Ndlela Leyi U Nga Tshikaka Ha Yona

AHI kanyingi munhu a tshika ku dzaha fole loko a ringeta ro sungula, swi fana niloko munhu a dyondza ku gada xikanyakanya. Kutani loko u tiyimisele ku tshika, u fanele u lunghekela ku tshamela ku ringeta kukondza u humelela. U nga ehleketi leswaku loko u rheta kutani u tlhela u dzaha, u va u tsandzekile. Dyondza swo karhi eka swona, swi teke ku ri ku rhetanyana loku u nga ta ku hlula. Hi leswi swiringanyeto leswi tirheke eka van’wana. Swi nga ha tirha kahle ni le ka wena.

Tibyele Leswaku U Lava Ku Tshika

■ Xo sungula, u fanele u tibyela leswaku swa fanela leswaku u endla matshalatshala ya ku tshika. Longoloxa swivangelo leswi endlaka leswaku u tshika, ku katsa ni mimbuyelo ya kona hinkwayo. Loko se u tshikile, ku pfuxeta swivangelo leswi swi nga tiyisa xiboho xa wena. Xivangelo lexikulu xo tshika i ku navela ku tsakisa Xikwembu. Bibele yi vula leswaku hi fanele hi rhandza Xikwembu hi miehleketo ya hina hinkwayo, hi mbilu ya hina hinkwayo, hi moya-xiviri wa hina hinkwawo ni hi matimba ya hina hinkwawo. A hi nge swi koti ku endla tano loko hi godzomberiwe hi fole.—Marka 12:30.

■ Kambisisa mikhuva ya wena ya ku dzaha ku vona nkarhi lowu u dzahaka ha wona ni xivangelo xa kona. Swi nga ha ku pfuna ku tsala ephepheni leswaku sigarete yin’wana ni yin’wana u yi dzaha rini naswona kwihi hi siku. Leswi swi nga ha ku pfuna u vona swiyimo leswi nga ha ku ringaka leswaku u tlhela u dzaha loko se u tshikile.

Veka Siku Leri U Nga Ta Tshika Ha Rona

■ Veka siku leri u nga ta tshika ha rona, kutani u ri fungha eka khalendara ya wena. I swinene ngopfu ku veka siku leri u nga ta va u nga tshikileriwanga ha nchumu. Loko siku rero ri fika, tshika hi ku helela—wo namba u ku swi thya, ehansi.

■ Cukumeta swindhichana swa nkuma, mecisi ni swo lumeka fole siku leri u nga ta tshika ha rona ri nga si fika. Hlantswa swiambalo swa wena hinkwaswo leswi nun’hwaka fole.

■ Kuma mpfuno eka vatirhi-kuloni, vanghana ni vandyangu leswaku va ku khutaza eka matshalatshala ya wena ya ku tshika. U nga chavi ku byela van’wana leswaku va nga dzahi laha u nga kona.

■ Hlela ku endla swo karhi hi siku leri u nga ta tshika ha rona. U nga ha ya endhawini leyi ku dzaha ku nga pfumeleriwiki eka yona, ku fana ni le muziyamu kumbe endlwini ya mintlango. U nga ha endla ni vutiolori—u hlambela, u rhendzeleka hi xikanyakanya kumbe hi milenge.

Loko U Ri Karhi U Tshika

Loko ku ri leswaku u dzaha ngopfu, u nga ha langutana ni swiphiqo swo karhi loko u tshika, leswi nga ha sungulaka endzhaku ka tiawara ti nga ri tingani loko se u mpakute sigarete ya wena yo hetelela. Leswi swi nga ha katsa ku nyangatseka, ximbilwambilwana, rivengo, ku karhateka, ntshikilelo, nkelunkelu, ku tshamela ku navela swakudya ni ku navela fole. Kumbexana dokodela wa wena a nga ha ku byela mirhi leyi nga ku pfunaka ku antswisa xiphiqo lexi.

■ Emavhikini ma nga ri mangani yo sungula yo nonon’hwa, dyana swakudya leswi nga ni tikhilojuli letitsongo, kutani u nwa mati yo tala. Van’wana va kume swi pfuna ku dya matsavu lama nga swekiwangiki, ku fana ni tikherotsi ni ti-celery. Loko u jima swi nga ku pfuna leswaku u nga nyuheli naswona u nga vi na rhumbu.

■ Papalata tindhawu ni swiyimo leswi nga ha ku ringaka leswaku u dzaha.

■ Lwana ni mianakanyo yo biha leyi nga ha ku ringaka leswaku u dzaha. Hi leswi swin’wana leswi munhu a nga ha swi anakanyaka loko a ri karhi a ringeta ku tshika: ‘Ndzi ta dzaha namuntlha ntsena leswaku ndzi swi kota ku langutana ni nkarhi lowu wo nonon’hwa.’ ‘Murhi wa mina i ku dzaha ntsena! ‘Fole a ri bihanga ngopfu; vanhu van’wana lava dzahaka ngopfu va hanya malembe yo tlula 90.’ ‘Ndzi fanele ndzi dlayiwa hi nchumu wo karhi.’ ‘Vutomi a byi tsakisi loko munhu a nga dzahi.’

■ Loko u navela ku tlhela u dzaha, rindzanyana. Loko wo yimanyana khume ra timinete, ku navela lokukulu ku nga ha hundza. Minkarhi yin’wana u nga ha tshikileleka ngopfu loko u ehleketa leswaku a wu nge he pfuki u dzahile. Loko u titwa hi ndlela yoleyo, ehleketa ntsena hi ku tshika swa siku rero ntsena.

■ Loko u lava ku tirhela Xikwembu, khongela u kombela mpfuno. Muvumbi wa hina la nga ni rirhandzu a nga va ‘pfuna hi nkarhi wa kona’ lava va lwelaka ku pfumelelanisa vutomi bya vona ni ku rhandza kakwe. (Vaheveru 4:16) Kambe u nga languteli ku vona hlori. U fanele u endla hi ku pfumelelana ni swikhongelo swa wena.

U Nga Ha Tlheli U Dzaha

■ Tin’hweti tinharhu to sungula ta tika swinene, kambe, hambiloko se ti hundzile, loko swi koteka, u fanele u papalata vanhu lava dzahaka ni swiyimo leswi nga ku ringaka leswaku u dzaha.

■ Hambiloko se ku hundze lembe kumbe ku tlula, u nga ha tlheli u dzaha, u nga tixisi hi ku ehleketa leswaku u ta dzaha ntsena loko u swi rhandza, swi tshike hilaha ku heleleke.

■ Ala ndzingo wa ku dzaha “sigarete yin’we ntsena.” Sigarete yin’we yi nga ha endla leswaku u dzaha tin’wana, naswona ku nga ri kungani, u ta va u tlange hi nkarhi wa wena loko u ri karhi u lwela ku tshika. Hambiswiritano, loko u ringeka kutani u dzaha sigarete yin’we, ku hava xivangelo xo dzaha yin’wana. Loko u wa, tlhela u pfuka.

Vadzahi va timiliyoni va swi kotile ku tshika. Na wena u nga swi kota ku tshika, loko u tiyimisela naswona u phikelela!