Xiengetelo

Swivutiso Leswi Vatswari Va Swi Vutisaka

“Ndzi nga endla yini leswaku n’wana wa mina a vulavula na mina?”

“Xana ndzi fanele ndzi vekela n’wana wa mina nkarhi lowu a faneleke a vuya ha wona ekaya?”

“Ndzi nga n’wi pfuna njhani n’wana wa mina wa nhwanyana leswaku a va ni langutelo lerinene emhakeni yo hlawula swakudya leswi a swi dyaka?”

Leswi i swin’wana swa swivutiso swa 17 leswi hlamuriwaka eka Xiengetelo lexi. Xiengetelo lexi xi hambanisiwe hi swiyenge swa tsevu naswona xi ni swikombo leswi fambisanaka ni tindzima leti faneleke eka Vholumo 1 na Vholumo 2 ta tibuku leti nge Swivutiso Leswi Vantshwa Va Swi Vutisaka—Tinhlamulo Leti Tirhaka.

Hlaya rungula ra kona. Loko swi koteka bula ha rona ni loyi u tekaneke na yena. Kutani tirhisa nkongomiso wa kona leswaku u pfuna vana va wena. Tinhlamulo leti u nga ta ti kuma laha ta tshembeka. A ti sekeriwanga eka vutlhari bya munhu lebyi nga hetisekangiki kambe ti sekeriwe eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele.—2 Timotiya 3:16, 17.

290 Ku Vulavurisana

297 Milawu

302 Ntshunxeko

307 Timhaka Ta Masangu Ni Ku Gangisana

311 Timhaka Leti Khumbaka Ndlela Leyi Munhu A Titwaka Ha Yona

315 Vuxaka Lebyinene Na Yehovha

KU VULAVURISANA

Xana swi bihe kwihi ku holova ni loyi ndzi tekaneke na yena kumbe ni vana va mina?

A swi koteki ku sivela timholovo evukatini. Kambe swi titshege hi n’wina leswaku mi ti lulamisa njhani. Vantshwa ta va khumba swinene timholovo ta vatswari va vona. Leyi i mhaka leyi yi faneleke yi tekeriwa enhlokweni hikuva entiyisweni, loko vana va n’wina va nghenela vukati, va tala ku tekelela ndlela leyi mi endlaka swilo ha yona evukatini bya n’wina. Ha yini loko mi holova mi nga tirhisi nkarhi wolowo leswaku mi va komba tindlela letinene ta ku tlhantlha timholovo? Ringetani swiringanyeto leswi landzelaka:

Yingisa. Bibele yi hi byela leswaku hi “hatlisa emhakeni yo twa, [hi] nonoka emhakeni yo vulavula, [hi] nonoka emhakeni ya vukarhi.” (Yakobo 1:19) U nga nyanyisi xiyimo hi ku ‘tlherisela swo biha hi swo biha.’ (Varhoma 12:17) Hambiloko loyi u tekaneke na yena a tikomba a nga lavi ku yingisa, wena yingisa.

Tikarhatele ku hlamusela ematshan’weni ya ku xopaxopa. Hi moya wo rhula, byela loyi u tekaneke na yena ndlela leyi swiendlo swa yena swi ku khumbeke ha yona. (“Swi ndzi twisa ku vava loko u . . . ”) U nga hehli kumbe u xopaxopa. (“A wu na mhaka na mina.” “A wu si tshama u yingisa.”)

U nga vulavuli hi nkarhi wolowo. Minkarhi yin’wana i swinene ku tshika mhaka ivi mi yi vulavula loko moya se wu rhurile. Bibele yi ri: “Ku sungula ka mholovo ku fana niloko munhu a pfulela mati; hikwalaho loko mholovo yi nga si pfuka, suka.”—Swivuriso 17:14.

Havumbirhi bya n’wina kombelani ku rivaleriwa—naswona loko swi fanela mi nga kombela ku rivaleriwa ni le ka vana va n’wina. Brianne la nga ni malembe ya 14, u ri: “Minkarhi yin’wana endzhaku ka loko vatswari va mina va holovile, a va kombela ndzivalelo eka mina ni le ka buti hikuva a va yi tiva ndlela leyi swi hi khumbaka ha yona.” Nchumu wun’wana wa nkoka lowu u nga wu dyondzisaka vana va wena i ndlela yo vula hi ku titsongahata u ku, “ndzi khomeleni.”

Kambe, ku vuriwa yini loko xiphiqo xa kona xi katsa ku holova ni vana va wena? Kambisisa loko u nga cheli peritolo endzilweni u nga swi xiyi. Hi xikombiso, languta xiendlakalo lexi nga eku sunguleni ka Ndzima 2 eka tluka 15 ra vholumo leyi. Xana wa swi vona swilo swin’wana leswi mana wa Rachel a swi endleke leswi endleke leswaku ku va ni mholovo? U nga swi papalata njhani ku holova ni n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi? Ringeta swiringanyeto leswi landzelaka:

● Papalata marito yo fana ni lama nge, “Minkarhi hinkwayo u . . . ” kumbe “A wu si tshama . . . ” Marito wolawo ma ta endla leswaku munhu a tiyimelela. Phela, ma hundzeleta swilo naswona n’wana wa wena wa swi tiva sweswo. N’wana wa wena na yena a nga ha va a swi tiva leswaku swiga sweswo, u swi vula hileswi u hlundzukeke ku nga ri hikwalaho ka leswi a swi endleke.

● Ematshan’weni yo tirhisa marito lama tlhavaka lama sungulaka hi rito leri nge “wena,” ringeta ku hlamusela ndlela leyi mahanyelo ya n’wana wa wena ma ku khumbaka ha yona. Hi xikombiso, u nga ha ku, “Loko u . . .  ndzi titwa . . . ” Entiyisweni, n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi wa khathala hi ndlela leyi u titwaka ha yona. Loko u n’wi byela ndlela leyi u titwaka ha yona, a nga ha susumeteleka ku tirhisana na wena.a

● Hambileswi swi nga ha ku tikelaka, tikhome kukondza mbilu ya wena yi rhula. (Swivuriso 29:22) Loko mhaka leyi mi holovisaka yi katsa ku va n’wana wa wena a nga yi endli mintirho ya le kaya, vulavula ha yona na yena. Tsala hi ku kongoma leswi u lavaka leswaku a swi endla, naswona loko swi fanerile, n’wi byele leswaku ku ta humelela yini loko a nga swi endli. Yingiserisisa mavonelo yakwe hambiloko u swi vona leswaku ma hoxile. Vana vo tala va yingisa vatswari lava va rhiyaka ndleve loko va vulavula na vona ku tlula vatswari lava va va xopaxopaka.

● U nga si hatlisela ku gimeta hileswaku n’wana wa wena u ngheniwa hi moya wa ku xandzuka, tsundzuka leswaku swo tala swa swilo leswi u swi vonaka eka yena i swikombiso swa leswaku u le ku kuleni. A nga ha phikizana na wena hi mhaka yo karhi leswaku a ku komba leswaku u le ku kuleni. Lwisana ni mboyamelo wo lava ku holova na yena. Tsundzuka leswaku ndlela leyi u hlamulaka ha yona loko n’wana wa wena a ku pfuka swi n’wi dyondzisa swo karhi. Vekela n’wana wa wena xikombiso lexinene xa ku lehisa mbilu, kutani u ta ku tekelela.—Vagalatiya 5:22, 23.

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 2, NA VHOLUMO 2, NDZIMA 24

Xana vana va mina va fanele va tiva hinkwaswo malunghana ni timhaka ta mina ta khale?

Tiehlekete u ri eka xiyimo lexi: U le ku dyeni ka swakudya swo lalela ni nuna wa wena, n’wana wa wena wa nhwanyana swin’we ni vanghana va n’wina. Loko mi ri karhi mi bula, un’wana wa vanghana va wena u vulavula hi munhu un’wana loyi u tshameke u rhandzana na yena ivi mi tshikana, loko u nga si hlangana ni munhu loyi u tekaneke na yena. Hiloko n’wana wa wena a sala a ahlamile. Hi ku hlamala a ku, “U vula leswaku u tshame u rhandzana ni munhu un’wana?” A wu nga si tshama u byela n’wana wa wena mhaka leyi. Sweswi u lava ku tiva leswi engetelekeke. Xana a wu ta endla yini?

Hakanyingi i swinene ku hlamula swivutiso leswi n’wana wa wena a ku vutisaka swona. Phela, mi va mi ri eku vulavurisaneni loko a ku vutisa swivutiso kutani u n’wi hlamula, ku nga nchumu lowu vatswari vo tala va wu navelaka.

Xana hi tihi timhaka ta khale leti u nga ti byelaka n’wana wa wena? Hi ntolovelo, u nga ha tsakela ku n’wi tumbetela timhaka leti khomisaka tingana. Kambe loko swi fanerile, loko u byela n’wana wa wena swin’wana swa swiphiqo leswi u tshameke u langutana na swona swi nga ha n’wi pfuna. U nga n’wi hlamusela njhani?

Xiya xikombiso xin’wana. Muapostola Pawulo u tshame a vulavula hi yena n’wini a ku: “Loko ndzi navela ku endla leswi lulameke, leswo biha swi kona eka mina. . . . Mina munhu wa maxangu!” (Varhoma 7:21-24) Yehovha Xikwembu u huhutele marito wolawo leswaku ma tsariwa ni ku hlayisiwa eBibeleni leswaku ma ta hi pfuna. Kunene ha vuyeriwa hikuva hi swi twisisa kahle leswi Pawulo a vulavulaka ha swona!

Hilaha ku fanaka, loko n’wana wa wena a twa hi swilo leswinene leswi u swi hlawuleke ni swihoxo leswi u tshameke u swi endla, swi nga n’wi pfuna leswaku a ku twisisa ku antswa. I ntiyiso leswaku nkarhi lowu wena u kuleke ha wona a wu fani ni lowu yena a kulaka ha wona. Hambiswiritano, minkarhi yi cincile kambe vanhu a va si cinca; ni milawu ya le Matsalweni a yi si cinca. (Pisalema 119:144) Loko u bula ni vana va wena hi mintlhontlho leyi u tshameke u langutana na yona—ni ndlela leyi u koteke ku yi hlula ha yona—swi nga va pfuna leswaku na vona va kota ku hlula swiphiqo swa vona. Jaha leri vuriwaka Cameron ri ri: “Loko u kuma leswaku vatswari va wena va tshame va langutana ni mintlhontlho yo fana ni ya wena, swi endla leswaku u va twisisa kahle.” U ye emahlweni a ku: “Loko u tlhela u va ni xiphiqo xin’wana, wa tivutisa loko vatswari va wena va tshame va langutana ni xiphiqo xo tano.”

Xitsundzuxo: A wu fanelanga u nyika n’wana wa wena ndzayo minkarhi hinkwayo loko u n’wi byela mhaka yo karhi. I ntiyiso leswaku u nga ha karhateka hi leswaku n’wana wa wena u ta swi teka hi ndlela leyi hoxeke, hambi ku ri ku vona onge swi fanerile leswaku na yena a endla swihoxo leswi fanaka. Kambe ematshan’weni yo katsakanya leswi u lavaka n’wana wa wena a swi dyondza eka leswi a mi bula ha swona (“Hi yona mhaka leyi u nga fanelangiki u . . . ”), hi ku komisa n’wi byele ndlela leyi u titwaka ha yona. (“Loko a ndzi lo swi tiva ingi ndzi nga swi endlanga sweswo hikuva . . . ”) Kutani n’wana wa wena wa mufana kumbe wa nhwanyana a nga dyondza dyondzo ya nkoka eka ntokoto wa wena handle ko vona onge u le ku nyikiweni ka ndzayo leyi nga lavekiki.—Vaefesa 6:4.

SEE VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 1

Ndzi nga endla yini leswaku n’wana wa mina a vulavurisana na mina?

Loko vana va wena va ha ri vatsongo, swi nga endleka leswaku a va ku byela xin’wana ni xin’wana. Loko u va vutisa xivutiso, a va ku hlamula va nga kanakani. Entiyisweni, minkarhi yo tala a swi nga lavi leswaku u kala u vutisa swivutiso; a va namba va vulavula. Ku hambana ni sweswo, se swa ku tikela ku endla leswaku vana va wena va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi va vulavula na wena. U nga ha tibyela u ku ‘Va vulavula ni vanghana va vona. Ha yini va nga vulavuli na mina?’

Ku miyela ka vona ku nga ku endli u gimeta hileswaku a va na mhaka na wena kumbe a va lavi leswaku u katseka evuton’wini bya vona. Entiyisweni, sweswi va ku lava ku tlula rini na rini. Naswona lexi tsakisaka hileswaku, vulavisisi byi vula leswaku vantshwa vo tala va ha yi teka yi ri ya nkoka ndzayo leyi humaka eka vatswari va vona—ku tlula leyi va yi kumaka eka tintangha ta vona kumbe eka swihaxa-mahungu.

Kutani ha yini va kanakana ku ku byela swilo leswi va swi ehleketaka? Xiya leswi vantshwa van’wana va swi vulaka leswi endlaka leswaku va nga vulavuli ni vatswari va vona. Kutani, tivutise swivutiso leswi nga laha hansi naswona u hlaya matsalwa lama kombisiweke.

“Swa ndzi tikela ku vulavula na Tatana hikuva u ni swilo swo tala leswi a faneleke a swi endla entirhweni ni le vandlheni. Swi tikomba wu nga ri kona nkarhi lowunene wo vulavula na yena.”—Andrew.

‘Xana ndzi endle leswaku vana va mina va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi va ehleketa leswaku ndzi khomeke ngopfu lerova a ndzi nge swi koti ku vulavula na vona handle ko swi xiya? Loko swi ri tano, xana ndzi nga endla yini leswaku swi va olovela ku vulavula na mina? Ndzi nga wu veka rini nkarhi wo vulavula ni vana va mina nkarhi na nkarhi?’—Deteronoma 6:7.

“Ndzi ye eka Manana ndzi ri karhi ndzi rila hikwalaho ka mholovo leyi ndzi veke na yona exikolweni. A ndzi lava leswaku a ndzi chavelela kambe ematshan’weni ya sweswo u lo ndzi holovela. Ku sukela siku rero, a ndza ha n’wi phofulelanga ta le mbilwini.”—Kenji.

‘Ndzi angurisa ku yini loko vana va mina va ta eka mina va ri ni xiphiqo? Loko swi ri erivaleni leswaku va fanele va tshinyiwa, xana ndzi nga dyondza ku yima kutani ndzi va yingisela hi ntwela-vusiwana ndzi nga si va nyika ndzayo?’—Yakobo 1:19.

“Minkarhi hinkwayo loko vatswari va vula leswaku hi nga va byela mhaka yo karhi a va nge hlundzuki, va hetelela va hlundzukile. Kutani sweswo swi endla leswaku hi titwa hi kanganyisiwile.”—Rachel.

‘Loko n’wana wa mina a ndzi byela swilo leswi ndzi hlundzukisaka, ndzi nga yi lawula njhani ndlela leyi ndzi rhangaka ndzi angula ha yona?’—Swivuriso 10:19.

“Minkarhi yo tala loko ndzi phofulela Manana timhaka ta mina ta xihundla, a a byela vanghana va yena. Ndzi hete nkarhi wo leha ndzi nga ha n’wi tshembi.”—Chantelle.

‘Xana ndzi kombisa leswaku ndzi anakanyela ndlela leyi n’wana wa mina a titwaka ha yona hi ku ka ndzi nga fambi ndzi byela vanhu timhaka ta xihundla leti a ndzi phofuleleke tona?’—Swivuriso 25:9.

“Ku ni swilo swo tala leswi ndzi lavaka ku bula ni vatswari va mina ha swona. Kambe ndzi lava leswaku ku va vona lava sungulaka bulo.”—Courtney.

‘Xana ndzi nga tikarhatela ku sungula bulo ni n’wana wa mina? Hi wihi nkarhi lowunene lowu ndzi nga vulavulaka na yena ha wona?’—Eklesiasta 3:7.

Leswi u nga mutswari, ku ni swilo swo tala leswi u nga vuyeriwaka ha swona loko u endla leswaku ku va ni ku vulavurisana lokunene exikarhi ka wena ni n’wana wa wena. Xiya xikombiso xa Junko wa le Japani la nga ni malembe ya 17. U ri: “Siku rin’wana ndzi byele Manana leswaku ndzi titwa ndzi ntshunxekile loko ndzi ri ni vana lava ndzi nghenaka na vona xikolo ku tlula loko ndzi ri ni Vakreste-kulorhi. Hi siku leri landzelaka, ndzi kume papila leri humaka eka Manana ehenhla ka desika ra mina. Eka papila rolero u ndzi byele ndlela leyi na yena a a titwa a kayivela vanghana lava nga Vakreste ha yona. U ndzi tsundzuxe hi vanhu vo karhi va le Bibeleni lava tirheleke Xikwembu hambiloko ku nga ri na munhu loyi a a ta va khutaza. U tlhele a ndzi bumabumela hikwalaho ka matshalatshala lawa ndzi ma endleke yo hlakulela ku va ni vanghana lavanene. Ndzi hlamarile loko ndzi kuma leswaku a ku nga ri mina ntsena loyi a a ri ni xiphiqo lexi. Manana u tshame a langutana na xona xiphiqo lexi naswona a ndzi tsake swinene loko a ndzi hlamusela lerova ndzi ririle. Ndzi khutaziwe hi swilo leswi Manana a ndzi byeleke swona naswona ndzi kume matimba yo endla swilo leswinene.”

Hilaha mana wa Junko a swi voneke hakona, vantshwa va vulavurisana ni vatswari va vona loko va tiyisekisiwa leswaku leswi va swi anakanyaka ni ndlela leyi va titwaka ha yona a yi nge hlekuriwi kumbe ku xopaxopiwa. Kambe u nga endla yini loko n’wana wa wena a vonaka onge wa nyangatseka kumbe wa hlundzuka loko a vulavula na wena? Papalata ku hlamula hi ndlela leyi kombaka leswaku u nyangatsekile kumbe u hlundzukile. (Varhoma 12:21; 1 Petro 2:23) Ematshan’weni ya sweswo, hambileswi swi nga ha tikaka, vekela n’wana wa wena xikombiso malunghana ni ndlela leyi u lavaka leswaku a vulavula ni ku tikhoma ha yona.

Tsundzuka leswi: Loko vantshwa va ri karhi va kula, va langutana ni ku cinca ko karhi. Vativi va xiye leswaku loko vana va ri emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi, va cinca ndlela leyi va tikhomaka ha yona—minkarhi yin’wana va tikhoma onge i vanhu lavakulu kasi minkarhi yin’wana va tikhoma ku fana ni swihlangi. Loko u xiya mhaka leyi eka n’wana wa wena, xana u nga endla yini—ngopfu-ngopfu loko minkarhi yin’wana a tikhoma onge i n’wana lontsongo?

Papalata ku n’wi xopaxopa kumbe ku phikizana na yena. Ematshan’weni ya sweswo, vulavula ni n’wana wa wena onge hiloko u vulavula ni munhu lonkulu. (1 Vakorinto 13:11) Hi xikombiso, loko n’wana wa wena a sungula ku ku komba leswaku a nga si kula kutani a ku, “Ha yini minkarhi hinkwayo u tshamela ku ndzi xopaxopa?” u nga ha ringeka leswaku u n’wi hlamula hi ndlela leyi kombisaka leswaku u hlundzukile. Hambiswiritano, loko u endla tano, u ta va u tshika ku lawula bulo naswona mi nga ha sungula ku holova. Hi hala tlhelo u nga ha ku: “Swa tikomba leswaku u hlundzukile hakunene. Ha yini hi nga buli hi mhaka leyi nkarhi wun’wana loko se u nga ha hlundzukanga?” Loko u endla tano u endla leswaku mi nga holovi. Kutani sweswi mi ta sungula ku vulavurisana ematshan’weni ya ku holova.

VONA VHOLUMO 1, TINDZIMA 1 NA 2

MILAWU

Xana ndzi fanele ndzi vekela n’wana wa mina nkarhi lowu a faneleke a vuya ha wona ekaya?

Leswaku u kota ku hlamula xivutiso lexi, tianakanye u ri eka xiyimo lexi landzelaka: N’wana wa wena se u hlwele hi 30 wa timinete ku vuya ekaya, kutani u twa rivanti ri pfuriwa hakatsongo-tsongo. U ri, ‘U ehleketa leswaku ndzi ye eku etleleni.’ Kambe a wu si etlela. Entiyisweni a wu tshame ekusuhi ni nyangwa ku sukela loko ku hundze nkarhi lowu n’wana wa wena a vekeriweke ku vuya ha wona ekaya. Rivanti ri pfuleka ri helela, kutani u kotlana ni n’wana wa wena wa jaha hi mahlo. U ta ku yini? U ta endla yini?

U nga tihlawulela leswaku u ta endla yini. U nga swi ba hi makatla leswi n’wana wa wena a nga vuyangiki hi nkarhi lowu u n’wi vekeleke wona. U nga ha tibyela u ku, ‘Minkarhi yin’wana vafana va endla swiboho leswi hoxeke.’ Kumbe, u nga ha ku, “A ndzi nge he ku pfumeleli leswaku u ya eku tihungaseni.” Ematshan’weni yo kariha, rhanga hi ku yingisela xivangelo lexi endleke leswaku a nga vuyi hi nkarhi lowu a vekeriweke wona, kumbexana i xivangelo lexi twalaka. Kutani u nga tirhisa nkarhi wolowo leswaku u dyondzisa n’wana wa wena dyondzo ya nkoka. Njhani?

Xiringanyeto: Byela n’wana wa wena leswaku mi ta bula hi mhaka yoleyo mundzuku. Kutani, hi nkarhi lowu faneleke tshama ehansi na yena mi vulavula hi ndlela leyi u nga ta yi tamela ha yona mhaka yoleyo. Vatswari van’wana va ringete endlelo leri landzelaka: Loko n’wana wa vona o vuya ekaya endzhaku ka nkarhi lowu va pfumelelaneke ha wona, nkarhi lowu a va n’wi vekele wona wu ta hungutiwa hi timinete ta 30. Hi hala tlhelo, loko n’wana wa wena a tshamela ku vuya ekaya hi nkarhi naswona a endla leswaku u n’wi tshemba, u nga ha vona swi fanerile ku n’wi nyika ntshunxeko lowu engetelekeke—minkarhi yin’wana u pfa u engetela nkarhi lowu u n’wi vekeleke ku vuya ha wona ekaya. I swa nkoka leswaku n’wana wa wena a wu tiva kahle nkarhi lowu u languteleke leswaku a vuya ha wona ekaya ni leswaku u ta xupuriwa njhani loko a nga vuyi hi nkarhi lowu a vekeriweke wona. Kutani loko a nga landzeli swiletelo leswi u fanele u n’wi xupula.

Hambiswiritano, xiya leswi Bibele yi swi vulaka: “Ku anakanyela ka n’wina a ku tiviwe.” (Vafilipiya 4:5) Hikwalaho, loko u nga si vekela n’wana wa wena nkarhi lowu a faneleke a vuya ha wona ekaya, u nga ha lava ku rhanga u bula na yena hi mhaka yoleyo, u n’wi pfumelela a ringanyeta nkarhi lowu a lavaka ku vuya ha wona a tlhela a vula swivangelo swa ku va a hlawule nkarhi wolowo. Tiyimisele ku kambisisa vonelo leri hambaneke ni ra wena. Loko n’wana wa wena a swi kombisile leswaku wa tshembeka, u nga swi kota ku n’wi pfumelela ku endla swilo leswi a lavaka ku swi endla, loko swi twala.

Ku hlayisa nkarhi i swa nkoka evuton’wini. Kutani loko u vekela n’wana wa wena nkarhi lowu a faneleke ku vuya ha wona ekaya a wu endleli leswaku a nga humeleriwi hi khombo ntsena. U n’wi dyondzisa dyondzo leyi nga ta n’wi pfuna hambiloko se a hume muti.—Swivuriso 22:6.

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 3, NA VHOLUMO 2, NDZIMA 22

Ndzi nga ti tlhantlha njhani timholovo ni vana va mina emhakeni ya swiambalo?

Anakanya hi xingheniso lexi nga eka tluka 77 eka vholumo leyi. A hi nge Heather i n’wana wa wena wa nhwanyana. Wa swi xiya leswaku xiketi lexi a xi ambaleke xi komile xi tlhela xi vonikela swinene. U nga namba u n’wi hlamula hi nkarhi wolowo u ku: “Tlhelela ekamareni ra wena u ya cinca, handle ka swona, a wu yi helo!” Sweswo swi nga ha endla leswaku a ya cinca. Phela, a xi kona lexi n’wana wa wena a nga xi endlaka handle ko ku yingisa. Kambe, xana u nga n’wi dyondzisa njhani leswaku a cinca mianakanyo yakwe ku nga ri swiambalo swakwe ntsena?

● Xo sungula, tsundzuka leswi: N’wana wa wena u fanele a karhateka swinene hi vuyelo lebyi nga vangiwaka hi ku ambala swiambalo leswi nga xiximekiki. N’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a nga swi lavi ku languteka tanihi xiphukuphuku kumbe ku tikokela mahlo swi nga fanelanga. N’wi lehiseli mbilu u n’wi hlamusela leswaku a hi swinene ku ambala swiambalo leswi nga xiximekiki, u tlhela u n’wi hlamusela leswaku ha yini swi nga ri swinene.b Burisana na yena hi tindlela tin’wana leti a nga ambalaka ha tona.

● Xa vumbirhi, kombisa ku anakanyela. Tivutise, ‘Xana swiambalo leswi swi lwisana ni milawu ya le Bibeleni kumbe ndzo kala ndzi nga swi rhandzi?’ (2 Vakorinto 1:24; 1 Timotiya 2:9, 10) Loko ku ri leswaku a wu swi rhandzi, xana u nga n’wi pfumelela a swi ambala?

● Xa vunharhu, u nga byeli n’wana wa wena ntsena leswaku hi swihi swiambalo leswi nga amukelekiki. N’wi pfune leswaku a kuma swiambalo leswi amukelekaka. Ha yini u nga tirhisi xipfuneti xa ndlela yo hlawula swiambalo lexi nga eka tluka 82 na 83 eka vholumo leyi leswaku xi ku pfuna u vulavurisana ni n’wana wa wena? Sweswo swi ta va ni vuyelo lebyinene!

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 11

Xana ndzi fanele ndzi pfumelela n’wana wa mina ku tlanga mintlangu ya elektroniki?

Mintlangu ya elektroniki se yi hambane swinene ni ya le minkarhini ya loko wena wa ha kula. Tanihi mutswari, u nga n’wi pfuna njhani n’wana wa wena leswaku a vona makhombo lama nga vaka kona a tlhela a ma papalata?

A swi nge pfuni nchumu ku gimeta hileswaku loko munhu a tlanga mintlangu hinkwayo ya elektroniki u tlanga hi nkarhi. Tsundzuka leswaku a hi mintlangu hinkwayo leyi nga ni khombo. Hambiswiritano, yi nga ku godzombela. Hikwalaho kambisisa nkarhi lowu n’wana wa wena a wu hetaka a ri karhi a tlanga mintlangu leyi. Nakambe kambisisa mixaka ya mintlangu leyi n’wana wa wena a yi rhandzaka. U nga ha vutisa n’wana wa wena swivutiso leswi:

● Hi wihi ntlangu lowu rhandziwaka ngopfu hi vadyondzi-kuloni?

● Ku endliwa yini eka ntlangu wa kona?

● U anakanya leswaku ha yini ntlangu wa kona wu rhandziwa swinene?

U nga ha kuma leswaku n’wana wa wena u tiva swo tala malunghana ni mintlangu ya elektroniki ku tlula leswi wena a wu swi ehleketa! Kumbexana u tlange ni mintlangu leyi wena u vonaka yi nga ri yinene. Loko swi ri tano, u nga holovi. Lowu hi wona nkarhi wo pfuna n’wana wa wena leswaku a antswisa matimba ya yena ya ku twisisa.—Vaheveru 5:14.

Vutisa n’wana wa wena swivutiso leswi nga ta n’wi pfuna leswaku a vona leswaku ha yini a kokiwe rinoko hi mintlangu leyi nga riki yinene. Hi xikombiso, u nga ha vutisa xivutiso xo tanihi lexi:

● Xana u titwa onge u lo lahleka hileswi u nga pfumeleriwiki ku tlanga ntlangu wo karhi?

Vantshwa van’wana va nga ha tlanga mintlangu yo karhi leswaku va ta kuma xo bula ha xona ni tintangha ta vona. Loko n’wana wa wena a tlanga ntlangu wo karhi hikwalaho ka xivangelo xexo, u nge vulavuli na yena hi ndlela leyi a wu ta vulavula na yena loko u kuma leswaku u rhandza mintlangu leyi nga ni madzolonga lama tsemaka nhlana kumbe leyi nga ni swiendlo swa rimbewu.—Vakolosa 4:6.

Kambe ku vuriwa yini loko n’wana wa wena a tsakisiwa hi swiendlo swo biha swa ntlangu wo karhi? Vantshwa van’wana va nga ha hatlisela ku vula leswaku swilo leswi tsemaka nhlana leswi kombisiwaka eka khompyuta a swi va khumbi. Va nga ha ku: ‘Leswi ndzi swi tlangaka eka khompyuta a swi vuli swona leswaku ndzi ta swi endla.’ Loko n’wana wa wena a titwa hi ndlela yoleyo, bula na yena hi Pisalema 11:5. Tanihi leswi ndzimana yoleyo yi swi vekaka erivaleni hakona, Xikwembu a xi n’wi tsakeli munhu la nga ni madzolonga ni loyi a ma rhandzaka. Nawu lowu wa tirha ni le ka ku tikhoma loko biha hi tlhelo ra rimbewu kumbe vubihi byin’wana ni byin’wana lebyi Rito ra Xikwembu ri byi solaka.—Pisalema 97:10.

Loko n’wana wa wena a ri ni xiphiqo hi mintlangu ya elektroniki, ringeta leswi landzelaka:

● U nga pfumeleli vana va wena va tlanga mintlangu ya elektroniki endhawini leyi tumbeleke, yo tanihi le kamareni ro etlela eka rona.

● Va vekele milawu leyi faneleke yi landzeriwa—hi xikombiso, leswaku a va fanelanga va tlanga mintlangu loko va nga si heta mintirho ya xikolo kumbe ku dya kumbe mintirho yin’wana ya nkoka.

● Va kombise leswaku i swa nkoka ku endla mintirho yin’wana leyi lavaka leswaku va gingiriteka.

● U fanele u va kona loko vana va wena va tlanga mintlangu ya elektroniki—kumbe minkarhi yin’wana u tlanga na vona.

Ina, leswaku u pfuna vana va wena emhakeni yo vona leswaku ntlangu lowu wu katsa yini, u fanele u vulavula na vona hi ku ntshunxeka. Hikwalaho tivutise, ‘Xana ndzi hlalela minongonoko ni tifilimi ta muxaka muni eka thelevhixini?’ U nga tixisi—loko u nga ri namarheli rito ra wena, vana va wena va ta swi xiya!

VONA VHOLUMO 2, NDZIMA 30

Ku vuriwa yini loko n’wana wa mina a godzomberiwe hi selfoni, khompyuta kumbe switirhisiwa swin’wana swa elektroniki?

Xana n’wana wa wena u heta nkarhi wo tala a ri eka Internet a ri karhi a rhumela ni ku amukela marungula yo tala swinene, kumbe u heta nkarhi wo tala a ri karhi a tlanga tinsimu eka MP3 ematshan’weni yo vulavula na wena? Loko swi ri tano, u nga endla yini?

U nga ha tekela n’wana wa wena xitirhisiwa xexo. Kambe u nga gimeti hileswaku switirhisiwa hinkwaswo swa elektroniki swi bihile. Phela, na wena wa swi tirhisa swilo swin’wana swa elektroniki leswi a swi nga ri kona hi nkarhi wa vatswari va wena. Kutani ematshan’weni yo tekela n’wana wa wena swilo sweswo—handle ka loko ku ri ni xivangelo lexi ku susumetelaka ku endla tano—ha yini u nga tirhisi nkarhi lowu tanihi nkarhi wo letela n’wana wa wena ku tirhisa swilo swa elektroniki hi ndlela leyinene ni hi ku ringanisela? U nga swi endlisa ku yini sweswo?

Tshama ehansi kutani u bula hi mhaka leyi ni n’wana wa wena. Xo sungula, n’wi byele leswi ku karhataka. Xa vumbirhi, yingisela leswi a nga ta swi vula. (Swivuriso 18:13) Xa vunharhu, lava tindlela to tlhantlha xiphiqo lexi. U nga chavi ku veka swipimelo, kambe vana la anakanyelaka. N’wana wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi la vuriwaka Ellen u ri: “Loko ndzi rhumela ngopfu marungula hi selfoni, vatswari va mina a va ndzi tekelanga yona; kambe va ndzi vekele milawu. Ndlela leyi va endleke ha yona yi ndzi pfunile leswaku ndzi ringanisela loko ndzi rhumela marungula, hambiloko vatswari va mina va nga ri kona leswaku va ta ndzi veka tihlo.”

Ku vuriwa yini loko n’wana wa wena wa jaha kumbe wa nhwanyana a tiyimelela? U nga gimeti hileswaku a nge yi tirhisi ndzayo ya wena. Ematshan’weni ya sweswo, lehisa mbilu naswona u nyika n’wana wa wena nkarhi wo ehleketa hi mhaka leyi. Swi nga ha endleka leswaku u pfumelelana na wena naswona u ta endla mindzulamiso leyi lavekaka. Vantshwa vo tala va fana ni muntshwa la vuriwaka Hailey, loyi a nge: “Eku sunguleni a ndzi khunguvanyeka loko vatswari va mina va ndzi byela leswaku ndzi godzomberiwe hi khompyuta. Kambe endzhakunyana, loko ndzi ya ndzi anakanya hi mhaka leyi, ndzi swi xiyile leswaku a va tiyisile.”

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 36

NTSHUNXEKO

Ndzi fanele ndzi nyika n’wana wa mina ntshunxeko wo tanihi kwihi?

Xivutiso lexi xi nga ha tikomba xi tika loko u anakanya hi mhaka ya ku va n’wana wa wena a lava ku va yexe. Hi xikombiso, ku vuriwa yini loko n’wana wa wena wa jaha a tipfalele ekamareni rakwe? Xana u fanele u nghena u nga gongondzanga? Kumbe ku vuriwa yini loko n’wana wa wena wa nhwanyana a siye selfoni yakwe tanihi leswi a a tsutsumela ku ya exikolweni? Xana u fanele u hlaya ti-SMS takwe?

Swivutiso leswi a swi olovi ku swi hlamula. Tanihi mutswari, u ni mfanelo yo tiva leswaku ku humelela yini evuton’wini bya n’wana wa wena naswona u ni vutihlamuleri byo n’wi sirhelela. Kambe, a wu nge tshameli ku veka n’wana wa wena tihlo ni ku langutisa xin’wana ni xin’wana lexi a xi endlaka. Kutani, u nga ringanisela njhani emhakeni yoleyo?

Xo sungula, xiya leswaku loko n’wana wa wena a lava ku va yexe a swi vuli swona leswaku minkarhi hinkwayo u le ku endleni ka nchumu wo biha. Hakanyingi vana loko va ri karhi va kula va endla tano. Ku va vantshwa va va voxe swi va pfuna ku ringeta swilo loko va ri karhi va aka xinghana ni ku anakanyisisa hi swiphiqo swa vona va tirhisa ‘matimba ya vona ya ku anakanya.’ (Varhoma 12:1, 2) Ku va vana va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi va va voxe swi va pfuna leswaku va hlakulela vuswikoti byo anakanya, ku nga mfanelo ya nkoka leyi va faneleke va va na yona loko va ta va vanhu lavakulu lava nga ni vutihlamuleri. Swi tlhela swi va nyika nkarhi wo anakanyisisa loko va nga si endla swiboho kumbe ku hlamula swivutiso swo tika.—Swivuriso 15:28.

Xa vumbirhi, xiya leswaku loko u ringeta ku lawula nchumu wun’wana ni wun’wana lowu n’wana wa wena a wu endlaka u nga ha endla leswaku a ku hlundzukela ni ku ku xandzukela. (Vaefesa 6:4; Vakolosa 3:21) Xana leswi swi vula leswaku a wu fanelanga u lawula nchumu wun’wana ni wun’wana lowu a wu endlaka? Nikatsongo, hikuva wa ha ri mutswari. Hambiswiritano, xikongomelo xa wena i ku pfuna n’wana wa wena leswaku a va ni ripfalo leri leteriweke. (Deteronoma 6:6, 7; Swivuriso 22:6) Eku heteleleni, nkongomiso wu tirha swinene ku tlula ku tshama u n’wi veke tihlo.

Xa vunharhu, bula hi mhaka leyi ni n’wana wa wena. Yingisela swivilelo swakwe. Xana wu kona nkarhi lowu u nga n’wi pfumelelaka ku endla swo karhi? Byela n’wana wa wena leswaku u ta n’wi nyika nkarhi wo va yexe ntsena loko a ta wu tirhisa hi ndlela leyinene. N’wi byele leswaku ku ta humelela yini loko a nga yingisi naswona loko swi fanerile n’wi xupule hilaha u vuleke hakona. Tiyiseka leswaku u nga nyika n’wana wa wena nkarhi wo va yexe kambe u nga tshiki mfanelo ya wena yo va mutswari la khathalaka.

VONA VHOLUMO 1, TINDZIMA 3 NA 15

N’wana wa mina u fanele a xi tshika rini xikolo?

“Vadyondzisi va mina va nyangatsa.” “Ndzi nyikiwa ntirho wo tala wa xikolo lowu ndzi faneleke ndzi wu endla ekaya.” “Swa ndzi tikela ku pasa—ha yini ndzi fanele ndzi ringeta?” Hikwalaho ka swiphiqo leswi, vantshwa van’wana va ringeka leswaku va tshika xikolo va nga si kuma vutshila lebyi va nga ta byi tirhisa leswaku va kota ku kuma ntirho wo tihanyisa. Loko n’wana wa wena a lava ku tshika xikolo, xana u nga endla yini? Ringeta swiringanyeto leswi landzelaka:

● Kambisisa ndlela leyi wena a wu yi teka ha yona dyondzo ni ndlela leyi u yi tekaka ha yona sweswi. Xana a wu teka ku ya exikolweni ku ri ku tlanga hi nkarhi—onge hiloko u pfaleriwe ekhotsweni laha a wu fanele u tiyisela ku fikela siku leri u kumeke ntshunxeko wo fikelela tipakani ta nkoka ngopfu? Loko swi ri tano, langutelo ra wena hi dyondzo ri nga ha va ri tlulele eka vana va wena. Ntiyiso wa mhaka hileswaku loko vana va wena va ri ni dyondzo leyinene yi ta va pfuna leswaku va kuma “vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa,” ku nga timfanelo leti nga ta va pfuna ku fikelela tipakani ta vona.—Swivuriso 3:21.

● Kumela vana va wena switirhisiwa leswi lavekaka. Vana van’wana lava a va ta pasa kahle a va yi tivi ndlela yo dyondza—kumbe a va na yona ndhawu leyi faneleke yo dyondzela eka yona. Ndhawu leyinene yo dyondzela eka yona yi nga katsa tafula leri nga riki na swilo swo tala ni rivoni ra kahle swin’we ni switirhisiwa swo endla ha swona ndzavisiso. U nga pfuna n’wana wa wena leswaku a endla nhluvuko—etimhakeni ta dyondzo kumbe ta vukhongeri—hi ku endla leswaku a va ni ndhawu leyinene yo anakanyisisa eka yona hi tidyondzo letintshwa leti a ti dyondzeke.—Ringanisa na 1 Timotiya 4:15.

● Katseka etimhakeni ta dyondzo ya n’wana wa wena. Teka vadyondzisi ni vatsundzuxi va n’wana wa wena tanihi vanghana ku nga ri valala va wena. Tihlanganise na vona. Tiva mavito ya vona. Vulavula na vona malunghana ni tipakani ni swiphiqo swa n’wana wa wena. Loko n’wana wa wena swi n’wi tikela ku pasa, ringeta ku kumisisa xivangelo xa kona. Hi xikombiso, xana n’wana wa wena u ehleketa leswaku loko a tlharihile exikolweni swi ta endla leswaku a karhatiwa hi vana van’wana? Xana u ni xiphiqo ni mudyondzisi wo karhi? Xana tidyondzo leti a ti dyondzaka ta n’wi tikela? N’wana wa wena u fanele a lwela ku twisisa tidyondzo leti a ti endlaka ematshan’weni yo va ti n’wi chavisa lerova a nga ha ti rhandzi. Xana xivangelo xin’wana ku nga ha va xiphiqo lexi tumbeleke emirini lexi endlaka leswaku swi n’wi tikela ku dyondza, xo fana ni ku nga voni kahle kumbe swiphiqo swin’wana swa ku dyondza?

Loko u katseka swinene eku leteleni ka n’wana wa wena, etimhakeni ta dyondzo ni ta vukhongeri, swi ta n’wi olovela n’wana wa wena ku va swilo swi n’wi fambela kahle evuton’wini.—Pisalema 127:4, 5.

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 19

Ndzi nga swi tiva njhani loko n’wana wa mina a lunghekele ku suka ekaya?

Serena, la tshahiweke eka Ndzima 7 ya vholumo leyi, u chava ku suka ekaya. Ha yini? U ri: “Hambiloko ndzi lava ku xava xilo xo karhi hi mali ya mina, Tatana a nga ndzi pfumeleli. U vula leswaku i vutihlamuleri byakwe. Kutani loko ndzi anakanya hi ku tihakelela swikweleti swa mina, swa ndzi chavisa.” A swi kanakanisi leswaku tata wa Serena u endla sweswo hi xikongomelo lexinene, kambe xana u ehleketa leswaku u le ku n’wi pfuneni leswaku a lunghekela ku tshama yexe?—Swivuriso 31:10, 18, 27.

Xana vana va wena u va sirhelela ku tlula mpimo lerova a va swi lunghekelanga ku langutana ni vutihlamuleri byo tshama voxe? U nga swi tiva njhani sweswo? Kambisisa vutshila bya mune lebyi landzelaka, lebyi nakambe byi boxiweke eka Ndzima 7 ehansi ka xihlokwana lexi nge “Xana Ndzi Swi Lunghekerile?”—kambe u byi languta tanihi mutswari.

Ku tirhisa mali. Xana vana va wena lavakulu va swi kota ku tata fomo ya xibalo kumbe va swi tiva leswi va faneleke va swi endla leswaku va yingisa milawu ya swibalo ya le tikweni ra ka n’wina? (Varhoma 13:7) Xana va swi tiva ku xava swilo hi xikweleti ivi va xi hakela hi ndlela leyinene? (Swivuriso 22:7) Xana va nga swi kota ku hlela matirhiselo ya muholo wa vona ni ku hanya ntsena hi mali leyi va nga na yona? (Luka 14:28-30) Xana va tshame va swi twa leswaku swi tsakisa njhani ku xava nchumu wo karhi hi mali leyi va yi tirheleke? Xava va tshame va wu kuma ntsako lowukulu swinene lowu tisiwaka hi ku pfuna van’wana hi nkarhi ni hi mali ya vona?—Mintirho 20:35.

Ku endla mintirho ya le kaya. Xana vana va wena va vanhwanyana ni va majaha va swi kota ku sweka? Xana u va dyondzisile ku hlantswa swiambalo ni ku swi ayina? Loko va tiva ku chayela, xana va nga swi kota ku lunghisa swilo swo olova swo fana ni ku cinca fuse, oyili kumbe vhilwa leri ponceke?

Ku hanyisana ni van’wana. Loko vana va wena lavakulu va tlulana milenge, xana minkarhi hinkwayo wa nghenelela u va tlhantlhela mhaka? Kumbe, xana u va dyondzisile ku lunghisa mhaka hi ku rhula kutani va ku vikela leswaku va yi tlhantlhe njhani?—Matewu 5:23-25.

Xiyimiso xa timhaka ta vugandzeri. Xana u byela vana va wena leswi va faneleke va pfumela eka swona kumbe wa va khorwisa leswaku va swi pfumela? (2 Timotiya 3:14, 15) Ematshan’weni yo va minkarhi hinkwayo u hlamula swivutiso swa vona swa vukhongeri ni swa mahanyelo, xana u va dyondzisa ku hlakulela “vuswikoti byo ehleketa”? (Swivuriso 1:4) Xana u ta lava leswaku va tekelela ndlela leyi u khomaka dyondzo ya wena n’wini ya Bibele ha yona kumbe u ta lava leswaku va yi khoma hi ndlela yin’wana yo antswa?c

A swi kanakanisi leswaku ku letela vana va wena eka tinhla leti nga laha henhla swi teka nkarhi naswona swi lava matshalatshala lamakulu. Kambe siku leri vana va wena va sukaka ekaya u ta tsaka u tlhela u va ni gome ra leswaku va suka ekaya.

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 7

TIMHAKA TA MASANGU NI KU GANGISANA

Xana ndzi fanele ndzi vulavula ni n’wana wa mina hi timhaka ta masangu?

Vana va byeriwa timhaka ta masangu va ha ri vatsongo swinene. Bibele yi profete khale leswaku “emasikwini yo hetelela” ku ta va ni “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona,” laha vanhu va nga ta va “lava nga tikhomiki” naswona va “rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu.” (2 Timotiya 3:1, 3, 4) Mboyamelo wa ku endla timhaka ta masangu ni munhu loyi u nga rhandzaniki na yena i xin’wana xa swikombiso swo tala swa leswaku vuprofeta lebyi bya hetiseka.

Misava leyi yi cince ngopfu eka leyi wena u kuleleke eka yona. Kambe, swiyimo leswi va langutanaka na swona swa fana hi tindlela to karhi ni leswi wena u langutaneke na swona. Kutani, swi nga ku chavisi ku tlula mpimo swiyimo swo biha leswi vana va wena va langutanaka na swona. Ku ri na sweswo, tiyimisele ku va pfuna va endla leswi muapostola Pawulo a khongoteleke Vakreste emalembeni ya kwalomu ka 2 000 lama hundzeke leswaku va swi endla, a ku: “Ambalani mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu leswaku mi kota ku yima mi tiyile, mi lwisana ni marhengu ya Diyavulosi.” (Vaefesa 6:11) Ntiyiso wa mhaka hi leswaku, vantshwa vo tala va Vakreste va tikarhatela ku endla leswinene, ku nga khathariseki swiyimo swo homboloka leswi va rhendzeleke. U nga va pfuna njhani vana va wena ku endla leswi fanaka?

Ndlela yin’wana i ku sungula bulo ni vana va wena, u tirhisa tindzima to karhi eka Xiyenge 4 xa buku leyi na Swiyenge 1 na 7 swa Vholumo 2. Tindzima leti ti ni matsalwa lama tlhontlhaka mianakanyo. Man’wana ma vulavula hi swikombiso swa xiviri swa vanhu lava tikarhateleke ku endla leswinene ivi va kuma mikateko kumbe lava honiseke milawu ya Xikwembu kutani va kuma vuyelo byo vava. Matsalwa man’wana ma ni milawu leyi nga pfunaka vana va wena ku vona lunghelo lerikulu leri wena na vona mi nga na rona, ra ku hanya hi milawu ya Xikwembu. Swi nga va njhani loko wo kunguhata ku tlhuvutsa rungula leri na vona ku nga ri khale?

VONA VHOLUMO 1, TINDZIMA 23, 25 NA 32, NA VHOLUMO 2, TINDZIMA 4-6, 28 NA 29

Xana ndzi fanele ndzi pfumelela n’wana wa mina a sungula ku rhandzana?

Vana va wena va ta sungula ku gangisana ni van’wana ku nga ri khale kumbe hi ku famba ka nkarhi. Phillip u ri: “A hi mina ndzi sungulaka timhaka leti! Tintombhi to ndzi gangisa, naswona u kuma ndzi tivutisa, ‘Manano, ndzi ta ku yini loko timhaka ti yime hi ndlela leyi?’ Swa tika ku ala hikuva tin’wana ta tona ti saseke ngopfu!”

Lexi mi nga xi endlaka tanihi vatswari i ku vulavula ni vana va n’wina hi mhaka ya ku gangisana, kumbexana mi tirhisa Ndzima 1 ya Vholumo 2 tanihi xisekelo xa bulo ra n’wina. Vutisani n’wana wa n’wina leswaku u titwa njhani hi swiphiqo leswi a langutanaka na swona exikolweni ni le vandlheni ra Vukreste. Minkarhi yin’wana mi nga ha bula hi timhaka leti mi nga hlelanga, ku fana ni ‘loko mi tshamile endlwini ya n’wina ni loko mi famba egondzweni.’ (Deteronoma 6:6, 7) Ku nga khathariseki xiyimo lexi mi nga eka xona, tsundzukani leswaku mi fanele mi “hatlisa emhakeni yo twa, [mi] nonoka emhakeni yo vulavula.”—Yakobo 1:19.

Loko n’wana wa wena a ku byela leswaku u titwa a rhandza munhu wo karhi wa rimbewu leri hambaneke ni ra yena, u nga chuhi. Nhwanyana un’wana u ri: “Loko papa a kuma leswaku ku ni jaha leri ndzi rhandzanaka na rona, u hlundzuke ngopfu. U ringete ku ndzi chavisa hi ku ndzi vutisa swivutiso swa leswaku xana se ndzi lunghekele ku nghenela vukati—leswi, loko wa ha ri ntsongo, swi nga ku endlaka u lava ku rhandzana ni munhu yoloye nkarhi wo leha leswaku u ta komba vatswari va wena leswaku leswi va swi anakanyaka swi hoxile!”

Loko n’wana wa wena o tiva leswaku a wu lavi ni ku bula hi mhaka leyi, ku nga ha va ni vuyelo byo biha swinene—a nga ha rhandzana ni munhu wo karhi exihundleni. Nhwanyana un’wana u ri: “Loko vatswari va holova hi mhaka leyi, swi endla leswaku vantshwa va tumbeta leswi va swi endlaka. A va swi tshiki. Vo swi tumbeta.”

Swilo swi ta famba kahle loko mo bula hi mhaka leyi mi ntshunxekile. Brittany, la nga ni malembe ya 20, u ri: “Vatswari va mina va bula na mina va ntshunxekile hi timhaka ta ku gangisana. I swa nkoka eka vona ku tiva munhu loyi a ndzi tsakisaka naswona ndzi vona ku ri mhaka ya kahle swinene! Tatana a a ta bula ni munhu wa kona. Loko ku ri ni swo karhi leswi nga va tsakisiki, vatswari va mina a va ndzi byela. Hi xitalo ndzi tshika hinkwaswo hi nga si ya ekule ni mhaka yo rhandzana.”

Kambe, endzhaku ko hlaya Ndzima 2 eka Vholumo 2, u nga ha tivutisa, ‘Xana n’wana wa mina wa mufana kumbe wa nhwanyana u ta rhandzana ni munhu wo karhi ndzi nga swi tivi?’ Xiya leswi vantshwa vo tala va swi vulaka malunghana ni leswaku ha yini van’wana va ringeka leswaku va rhandzana ni vanhu vo karhi exihundleni, kutani u anakanya hi swivutiso leswi fambisanaka ni tinhlamuselo toleto.

“Vana van’wana a va chaveleriwi emakaya, kutani va ringeta ku kuma jaha kumbe ntombhi leyi va nga bulaka na yona ta le mbilwini.”—Wendy.

Tanihi mutswari, u nga endla yini leswaku u tiyiseka leswaku swilaveko swa vana va wena swa enerisiwa hi ndlela leyi faneleke? Xana u nga antswisanyana emhakeni leyi? Loko swi ri tano, xana u nga lulamisa kwihi?

“Loko ndza ha ri ni malembe ya 14, xichudeni lexi a xi ta nghena xikolo endhawini ya ka hina xi huma etikweni rin’wana, xi ndzi kombele ku va ntombhi ya xona. Ndzi pfumerile. A ndzi anakanya leswaku swi ta tsakisa ku angarhiwa hi mufana.”—Diane.

Loko Diane a a ri n’wana wa wena, xana a wu ta n’wi pfunisa ku yini eka mhaka leyi?

“Tiselfoni ti endla leswaku swi olova ku gangisana exihundleni. Vatswari a va swi tivi leswaku ku endleka yini!”—Annette.

U nga va sirhelela njhani vana wa wena loko swi ta eka ku tirhisa tiselfoni?

“Ku gangisana exihundleni swa olova loko vatswari va nga ri na mhaka nileswaku vana va vona va endla yini naswona va na vamani.”—Thomas.

Xana ti kona tindlela leti u nga ti tirhisaka ku va ni n’wana wa wena hi nkarhi lowu fanaka u n’wi nyika ntshunxeko lowu faneleke?

“Hakanyingi vatswari va va va nga ri kona ekaya loko vana va ri ekaya. Kumbe va va tshemba ngopfu lerova va va pfumelela ku ya kun’wana ni kun’wana ni vanhu van’wana.”—Nicholas.

Ehleketa hi munghana lonkulu wa n’wana wa wena. Xana wa swi tiva leswaku va endla yini loko va ri swin’we?

“Vantshwa va nga gangisana exihundleni loko vatswari va tshama va va veke tihlo swinene.”—Paul.

Handle ko tlula milawu ya le Bibeleni, xana u nga endla yini leswaku ‘ku anakanyela ka wena ku tiviwa hi vanhu hinkwavo’?—Vafilipiya 4:5.

“Loko ndza ha kula a ndzi titwa ndzi nga ri nchumu naswona a ndzi navela ku rhandziwa. Ndzi sungule ku rhumelana ti-e-mail ni mufana un’wana wa le vandlheni ra le kusuhi ni ra hina kutani hi sungule ku rhandzana. A a ndzi endla ndzi titwa ndzi hlawulekile.”—Linda.

Xana u nga anakanya hi tindlela tin’wana letinene leti swilaveko swa Linda a a swi ta va swi enerisiwe ha tona ekaya?

Ha yini u nga tirhisi Ndzima 2 ya Vholumo 2 swin’we ni xiyenge lexi xa Xiengetelo ku sungula bulo ni n’wana wa wena? Ndlela leyinene yo hlula xitumbelelana i ku bula ni n’wana wa wena swi huma embilwini.—Swivuriso 20:5.

VONA VHOLUMO 2, TINDZIMA 1-3

TIMHAKA LETI KHUMBAKA NDLELA LEYI MUNHU A TITWAKA HA YONA

Ndzi fanele ndzi endla yini loko n’wana wa mina a vulavula hi ku tidlaya?

Ematikweni man’wana, vantshwa va tidlaya hi ndlela leyi tsemaka nhlana. Hi xikombiso, eUnited States ku tidlaya i xivangelo xa vunharhu xa ku fa ka vantshwa lava nga emalembeni ya le xikarhi ka 15 na 25, naswona eka makume mambirhi ya malembe lama hundzeke, nhlayo ya vana lava tidlayaka lava nga exikarhi ka malembe ya 10 na 14 yi andze kambirhi. Lava nga ekhombyeni swinene va katsa vantshwa lava vabyaka emianakanyweni, vantshwa lava emindyangwini ya ka vona ku nga ni lava nga tshama va tidlaya ni lava nga tshama va ringeta ku tidlaya. Swikombiso leswi kombisaka leswaku muntshwa a nga ha va a ehleketa hi ku tidlaya swi katsa leswi landzelaka:

● Ku nga lavi ku va ni vandyangu ni vanghana

● Ku nga ha dyi hi ndlela leyi tolovelekeke ni ku va ni nkelunkelu

● Ku nga ha rhandzi swilo leswi a a swi rhandza ngopfu

● Ku cinca lokukulu ka vumunhu byakwe

● Ku tirhisa swidzidziharisi kumbe ku nwa byala ku tlula mpimo

● Ku hanana hi swilo swakwe swa nkoka

● Ku vulavula hi ku tidlaya kumbe hi mabulo lama fambisanaka ni ku tidlaya

Xin’wana xa swihoxo leswikulu ngopfu leswi mutswari a nga swi endlaka i ku honisa swikombiso swo tano. Swikombiso hinkwaswo swi tekele enhlokweni. U nga hatliseli ku gimeta hi leswaku n’wana wa wena wa kula hi ndlela yo karhi.

Nakambe, u nga khomiwi hi tingana ku kombela leswaku n’wana wa wena a pfuniwa loko ku ri leswaku u ni ntshikilelo lowukulu kumbe u ni vuvabyi byo karhi bya mianakanyo. Naswona loko u vona onge n’wana wa wena u ehleketa ku tidlaya, n’wi vutise hi mhaka leyi. Mhaka ya leswaku ku vulavula ni muntshwa hi mhaka ya ku tidlaya swi ta endla leswaku a vhela a tidlaya, a hi ntiyiso. Vantshwa vo tala va wa mbilu loko vatswari va vona va vulavula na vona hi mhaka leyi. Hikwalaho, loko n’wana wa wena a pfumela leswaku u ehleketa hi ku tidlaya, n’wi vutise leswaku a a lava ku tidlaya njhani, loko a vurile kumisisa vuxokoxoko bya ndlela ya kona. Loko u twa vuxokoxoko bya ndlela leyi a lavaka ku tidlaya ha yona, swi lava u hatla u teka goza.

U nga tibyeli leswaku ntshikilelo wu ta hela hi woxe. Naswona loko wu vonaka wu herile, u nga ehleketi leswaku xiphiqo xa wena se xi tlhantlhekile. Ku ri na sweswo, sweswo swi nga va ni khombo swinene. Ha yini? Hikuva loko muntshwa a ha tshikileleke ngopfu swi nga ha endleka a nga tidlayi. Kambe loko ntshikilelo wu hunguteka, muntshwa a nga ha va ni matimba ya ku tidlaya.

Hakunene swi twisa ku vava leswaku vantshwa van’wana va anakanya ku tidlaya hikwalaho ka gome leri va nga na rona. Vatswari ni vanhu van’wana lavakulu lava khathalaka, loko va xalamukela swikombiso leswi va swi vonaka va tlhela va teka goza va nga ‘vulavula hi ku chavelela eka mimoya-xiviri leyi karhatekeke’ va tlhela va va ndhawu ya vuchavelo eka vantshwa.—1 Vatesalonika 5:14.

VONA VHOLUMO 1, TINDZIMA 13 NA 14, NA VHOLUMO 2, NDZIMA 26

Xana ndzi fanele ndzi tumbetela vana va mina gome ra mina ra ku feriwa?

Ku feriwa hi nkataku i nchumu lowu vavaka swinene. Kambe u feriwe hi nkarhi lowu n’wana wa wena la nga le malembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi na yena a lavaka mpfuno wa wena. U nga n’wi pfuna njhani leswaku a tiyisela gome ra ku feriwa kasi hi hala tlhelo na wena u tiyisela ra wena?d Ringeta swiringanyeto leswi landzelaka:

● U nga feli endzeni. N’wana wa wena u dyondze swilo swo tala swa nkoka swinene evuton’wini hi ku languta wena. U ta tlhela a dyondza ndlela leyi a nga tiyiselaka ha yona ku feriwa hi mutswari hi ku languta wena. Hikwalaho, u nga ehleketi leswaku u fanele u tumbetela n’wana wa wena gome leri u nga na rona hi xikongomelo xo lava ku n’wi komba leswaku u ni xivindzi. Leswi swi nga ha dyondzisa n’wana wa wena wa mufana leswaku na yena a endla leswi fanaka. Ku hambana ni sweswo, loko u phofula ku vava loku u ku twaka, n’wana wa wena u dyondza leswaku vanhu hakanyingi va tiphofula ematshan’weni yo fela endzeni, nileswaku i nchumu lowu tolovelekeke leswaku a titwa a ri ni gome, a hele matimba kumbe a hlundzukile.

● Khutaza n’wana wa wena ku vulavula hi ndlela leyi a titwaka ha yona. Ematshan’weni yo endla leswaku n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a titwa a tshikilelekile, n’wi khutaze ku phofula leswi nga le mbilwini ya yena. Loko a tikomba a kanakana, ha yini mi nga burisani hi Ndzima 16 ya vholumo leyi? Nakambe, vulavula hi swilo swo tala leswi tsakisaka leswi u swi tsundzukaka hi nkataku la feke. Pfumela leswaku swi ta ku tikela swinene ku tiyisela. Loko n’wana wa wena a ku twa u ri karhi u phofula ndlela leyi u titwaka ha yona, swi ta n’wi pfuna leswaku na yena a tiphofula.

● Tsundzuka leswaku ku ni leswi u nga ta tsandzeka ku swi endla. Swa twisiseka leswaku u lava ku n’wi seketela swinene n’wana wa wena la nga le malembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi enkarhini lowu wo tika. Kambe tsundzuka, na wena u khumbeke swinene hi ku feriwa hi nkataku loyi u n’wi rhandzaka. Hikwalaho u nga ha va u heleriwe hi matimba ku ringana nkarhi wo karhi. (Swivuriso 24:10) Hikwalaho, swi nga ha lava leswaku u kombela mpfuno eka swirho swin’wana swa ndyangu leswi kuleke ni le ka vanghana lava wupfeke. Ku kombela mpfuno eka van’wana swi kombisa leswaku u wupfile. Swivuriso 11:2 yi ri: “Vutlhari byi ni lava va titsongahataka.”

U nga kuma nseketelo lowunene ngopfu eka Yehovha Xikwembu, la tshembisaka vagandzeri va yena a ku: “Mina, Yehovha Xikwembu xa wena, ndzi khoma voko ra wena ra xinene, yena Loyi a ku byelaka a ku, ‘U nga chavi. Mina ndzi ta ku pfuna.’”—Esaya 41:13.

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 16

Ndzi nga n’wi pfuna njhani n’wana wa mina wa nhwanyana leswaku a va ni langutelo lerinene hi swakudya leswi a hlawulaka ku dya swona?

Loko n’wana wa wena wa nhwanyana wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a ri ni xiphiqo xa ku dya, xana u nga endla yini?e Xo sungula, ringeta ku twisisa xivangelo lexi endleke leswaku n’wana wa wena a va ni mukhuva lowu.

Ku xiyiwe leswaku vantshwa vo tala lava nga ni swiphiqo swa ku dya hi lava va tivonelaka ebodlheleni naswona hi ntumbuluko va lava ku endla swilo hi ndlela leyi hetisekeke, va tivekela tipakani leti tlakukeke ngopfu. Tiyiseka leswaku a wu nyanyisi xiphiqo xa vona. Aka n’wana wa wena wa nhwanyana.—1 Vatesalonika 5:11.

Nakambe, xiya leswaku u swi languta njhani swakudya ni ku nyuhela. Xana u kandziyise timhaka leti ku tlula mpimo u nga swi xiyi, kumbexana hi ku swi vula hi ku kongoma kumbe hi leswi u swi endlaka? Tsundzuka, vantshwa va karhateka ngopfu hi ndlela leyi va langutekaka ha yona. Hambi ku ri ku n’wi tlangisa hi ku vula leswaku “u kulukile” kumbe ku vula leswaku ku leha ni nyuhela kakwe i ka vuntshwa, swi nga endla leswaku muntshwa a sungula ku karhateka.

Loko se u anakanyisise kahle hi mhaka leyi, bula ni n’wana wa wena swi suka embilwini. Leswaku u kota ku endla tano, ringeta swiringanyeto leswi landzelaka:

● Swi kunguhate kahle leswi u nga ta swi vula nileswaku u ta swi vula rini.

● Swi hlamusele kahle leswi ku karhataka nileswaku u lava ku pfuna.

● U nga hlamali loko o rhanga hi ku tiyimelela.

● N’wi lehisele mbilu loko u n’wi yingisela.

Xa nkoka ngopfu, hoxa xandla eku pfuneni n’wana wa wena. N’wi pfuneni mi ri ndyangu leswaku a hlula xiphiqo lexi!

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 10, NA VHOLUMO 2, NDZIMA 7

VUXAKA LEBYINENE NA YEHOVHA

Ndzi nga ya emahlweni njhani ndzi dyondzisa vana va mina milawu ya Xikwembu loko va fika emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi?

Bibele yi vula leswaku Timotiya u leteriwe hi tlhelo ra moya “ku sukela loko [a] ha ri ricece,” naswona wena tanihi mutswari swi nga ha endleka u endle tano eka vana va wena. (2 Timotiya 3:15) Hambiswiritano, loko vana va wena va fika emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi, ndlela leyi u va letelaka ha yona swi nga ha lava yi cinca. Vana va wena lava kulaka va sungula ku twisisa timhaka leti rharhanganeke leti a va nga ta ti twisisa loko va ha ri vatsongo. Sweswi ku tlula rini na rini, u fanele u twisisa “matimba ya [vona] ya ku anakanya.”—Varhoma 12:1.

Loko Pawulo a tsalela Timotiya u vulavule hi swilo leswi Timotiya a swi ‘dyondzeke, leswi a susumetelekeke ku swi pfumela.’ (2 Timotiya 3:14) Sweswi vana va wena va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi swi nga ha lava va ‘susumeteleka ku pfumela’ ntiyiso wa le Bibeleni lowu va wu tiveke ku sukela loko va ha ri tincece. Leswaku u fikelela timbilu ta vona, u fanele u endla leswi engetelekeke ematshan’weni yo va byela ntsena leswi va faneleke ku swi endla kumbe ku swi pfumela. Va fanele va tidyondzela vona vini. U nga va pfuna njhani? Sungula hi ku va nyika nkarhi wo tala wo anakanyisisa ni ku vulavula hi swivutiso swo tanihi leswi landzelaka:

● I yini leswi ndzi khorwisaka leswaku Xikwembu xi kona?—Varhoma 1:20.

● Ndzi swi tivisa ku yini leswaku leswi vatswari va mina va ndzi dyondzisaka swona eBibeleni i ntiyiso?—Mintirho 17:11.

● I yini leswi ndzi tiyisekisaka leswaku milawu ya le Bibeleni yi ta ndzi vuyerisa?—Esaya 48:17, 18.

● Ndzi swi tivisa ku yini leswaku vuprofeta bya le Bibeleni byi ta hetiseka?—Yoxuwa 23:14.

● I yini lexi ndzi khorwisaka leswaku a ku na nchumu laha emisaveni lexi nga ringanisiwaka ni “ntikelo lowu tlurisaka wa ku tiva Kreste Yesu”?—Vafilipiya 3:8.

● Gandzelo ra nkutsulo ra Kreste ri vula yini eka mina?—2 Vakorinto 5:14, 15; Vagalatiya 2:20.

U nga ha kanakana ku pfumelela vana va wena leswaku va anakanyisisa hi swivutiso leswi, u chava leswaku a va nge swi koti ku swi hlamula. Kambe sweswo swi nga fana ni ku kanakana ku languta nchumu lowu kombisaka leswaku ku sele petirolo yo tanihi kwihi emovheni, u chava leswaku wu nga ha ku kombisa leswaku yi herile. Loko wu kombisa leswaku petirolo yi herile, swa antswa u kambisisa leswaku u nga endla yini loko swa ha ri kona leswi u nga swi endlaka! Hi ndlela leyi fanaka, sweswi—loko vana va wena va malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi va ha tshama ekaya—i nkarhi wa ku va pfuna leswaku va kambisisa swivutiso leswi khumbaka ripfumelo ni ku “[susumeteleka] ku swi pfumela.”f

Tsundzuka leswaku a ku na nchumu lowu hoxeke loko n’wana wa wena wa mufana kumbe wa nhwanyana a ku vutisa a ku, “Ha yini ndzi fanele ndzi pfumela?” Diane, la nga ni malembe ya 22, u tsundzuka ndlela leyi a swi endleke ha yona sweswo loko a ri emalembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi. U ri: “A ndzi nga swi lavi ku kanakana tidyondzo leti ndzi pfumelaka eka tona. Ku va ni tinhlamulo leti nga erivaleni, leti nga kombisiki ku kanakana swi ndzi endle ndzi swi xiya leswaku ndza swi tsakela ku va Mbhoni ya Yehovha! Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko ndzi vutisiwa malunghana ni nchumu lowu a ndzi nga ta wu endla, ematshan’weni yo hlamula ndzi ku, ‘Swi lwisana ni vukhongeri bya mina,’ a ndzi ku, ‘Ndzi anakanya leswaku a swi lulamanga.’ Hi marito man’wana, ndzi endle langutelo ra Bibele ri va ra mina.”

Xiringanyeto: Leswaku n’wana wa wena la nga le malembeni ya kondlo-a-ndzi-dyi a tirhisa matimba ya ku anakanya loko swi ta eka milawu ya le Bibeleni, loko ku va ni xiphiqo a a endle xiphemu lexi a xi ta endliwa hi mutswari. Hi xikombiso, a hi nge n’wana wa wena wa nhwanyana u kombele mpfumelelo wo ya exinkhubyanini lexi wena (kumbexana na yena) u swi tivaka leswaku a swi fanelanga ku ya eka xona. Ematshan’weni yo ala, u nga ha vula swo fana ni leswi: ‘Ndzi lava leswaku u tiendla mina. Anakanya hi xinkhubyana lexi u lavaka ku ya eka xona, endla ndzavisiso (kumbexana u tirhisa Ndzima 37 ya buku leyi na Ndzima 32 ya Vholumo 2), kutani u vuya u ta vulavula na mina mundzuku. Mina ndzi ta tiendla wena kutani ndzi ta kombela ku ya exinkhubyanini, kutani wena tanihi mutswari u nga ndzi byela loko ndzi fanele ku ya kumbe loko ndzi nga fanelanga ndzi ya.’

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 38, NA VHOLUMO 2, TINDZIMA 34-36

N’wana wa hina wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a nga ha swi tsakeli ku va ni vuxaka na Yehovha. Xana hi nga endla yini?

Xo sungula, u nga tsutsumeli ku gimeta hi leswaku n’wana wa wena u fularhele ripfumelo ra wena. Minkarhi yo tala ku va ku ri ni xivangelo lexi tumbeleke. Hi xikombiso, kumbexana n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi

● U langutane ni ntshikilelo wa tintangha naswona wa chava ku va la hambaneke ni van’wana hikwalaho ko namarhela milawu ya le Bibeleni

● U vona vantshwa van’wana (hambi ku ri vamakwavo) va ri ni mahanyelo lamanene ya Vukreste ivi a vona onge a nge swi koti ku landzela xikombiso xa vona

● U navela ku kuma vanghana kambe u titwa a ri ni xivundza kumbe u titwa a lahlekile loko a ri exikarhi ka vapfumeri-kulobye

● U vona vantshwa van’wana lava tivulaka Vakreste va hanya vutomi bya mikoka mimbirhi

● U tikarhatela ku tiva leswaku yena i munhu wa njhani hikwalaho u titwa a susumeteleka ku kanakana milawu leyi u yi tekaka yi ri ya risima

● U vona vana lava a nghenaka na vona xikolo va endla swilo leswi humeke endleleni naswona swi tikomba va nga humeleriwi hi nchumu wo biha

● U ringeta ku lava ku tsakeriwa hi mutswari la nga riki mupfumeri

Xa nkoka swinene, swilo swo fana ni leswi a swi fambisani ni tidyondzo ta xisekelo ta ripfumelo ra wena. Swi fambisana swinene ni swiyimo leswi endlaka leswaku swi tika ku kombisa ripfumelo ra wena—sweswi. Kutani, u nga endla yini leswaku u khutaza n’wana wa wena?

N’wi pfumelele a endla swo karhi kambe u nga debyisi voko. Ringeta ku twisisa leswaku i yini lexi endlaka n’wana wa wena a hela matimba, kutani u endla mindzulamiso leswaku n’wana wa wena a ta swi kota kahle ku kula hi tlhelo ra moya. (Swivuriso 16:20) Hi xikombiso, mabokisi lama nge “Ku Tilunghiselela Ku Langutana Ni Ntshikilelo Wa Tintangha” eka matluka 132 na 133 eka Vholumo 2 ma nga endla leswaku n’wana wa wena a titshemba lerova a nga ha chavi ku hlangana ni vana lava a nghenaka na vona xikolo. Kumbe loko n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a ri ni xivundza, u nga ha boheka ku n’wi pfuna leswaku a kuma vanghana lavanene.

N’wi lavele mutsundzuxi. Minkarhi yin’wana vantshwa va pfuneka loko va khutaziwa hi munhu lonkulu loyi a nga riki xirho xa ndyangu wa ka vona. Xana u tiva munhu wo karhi loyi a tekaka swilo swa moya swi ri swa nkoka loyi a nga vaka xikhutazo eka n’wana wa wena? Ha yini u nga hleli leswaku munhu yoloye a heta nkarhi a ri ni n’wana wa wena wa mufana kumbe wa nhwanyana? Xikongomelo xa wena a hi ku honisa vutihlamuleri bya wena. Kambe anakanya hi Timotiya. U vuyeriwe swinene eka xikombiso xa muapostola Pawulo, naswona Pawulo u vuyeriwe swinene hi ku tirha swin’we na Timotiya.—Vafilipiya 2:20, 22.

U ni mfanelo ya leswaku n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a landzela ndlela leyi u gandzelaka ha yona loko a ha tshama na wena. Hambiswiritano, eku heteleleni pakani ya wena i ku endla leswaku mbilu ya n’wana wa wena yi rhandza Xikwembu—ku nga ri ku n’wi endla a endlela ku hetisa nawu ntsena. Leswaku u pfuna n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi leswaku a amukela vukhongeri bya ntiyiso, n’wi vekele xikombiso lexi a faneleke a xi tekelela. U nga languteli swilo leswi a nga taka a nga swi fikeleli. Kumela n’wana wa wena mutsundzuxi ni vanghana lava nga n’wi akaka. Kumbexana siku rin’wana n’wana wa wena wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi a nga kota ku vula marito yo fana ni ya mupisalema lama nge, “Yehovha i ribye ra mina ni khokholo ra mina ni Muponisi wa mina.”—Pisalema 18:2.

VONA VHOLUMO 1, NDZIMA 39, NA VHOLUMO 2, TINDZIMA 37 NA 38

[Tinhlamuselo ta le hansi]