Vantshwa Lava Nga Ni Vumundzuku Lebyi Hlayisekeke

“BYA chavisa ni ku nyenyetsa ku tlula [nandzu wa ku pfinya] wihi na wihi”—yoleyo a ku ri ndlela leyi muavanyisi la ungamelaka eka ku tenga ka sweswinyana a hlamuseleke vugevenga ha yona. Ntlawa wa vana va kondlo-a-ndzi-dyi va nhungu, lava nga ni malembe yo sukela eka 14 ku ya ka 18, va tumbelele muvalangi wa xisati exivindzini xa doroba eLondon, va n’wi pfinya hi ku phindha-phindha, ivi va n’wi hoxa emuhochweni wa mati wa le kusuhi hambileswi a vurile leswaku a nga swi koti ku hlambela. Hilaha ku twisisekaka, mana wa un’wana wa vana va kondlo-a-ndzi-dyi volavo u vule leswaku u karhateke swinene loko a vona xiviko xa timhaka xa TV xa leswi n’wana wa yena a swi endleke.

Lexi vavisaka, xiendlakalo lexi xi kombisa leswi humelelaka evanhwini namuntlha. Tihanyi se ti tolovelekile, hambi hi le ka vugevenga, madzolonga ya le kaya, kumbe ku lwa ka tinxaka ka Matiko ya Balkan, Afrika xikarhi ni le vupela-dyambu ni kun’wana. Vantshwa va kulela exikarhi ka swiyimo swo tano, kumbe hakanyingi va twa timhaka to tano. Kutani, a swi hlamarisi leswi vo tala va omeke tinhloko, va kombisa “tihanyi,” naswona a va “tikot[i].”—2 Timotiya 3:3.

“Lavo Leva”

Loko muapostola wa Mukreste Pawulo a tsala papila ra yena ra vumbirhi a tsalela nkulu-kulobye Timotiya, Rhoma a ri fuma misava hinkwayo. Tihanyi ni ku leva a swi andzile eswivandleni swa mintlango swa Varhoma. Kambe, Pawulo u tsundzuxile leswaku enkarhini lowu taka, minkarhi a yi ta ‘tika ku langutana na yona.’ (2 Timotiya 3:1) Lexi tsakisaka, rito ra Xigriki leri hlamuselaka minkarhi leyi tanihi leyi ‘swi tikaka ku langutana na yona’ ri katsa mianakanyo ya ku “leva” ka yona. Xiendlakalo xa le nkarhini wa vutirheli bya Yesu bya laha misaveni emalembeni yo tlula 30 emahlweninyana xi kombisa xivangelo xa swilo swin’wana swa ku leva enkarhini wa yena.

Yesu a ha ku fika hi byatso eribuweni ra le vuxeni ra Lwandle ra Galeliya. Loko a ri karhi a ya eribuweni, vavanuna vambirhi va ye eka yena. Ku languteka va ri lava levaka ni ku hokoloka ka vona swi swi veke erivaleni leswaku a ku ri ni swin’wana leswi a swi nga fambi kahle hi vona. A va ri “lava chavisaka swinene,” entiyisweni a va ri ni madimona.a Leswi a va swi vula a swi huma eka mimoya leyo biha leyi a yi lawula swiendlo swa vona swa vukarhi. Vavanuna lava va hokolokile va ku: “Mhaka ya wena na hina hi yihi ke, wena N’wana wa Xikwembu? Xana u tele ku ta hi xanisa nkarhi wu nga si fika ke?” Mimoya leyo biha leyi a yi ri eka vavanuna lavambirhi a yi swi xiya kahle leswaku Xikwembu ana se xi veke nkarhi wo tisa ku avanyisa ka xona eka madimona. Leswi swi ta vula ku heriseriwa makumu ka wona. Kambe ku fikela enkarhini wolowo a ma ta kombisa vuswikoti bya wona bya matimba yo tlula ya munhu leswaku ma vanga swiphiqo swa ku rhandza ku leva. I xiendlo xa Yesu xa hlori xo hlongola madimona wolawo lexi tiseke ku ntshunxeka eka vavanuna volavo vambirhi.—Matewu 8:28-32; Yuda 6.

Loko vanhu namuntlha, ku katsa ni vantshwa, va endla swilo onge va lo hlangana nhloko, hi endla kahle loko hi tsundzuka xiendlakalo lexi. Ha yini? Hikuva eka lembe-xidzana leri ra vu-20, hi langutane ni khombo leri fanaka, tanihi laha buku yo hetelela ya Bibele, ku nga Nhlavutelo, yi hlamuselaka hakona: “Mi ni khombo, n’wina misava ni lwandle, hikuva Diyavulosi ú xikele ka n’wina; ú karihile ngopfu hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.” (Nhlavutelo 12:12) Hi kombela u xiya leswaku ku tsongahatiwa loku ka Sathana ku fambisana ni ku “karih[a] ngopfu” hikuva wa swi tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.

Ehansi Ka Nhlaselo

Hilaha swi hlamuseriweke hakona ko tala eka magazini lowu, hi 1914 ku ve ni ku vekiwa exiluvelweni ka Kreste Yesu tanihi Hosi ya Mfumo wa Xikwembu etilweni. Yesu hi ku hatlisa u teke goza a lwisana ni nala lonkulu wa Xikwembu, ku nga Sathana. Xisweswo, Diyavulosi ni madimona ya yena va hlongoriwile etilweni naswona sweswi va yisa nyingiso wa vona emisaveni leyi. (Nhlavutelo 12:7-9) Tanihi leswi xivandla lexi a xi lawulaka xi nga xitsongo swinene, Sathana “wa rhendzeleka-rhendzeleka ku fana ni nghala leyi bongaka, yi lava loyi yi nga n’wi dyaka.” (1 Petro 5:8) I vamani lava a va hlaselaka hi ku olova? Xana a swi twali leswaku hi lava ngopfu-ngopfu va pfumalaka ntokoto evuton’wini ni le vuxakeni bya vanhu? Xisweswo vantshwa namuntlha va hundzuke vahlaseriwa va Diyavulosi. Hi byo tala bya vuyimbeleri bya vona ni mintirho ya vona ya vutihungasi, va tlangela emavokweni ya muhambukisi loyi a nga vonakiki la kanganyisaka.—Vaefesa 6:11, 12.

Hambiloko vantshwa va ringeta ku endla xo karhi leswaku va humelela, va tikuma va siveriwile. Ku sukela eku heleni ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, eka yo tala ya matiko lawa a ma lwa enkarhini lowu hundzeke vanhu va ringete ku tiririsa hi ku endla leswaku mindyangu ya vona yi hanya hi vulovolovo. Swilo leswi vonakaka, vutihungasi lebyi nga pimiwangiki ni ku titsakisa swi hundzuke tipakani letikulu. Vuyelo bya kona hi leswaku vo tala va xanisekile. Pawulo u tsundzuxe Timotiya a ku: “Lava navelaka rifuwo, va wela endzingweni, emintlhan’wini ya ku navela leswo tala leswi nga pfuniki nchumu, ku nga ku navela loku ku dlayisaka vanhu . . . Hikuva ku rhandza ngopfu mali i rimitsu ra leswo biha hinkwaswo; hi yo mhaka ya ku navela mali ngopfu . . . timbilu ta [van’wana] ti ngheniwa hi mivilelo leyo tala.” (1 Timotiya 6:9, 10) Hi ntolovelo, hi kuma vanhu lava rhandzaka swilo leswi vonakaka namuntlha va titlhave hi switlhavi swa ikhonomi, swa timali ni swa mintlhaveko. Exikarhi ka vona ku ni vantshwa vo tala, vahlaseriwa va nala lonkulu wa Xikwembu la tirhisaka mano.

Kambe, lexi tsakisaka ku ni mahungu lamanene. Naswona ma khumba vantshwa, lava nga ni vumundzuku lebyi hlayisekeke emahlweni ka vona. Xana leswi swi nga endlekisa ku yini?

Lavani Mi Ta Swi Kuma

Vantshwa vo tala va ni mimpimanyeto leyi tlakukeke. Va ala mimpimanyeto leyi hohlokaka leyi tolovelekeke exikarhi ka vanhu lavakulu. Va balekela langutelo ro homboloka ni ra ku fa ripfalo ra van’watipolitiki ni van’wamabindzu lava rhandzaka ku fuma. Loko u ri muntshwa, kumbexana leyi i ndlela leyi u titwaka ha yona.

Anakanya hi Cedric, jaha leri nga eku heleni ka malembe ya rona ya kondlo-a-ndzi-dyi, leri ntokoto wa rona wu fanaka ni wa van’wana vo tala.b Loko a ha ri n’wana, a a chava swilo swo tala ku katsa ni ku chava rifu. U tivutisile leswaku xikongomelo xa vutomi i yini. Loko a nga ti kumi tinhlamulo ta swivutiso swa yena hi nkarhi lowu a ri na malembe ya 15, u tinyiketele ku anakanyisisa hi xikongomelo xa vutomi hi ku joyina ntlawa wa vantshwa lava tlhariheke. Wa tsundzuka: “A hi dzaha swidzidzirisi ivi hi tshama hi bula ku ringana tiawara to tala. A wu vona onge un’wana ni un’wana u anakanya hi ndlela leyi u anakanyaka ha yona, kambe ku hava loyi a ri na tinhlamulo.”

Cedric, a a navela ntsako ku fana ni vantshwa vo tala. Ku tirhisa swidzidzirisi ntsena a swi nga n’wi enerisi. Hi ku hatlisa u sungule ku katseka eku yiveni ni le ku xaviseni ka swidzidzirisi. Hambiswiritano u lave mintsako leyintshwa. U sungule ku yiva a ya nyika lava a va lava swilo swo karhi. Wa pfumela: “A ndzi tiphina hi ku endla swilo leswi. Kambe a ndzi kalanga ndzi yiva xanchumu eka xisiwana. Loko ndzi yive movha, a ndzi wu siya wu ri exiyin’weni lexinene loko ndzi hete ku wu tirhisa. Loko ndzi tshova ndzi yiva, a ndzi swi endla ntsena laha a ndzi swi tiva leswaku a va ta hakeriwa hi ndzindza-khombo. A swi ndzi pfuna ku sasa leswi a ndzi swi endla.” Hilaha u nga swi langutelaka hakona, Cedric u hetelele a ri ekhotsweni.

Cedric wa tsundzuka: “Mark mukhotsiwa-kulorhi u vulavule na mina. Hi ku xiya leswaku ndzi ni xihambano lexikulu lexi tsariweke evokweni ra mina, u ndzi vutisile leswaku ha yini ndzi ri na xona. U ehlekete leswaku xi fanele xi ri xa nkoka eka mina evukhongerini.” Mavhiki ma nga ri mangani endzhakunyana, Mark u nyike Cedric kopi ya buku leyi nge U Nga Hanya Hi Masiku aParadeyisini eMisaveni.c “‘U Nga Hanya Hi Masiku’—marito wolawo ma nga ri mangani ma ndzi tsakise hi ku hatlisa. Leswi hi leswi minkarhi hinkwayo a hi vulavula hi swona, kambe a hi nga swi koti ku kuma ntiyiso malunghana na swona.” Endzhaku ko burisana ko tala ni un’wana wa Timbhoni ta Yehovha loyi a a endza ekhotsweni, Cedric u sungule ku xiya leswaku leswi a swi lava a swi fikeleleka—kambe hi ndlela ya Xikwembu ntsena.

Cedric u ri: “Loko ndzi tshike ku tihlanganisa ni vanghana va mina va khale, ndzi endle nhluvuko hi xihatla.” Nhluvuko wa yena eku twisiseni ni le ku xiyeni ka ntsako a wu nga olovi. U ri: “Ndza ha ringeta ku endla nhluvuko lowu engetelekeke. Ndzi fanele ndzi va ni vukheta mayelana ni ndlela leyi ndzi ehleketaka ha yona.” Ina, Cedric sweswi wa swi twisisa leswaku ku tiendla ntlhari swi n’wi hoxe entlhan’wini wa Diyavulosi, hi ku ehleketa leswaku tipakani ta yena ti nga fikeleriwa ntsena hi ku titsakisa.

Lexi tsakisaka, Cedric u na nkarhi wo leha a humile ekhotsweni, naswona u tiphina hi xinakulobye xa nkarhi na nkarhi ni van’wana lava kumeke leswi a va swi lava. Sweswi hi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha naswona u ni ntshembo wun’we na tona wo hanya eParadeyisini laha misaveni. Nakambe u langutele ku herisiwa ka nkucetelo wa vusathana wa vukanganyisi hinkwabyo.

Kavula, a hi vantshwa lava fanaka na Cedric ntsena lava nga ni vumundzuku lebyi hlayisekeke; van’wana va kurisiwe hi vatswari lava chavaka Xikwembu, lava ngheniseke rirhandzu ro rhandza ntiyiso wa Bibele eka vana va vona.

Ku Letela Hi Ndlela Ya Vukwembu Swa Vuyerisa

“Dyonḍisa džaha e ndleleni leyi a fanelaka ku famba ha yona; ni loko a dyuhele a nga ka a nga hambuki,” ku tsale Hosi Solomoni wo tlhariha wa le minkarhini ya khale. (Swivuriso 22:6) Leswi swi tikombe swi ri ntiyiso emhakeni ya vantshwa vo tala lava hlawuleke ku landzela mpimanyeto wa Bibele hi timbilu hinkwato.

Sheila, Gordon na Sarah va endle leswi. Va tsundzuka leswaku vatswari va vona a va kandziyisa nkoka wo yingisa xileriso xa Kreste xo ‘ya endla vadyondzisiwa’ hi ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. (Matewu 24:14; 28:19, 20) Sheila wa tsundzuka: “Eka swiboho swihi na swihi leswi a swi fanele swi endliwa, mina na Manana a hi tolovele ku byelana hi ku, ‘Xana swi ta wu khumba njhani ntirho wo chumayela?’” Wa engetela a ku: “Hi tshike mintirho yo tala hikwalaho ka ku anakanya hi ndlela leyi, kambe wa nga vona mikateko leyi hi veke na yona!” Hambi ku ri endzhaku ka siku hinkwaro leri va ri heteke va endzela makaya ya vanhu hi mahungu lamanene, Sheila na mana wa yena a va tlhelela ekaya va ri karhi va yimbelela. U ri: “Ntsako wa mina a wu ri wukulu. Ndza ha ri na wona na sweswi.”

Gordon u tsundzuka ngopfu-ngopfu madyambu lama nga rivalekiki ya Mugqivela. Gordon u ri: “A ndzi rhamberiwa emakaya ya vakulu va vandlha, laha hi veke ni swivutiso ni mabulo lama vuyerisaka. A hi khutaziwa ku nhlokohata tindzimana ta Bibele, hi vulavula hi ku ntshunxeka hi timhaka ta Matsalwa, hi hlamusela ntokoto wo chumayela ni ku vona ndlela leyi ntirho wa Mfumo a wu kula ha yona. Swilo leswi hinkwaswo swi ndzi pfune ku veka masungulo lamanene ni ku hlakulela ku rhandza Yehovha Xikwembu.”

Sarah hi ntsako u tsundzuka madyambu lawa a ma heteke a ri ni Timbhoni leti endzeke. “A hi dya swin’we. Kutani loko se va famba, a hi tlanga piyano, yi fambisana ni marito ya lava a va yimbelela tinsimu ta Mfumo wa Xikwembu. Vuyimbeleri byi hi pfune swinene, ngopfu-ngopfu emalembeni lawa a ha ha ya exikolweni ha wona, hikuva a byi hi endla hi kota ku endla swilo swin’we tanihi ndyangu.”

Kavula, a hi vantshwa hinkwavo lava lavaka ku tsakisa Yehovha lava swiyimo swa mindyangu ya ka vona swi nga swinene. Hambiswiritano, ku va ni vuxaka bya le kusuhi ni mindyangu ya Timbhoni tin’wana evandlheni swi va endla va titwa va hlayisekile ni ku amukeleka.

Tlangela Masungulo Lama Tiyeke Ya Vumundzuku

Vantshwa namuntlha va ni mfanelo yo tihlawulela. Va nga ya emahlweni ni misava leyi yo homboloka loko yi ri karhi yi kongome eku lovisiweni eka ‘nhlomulo lowukulu’ lowu taka lowu vhumbhiweke hi Yesu. Kumbe va nga “v̌eka ku ṭhemba ka v̌ona e ka Šikwembu, . . . v̌a ta hlayisa ku lerisa ka šona,” hilaha mupisalema la huhuteriweke Asafa a yimbeleleke hakona. Ku yingisa Xikwembu swi ta va sivela ku va “rišaka ra ku tiarisa, ro ḍumaḍuma, rišaka le’ri nga fambiki hi mbilu yo tiya, leri moya wa rona, wu nga ṭhembiki Šikwembu.”—Matewu 24:21; Pisalema 78:6-8.

Emavandlheni yo tlula 80 000 ya Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo, u ta kuma vantshwa vo tala lava u nga va tsakelaka. Va yingise xitsundzuxo xa Pawulo lexi yaka eka muntshwa Timotiya xo “endla leswo lulama, va tala rifuwo ra mintirho leyinene, va hanana, va tiva ni ku pambulela van’wana. Hi mukhuva lowu va tihlengeletela xuma lexinene, lexi tiyeke, xa minkarhi leyi taka.” Hikwalaho ka sweswo, sweswi va ‘khomelele swinene evuton’wini bya xiviri.’ (1 Timotiya 6:18, 19) Kuma leswi engetelekeke malunghana ni Vakreste lava va xiviri hi ku va kona eminhlanganweni ya vona. Kutani na wena u nga va ni ntshembo wa vumundzuku lebyi hlayisekeke.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Mimoya yo biha hi yona a yi susumeta vavanuna lava Yesu a va hanyiseke lava a va “chavis[a] ngopfu”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Ku aka “masungulo lamanene ya nkarhi lowu taka”