinini man i stap long hap bilong Betlehem. Wanem ol pikinini man? Ol pikinini man i no winim tupela krismas yet.—Matyu 2:1-16.
Stori i Givim Wanem Save Long Yumi
Ol dispela saveman i kam painim Jisas—yumi no save ol i hamas—ol i no lotuim trupela God. Long wanpela liklik rait daunbilo long pes, Baibel La Nueva Biblia Latinoamérica (bilong 1989) i tok: “Ol dispela saveman ol i no king—ol i glasman na pris bilong wanpela lotu haiden.” Ol save ol i kisim long pasin bilong skelim ol sta, dispela i bin kirapim ol long kam. Tasol sapos tru tru God i gat laik long stiaim ol i go long dispela liklik pikinini, orait em bai stiaim ol i go stret long em—em i no ken stiaim ol i go pastaim long Jerusalem, na bihain long haus bilong Herot, nogat. Bihain God i laik mekim ol samting bilong lukautim dispela pikinini, olsem na em i stiaim ol saveman long bihainim narapela rot long go bek long ples bilong ol.
Long taim bilong Krismas, planti taim ol i bilasim dispela stori na dispela i haitim samting i bikpela samting tru, olsem: Dispela bebi bai kamap wanpela bikpela King olsem ensel i tokim Maria na ol wasman bilong sipsip. Jisas i no stap bebi moa, na em i no stap liklik pikinini moa. Em i King bilong Kingdom bilong God, na klostu nau dispela Kingdom bai pinisim olgeta gavman i birua long laik bilong God, na em bai stretim olgeta hevi bilong ol man. Em dispela Kingdom yumi beten askim God long en long Beten Bilong Bikpela.—Daniel 2:44; Matyu 6:9, 10.
Long dispela tokaut ol ensel i givim long ol wasman bilong sipsip, yumi kisim save olsem olgeta man i amamas long harim tok bilong gutnius, ol i gat rot long kisim laip i stap oltaim. Ol man God i orait long ol, ol i kamap ‘ol man God i belgut long ol.’ Aninit long Kingdom bilong Jisas Krais, rot i op long bel isi i ken kamap long olgeta hap bilong graun, tasol ol man i mas i gat laik long bihainim laik bilong God. Yu ting ol samting bilong Krismas i save kirapim ol man long mekim olsem? Planti man i gat gutpela bel na i laik bihainim ol tok bilong Baibel, ol i pilim olsem bekim bilong dispela askim i stap long ples klia.—Luk 2:10, 11, 14.
[Futnot]
a Narapela samting yumi mas tingim, i olsem: Long nacimiento ol i mekim long Meksiko, ol i kolim dispela bebi olsem “Pikinini God.” Ol i ting God yet i bin i kam daun long graun olsem bebi. Tasol Baibel i tok Jisas em i Pikinini bilong God na mama i bin karim em long graun—Jisas i narapela na Jehova i narapela, na em i no gat wankain strong olsem Jehova, em God i gat olgeta strong. Tingim tok i tru bilong dispela samting long Luk 1:35; Jon 3:16; 5:37; 14:1, 6, 9, 28; 17:1, 3; 20:17.
[Blok long pes 4]
ATING SAMPELA BAI KIRAP NOGUT
Inap planti yia Tom Flynn i wok long kisim save long ol samting bilong Krismas, na long buk bilong em (The Trouble With Christmas), em i tok:
‘Ol pasin bilong lotu haiden ol i stap paslain long taim bilong ol Kristen ol i as bilong planti pasin bilong Krismas long nau. Sampela i makim ol samting bilong amamas, o ol samting bilong pasin sem, o ol samting bilong ol sta. Ol man bilong nau i bin skul gut, taim ol i kisim save long as bilong ol pasin bilong Krismas, ating dispela bai kirapim ol long lusim.’—Pes 19.
Flynn i stori moa na i tok: ‘Wan wan pasin tasol bilong Krismas ol i pasin Kristen tru. Sapos yumi rausim ol pasin ol man i bin mekim paslain long taim bilong ol Kristen, orait klostu olgeta pasin i stap yet ol i bilong planti yia bihain long taim bilong ol Kristen—ol i no pasin Kristen tru, nogat.’—Pes 155.
[Piksa long pes 7]
Tokaut bilong ensel olsem mama i karim Jisas, i tokaut tu long wok Jisas bai mekim olsem King God i bin makim