«Aʼyo avaʼyic, ta jcholboxuc li cʼusi la jvaychine»

KʼALAL tskʼel batel slokʼeb Kʼakʼal li Josee tsvul yoʼonton. ¡Yoʼontonuk xjatav batel ta stojolal li jpʼolmajeletike! Li ta spat li vitsetik ti bu oye, te nopol xkom li snae, jaʼ ta Hebrón. Li stot ti Jacob sbie, jutuk xa skʼan xbat vayuk xchiʼuk mu snaʼ li kʼusi kʼot ta stojolal li skerem ti mas skʼanoje. Pe mu kʼuxi xuʼ xjatav li Josee xchiʼuk xuʼ van muʼyuk xa chilbe sat li vinik ti tsʼitesat yuʼune. Kʼalal jaʼo tsbeiltasik bal skameyoik ta stukʼil sur li jpʼolmajeletike chchabiik batel lek li Josee. Mi jsetʼuk skʼan xchʼay satik ta stojolal, yuʼun la smanik. Ta melel tspasik kanal epal takʼin kʼalal mi la xchonik ta Egipto li Josee, li muil aseite xchiʼuk li xuchʼ ti yichʼojik batele.

Li Josee te van vuklajunebuk sjabilal. Nopo noʼox avaʼi ti tskʼel batel smaleb Kʼakʼal ti te xkom ta mukʼta Nabe. Tsmutsʼ sba li yuni sat kʼalal tskʼel batel li sat Kʼakʼal ti chchʼay xa echʼele. ¿Kʼuxi xa noʼox ti jel ta j-echʼel li xkuxlejale? ¿Kʼuxi xa noʼox ti jutuk xa mu milat yuʼun li sbankiltake xchiʼuk ti chonat batel ta mosoile? Solel vokol xa tstsʼik yuʼun yokʼel. Pe li kʼusi mas chopole, ¡jaʼ ti mu snaʼ jsetʼuk li kʼusi chkʼot ta stojolale!

¿Kʼu yuʼun ti jech kʼot ta stojolal li Josee? ¿Kʼusi xuʼ jchantik ta sventa xchʼunel yoʼonton li kerem ti laj yil tajek svokol ta stojolal yuts yalale?

TOJ JVOKOL TI KʼU YELAN CHʼI TALELE

Li Josee lek mukʼ li yutsʼ yalale, pe muʼyuk xmuyubajik xchiʼuk muʼyuk tsobolik. Li kʼusi la snuptan li yutsʼ yalale jaʼ svinajeb ti chakʼ ep vokolil kʼalal oy jayvoʼ yajnil li jun vinike, taje jaʼ jun kostumbre ti nopem toʼox xaʼi jech tspasik li judioetik kʼalal laj toʼox yakʼ Dios kʼuk sjaliluk jeche, jaʼ to kʼalal la xchaʼal mantal Jesús ti skʼan junuk noʼox yajnil li vinik jech kʼuchaʼal ta slikebale (Mateo 19:4-6). Li Jacobe jaʼ moltotil li ta utsʼ alalil taje. Oy chanvoʼ yajnil xchiʼuk ayan van chanlajunvoʼuk xnichʼnabtak, li yajniltake jaʼ Lea xchiʼuk Raquel, Zilpa xchiʼuk Bilha ti jaʼ skiaratak li Lea xchiʼuk Raquele. Li yajnil ti mas skʼanoj li Jacobe jaʼ li Raquele. Pe li Lea —ti jaʼ li xvix Raquele— muʼyuk onoʼox bu la skʼan. Nupun xchiʼuk li Leae pe jaʼ ta skoj ti loʼlaat yuʼun li smolniʼe. Pe laj onoʼox yitʼixan sbaik ta jujuntal. Li tsalbail tspasik taje laj yil-o svokol li yalabike, yuʼun laj yitʼixan sbaik ek (Génesis 29:16-35; 30:1, 8, 19, 20; 37:35).

Akʼo mi jal jelav ti mu x-alaj li Raquele, pe ta mas tsakale la xchiʼin yol, vaʼun jaʼ vokʼ li Josee. Li Jacobe jaʼ mas lek chchabi li Josee yuʼun jaʼo vokʼ kʼalal mol xaʼoxe. Kalbetik junuk skʼelobil. Oy jun veltae, li Jacobe bat sta sba xchiʼuk sbankil, ti jaʼ li Esaue. Li Jacobe chiʼ tajek, yuʼun li Esaú yaloj xa onoʼox ti tsmil li yitsʼine. Ta skoj ti te yikʼoj batel skotol li yutsʼ yalale, oy kʼusi la spas sventa chchabi. Pe jaʼ mas la snop ta sventa li Raquel xchiʼuk li uni kʼox Josee, yuʼun jaʼ ta patil to laj yakʼ batel. Li kʼusi kʼot ta pasel taje muʼyuk van chʼay ta sjol li uni kʼoxe. Li Jacobe mol xaʼox, pe lek to tsots. Akʼo mi jech, kʼalaluk julav ta sob yokʼomal li Josee laj yil ti xkoxkun chanav li stote. Solel toj labal van sba laj yaʼi kʼalal laj yalbe srasonal ti kʼu yuʼun xkoxkun li stote, yuʼun sjunul akʼobal la stsal sbaik xchiʼuk jun anjel ti tsots sjuʼel sventa x-akʼbat bendision yuʼun li Jeovae. Li Diose laj yakʼbe bendision li Jacobe yuʼun Israel xa laj yakʼbe sbi. Te chlokʼ talel ta stojolal jun lum ti yichʼoj li sbie (Génesis 32:22-31). Ta tsʼakale, li Josee laj yakʼ venta ti te chlokʼ talel ta stojolalik li jvokʼ nitilulal ti chkʼot ta jun lume.

Te van jayibuk jabil ta mas tsʼakale, kʼalal kʼox toʼox li Josee, laj yaʼi kʼu to xkʼuxul kʼalal oy buchʼu chcham ti jkʼanojtik tajeke, yuʼun cham li smeʼ kʼalal jaʼ o vokʼ li yitsʼin ti Benjamín sbie. Li stote solel laj yat tajek yoʼonton kʼalal cham li yajnile. Nopo noʼox avi ti te yakal tskusbe yaʼlel sat li yuni kereme xchiʼuk ti yakal chalbe skʼoplal li chaʼkuxesele, ti jaʼ jun spatobil oʼontonal ti koltaat-o li smukʼtote, ti jaʼ li Abrahame. ¡Patbat van tajek yoʼonton José ti oy jun kʼakʼal ti chchaʼkuxesat yuʼun Jeova li yuni meʼ ti skʼanoj tajeke! Li spatobil oʼontonal taje xuʼ van jaʼ koltaat-o ta skʼanel mas li «Dios yuʼun li bochʼotic cuxajtique» (Lucas 20:38; Hebreos 11:17-19). Kʼalal cham li Raquele, li Jacobe mas onoʼox la xkʼuxubinbe li chaʼvoʼ yalabtak kome (Génesis 35:18-20; 37:3; 44:27-29).

Oy ep chex kerem tsebetik ti chlik stoy sbaik kʼalal lek ichʼbilik ta kʼuxe, pe li Josee la xchanbe li slekil talelaltak stot smeʼe xchiʼuk la xchʼies lek xchʼunel yoʼonton sventa snaʼ lek stʼujel li kʼusi lek xchiʼuk kʼusi chopole. Kʼalal jaʼo vuklajuneb sjabilal ti te tskolta sbankiltak ta skʼelel li chijetike, laj yakʼ venta ti oy kʼusi chopol la spasike. ¿Mi te van tsʼijil chkom sventa mu xpʼajat yuʼun li sbankiltake? Li Vivliae muʼyuk bu chal kʼusi la snop li Josee, pe chal ti lek li kʼusi la spase: laj yalbe li stote (Génesis 37:2). Ti muʼyuk xiʼ ta yalel li Josee jaʼ te laj yakʼ-o venta Jacob ti kʼu yelan li skereme. Li Josee jaʼ jun slekil kʼelobil ta stojolal li yajtsʼaklomtak Cristo ti kerem tsebik toe. Mi anaʼojik ti oy spasoj tsatsal mulil junuk achiʼilik ta vokʼel o junuk avamigoike, mu me lekuk ti te tsʼijil xakomike, skʼan akʼo snaʼik li buchʼutik oy ta sbaik skoltael li jpasmulile (Levítico 5:1).

Pe oy kʼusi yan xuʼ jchantik ta stojolal li yutsʼ yalal Josee. Akʼo mi muʼyuk xa jech ti oy jayvoʼ yajnil li yajtuneltak Dios li avie, pe oy utsʼ alaliletik ti oy chaʼtotil o chaʼmeʼile xchiʼuk alab nichʼnabiletik ti mu jmojuk stot smeʼike. Li buchʼutik jech oyik ta utsʼ alalil taje skʼan svules ta sjolik ti chchʼak van kʼalal tʼujbil noʼox buchʼu chichʼ kʼuxubinele. Li totil meʼiletik ti oy lek spʼijilike chakʼik persa yakʼel ta ilel ti skʼanojik li yalab xnichʼnabike xchiʼuk li xchaʼalab nichʼnabike, chalbeik ta jujuntal ti oy slekil talelalik ti tsots skʼoplale xchiʼuk ti xuʼ skolta sbaik sventa oyuk muyubajel li ta utsʼ alalile (Romanos 2:11).

CH-EPAJ LI YITʼIXAL OʼONTONALE

Li Jacobe laj yichʼ lek ta mukʼ li Josee, yuʼun laj yakʼbe ta meltsanel jlik skʼuʼ spokʼ, taje xuʼ van jaʼ ta skoj ti muʼyuk xiʼ ta spakbel skʼoplal li kʼusi tukʼe (Génesis 37:3, Ch).Yikʼaluk van jaʼ jlik natil kʼuʼil pokʼil ti lek kʼupil sbae xchiʼuk ti nat skʼobe, jech kʼuchaʼal skʼuʼ spokʼ skerem ajvalil.

Ta melel, li Jacobe ta slekil yoʼonton li kʼusi la spase, li Josee laj van stoj tajek ta vokol li slekil yoʼonton xchiʼuk li kʼuxubinel akʼbat ta ilel yuʼun li stote. Pe li kʼuʼil pokʼil taje akʼbat-o ep svokol. Yuʼun li Josee jaʼ jchabichij: jun tsatsal abtelal ta osiltik. Nopo noʼox avaʼi ti slapoj li snatil kʼuʼe xchiʼuk ti vokol chanav li ta tsʼiʼleltike, vokol chmuy ta ba ton o vokol kʼalal tslokʼes ta chʼixtikaltik jkot yuni chij ti chʼayeme. Pe taje maʼuk li kʼusi mas vokole: ¿kʼusi van tsnopik li sbankiltak kʼalal mi laj yaʼiik ti akʼbat jun matanal yuʼun stot li José ti toj tsots skʼoplale?

Xi tstakʼ li Vivliae: «Cʼalal laj yil sbanquiltac ti jaʼ noʼox stuc lec cʼanbil yuʼun stotique, lic scontrainic; me jutuc muʼyuc xa tscʼopanic» (Génesis 37:4).a Akʼo mi oy srasonal ti itʼixajike, pe muʼyuk lek ti solel pʼajvanik ta jyalele (Proverbios 14:30; 27:4). ¿Mi oy van jech kʼotem ta atojolal ek? ¿Mi oy van itʼixajemot ta skoj ti jaʼ mas laj yichʼ ichʼel ta mukʼ li yane? Mi jeche, mu me xchʼay ta ajol li kʼusi la spasik li sbankiltak Josee. Yuʼun ta skoj li yitʼixal yoʼontonike la spasik kʼusitik toj chopol ti laj to xchaʼnaʼik ta tsʼakale. Li kʼusitik la spasike tsvules ta joltik li yajtsʼaklomutik Cristo ti skʼan ‹kuxetuk noʼox koʼontontik xchiʼuk li buchʼutik xkuxet yoʼontonike› (Romanos 12:15).

Ta melel, li Josee laj yakʼ venta ti pʼajbil li ta sbankiltake. ¿Mi laj van slokʼ li snatil kʼuʼ kʼalal jaʼo te xchiʼuk li sbankiltake? Xuʼ van tskʼan tslokʼ bakʼintik. Akʼo mi jech, skʼan jvules ta joltik ti jaʼ svinajeb ti kʼuxubinbil xchiʼuk lek ch-ilat yuʼun stot kʼalal akʼbate. Li Josee tskʼan ti spatojuk-o yoʼonton li stot ta stojolale, jaʼ yuʼun buyuk noʼox chbat muʼyuk tslokʼ. Ep kʼusitik chakʼ jchantik li kʼusitik la spase. Akʼo mi mu snaʼ xtʼujvan li Diose, pe oy bakʼintik ti mas lek chchabi li jlom yajtuneltake. Jech xtok, tskʼan ti jelelikuk li yajtuneltak li ta chopol balumil ti noj ta mulivajele. Li stalelal melel yajtsʼaklomtak Cristoe xkoʼolaj kʼuchaʼal li snatil kʼuʼ Josee, yuʼun jelel xvinajik ta stojolal li yan krixchanoetike. Jech oxal, oy bakʼintik ti chpʼajatike xchiʼuk ti ch-itʼixajik ta stojolalik ta skoj ti jelel stalelalike (1 Pedro 4:4). ¿Mi skʼan van smukik ti jaʼik yajtunel Dios sventa mu snuptanik vokolile? Moʼoj, skʼan jech spasik kʼuchaʼal José ti muʼyuk bu la slokʼ li snatil kʼuʼe (Lucas 11:33).

LI XVAYICHTAK JOSEE

Te van kʼuk yuni jalile, li Josee laj yil chib xvayich ti toj labalik sbae. Li baʼyele jaʼ laj yil sba stuk xchiʼuk li sbankiltake, ta jujuntal yakal chchukik jujuchuk strigoik. Vaʼun li strigo Josee tukʼ vaʼi, pe li strigo sbankiltake la setuik xchiʼuk la snijan sbaik ta stojolal li strigo Josee. Li ta xchibal xvayiche, laj yil ti tsnijan sba ta stojolal li Kʼakʼale, li Ue xchiʼuk buluchib kʼanaletike (Génesis 37:6, 7, 9). Li xvayichtake solel jech xa yakal chkʼot ta pasel yilel, pe toj labal sba ta aʼiel. ¿Kʼusi van tspas José li avie?

Li chib xvayich laj yile likem tal ta stojolal Jeova xchiʼuk jaʼ albil kʼopetik. Li Diose tskʼan ti akʼo yakʼ ta naʼel li kʼusi la xvaychinta li Josee. Xkaltike, li Josee skʼan jech spas kʼuchaʼal la spasik li j-alkʼopetik ta voʼnee, ti laj yalbeik aʼyejetik xchiʼuk pʼijubtasel ti likem tal ta stojolal Dios li jtoyba jteklume.

Li Josee xi ta slekil yoʼonton laj yalbe li sbankiltake: «Aʼyo avaʼyic, ta jcholboxuc li cʼusi la jvaychine». Li sbankiltake ta anil laj yaʼibeik smelolal li kʼusi laj yale xchiʼuk muʼyuk bu lek laj yaʼiik, vaʼun xi ilinem laj yalike: «¿Me yuʼun voʼot chaʼoch ta ajvalilal cuʼuncutic? ¿Me yuʼun voʼot ta xlic apasuncutic ta mantal?». Li loʼile chal ti mas «lic scontrainic ta sventa li xvayeche xchiʼuc ta sventa ti cʼu xʼelan icʼopoje». Kʼalal laj yalbe sbankiltak xchiʼuk stot li xchibal xvayiche solel mas to chopol laj yaʼiik: «Tsots icʼopanat yuʼun li stote. Jech laj yal: —¿Cʼusi smelol ti jech lavaychine? ¿Me yuʼun ta to jquejan jbacutic ta atojol xchiʼuc ameʼ xchiʼuc li abanquiltaque?—xʼutat». Akʼo mi jech, li Jacobe te la snopilan kʼusi smelolal. ¿Mi yuʼun van chkʼoponat yuʼun Jeova li xnichʼone? (Génesis 37:6, 8, 10, 11.)

Li José mu stukuk yajtunel Dios ti laj yichʼ pʼajel xchiʼuk nutsel ta skoj ti laj yichʼ albel ti akʼo yakʼ ta naʼel jun aʼyeje. Li bankilal j-al aʼyej yuʼun Jeovae jaʼ li Jesuse xchiʼuk xi laj yalbe li yajchankʼoptake: «Me laj yutsʼintaicun ec li vuʼune, jaʼ noʼox jech chayutsʼintaoxuc ec» (Juan 15:20). Mu ventauk jayib sjabilalik li yajtsʼaklomtak Cristoe toj ep kʼusitik xuʼ xchanik ta sventa xchʼunel yoʼonton xchiʼuk stsatsal yoʼonton li kerem Josee.

SOLEL LIK SPʼAJIK TAJEK

Te van kʼuk sjaliluk echʼe, li Jacobe laj yakʼbe jun yabtel li Josee. Li sbankilal keremotake te toʼox yakal tskʼelik chij ta norte, ti te nopol xkom ta Siqueme, li ta lum taje muʼyuk toʼox bu jal yechʼel ti te la sta ep yajkontraike. Jech oxal li Jacobe tsvul yoʼonton ta stojolal li skeremotake, jaʼ yuʼun la stak batel José sventa chbat skʼel mi muʼyuk kʼusi chopol kʼotem ta stojolalik. ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba li Josee? Li Josee snaʼoj ti solel pʼajbil yuʼun li sbankiltake. ¿Kʼusi van chalik li sbankiltak kʼalal mi laj yalbe ti jaʼ takbil tal yuʼun li stote? Mu ventauk li kʼusi tspasbate, li Josee jpʼel yoʼonton chchʼun li kʼusi albat yuʼun li stote (Génesis 34:25-30; 37:12-14).

Solel nat xanav, te van chanib o voʼobuk kʼakʼal laj yichʼ yuʼun. Li Siqueme te van 80 kilometrouk xil li snorteal Hebrone. Pe kʼalal kʼote, li Josee laj yaʼi ti batik ta Dotán li sbankiltak ti te xkom ta nortee, ti te van 22 kilometrouk xil li Siqueme. Kʼalal nopol xaʼox skʼan xkʼot ta Dotán li Josee, li sbankiltake la staik ta ilel, vaʼun lik kapuk sjolik. Xi laj yalbe sbaike: «Qʼuelavilic, leʼ xa xtal li bochʼo ivaychine. Jaʼ lec bat jmiltic. Jiptic ochel ta vomlum [o poso]; xuʼ chcaltic ti ilaj ta tiʼel ta bolome. Te chquiltic cʼusi chcʼot ta pasel ta sventa li xvayeche». Li Rubene la spoj li Josee xchiʼuk laj yal ti muuk smilike ti jaʼuk noʼox akʼo sjipik ochel li ta posoe. Li kʼusi oy ta yoʼontone jaʼ ti chbat spoj lokʼel ta tsʼakale (Génesis 37:19-22).

Kʼalal kʼot yoʼ bu oy sbankiltak li Josee muʼyuk snopoj jsetʼuk li kʼusi tspasbate, yaloj mi jun yoʼonton chkʼot sta li sbankiltake. Pe bu chata, malabil xa kʼalal kʼote. La snitbeik lokʼel li snatil kʼuʼ ti kʼupil sbae, la xjochik batel ta poso ti chʼabal yaʼlele, vaʼun la sjipik yalel te. ¡Solel ep van yayij kʼalal pʼaj yalele! Laj yakʼ persa vaʼi. Muʼyuk kʼuxi xuʼ xlokʼ tal mi muʼyuk buchʼu xkoltaate. Li ta yut posoe smelol xvinaj lokʼel tal li stiʼe. X-avet la skʼanbe vokol sbankiltak yoʼ xlokʼesate, pe muʼyuk bu la xchikintaik. Kʼajomal jun noʼox yoʼonton bat veʼikuk. Kʼalal oy bu bat li Rubene, li yan xchiʼiltake lik snopik yan velta ti tsmilik li Josee. Vaʼun jaʼ xa Judá laj yal ti mu smilike, laj yal ti jaʼ lek ti xchonik ta stojolal junuk jpʼolmajel ti te ch-echʼe. Li ta Dotane te nopol ch-echʼik li jpʼolmajeletik ti chbatik ta Egiptoe, mu jaluk jelav ti te echʼik li jmadianetik xchiʼuk j-ismaeletike. La spasik trato kʼalal skʼan toʼox xkʼot li Rubene. Li Josee laj yichʼ chonel ta jtob ta sep sakil takʼin (Génesis 37:23-28; 42:21).b

Jaʼ jech la jlikesbetik sloʼilal li mantal liʼe. Li Josee laj yichʼ ikʼel batel ta sur, ta Egipto. Yileluke laj yichʼ pojbel skotol li kʼusi oy yuʼune. Stuktuk kom. Chjelav epal jabil yoʼ snaʼ ta sventa li yutsʼ yalaltake, ti kʼu yelan laj yaʼi sba li Rubén kʼalal chʼabal xa te taate xchiʼuk ti kʼu to xkʼuxul laj yaʼi stot kʼalal la snop ti chamem xa li xnichʼon ti skʼanoj tajeke. Jech xtok, muʼyuk xa tsnaʼ ta sventa li smukʼtot ti jal to kuxie, ti jaʼ li Isaaque xchiʼuk li yuni kʼox itsʼin ti Benjamín sbi ti tsnaʼ tajeke. Pe, ¿mi muʼyuk xa van kʼusi kom yuʼun ta melel? (Génesis 37:29-35.)

Moʼoj, li Josee oy to kʼusi yuʼun ti muʼyuk bu xpojbat yuʼun li sbankiltake: li xchʼunel yoʼontone. Li stuke xojtikin lek li Sdiose, li Jeovae, taje muʼyuk kʼusi xuʼ xpojbat-o, mi jaʼuk ti laj yikta komel li snae, li vokolil la snuptan kʼalal jaʼo bat ta Egipto ti solel jal la stekʼ batele xchiʼuk ti laj yichʼ chonel ta stojolal jun jkʼulej vinik ta Egipto ti Potifar sbie (Génesis 37:36). Li vokoliletik la snuptane tsatsub-o ti kʼu yelan xil sba xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk li xchʼunel yoʼontone. Li ta yan mantal chlokʼ ta mas tsʼakale chkiltik kʼuxi koltaat-o li xchʼunel yoʼonton sventa mas lek xtun ta stojolal li Sdiose xchiʼuk sventa skolta li yutsʼ yalale. Ta melel, li Josee toj lek ta chanbel li xchʼunel yoʼontone.