Tiyisela eNtirhweni Wa Vuphayona
TIMBHONI TA YEHOVHA ta kwalomu ka 4 500 000 ti twarisa mahungu lamanene emisaveni hinkwayo. Exikarhi ka tona ku ni maphayona kumbe vatwarisi va Mfumo va nkarhi hinkwawo lava tlulaka 600 000. Lava va nga eka vuthu leri ra maphayona va katsa vana lava nge hansi ka malembe ya khume-nharhu ku ya eka lava dyuhaleke lava nga emalembeni ya va-90 hi vukhale. Va huma eka mindhavuko ni mahanyelo yo hambana.
A swi kanakanisi leswaku hinkwavo vachumayeri lava vo tshembeka va nkarhi hinkwawo va lava ku humelela evutirhelini bya nkarhi hinkwawo. Vo tala va lava ku wu endla ntirho-vutomi wa vona. Van’wana a va swi koti ku endla tano hikwalaho ka swivangelo swo karhi. Kambe, van’wana va swi kotile ku ya emahlweni va phayona hambi va ri ni swirhalanganya swa timali, rihanyo, ku hetiwa mongo, ni swirhalanganya swin’wana. Kutani vachumayeri va nkarhi hinkwawo va nga langutana njhani ni swirhalanganya swo tano kambe va hambeta va tiyisela entirhweni wa vuphayona?
Ku Hlangavetana Ni Swilaveko Swa Timali
Hi ntolovelo, maphayona ma endla mintirho ya ku tihanyisa leswaku ma hlangavetana ni swilaveko swa wona, hi laha muapostola Pawulo a endleke ha kona. (1 Vatesalonika 2:9) Eswiphen’wini swo tala swa misava, va langutana ni ku tlakuka ngopfu ka minxavo ya swakudya, swiambalo, tindlu, ni swo famba. Swi tala ku tika ku kuma ntirho wa le tlhelo wo tihanyisa, lowu va wu lavaka. Loko yi kumeka, mintirho yo tano yi tala ku holela mali leyitsongo, naswona a yi pfuni hi ndzindza-khombo.
Loko hi hambeta hi ‘rhanga hi ku lava Mfumo wa Xikwembu ni ku lulama ka xona,’ hi nga va ni ntshembo wa leswaku Yehovha u ta hi nyika leswi hi swi pfumalaka hi tlhelo ra nyama. Hikwalaho loko maphayona ma tshikileleka hi tlhelo ra timali, ‘a ma fanelanga ma karhateka hi swa siku leri landzelaka.’ (Matewu 6:25-34) Loko va hambeta va endla matshalatshala ya xiviri yo tlhantlha swirhalanganya swo tano, ripfumelo leri tiyeke eka Yehovha ri ta va sivela ku vilela hi ndlela leyi nga fanelangiki.
Loko munhu a langutane ni swirhalanganya swa timali, kumbexana swixavaxavana swi nga hungutiwa. Hi ku cinca kungu ra matirhiselo ya mali, swi nga ha koteka ku fikelela swilaveko, hambi leswi ku nga riki swilaveko swa swilo leswi vonakaka ntsena. Leswaku ku hungutiwa timali, maphayona man’wana ma tshame swin’we ni Vakreste van’wana endlwini. Leswaku va pfuna vana va vona va phayona, vatswari va va nyika tindlu mahala kumbe hi mali ya le hansi. Van’wana va pfuna maphayona hi swakudya ni ku ma hakelela swo famba. Kambe maphayona a ma fanelanga ma va mpingu eka van’wana, hikuva ma ni ndzhwalo lowu nga wa Matsalwa wa leswaku ma tiwundla.—2 Vatesalonika 3:10-12.
Mali ya swo famba yi nga hungutiwa hi ku pfunana ni maphayona man’wana. Loko maphayona mambirhi ma ri ni mimovha, ma nga ha endla ntirho wo chumayela swin’we endhawini yin’we, ma tirhisa movha wun’we ivi ma hunguta timali leti lavekaka ta ku tirhisa mimovha yimbirhi. Maphayona lama nga riki na mimovha ma nga ha hlangana ni lama nga na yona ma pfunana ku hakela mali yo famba ha yona. Nakambe mali yo famba-famba yi nga hungutiwa hi ku tirha nsimu ya le kusuhi ngopfu-ngopfu hi ku famba hi milenge. Ematikweni yo tala maphayona ma tirhisa swo famba swa mani na mani leswi nga durhiki.
Un’wana wa lava hluleke swirhalanganya swa timali ivi va khomelela entirhweni wa nkarhi hinkwawo a a ku ri Newton Cantwell ni nsati wakwe. Va xavise purasi ra vona va sungula ku phayona ni vana va vona va tsevu eka lava nkombo hi 1932, hi nkarhi wa Nsiko Lowukulu. Makwerhu Cantwell u tsarile a ku: “Xuma hinkwaxo lexi hi xi kumeke loko hi xavisa purasi ra hina xi hele hi xihatla—xo tala xa xona hi xi tirhise ku hakela swikweleti eka madokodela. Ha tsundzuka leswaku loko hi rhurhela exiavelweni xa hina xa vumbirhi, a hi ri ni mali yo hakelela yindlu ku ringana mavhiki mambirhi lama taka, ivi ku sala [R15] ntsena. Hambi swi ri tano, a hi swi tiva leswaku Yehovha u ta hi phamela ntsendze loko hi chivirikela ku endla ntirho wa hina. . . . Hi dyondze ku londzovota hi tindlela to hambana-hambana. Loko hi rhurhela ensin’wini leyintshwa, hi xikombiso, a ndzi vulavula ni vini va switichi swa petirolo ndzi va hlamusela leswaku hi fambisa mimovha yinharhu hi siku mayelana ni ntirho wa hina wa Vukreste. Leswi a swi tala ku endla leswaku hi kuma petirolo hi mali ya le hansi. Majaha ya hina ma sungule ku dyondza ku lunghisa mimovha ya hina, va hi hlayisela mali yo tala yo yi hakela valunghisi va mimovha.” Xisweswo va ka Cantwell va swi kotile ku humelela eka swirhalanganya swa timali ivi va tiyisela entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Makwerhu Cantwell a ha ri enxaxamelweni wa maphayona loko a fa a ri ni malembe ya 103 hi vukhale.
Ku Kuma Ntirho Wa Le Tlhelweni
Maphayona lamanyingi ma tihlayisa hi mintirho ya le tlhelo. Leswaku a tihlayisa evutirhelini eKorinto, Pawulo u tirhe ku endla matende swin’we ni vapfumeri-kulobye Akwila na Prisila. (Mintirho 18:1-11) Namuntlha, vamakwerhu va moya va swi tsakela hakanyingi ku nyika maphayona ntirho wa le tlhelo wo tihanyisa. Maphayona man’wana ma kume ntirho wo tano eka mintirho ya vuyimeri leyi nyikaka ntirho wa nkarhinyana. Ripfumelo eka Xikwembu i ra nkoka, naswona xikhongelo lexi humaka embilwini xi hlawulekile leswaku hi kongomisiwa hi xona eku endleni ka swiboho swa mintirho.—Swivuriso 15:29.
Phayona rin’wana ri ri: “Endzhaku ka ku kuma matimba swinene hi ku anakanyisisa hi xikhongelo, ndzi tivise mulanguteri wa mina leswaku vutirheli bya mina i vutihlamuleri lebyikulu bya munhu hi yexe ni leswaku a ndzi nga ta swi kota ku amukela xikhundlha xa nkarhi hinkwawo. Hi Wavunharhu la landzeleke, ndzi vutisiwe leswaku xana ndzi nga tlhela ndzi ehleketisisa hi ntirho lowu, kambe ndzi nga tirhi nkarhi hinkwawo. Ndzi wu amukele hi ntsako.” U nga honisi matimba ya xikhongelo, naswona fambisana ni swikhongelo swa wena hi mintirho.
Maphayona ma nga ha kuma swi ri vutlharhi ku byela lava va nga ta va vaqachi va vona leswaku xikongomelo xa vona xo lava ntirho wo khomisa i ku tihlayisa evutirhelini. Va nga ha vula masiku lawa va kumekaka ha wona ni ntsengo wa tiawara leti va nga tirhaka tona hi vhiki. Vamakwerhu vambirhi va xisati lava tswariweke hi munhu un’we va kote ku avanyiselana ntirho wa nkarhi hinkwawo eka feme ya le nawini yo nyikela switsundzuxo, lowu a wu pfumelela un’wana ni un’wana wa vona ku tirha masiku mambirhi ni hafu hi vhiki. Leswi swi va endle va tshama va ri maphayona ku kondza va ya eXikolweni xa Bibele xa Gilead xa Watchtower ivi va amukela swiavelo swa vurhumiwa.
Mintirho yo hambana-hambana leyi amukelekaka hi tlhelo ra Matsalwa yi nga kumeka hi ku bula ni vapfumeri-kuloni ni van’wana kumbe hi ku kamba switiviso swa le ka maphepha-hungu. Ku titsongahata ka pfuna, hikuva ku nga endla maphayona ma nga vi na rihlawulo ngopfu mayela ni mintirho leyi ma nga yi endlaka. (Ringanisa Yakobo 4:10.) Leswaku va ya emahlweni va phayona swi nga lava leswaku va endla mintirho ya le tlhelweni leyi vanhu va yi tekaka yi ri ya le hansi kumbe ya lava nga dyondzangiki. Loko ntirho wo tano wu amukeleka, ntsena u tsakela wun’wana, eku heteleleni u nga ha swi kota ku cinca ntirho.
Rihanyo Leri Nga Tsakisiki Ni Ku Hetiwa Mongo
Van’wanva va fanela ku tshika ntirho wa vuphayona hikwalaho ka swirhalanganya leswikulu swa rihanyo. Hambi swi ri tano, loko maphayona ma nga vi na magugu emhakeni leyi, ma nga kuma leswaku vuvabyi byi nga tshunguriwa kumbe rihanyo ri nga antswa swinene eka vona leswaku va ya emahlweni va phayona. Vo tala va nga phayona hambi va ri ni swiphiqo swa rihanyo hikuva va kuma vutshunguri, ni ku namarhela ndlela yo dya swakudya leswi va faneleke, naswona va wisa ni ku endla vutiolori lebyi lavekaka. Mulanguteri la famba-fambaka u vone phayona ra xisati ri karhatiwa swinene hi ku pandza ka marhambu lerova a a lava ku pfuniwa leswaku a famba hi yindlu ni yindlu loko a ri evutirhelini. (Mintirho 20:20) Kambe, yena ni nuna wakwe va fambise 33 wa tidyondzo ta le kaya ta Bibele naswona va pfune vanhu va 83 leswaku va amukela ntiyiso wa Xikwembu. Hi ku famba ka nkarhi rihanyo rakwe ri antswile, naswona endzhaku ka 11 wa malembe loko a ya eXikolweni xa Ntirho wa Vuphayona ku pandza lokuya ka marhambu a ku nga ha ri kona.
Ku hela mongo ku nga vangela van’wana leswaku va tshika vutirheli bya vuphayona. (Swivuriso 24:10) Phayona rin’wana ri byele mulanguteri la famba-fambaka ri ku: “Ndzi ta tshika ku phayona. . . . Ndzi ni swikweleti leswi ndzi faneleka ku swi hakela.” A pfumala manghilazi ya mahlo lama ringanaka 60 wa tirhandhi. “Xana u ta tshika vuphayona hikwalaho ka mali leyi lavekaka ya [60 wa tirhandhi]?” ku vutisa mulanguteri. Ku ringanyetiwe leswaku phayona leri ri ya tirha siku rin’we endhawini ya kwalaho laha ku byariwaka kofi, a hola 60 wa tirhandhi, a xava manghilazi, ivi a ya emahlweni a phayona. Mabulo man’wana ma kombe leswaku xirhalanganya lexikulu a ku ri ku hetiwa mongo hi timali ta ku lunghisa movha. Ku bumabumeriwe leswaku phayona leri ri hunguta timali hi ku endla leswaku siku ni siku ri chayela mpfhuka wa tikhilomitara ti nga ri tingani ematshan’wini yo famba ndhawu yo leha. Nakambe u tsundzuxiwe ku hlayisa vumoya bya yena. Phayona leri ri tirhise xitsundzuxo lexi kutani endzhaku ka tin’hweti ta tsevu ri amukela xirhambo xo ya eXikolweni xa Gilead. Endzhaku ko thwasa u averiwe etikweni rimbe naswona u tirhe eka rona hi ku tshembeka ku ringana malembe yo tala ku kondza a fa. Ina, mikateko leyikulu yi va kona loko hi nga pfumeleri ku hetiwa mongo kambe hi kumbuka leswaku Yehovha u na hina.
Tlangela Lunghelo Ra Wena Ro Va eNtirhweni
Hambi ku ri ni miringo yo tanihi ku pfumala ni nkarhi wa ndlala, Pawulo u langute vutirheli byakwe tanihi rifuwo. (2 Vakorinto 4:7; 6:3-6) Hambi loko malandza lamanyingi ya Yehovha ma langutane ni maxangu ni nxaniso namuntlha eAfrika, Asia, Yuropa Vuxa, ni kun’wana ma khomelele ka lunghelo ra wona ro phayona. Hikwalaho, loko u langutana ni miringo, endla matshalatshala hinkwawo yo tiyisela entirhweni lowu wu nga lunghelo, leswaku ku ta dzunisiwa Yehovha.
Maphayona lamanyingi ma kote ku nghenela ntirho wo chumayela wa nkarhi hinkwawo hikwalaho ko olovisa mahanyelo ya wona ntsena. Ku fana na Pawulo, va ale swilo leswi vonakaka ivi va hlakulela ku eneriseka hi “swakudya ni tinguvu.” Leswaku va tiyisela entirhweni wa vuphayona, va fanele ku tshama va eneriseka hi swilo leswi nga swa nkoka. (1 Timotiya 6:8) Ntsako wu tisiwa hi ku tlangela malunghelo lawa hi nyikiweke hi Xikwembu, hi ma veka ehenhla ka swilo leswi vonakaka leswi hi nga na swona.
Hi xikombiso: Anton Koerber u ve ni lunghelo ro vulavula hi Mfumo eka vatirhela-mfumo eWashington, D.C. U tirhe nkarhi wo leha a ri phayona naswona a va mulanguteri wa muganga hi va-1950. Van’wana eka khale ka van’wamabindzu-kulobye va n’wi byele rhengu leri a ri ta n’wi endla a kota ku tibindzulela mamiliyoni-nharhu wa tirhandhi. Kambe, leswaku a endla tano, a swi lava leswaku a nyikela nkarhi wakwe hinkwawo etimhakeni ta bindzu ku ringana lembe. Endzhaku ko khongelela ku kongomisiwa ni ku va ni moya wa mianakanyo leyi hlutekeke, u te: “A swi koteki leswaku ndzi tshika malunghelo lamakulu ya ku tirhela Yehovha laha hambi lembe rin’we, hambi mali hinkwayo leyi nge misaveni. Ku tirhela vamakwerhu laha Washington swi hlawuleke ngopfu eka mina, naswona ndza swi tiva leswaku laha ndzi kuma mikateko ya Yehovha. A ndzi kanakani leswaku a ndzi ta endla [mamiliyoni-nharhu wa tirhandhi], kambe eku heleni ka lembe ro hanya vutomi byo tano, xana a ndzi ta va njhani emoyeni, kumbe ni le nyameni?” Kutani u ale nyiko yoleyo. Ku tlangela malunghelo ya vona hi ndlela leyi fanaka swi pfune lavanyingi leswaku va tiyisela entirhweni wa vuphayona.
Mayana mikateko yonghasi leyi kumiwaka hi maphayona! I nkateko ku heta tiawara to tala u vulavula hi vuhosi bya Yehovha lebyi vangamaka. (Pisalema 145:11-13) Hikwalaho ka ku nyikela nkarhi wonghasi evutirhelini, maphayona ma ni nkateko wo yisa nchavelelo wa moya eka swisiwana ni lava tshikileriwaka, ni lava vabyaka kumbe lava nga ni gome, ni van’wana lava tshovekeke timbilu, lava lavaka ntshembo lowu tiyeke. Hikwalaho, loko swiyimo swi hi pfumelela ku nghenela ntirho wo chumayela wa nkarhi hinkwawo, kunene hi ta kuma mikateko yo tala. I ‘mikateko ya Yehovha leyi fuwisaka.’ (Swivuriso 10:22) Naswona i mpfuno wakwe swin’we ni mikateko yakwe leswi endlaka vatwarisi vo tala va Mfumo va khomelela hi ntsako entirhweni wa vuphayona.