Swiharhi Leswi Nga eKhombyeni Swinene eMisaveni
HI MUTSARI WA XALAMUKA! ESPANIYA
I khale yingwe leyi vuriwaka lynx yi tiviwa hi ku vona ngopfu ni ku va ni rivilo. Loko munhu a kota ku twisisa timhaka kahle, vanhu va le Spaniya va vula leswaku u ni “matihlo ya lynx.” Khombo ra kona, ti-lynx ta le Spaniya (Lynx pardinus) se ti tiveka hi nchumu wun’wana lowu nga fambisaniki ni ku vona kumbe ku tlhariha ka tona. Ku vuriwa leswaku “i rixaka ra swiharhi leswi nga ekhombyeni lerikulu swinene ra ku hela emisaveni.”a
Emalembeni lama hundzeke ti-lynx ta le Iberia a ti kumeka ePortugal ni le Spaniya minkarhi yin’wana a ti kumeka ni le tindhawini ta le kule ta Pyrenees, le Furwa. Namuntlha, ti kumeka edzonga-vupela-dyambu bya Nhlonhle ya Iberia. Hambiswiritano, ko va ni mintlawa yimbirhi ntsena ya swiharhi leswi leyi engetelekeke, kambe leyin’wana yi hunguteke ngopfu.
Van’wana va vula leswaku nhlayo ya ti-lynx ta le Iberia yi hungutekile yi ya fika kwalomu ka 200. I yini lexi vangeke leswaku nhlayo leyi yi hunguteka hi ndlela leyi? Van’wana va vula leswaku xivangelo-nkulu i ku pfumaleka ka swakudya leswi ti swi dyaka ngopfu, ku nga mimpfundla, leyi dlayiweke hi ntungu wa myxomatosis. Ku engetela kwalaho, ti-lynx tin’wana ti dlayiwe hi vahloti kumbe ku tlumbiwa hi mimovha emagondzweni lamakulu. Naswona ndhawu leyi ti tshamaka eka yona yi hunguteke ngopfu. Xiviko xa sweswinyana xa Vandla ra Misava Hinkwayo ra Swiharhi xi vule leswaku swiphiqo leswi swi endle leswaku ti-lynx ti hunguteka kutani ti kumeka etindhawini to karhi letitsongo.
Hambileswi ku hlayisiweke mali leyi ringanaka R230 wa timiliyoni leswaku yi hlayisa ti-lynx leti nga ekhombyweni ro hela naswona ntlawa wa vatshila wa ha ku hlamusela xiyimo lexi tanihi lexi “chavisaka swinene.” Hi ku ya hi Nicolás Guzmán, murhangeri wa Vandla ro Sirhelela ni ku Khathalela ti-Lynx ta Misava Hinkwayo, National Plan for the Conservation of the Lynx, eka ti-lynx leti nga endliki na 200 leta ha riki kona enhoveni, ‘leti nga swi kotaka ku va ni vana ti le xikarhi ka 22 na 32 ntsena.’ U engeterile, ‘Ku pona ka tona ku titshege hi tona vini.’ Khombo ra kona, mhaka ya ti-lynx ta le Iberia yi kombisa xiyimo xa swiharhi hinkwaswo swo saseka leswi nga kona laha misaveni.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Ti-lynx ta le Spaniya a a ti wela eka ntlawa wa swiharhi leswi nga “ekhombyeni ra ku hela,” leswi nga eka Red List, ku nga nxaxamelo wa swiharhi leswi nga ekusuhi ni ku hela lowu tsariweke hi nhlangano lowu vuriwaka International Union for Conservation of Nature and Natural Resources.
[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 18]
Foto © Fernando Ortega
sos lynx