Swivutiso Swa Vahlayi
◼ Hikwalaho ka yini Nawu wa Xikwembu wu vula leswaku wanuna wa Muisrayele loyi a veke ni vuxaka bya rimbewu ni wanhwana la nga si vutiwaka a a fanele ku n’wi teka naswona a a nga ta n’wi tshika?
Eka Eksoda 22:16, 17 na Deuteronoma 22:28, 29, hi kuma nawu lowu, lowu van’wana va vulaka leswaku wu vonaka wu ri hava ntwela-vusiwana eka vavasati. Kahle-kahle, wu khutaza mpimanyeto lowu tlakukeke wa mahanyelo lamanene eka vavanuna ni vavasati.
Deuteronoma ndzima 22 yi nyikele milawu yo hambana-hambana ya ndyangu. Hi xikombiso, yi hlamusele hi xiyimo xa wanuna loyi a nga ha n’wi rhandziki nsati wa yena naswona a vula leswaku a nga n’wi kumanga a ri nhwana. Yi tlhela yi nyikela milawu ya Xikwembu hi vuoswi ni ku pfinya. Kutani ha hlaya:
“Kungaku loko wanuna a hlangana ni wanhwana l’a nga v̌utiwangiki, kutani a ṅwi khoma a etlela na yena, kambe v̌a v̌oniwile; e wanuna l’a etleleke na yena o ta nyika tata wa wanhwana e tišikele ta 50 ta silver, kutani o ta v̌a nsati wa yena hikuv̌a o ṅwi sinḍisile, a nga ka a nga ṅwi ṭhiki ku hanyeni ka yena hikwaku.”—Deuteronoma 22:28, 29.
Leyi a ku ri mhaka ya vuxaka bya rimbewu bya nsindziso ni/kumbe vumbhisa. Loko wanuna wa mahanyelo yo biha a titwe a ntshunxekile ku va ni vuxaka bya rimbewu ni wanhwana (wanhwana) hi yena a nga ta lahlekeriwa swinene. Handle ka ku koteka ka leswaku a nga ha va ni n’wana wo pfumala tatana, xiyimo xa yena tanihi mutekiwa xi hungutekile, hikuva Vaisrayele vo tala va nge swi lavi ku n’wi teka loko a nga ha ri nhwana. Hambi swi ri tano, i yini lexi a xi ta sivela wanuna ku tlanga hi wanhwana? Nawu wa Xikwembu ‘wo kwetsima, wa ku lulama ni vunene’ a wu ta n’wi sivela.—Varhoma 7:12.
Nawu wa Muxe a wu ri ni lunghiselelo ro pfumelela wanuna ku tshika nsati wakwe hikwalaho ka swivangelo swo karhi. (Deuteronoma 22:13-19; 24:1; Matewu 19:7, 8) Kambe leswi hi swi hlayaka eka Eksoda 22:16, 17 na Deuteronoma 22:28, 29 swi komba leswaku lunghelo ro tshika nsati a ri nyamalala endzhaku ka vuoswi bya le mahlweni ka vukati. Kutani, leswi swi nga ha endla wanuna (kumbe wansati la nga tekiwangiki) ku lwisana ni ndzingo wo hlanganyela eka vuoswi. Wanuna a a nga ta ehleketa a ku, ‘U sasekile naswona wa nyanyula, kutani ndzi ta va ni nkarhi lowunene na yena hambi leswi ku nga riki muxaka lowu ndzi lavaka ku wu teka.’ Ku ri na sweswo, nawu lowu wu ta sivela ku tikhoma ko biha hi ku endla leswaku wihi na wihi la wu tlulaka a byarha vuyelo bya nkarhi wo leha bya vuoswi—hi ku boheka ku tshama ni munghana loyi un’wana wa vukati vutomi bya yena hinkwabyo.
Nawu nakambe wu hungute xiphiqo xa vana vo pfumala vatatana. Xikwembu xi lerisile: “L’a tŝariweke hi la’v̌a nga tekanangiki a nga ka a nga ngheni nhlengeletanweni ya Yehova.” (Deuteronoma 23:2) Hikwalaho loko wanuna loyi a kanganyiseke wanhwana a fanela ku n’wi teka, vuoswi bya vona a byi nga ta tisa n’wana wo pfumala tatana exikarhi ka Vaisrayele.
Kavula, Vakriste va hanya eka matshamelo lama hambaneke ni ya Vaisrayele va khale. A hi le hansi ka swileriso swa Nawu wa Muxe, ku katsa nawu lowu lerisaka vukati bya vanhu vambirhi lava endleke vuoswi byo tano. Hambi swi ri tano, a hi nge teki ku oswa emahlweni ka vukati tanihi nchumu lowu nga vuliki nchumu. Vakriste va fanele ku anakanya swinene hi mimbuyelo ya nkarhi wo leha, tanihi leswi nawu lowu wu susumeteleke Vaisrayele ku endla tano.
Ku kanganyisa munhu la nga tekiwangiki swi onha lunghelo ra munhu loyi ro nghenela vukati bya Vukriste tanihi wanhwana la baseke (wa xinuna kumbe wa xisati). Vuoswi bya le mahlweni ka vukati nakambe byi khumba timfanelo ta munhu un’wana ni un’wana loyi a nga vaka munghana wa munhu loyi, hi leswaku, mfanelo ya munhu yoloye yo tekana ni Mukriste la tengeke. Eka hinkwaswo, vuoswi byi fanele ku papalatiwa hikuva Xikwembu xi ri byi hoxile; i xidyoho. Hi laha ku faneleke muapostola u tsarile: “Na swona ku rhandza ka Xikwembu hi loku: Hi leswaku mi endliwa lava tengeke, hi ku fularhela vuoswi hinkwabyo.”—1 Vatesalonika 4:3-6; Vaheveru 13:4.