Tshama U Tsakile Loko U Khathalela Muvabyi Kumbe Mudyuhari

1-2. Yehovha u titwa njhani hi vanhu lava khathalelaka vadyuhari ni lava vabyaka? (Swivuriso 19:17) (Nakambe vona swifaniso.)

MAKWERHU Jin-yeol wa le Korea u ri: “Mina na nghamu hi ni malembe ya 32 hi tekanile naswona ndzi ni malembe ya ntlhanu ndzi ri karhi ndzi n’wi khathalela hikuva wa vabya swinene naswona a nga koti ku endla nchumu. Ndza swi rhandza ku khathalela nsati wa mina hikuva ndza n’wi rhandza. Masiku hinkwawo u etlela emubedweni wa le xibedlhele lowu ndzi n’wi kumeleke wona ekaya ra hina. Mina ndzi etlela etlhelo ka yena ndzi n’wi khome hi voko.”

² Xana u khathalela mutswari, munhu loyi u tekaneke na yena, n’wana kumbe munghana? Loko swi ri tano, a swi kanakanisi leswaku swa ku tsakisa ku n’wi pfuna hikuva wa n’wi rhandza. Phela ku pfuna munhu wo tano, i ndlela yin’wana yo kombisa ndlela leyi u rhandzaka Yehovha hayona. (1 Tim. 5:​4, 8; Yak. 1:27) Hambiswiritano, u langutana ni mitlhontlho leyi mikarhi yin’wana van’wana va nga yi voniki. Mikarhi yin’wana u nga ha vona onge hi wena ntsena u xanisekaka. U nga ha vonaka onge u tsakile kambe loko u ri wexe u tengatengisa ni mihloti. (Ps. 6:6) Hambiloko van’wana va nga swi voni leswi ku karhataka kambe Yehovha wa swi vona. (Ringanisa Eksoda 3:7.) Mihloti ya wena ni leswi u titsonaka swona leswaku u khathalela munhu yoloye, i swa risima eka Yehovha. (Ps. 56:8; 126:5) Wa swi vona hinkwaswo leswi u swi endlaka leswaku u pfuna loyi u n’wi khathalelaka. U swi teka ku ri xikweleti lexi a ku kolotaka xona naswona u tshembisa ku ku hakela.—Hlaya Swivuriso 19:17.

3. Hi yihi mitlhontlho leyi Abrahama na Sara va nga ha vaka va langutane na yona loko va ri karhi va khathalela Tera?

³ Bibele yi vulavula hi vavanuna ni vavasati vo tala lava a va khathalela vanhu van’wana. Ehleketa hi Abrahama na Sara. Loko va suka eUra, Tera bava wa vona a a ri ni malembe ya kwalomu ka 200 naswona u fambe na vona. Va fambe tikhilomitara ta kwalomu ka 960 va ya eHarani. (Gen. 11:​31, 32) A swi kanakanisi leswaku Abrahama na Sara a va n’wi rhandza Tera kambe ehleketa ndlela leyi a swi va tikela hayona ku n’wi khathalela, ngopfungopfu loko va ri eriendzweni. Swi nga endleka a va famba hi tikamela kumbe timbhongolo, leswi nga endla leswaku swi n’wi tikela swinene Tera loyi a a khalabyile. A swi kanakanisi leswaku mikarhi yin’wana a va titwa va karhele. Kambe ha tiyiseka leswaku Yehovha u va nyike matimba lawa a va ma lava. Hilaha Yehovha a va tiyiseke hakona, na wena u ta ku tiyisa.—Ps. 55:22.

4. Hi ta bula hi yini eka nhlokomhaka leyi?

⁴ Loko u tsakile, swi ta ku pfuna leswaku u kota ku ya emahlweni u khathalela munhu loyi a vabyaka kumbe a dyuhaleke. (Swiv. 15:13) U nga swi kota ku tshama u tsakile hambiloko u langutane ni swiyimo swo tika. (Yak. 1:​2, 3) U nga pfuniwa hi yini? Nchumu wun’wana lowu nga ku pfunaka i ku khongela eka Yehovha, u n’wi kombela leswaku a ku pfuna u tshama u ri ni langutelo lerinene. Eka nhlokomhaka leyi, hi ta bula hi swilo swin’wana leswi lava khathalelaka lava vabyaka kumbe vadyuhari va nga swi endlaka leswaku va tshama va tsakile. Hi ta tlhela hi bula hi ndlela leyi van’wana va nga va pfunaka hayona. Xo sungula, a hi buleni hi leswaku hikwalahokayini vanhu lava khathalelaka van’wana va fanele va tshama va tsakile ni swilo leswi nga endlaka va nga tsaki.

KU KHATHALELA MUNHU UN’WANA SWI NGA ENDLA U HELERIWA HI NTSAKO HI NDLELA YIHI?

5. Hikwalahokayini vanhu lava khathalelaka van’wana va fanele va tshama va tsakile?

⁵ Loko vanhu lava khathalelaka van’wana va nga tsakanga, va nga tshika ku va khathalela. (Swiv. 24:10) Nakambe loko va hele matimba, a va ha vi na musa ni ku tlhela va pfuna hilaha a va ta lava hakona. Hi swihi swilo leswi nga endlaka va heleriwa hi ntsako?

6. Hikwalahokayini vanhu lava khathalelaka van’wana va titwa va karhele swinene?

⁶ Vanhu lava khathalelaka van’wana va nga titwa va nga ha ri na matimba yo endla swin’wana. Makwerhu waxisati Leah u ri: “Ku khathalela muvabyi swa karharisa hambiloko siku rero ndzi pfuke kahle. Loko ri ya pela ndzi va ndzi lo lee, ndzi nga ha lavi nchumu. Mikarhi yin’wana, ndzi titwa ndzi nga swi naveli hambi ku ri ku hlamula meseji wunene hikwalaho ko karhala.” Van’wana swa va tikela ku wisa kumbe ku beriwa hi moya. Makwerhu waxisati Inés u ri: “Swa ndzi tikela ku etlela tiawara leti eneleke. Mikarhi yo tala, nivusiku ndza pfuka endzhaku ka tiawara tin’wana ni tin’wana timbirhi leswaku ndzi khathalela n’wingi wa mina. Nakambe mina na nuna wa mina se hi ni malembe yo tala hi nga si tshama hi tihumesa.” Vanhu van’wana lava khathalelaka muvabyi kumbe mudyuhari, va boheka ku ala swirhambo swo ya eminkhubyeni kumbe swiavelo swa le vandlheni hileswi va bohekaka ku khathalela munhu yoloye mikarhi hinkwayo. Hikwalaho ka sweswo, va titwa va ri ni xivundza ni ku titwa va pfalelekile.

7. Hikwalahokayini vanhu van’wana lava khathalelaka van’wana va titwa nandzu kumbe va va ni gome?

⁷ Vanhu lava khathalelaka van’wana va nga titwa nandzu kumbe va va ni gome. Makwerhu waxisati Jessica u ri: “Ndza karhateka hileswi ndzi nga kotiki ku endla leswi ndzi swi navelaka. Loko ndzi tinyika nkarhi wo wisa ndzi titwa nandzu ni ku tlhela ndzi vona onge ndzi khathala hi mina ntsena.” Vanhu van’wana lava khathalelaka van’wana va nga titwa nandzu hileswi va vonaka onge a swi enelanga swilo leswi va swi endlaka. Mikarhi yin’wana, va twa onge va ngo tshika ku khathalela munhu yoloye. Kasi van’wana va titwa nandzu hikwalaho ka leswi va tlhaveke munhu loyi va n’wi khathalelaka hi marito hikwalaho ka leswi a va hlangahlanganile. (Yak. 3:2) Van’wana va va ni gome loko va vona xiyimo xa vanhu lava va va khathalelaka xi ya xi nyanya ku biha. Makwerhu waxisati Barbara u ri: “Yin’wana ya mitlhontlho leyikulu leyi ndzi langutaneke na yona, i ku vona munhu loyi ndzi n’wi rhandzaka a ya a vabya swinene.”

8. Hlamusela ntokoto lowu kombisaka ndlela leyi marito ma nga ri mangani yo khensa ma nga n’wi khumbaka hayona munhu loyi a khathalelaka un’wana.

⁸ Vanhu van’wana lava khathalelaka muvabyi kumbe mudyuhari va vona onge vanhu a va swi tlangeli leswi va swi endlaka. Hikwalahokayini? Hikuva a swi talanga ku va va khensiwa kumbe ku bumabumeriwa hikwalaho ka swilo leswi va titsonaka swona leswaku va pfuneta. Marito ma nga ri mangani yo khensa ma nga endla leswaku munhu a tsaka swinene. (1 Tes. 5:18) Makwerhu waxisati Melissa u ri: “Ku ve ni mikarhi leyi ndzi nga rila hikwalaho ka leswi ndzi karhatekeke. Kambe loko lava ndzi va khathalelaka va ndzi byela va ku, ‘Ndza swi khensa swilo hinkwaswo leswi u ndzi endlelaka swona,’ sweswo swa ndzi tsakisa swinene! Marito wolawo ma endla leswaku ndzi swi langutela emahlweni ku pfuka ndzi va khathalela hi siku leri landzelaka.” Makwerhu Ahmadu u hlamusela ndlela leyi a titwaka hayona loko van’wana va n’wi khensa. Yena ni nsati wakwe va khathalela muzala wakwe loyi a tshamaka na vona naswona a nga ni vuvabyi bya switshetshela. U ri: “Hambileswi a nga swi twisiseki hi ku helela swilo leswi hi titsonaka swona leswaku hi kota ku n’wi khathalela, swa hi tsakisa loko a hi khensa kumbe loko a tsala marito lama nge, ‘Ndza ku rhandza.’”

LESWI NGA KU PFUNAKA U TSHAMA U TSAKILE

9. Munhu loyi a khathalelaka van’wana a nga swi kombisa njhani leswaku wa titsongahata?

⁹ Titsongahate. (Swiv. 11:2) Hinkwerhu ku ni leswi hi tsandzekaka ku swi endla hikwalaho ka nkarhi ni matimba. Hikwalaho, swi ta lava u tiva leswi u kotaka ku swi endla ni leswi u nga kotiki ku swi endla. Naswona mikarhi yin’wana swi ta lava u ala loko van’wana va lava u va endlela swo karhi. Nakambe ku endla tano a hi xidyoho, u kombisa leswaku wa swi tiva leswi u kotaka ku swi endla ni leswi u nga kotiki ku swi endla. Hikwalaho, loko van’wana va lava ku ku pfuna, pfumela. Makwerhu Jay u ri: “A hi nge koti ku endla swilo hinkwaswo hi nkarhi wun’we. Hikwalaho, loko u tiva swilo leswi u nga kotiki ku swi endla swi ta ku pfuna leswaku u tshama u tsakile.”

10. Hikwalahokayini swi ri swa nkoka leswaku vanhu lava khathalelaka van’wana va va lava twisisaka? (Swivuriso 19:11)

¹⁰ Vana la twisisaka. (Hlaya Swivuriso 19:11.) Loko u twisisa, u ta tikhoma loko munhu a ku pfuka. Phela munhu loyi a twisisaka, u ringeta ku twisisa leswaku hikwalahokayini munhu a endla swilo hi ndlela yo karhi. I ntiyiso leswaku mavabyi man’wana ma nga endla munhu a endla swilo leswi a a nga ta swi endla loko a hanye kahle. (Ekl. 7:7) Hi xikombiso, munhu loyi hi ntolovelo a nga ni musa naswona a anakanyelaka a nga ha sungula ku ku tekateka hi marito kumbe a sungula ku va munhu wo karhata, a ku xopaxopa kumbe swi tika ku n’wi tsakisa. Loko u pfuna munhu loyi a vabyaka swinene, swi ta ku pfuna ku dyondza hi vuvabyi byakwe. Loko u ya u byi twisisa kahle vuvabyi byakwe, u ta ya u swi twisisa leswaku hikwalahokayini a tikhoma hi ndlela leyi a tikhomaka hayona.—Swiv. 14:29.

11. Hi swihi swilo swa nkoka leswi lava khathalelaka van’wana va faneleke va tinyika nkarhi wa swona siku ni siku? (Pisalema 132:​4, 5)

¹¹ Tinyike nkarhi wo tiyisa vuxaka bya wena na Yehovha. Mikarhi yin’wana, swi ta lava u tshika mitirho yin’wana leswaku u ta kota ku rhangisa “swilo leswi nga swa nkoka swinene.” (Filp. 1:10) Swin’wana swa swilo swa nkoka i ku tiyisa vuxaka bya wena na Yehovha. Hosi Davhida a a rhangisa ku gandzela Yehovha evuton’wini byakwe. (Hlaya Pisalema 132:​4, 5.) Hilaha ku fanaka, i swa nkoka leswaku u tinyika nkarhi masiku hinkwawo wa ku hlaya Bibele ni ku khongela. Makwerhu waxisati Elisha u ri: “Ndzi kota ku tshama ndzi tsakile hikuva ndza khongela ni ku anakanyisisa hi tipisalema leti chavelelaka. Xikhongelo xa ndzi pfuna swinene. Ndzi khongela eka Yehovha hi ku phindhaphindha leswaku a ndzi pfuna ndzi va ni ku rhula.”

12. Hikwalahokayini vanhu lava khathalelaka van’wana va fanele va tinyika nkarhi wo khathalela rihanyo ra vona?

¹² Tinyike nkarhi wo khathalela rihanyo ra wena. Vanhu lava tshamaka va ri ni swo tala swo swi endla, vo fana ni vanhu lava khathalelaka van’wana, swi nga ha va tikela ku dya swakudya leswi nga ni rihanyo hikuva a va na nkarhi lowu eneleke wo ya xava swakudya leswi nga ni rihanyo lerinene ni ku tlhela va swi sweka. Swa pfuna swinene emirini ni le miehleketweni ku dya swakudya leswi nga ni rihanyo ni ku tlhela u endla vutiolori. Hikwalaho, tinyike nkarhi wo endla swilo leswi nkarhi ni nkarhi. (Efe. 5:​15, 16) Ku engetela eka leswi, ringeta ku etlela tiawara leti ringaneke. (Ekl. 4:6) Swidyondzeki swi vula leswaku ku etlela swi pfuna leswaku byongo bya hina byi kota ku tivuyetela. Nhlokomhaka yin’wana leyi vulavulaka hi swa ta rihanyo, yi vula leswaku loko munhu a etlela tiawara leti ringaneke, a nge karhateki ngopfu naswona u ta kota ku tshama a rhurile hambiloko a ri eka xiyimo lexi tshikilelaka. Nakambe swi ta lava u tinyika nkarhi wo tlanga mitlango leyi ku tsakisaka. (Ekl. 8:15) Makwerhu waxisati loyi a khathalelaka munhu un’wana u hlamusela leswi n’wi pfunaka leswaku a tshama a tsakile. U ri: “Loko ri xe kahle, ndza huma ndzi ya tiphina hi masana. Kan’we hi n’hweti, mina na munghana wa mina hi endla swilo leswi hi tsakisaka.”

13. Hikwalahokayini swi ri swinene ku hleka? (Swivuriso 17:22)

¹³ U nga tshami u bohanile. (Hlaya Swivuriso 17:22; Ekl. 3:​1, 4) Ku hleka swa pfuna emirini ni le miehleketweni. Loko u khathalela munhu wo karhi, swi pfa swi nga fambi kahle. Kambe loko mi hleka hi swona swi ta ku pfuna leswaku u nga karhateki ngopfu. Nakambe loko u hleka ni munhu loyi u n’wi khathalelaka, swi ta tiyisa vuxaka bya n’wina.

14. Swi nga ku pfuna njhani ku vulavula ni munghana loyi u n’wi tshembaka?

¹⁴ Vulavula ni munghana loyi u n’wi tshembaka. Hambiloko u endla hinkwaswo leswaku u tshama u tsakile, mikarhi yin’wana u ta titwa u karhatekile. Loko sweswo swi endleka, swi ta ku pfuna ku vulavula ni munghana loyi a nga ta ku yingisela, a nga ku avanyisi kumbe a hundzeleta xiyimo xa wena. (Swiv. 17:17) Hikwalaho, loko a ku yingisela ni ku tlhela a ku chavelela swi ta ku pfuna leswaku u tshama u tsakile.—Swiv. 12:25.

15. Xana ku anakanyisisa hi ntshembo wa wena swi nga ku nyika ntsako hi ndlela yihi?

¹⁵ Anakanyisisa hi ndlela leyi vutomi bya n’wina byi nga ta va hayona eParadeyisini. Tsundzuka leswaku ntirho lowu u wu endlaka wa ku khathalela muvabyi kumbe mudyuhari i wa xinkarhana naswona a hi wona ntirho lowu Yehovha a a lava leswaku vanhu va wu endla loko a va vumba. (2 Kor. 4:​16-18) ‘Vutomi bya xiviri’ byi le ndleleni. (1 Tim. 6:19) Swi nga ku tsakisa ku vulavula ni munhu loyi u n’wi khathalelaka hi leswi mi nga ta swi endla eParadeyisini. (Esa. 33:24; 65:21) Makwerhu waxisati Heather u ri: “Mikarhi yo tala ndzi byela vanhu lava ndzi va khathalelaka ndzi ku, ku nga ri khale hi ta rhunga swin’we, hi tsutsuma ni ku tlhela hi khandziya swikanyakanya swin’we. Hi ta baka xinkwa ni ku tlhela hi swekela maxaka ya hina lama pfuxiweke swakudya. Hinkwerhu hi khensa Yehovha hikwalaho ka ntshembo wa hina.”

NDLELA LEYI VAN’WANA VA NGA PFUNAKA HAYONA

16. Hi nga endla yini leswaku hi pfuna munhu loyi a khathalelaka un’wana evandlheni? (Nakambe vona xifaniso.)

¹⁶ Pfuna vanhu lava khathalelaka van’wana leswaku na vona va kuma nkarhi wo wisanyana. Hinkwerhu evandlheni hi nga pfuneta hi ku va hi sala ni munhu loyi a khathaleriwaka. Hi ndlela yoleyo, lava va va khathalelaka va kota ku wisa ni ku kuma nkarhi wo endla swilo swa munhu hi yexe. (Gal. 6:2) Vahuweleri van’wana va tiendlele xiyimiso vhiki ni vhiki leswaku va pfuna loyi a khathalelaka mudyuhari kumbe muvabyi. Makwerhu waxisati Natalya loyi a khathalelaka nuna wakwe loyi a lamaleke u ri: “Makwerhu un’wana evandlheni u ta kan’we kumbe kambirhi hi vhiki leswaku a ta va ni nuna wa mina. Va tirha swin’we nsimu, va dya mabulo ni ku tlhela va hlalela tifilimi swin’we. Nuna wa mina u wu teka wu ri wa nkoka nkarhi lowu a wu hetaka ni makwerhu loyi naswona hikwalaho ka sweswo, ndzi kota kuma nkarhi wo wisa ni ku tiolola milenge.” Eka swiyimo swin’wana, u nga ha ya u ya etlela ekaya ra mudyuhari kumbe muvabyi leswaku u ya pfuna loyi a n’wi khathalelaka leswaku a kota ku etlela a nga kavanyetiwi.

17. Hi nga va pfuna njhani vanhu lava khathalelaka van’wana hi nkarhi wa tinhlengeletano ta vandlha?

¹⁷ Pfuna munhu loyi a khathalelaka van’wana hi nkarhi wa tinhlengeletano ta vandlha. Phela vanhu lava khathalelaka muvabyi kumbe mudyuhari a va vuyeriwi ngopfu eka tinhlengeletano ta vandlha, ta muganga ni ta xifundzha hikuva va khomekile hi ku endla ntirho wo khathalela. Hikwalaho, vamakwerhu evandlheni va nga pfuneta hi ku va va tshama ni muvabyi kumbe mudyuhari ku ringana nkarhi wo karhi kumbe tinhlengeletano hinkwato. Loko ku ve munhu loyi a khathaleriwaka a nga koti ku huma endlwini, swi nga va swinene ku ya khoma tinhlengeletano ta vandlha na yena hi Zoom kumbe hi endlelo rin’wana leswaku loyi a n’wi khathalelaka a kota ku ya etidyondzweni hi xiviri.

18. Hi nga va endlela yini swin’wana vanhu lava va khathalelaka van’wana?

¹⁸ Bumabumela vanhu lava va khathalelaka van’wana ni ku tlhela u va khongelela. Nkarhi na nkarhi, vakulu va fanele va khutaza vanhu lava va khathalelaka van’wana. (Swiv. 27:23) Nakambe hinkwerhu evandlheni swi nga ri na mhaka vutihlamuleri lebyi hi nga na byona, hi fanele hi va bumabumela vamakwerhu vo tano nkarhi na nkarhi. Hi nga tlhela hi kombela Yehovha leswaku a ya emahlweni a va nyika matimba ni ku va pfuna va tshama va tsakile.—2 Kor. 1:11.

19. I yini leswi hi nga swi langutelaka hi mahlongati?

¹⁹ Ku nga ri khale, Yehovha u ta sula mihloti eswikandzeni swa vanhu hinkwavo. Rifu na mavabyi a swi nge hi vi kona. (Nhlav. 21:​3, 4) “Loyi a lamaleke u ta tlula ku fana ni mhunti.” (Esa. 35:​5, 6) Switlhavi leswi vangiwaka hi ku dyuhala ni swikarhato leswi vaka kona hikwalaho ko khathalela maxaka ya hina lama vabyaka ku ta va xiphemu xa “swilo swa khale [leswi nga] ta rivariwa.” (Esa. 65:17) Hambi ku ri sweswi, loko ha ha rindzele ku vona switshembiso leswi swo tsakisa leswaku swi endleka, Yehovha a nge hi tshiki. Loko hi ya emahlweni hi titshega hi yena leswaku a hi nyika matimba, u ta hi pfuna hi “tiyisela hilaha ku heleleke [hi] nga heli mbilu naswona [hi] tsakile.”—Kol. 1:11.