Xihlala Xa Christmas Xivangelo Xa Ku Va Hi Xi Endzela

HI MUTSARI WA XALAMUKA! LE FIJI

XIHLALA xa Christmas i xin’wana xa swihlala leswikulu swa 33 leswi kumekaka eLwandle ra Pacific leswi vumbaka tiko ra Kiribati.a Xihlala lexi xi aname 388 wa swikwere khilomitara, ku nga ndhawu leyi ringanaka ni swihlala leswin’wana swa Kiribati swa 32 hinkwaswo swi hlanganile. Xihlala xa Christmas xi ni vaaki va kwalomu ka 5 000, kasi eswihlaleni hinkwaswo swa Kiribati ku tshama vanhu va kwalomu ka 92 000.

Swihlala swa Kiribati swi ni maribye ya tikorale handle ka xin’we. Xihlala xa Christmas hi xona lexi nga ni maribye ya tikorale yo tala emisaveni hinkwayo!

Kasi nakambe xihlala lexi xi le kusuhi swinene ni layini ya misava leyi tirhisiwaka ku hlayela nkarhi. Vanhu lava tshamaka kwalaho hi vona vo sungula ku vona siku, lembe lerintshwa ni swiendlakalo swin’wana swa lembe ni lembe, swo tanihi ku tsundzuka rifu ra Yesu Kreste.b

Nakambe, ndhawu leyi yo saseka i ya risima hileswi swinyenyana swo tala swa le lwandle swi tshikelaka ni ku kurisa mavondlo ya swona emakhwatini ya kwalaho. Ka ha ku vuriwa leswaku swinyenyana leswi vuriwaka ti-sooty tern swa kwalomu ka 25 wa timiliyoni swi tshikela ni ku aka swisaka kwalaho.

A Xa Ha Tiviwi Hi Swinyenyana Ntsena

Loko Mukaputeni James Cook a fika exihlaleni lexi hi December 24, 1777 a ku nga ri na munhu loyi a a tshama kona. Kambe a ku ri ni swinyenyana swo tala swinene. Cook u xi thye Xihlala xa Christmas.c Ku vuriwa leswaku ndhawu leyi yi hete malembe yo tala yi nga tiviwi hi munhu handle ka swinyenyana.

Siku rin’wana loko hi endzile, muvalangisi wa Wildlife Conservation Unit u hi rungulele timhaka to tsakisa hi ndhawu leyi. Loko muvalangisi wa hina a ri karhi a famba na hina eribuweni, swinyenyana leswi vuriwaka ti-white tern a swi haha-haha ekusuhi na hina. A swi hahela ekusuhi swinene na hina, swi languta leswaku hi ya kwihi.

A ku ri ni swisaka swo tala swa ti-sooty tern etlhelo lerin’wana ra ribuwa. Ku ni magidi-gidi ya swinyenyana leswi, leswi taka eXihlaleni xa Christmas ku ta tshikela ni ku kurisa mavondlo ya swona. Loko swi fika, swi haha-haha ehenhla swi ri ndzeyani mavhiki yo hlayanyana swi yimele swinyenyana leswin’wana swi nga si sungula ku aka swisaka swa swona esaveni.

Mavondlo ya swona ma sungula ku haha elwandle loko ma ri ni tin’hweti tinharhu. A ma tlheleli lomu ma tswaleriweke kona kukondza ku hela malembe ya ntlhanu ku ya eka nkombo, loko se ma kurile ma lunghekela ku tshikela. Eka malembe wolawo hinkwawo, ma heta nkarhi wa wona wo tala ma ri eku haheni. Hikuva, tinsiva ta wona a ti na mafurha yo tala leswaku ma ta kota ku hlambela ematini.

Hi vone, swinyenyana leswi vuriwaka ti-black noddie, swi tshame eswisakeni swa swona ni mavondlo ya swona ni matandza ya swona lama nga siki tlhotlhorhaka. Ku hambana ni ti-white tern leti nga akiki swisaka, ti-black noddie tona ti akela mavondlo ya tona swisaka. Ti-white tern ti tshikela mandza ya tona ehenhla ka marhavi ya mirhi. Lexi pfunaka hi leswi mavondlo ya tona ma nga ni tincondzo leti kotaka ku khomelela kahle. Ku vona mavondlo lawa ma khomelele emarhavini swi hi tsakise ngopfu. Kasi ni leswikulu swa kona naswona swi sasekile, i swo basa kasi milomo ya swona i ya ntima.

Loko hi ri karhi hi famba, hi vone xinyenyana lexi vuriwaka shearwater, xi hi xondzolotile xi ri karhi xi fukamela mandza ya xona exikhwatanini. Xihlala xa Christmas hi xona xi nga ni swinyenyana swo tala swa muxaka lowu emisaveni hinkwayo. Naswona i ndhawu leyi swinyenyana leswi vuriwaka Polynesian storm petrel na Phoenix petrel swi tshikelaka eka yona. Ku ni swinyenyana swo hambana-hambana leswi tshikelaka exihlaleni lexi, swo kota swinyenyana swa swipesu swo tshuka, ti-masked booby, ti-brown booby, ti-red-footed booby, ti-brown noddy ni ti-frigate.

Ti-frigate a ti haha hi ndlela leyi hlamarisaka ti pewuka-pewuka emoyeni, ti tekela swinyenyana leswin’wana tinhlampfi ti ri karhi ti haha-haha ni ku rholela masalela lama siyiweke hi vaphasi va tinhlampfi. Vuswikoti byo haha hi ndlela leyi bya xi pfuna swinene hikuva a xi swi koti ku famba ehenhla ka mati. Kasi ti-sooty tern tona, tinsiva ta tona ti ngheniwa hi mati hi ku olova, naswona timpiko ta tona i tikulu lerova i ntirho loko ti suka ti haha.

Hi byeriwe leswaku xinyenyana xa buraweni lexi hi xi voneke eku sunguleni xi vitaniwa Pacific golden plover. I xin’wana xa swinyenyana leswi tshamelaka ku rhurha leswi talaka ku wisa exihlaleni lexi hi xixika endzhaku ko haha mpfhuka wo leha swi huma laha swi tshikelaka kona ehenhla ka Arctic Circle. Vuswikoti bya swona byo haha byi swi endla swi kota ku ta fika laha, ku nga mpfhuka wa kwalomu ka 2 100 wa tikhilomitara ku suka edzongeni wa xihlala xa Honolulu, le Hawaii.

Xikongomelo-nkulu Xa Hina Xo Endzela Ndhawu Leyi

Hi tala ku endzela ndhawu leyi ku nga ri ku ta vona swinyenyana kambe ku ta pfuxela Timbhoni-kuloni, hi va na tona eminhlanganweni ni ku chumayela na tona. Ku va ekule swinene ni vanhu swi endla leswaku vamakwerhu va langutana ni swiphiqo swo hambana-hambana. Hi xikombiso, emalembeni lama hundzeke, loko ku fe Mbhoni yin’wana swi nga languteriwanga, nsati wa yona u boheke ku nyikela nkulumo ya xilahlo hikuva a ku nga ri na un’wana loyi a a ta yi nyikela. A a lava leswaku lava teke enkosini, va twa ntshembo lowu Bibele yi wu vulaka hi ta lava feke.—Yohane. 11:25; Mintirho. 24:15.

Ku ni vuhundzuluxeri byinharhu lebyinene bya Bibele ku katsa ni tibuku tin’wana ta Bibele hi tindzimi ta kwalaho. Kambe, Timbhoni ta Yehovha ti humesa magazini wa Xihondzo xo Rindza n’hweti ni n’hweti hi ririmi ra Xigilbert ni minkandziyiso yin’wana ya Bibele. Mhaka leyi yi hlamarisa vo tala hileswi ririmi leri ri vulavuriwaka hi vanhu lava nga tluriki 100 000 emisaveni hinkwayo. Minkandziyiso leyi ya Bibele yi pfuna Timbhoni leti ku va ni minhlangano ya tona nkarhi ni nkarhi ni ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu hilaha Yesu a leriseke hakona.—Matewu 24:14; Vaheveru 10:24, 25.

Swo famba swi endla leswaku vaendzi swi va tikela ku famba-famba exihlaleni lexi. Mavito yo fana na Banana, London, Paris, Poland, Tennessee na Tabwakea i mavito ya madoroba yo tala exihlaleni lexi, leswi kombaka lomu vaendzi va khale va ndhawu leyi a va huma kona. Xisweswo u nga twa munhu exihlaleni lexi a ku u ta famba hi patu ku suka eLondon ku ya ePoland a hundza hi le Tennessee ku nga si hela tiawara tinharhu!

Eka rin’wana ra maendzo ya hina, dokodela un’wana la nga ni musa u hi rhambe leswaku hi famba na yena le Poland, leswi swi endle leswaku hi kota ku chumayela endhawini yoleyo ro sungula. Leswi a hi ta heta tiawara timbirhi ntsena le Poland, a ho tsutsuma kunene loko hi nghena hi muti na muti leswaku hi ta fikelela miti hinkwayo. Hinkwavo lava hi yeke eka vona va ri tsakele ngopfu rungula ra hina ra Bibele kutani va teka ni tibuku leti a hi ri na to, a va hlamale ngopfu ku vona tibuku leti tsariweke hi ririmi ra rikwavo.

Ha va rhandza swinene vanhu lava va le Xihlaleni xa Christmas. Naswona hi swi rhandza swinene swinyenyana swo hambana-hambana leswi kumekaka kwalaho. Khale koloko Mukaputeni Cook a nga ha va a ehlekete leswaku xihlala lexi “i xa swinyenyana” ntsena, kambe namuntlha a swi tano. Ku ni vanhu lava vulaka leswaku ndhawu leyi hi le kaya ka vona.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Mimepe eka matluka 16]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

Xihlala xa Christmas

Banana

Tabwakea

London

Paris

Poland

Layini ya misava leyi tirhisiwaka ku hlayela nkarhi

[Xifaniso eka tluka 16]

Swinyenyana leswi vuriwaka ti-“frigate”

[N’wini wa Xifaniso]

GaryKramer.net

[Xifaniso eka tluka 17]

“White tern”

[N’wini wa Xifaniso]

© Doug Perrine/ SeaPics.com

[Xifaniso eka tluka 17]

Ti-“brown booby”

[N’wini wa Xifaniso]

Valerie & Ron Taylor/ ardea.com

[Xifaniso eka tluka 18]

Hi ri eku chumayeleni ni Timbhoni ta kwalaho

[Mfungho wa Vini va Xifaniso eka tluka 18]

GaryKramer.net