“Ol i Tokim Mi Bai Mi No Inap Wokabaut Moa!”

TAIM Ed i gat 20 krismas, em i kisim bikpela bagarap long ka. Em i dai i stap long haus sik, na taim em i kisim bek tingting, em i laik kirap sindaun, tasol em i no inap. Nau em i save, skin bilong em i dai, tasol em i ting dispela i bilong liklik taim tasol na bai em i orait gen. Em i stori long samting i bin kamap long haus sik na em i tok: “Ol i tokim mi, bai mi no inap wokabaut moa!” Long bros bilong em na i go daun olgeta long lek, skin bilong em i dai.

Papa bilong Ed i tok, “Taim pikinini bilong mi i kisim dispela bagarap, bel bilong mi i bagarap stret. Em i yangpela man na skin bilong em i strong, tasol nau em i no inap wokabaut moa.” Long dispela taim bipo, Ed em i mekim wok bilong autim tok bilong Baibel long ol man, em ol Witnes Bilong Jehova i kolim olsem wok painia.

Na narapela yangpela man nem bilong em Bil, em tu i bin kisim bikpela bagarap. Taim em i gat 23 krismas samting em i waswas long nambis na em i kalap i go insait long solwara, tasol long dispela hap stret, wesan i kam antap liklik, olsem na het bilong em i paitim wesan. Wantu em i no inap meknais liklik o pulim win. Tasol gutpela tru sampela poroman bilong em i stap klostu na ol i helpim em na em i no dring wara. Tasol skin bilong em i dai olgeta, long nek na i go daun olgeta long lek. Ol dokta i tokim em tu olsem em bai i no inap wokabaut moa.

Tingting Bilong Ol

Bil i tokaut long tingting em i bin kisim taim dispela bagarap i painim em. Em i tok, “Mi laik kilim i dai skin bilong mi. Tasol mi slip long haus sik na mi no inap mekim.” Bil i bin i stap long ami na em i go pait long Vietnam, na em i tingting long kamap wanpela pailot bilong balus. Tasol taim dispela bagarap i painim em long 1969, em i no inap tingting moa long mekim dispela wok, na bel bilong em i bagarap stret. Em i pilim olsem i no gat as moa bilong em i ken i stap laip.

Tasol tingting bilong Ed i narapela kain. Taim ol i tokim em long haus sik olsem em bai i no inap wokabaut moa, bel bilong em i no bagarap tumas long dispela. Em i tok, “Samting i bin helpim mi na mi no bel hevi olgeta, em mi bilip tru long ol tok promis bilong God long Baibel. Mi save, nau long dispela taim bai mi no inap wokabaut moa, tasol mi no ken i stap olsem inap long olgeta taim. Bihain bai mi orait gen.” Dispela bilip bilong Ed i mekim na em inap karim dispela hevi bilong em inap 25 yia pinis.

Tingting Strong long Winim Hevi

Taim Bil i kisim bagarap, em i no bin save long ol dispela gutpela tok promis bilong God. Tasol bihain wanpela samting i kamap na nau em i kirap na i tingting long mekim sampela samting bilong helpim i stap bilong em.

Bil i slip i stap long haus sik inap 8-pela mun na wanpela nes man i putim em long wanpela wilsia na i bringim em i go long rum waswas bilong sevim pes gras bilong em. Bil i stori long dispela na em i tok, “Taim mi lukim pes bilong mi long glas mi kirap nogut na mi tingting, ‘Dispela man i no mi!’ ”

Bipo Bil em i strongpela man. Hevi bilong em long skel em inap olsem 90 kilogram, na em i longpela man, inap olsem 185 sentimita. Tasol em i kamap bun nating, na hevi bilong em inap olsem 40 kilogram tasol. Olsem na em i kirap nogut taim em i lukim skin bilong em long glas. Tasol dispela samting i kirapim em na nau em i strong long mekim sampela samting na bai dispela bagarap i no ken daunim em olgeta. Bil i tok, “Namba wan yia bilong mi long slip long bet em i taim nogut bilong mi, long wanem, long dispela taim mi mas tingting long wanem rot bai mi bihainim.”

Karim Ol Hevi

Ed em i man bilong i stap bel isi, tasol sampela taim em i save bel hevi tu. Em i tok, “Sampela taim mi no inap mekim ol liklik samting, olsem putim han bilong kisim wanpela samting, na mi save bel hevi long dispela.”

Bil i tok, i gat wanpela samting i hatwok long em, olsem: Skin bilong em i no inap mekim ol wok, tasol tingting bilong em i save wok gut. Tingting i laik mekim planti samting, tasol skin i no inap mekim.

Na taim bun bilong baksait i bagarap, i gat sampela hap moa bilong skin i no save wok gut na man i no inap bosim, olsem rot bilong pispis na pekpek; na taim man i mas slip long bet long olgeta taim, ol sua i save kamap long skin bilong baksait; na tu, waitlewa i no wok gut na i hatwok long pulim win. Kirap long taim Ed i kisim bagarap, kidni bilong em i no wok gut, na sampela taim bikpela fiva i kisim em, mak bilong fiva em inap olsem 40 (celsius). Na wanpela bikpela hevi bilong Bil, em i no inap pasim pispis na pekpek. Em i tok, skin bilong em i kamap olsem pikinini gen, na dispela samting i givim hatwok tru long em.

Ed i laik kirapim ol man em skin bilong ol i bagarap na bai ol i ken wok strong long mekim ol samting bilong helpim ol yet. Em i tok, ‘Wok strong long painim rot na bai yu yet yu mekim ol samting, na dispela bai helpim yu.’ Ed i gat dispela tingting, olsem na taim em i lusim haus sik, kwiktaim em i kirap long senisim sampela samting long ka bilong em​—ol i putim ol samting bilong brek na gia na bai em inap wokim long han na draivim ka. Nau Ed i gat wanpela wok bisnis bilong em yet long klinim ol haus na ofis samting, na em i gat wanpela trak ol i bin putim ol samting long en bilong helpim em long draivim na mekim dispela wok bilong em.

Na Bil tu i givim sampela tok long ol man em skin bilong ol i bagarap na ol i no inap wokabaut. Em i tok, ‘Yu no ken tingim tumas dispela samting​—lusim tingting long en na kirap mekim sampela samting bilong helpim sindaun bilong yu.’ Bil yet i save mekim olsem. Bipo em i gat wanpela bisnis em yet i bosim, na bisnis i wok gut. Em i raun long wilsia na ol kain samting olsem, na em i wokabaut long tupela stik, na long dispela rot em inap mekim ol wok bilong em.

Yumi Ken Mekim Wanem Bilong Helpim Ol?

Wanpela samting i save givim hevi long ol man em skin bilong ol i bagarap na ol i no inap wokabaut, em olsem: Ol man i gat tingting kranki long ol, olsem ol i ting ol i no gat save na ol i no inap toktok gut wantaim ol, na ol i givim baksait long ol. Olsem na bilong helpim ol kain man olsem, ol i laik bai yumi mas kisim stretpela tingting long ol, na toktok gut wantaim ol long ol samting, na pren long ol, kain olsem yumi save mekim long ol man i gat gutpela skin.

Sampela man, taim ol i stap klostu long wanpela man em skin bilong em i bagarap, bel bilong ol i no stap isi, na ol i hatwok long toktok wantaim em. Tasol Bil i tok, ‘Skin bilong yumi olgeta i no gutpela tumas​—sampela i gat liklik bagarap long en na sampela i gat bikpela bagarap.’ Tasol ol man i gat bikpela bagarap long skin ol i man yet​—ol i no narapela samting​—tasol ol i no inap wokabaut o lukluk o harim olsem ol narapela man inap mekim. Tasol yumi no ken tingim ol dispela samting long skin bilong man​—yumi mas tingim dispela man yet.

Ed i tok, “Mi save amamas taim ol man i mekim long mi olsem mi wankain long ol narapela man.” Na Ed i tok, “Yu no ken lukluk long wilsia bilong mi​—lukluk long mi.” Em i stori long wanpela taim em wantaim meri bilong em i go long haus kaikai. Em i tok, “Wokmeri i kam askim meri bilong mi long wanem kain kaikai em i laikim, na nau em i askim gen meri bilong mi long wanem kain kaikai mi laikim! Em i no laik askim mi​—em i mekim olsem mi wanpela yaupas! Tru mi no inap wokabaut, tasol mi gat yau!”

Ed i tok, “Planti man ol i laik mekim gut long ol man em skin bilong ol i bagarap, tasol ol i no save long samting ol i ken mekim.” Orait Ed i tok, “Sapos yu laik save long samting yu ken mekim bilong helpim kain man olsem, orait tingting gut pastaim na skelim ol samting yu inap mekim bilong helpim em​—no ken kirap kwik na mekim nating tasol.”

Pastaim yu ken askim man, “Mi ken helpim yu?” O yu ken askim em olsem: “I gat wanpela samting mi ken mekim bilong helpim yu?” Yu no ken ting em i laik bai yu mas helpim em. Ating em i laik o em i no laik​—yu no save. Olsem na yu mas askim em pastaim na bai yu ken save long laik bilong em.

Bil i tok, “Bilong mekim gut bel bilong ol man em skin bilong ol i bagarap, yu mas mekim long ol olsem ol i wankain long ol narapela man, na toktok wantaim ol olsem yu save mekim long ol narapela man.” Tru sampela man i hatwok long mekim olsem. Tasol sapos yumi wok long save gut long ol na yumi save gut long ol tingting na laik na pasin bilong ol, bai yumi tingim ol i olsem ol narapela man tasol, na yumi no tingting tasol long skin bilong ol i bagarap.

Inap planti yia Ed i bin i stap long wanpela kongrigesen bilong ol Witnes Bilong Jehova na em i tok: “Planti pren bilong mi ol i no tingting olsem mi no inap wokabaut. Taim mipela i raun autim tok bilong Baibel, ol i save salim mi i go bek lukim wanpela man long haus i gat 10-pela flua long en! Mi save go bek na tokim ol long salim narapela i go lukim dispela man.”

Olsem wanem? Ed i save bel hevi taim ol pren bilong em i lusim tingting long em i no inap wokabaut? Nogat. Em i tok: “Mi amamas, long wanem ol i ting i no gat wok long ol i mas helpim mi. Long ai bilong ol mi no olsem man em skin bilong em i bagarap​—ol i ting mi wankain olsem ol narapela man.”

Ol Samting Bilong Helpim Ol

Nau long planti kantri ol i wokim rot bilong helpim ol man i no inap wokabaut o ol i gat ol narapela kain bagarap long skin. I gat sampela lain olsem oganaisesen i stap bilong helpim ol, na ol kampani i wokim kain kain samting tu bilong helpim ol na bai ol inap lukautim skin bilong ol yet. Long planti hap, ol kain man olsem ol inap lukim buk bilong telefon na bai ol i ken painim kain lain olsem bilong helpim ol.

Long planti stua na haus pasindia samting long ol biktaun, ol i save putim ol samting bilong helpim ol man em skin bilong ol i bagarap na ol i sindaun long wilsia samting. Sampela kampani bilong balus na bas samting ol i save wokim ol raun bilong ol man i no inap wokabaut samting. Na i gat sampela kain ka ol kampani i wokim bilong helpim ol man em lek samting bilong ol i dai na ol i no inap wokabaut, na nau ol yet inap draivim ka na raun.

Na nau ol saveman olsem dokta samting ol i kisim save long helpim sampela man em skin bilong ol i dai, olsem ol i pasim o katim wanpela rop insait long skin na mekim wok long narapela rop, na nau ol inap wokabaut. Wanpela saveman, em Dokta J. Petrofsky, em wanpela man bilong kamapim dispela kain wok bilong helpim sampela man em lek bilong ol i dai. Tasol em i tok, ‘nogut olgeta man i gat dispela kain bagarap long skin ol i ting ol dokta inap helpim ol na bai ol inap wokabaut. Nogat. Mipela i no inap giamanim ol​—mipela i mas tok stret long samting mipela inap mekim na samting mipela i no inap mekim. Mipela i no tok mipela inap oraitim dispela kain sik.’

Rot Bilong Ol i Ken Orait Tru

Tru ol man yet i no inap oraitim ol kain sik olsem, tasol maski skin o lek bilong man i dai na em i no inap wokabaut, o em i gat wanem narapela kain bagarap long skin, bihain skin bilong em bai orait olgeta, na dispela sik o bagarap i no inap kamap gen long em. Dispela bilip i bin strongim Ed​—em i bilip tru olsem bihain bai em inap wokabaut gen. Olsem na em inap karim dispela hevi bilong em inap planti yia. Dispela tok promis bilong Baibel i olsem: “Ol aipas bai ol i lukluk, na ol yaupas bai ol i harim toktok. Na ol lek nogut bai ol i kalap olsem ol dia, na ol mauspas bai ol i singaut na amamas.”​—Aisaia 35:​5, 6.

Taim Kingdom bilong God i senisim olgeta gavman bilong graun, maski ol man i gat wanem wanem kain sik o bagarap, skin bilong ol bai orait gen. Dispela samting bai kamap long dispela graun yet. (Daniel 2:44) Bipo Jisas i bin lainim ol disaipel long beten long Kingdom bilong God i mas i kam. Em dispela Kingdom yet bai kamapim nupela taim long graun, na long dispela taim i gat narapela samting tu bai kamap tru olsem Baibel i tok promis long en, olsem: “I no gat man . . . bai i tok olsem, ‘Mi gat sik.’ ”​—Aisaia 33:24; Matyu 6:​9, 10.

Bipo, taim Bil i bin kisim bagarap, em i save laikim Baibel na em i litimapim ol tok bilong en, tasol em i no save long insait bilong dispela tok promis bilong Baibel. Inap 5-pela yia em i mekim save long kisim ol drak. Em i tok, “Bipo, taim mi bin i stap long Vietnam mi bin kisim ol drak bilong helpim mi long lusim tingting long ol samting nogut i kamap long dispela pait, na bihain, taim mi kisim bagarap, mi kisim ol drak bilong helpim mi long karim hevi bilong mi long sindaun tasol long wilsia.”

Tasol long 1974 ol Witnes Bilong Jehova i helpim em long kisim save long ol tok bilong Baibel, na nau em inap bilip tru olsem ol samting Baibel i tok promis long en bai kamap tru. Bil i tok, ‘Kirap long dispela taim i olsem ai bilong mi i op!’ Inap 7-pela mun bihain Bil i givim skin bilong em olgeta long God Jehova, olsem dediket, na em i kisim baptais, na bihain liklik em wantaim meri bilong em i kirap mekim wok bilong God long autim tok bilong Baibel long olgeta de, olsem painia.

Nau Bil i wok long tingim ol samting i bin painim em na em i tok, dispela bagarap em i bin kisim na em i no inap wokabaut moa, dispela i givim bikpela hevi long em. Tasol em i tok: “Dispela bagarap mi kisim em i bin helpim mi long sampela samting.” Tasol dispela inap helpim em olsem wanem?

Bil i tok, “Sapos mi no bin kisim dispela bagarap, mi no inap kamap wanpela Kristen tru. Bipo mi gat pasin antap, na mi tingting tasol long kisim bikpela wok na biknem samting. Olsem na mi no inap i stap long wanpela hap tasol na lainim ol tok Kristen bilong Baibel.”

Olsem na nau Bil tu i bilip strong olsem liklik taim nau, long nupela taim God bai kamapim long graun, skin bilong em bai kamap gutpela gen. Na ol narapela man tu, maski skin bilong ol i bagarap tru, ol tu inap bilip tru long strong bilong God, em inap oraitim skin bilong ol. Bilong strongim bel bilong ol long olgeta wan wan de ol i ken bilip tru olsem: “Mi save bai mi inap wokabaut gen!”​—Wanpela man i salim dispela stori long Kirap!

[Piksa long pes 27]

Ed i no inap wokabaut, tasol em i save mekim bikpela wok Kristen long autim tok bilong Baibel long ol man