Jehovah​—E Ir E En Nib Gel Gelngin

“Gelngin ey rib gel, dariy reb ni kaa yan nga bang.”​—ISAIAH 40:26.

1, 2. (a) Mang e n’en ni yira guy ni bay gelngin ni gad ma tor ngay? (b) Ngam weliy fan ko mang ni rayog ni ngad dogned ni Jehovah ir tabolngin urngin ban’en ni gelngin?

GELNGIN ban’en e aram e n’en ni boor i gadad ni be dariy fannag. Bod rogon gelngin e gamig, ni gathi ri gad ma lemnag ni ri baga’ fan e re n’ey ni ir e ma pi’ e tamilang ngodad nge gawel ara ba mom ni ngan puthuy fare seng ko urngin e electrical appliance rodad ngay ni bochan ni ngada fanayed. Kemus ni faanra ke m’ay gelngin e gamig ni urngin ma fin ra yib nga lanin’dad ni faanra dariy e gamig ma ba chuchugur ni dariy ban’en ni rayog ni ngan rin’ u lan e mach ko girdi’. Ma baga’ ni gamig ni be ayuwegdad u roy u fayleng e ke yib ko yal’ ya aram e n’en ni ba mudugil ni be wereg gelngin ni boor nga yu yang.a Ma gubin e second ma fare n’en ni kan nog e solar reactor ngay e ma fanay fare nuclear fuel ni lal e milyon e tons, ni be wereg e gamig nga fayleng ni ma ayuweg e yafas.

² Ke yib u uw urngin e gelngin e yal’? Mini’ e ke ngongliy e re tafen e gamig n’ey u tharmiy? Jehovah e ir e ke ngongliy. Be weliy u Psalm 74:16 (New World Translation) murung’agen Jehovah, ni be gaar: “Gur e kam ngongliy e pi t’uf u tharmiy ni be pi’ e tamilang, nib muun ngay fare yal’.” Arrogon, urngin e energy ara power e I Yib rok Jehovah, ni bod ni tabolngin urngin e yafas I Yib rok. (Psalm 36:9) Dabda dariy fannaged e gelngin. Ke yog Jehovah ngodad u daken Isaiah ni profet ni ngad sapgad nga lang ni ngad guyed e pi t’uf u tharmiy ni bod e yal’ nge yugu boch e pi t’uf, ma ngad fal’eged i lemnag ko uw rogon ni kar sumgad. “Mu sapgad nga lan e lang. Mini’ e sunumiy e pi t’uf ni gimed be guy? En ni be pow’iyrad ni bod baraba’ i salthaw ni pire’ ma manang urngirad, ma pining fithingrad ni tataa bagayad. Gelngin e rib gel, dariy reb ni kaa yan nga bang.”​—Isaiah 40:26; Jeremiah 32:17.

3. Uw rogon ni ke yib angin ngodad ya ke dag Jehovah gelngin?

³ Bochan ni rib gel gelngin Jehovah, ma rayog ni ngad pagedan’dad ni ra par fare yal’ ni nge pi’ e tamilang ngodad nge gawel ni ir e be ayuweg e yafas rodad. Machane, ma pagan’dad nga gelngin Got ni ka baga’ ko tin nib t’uf nga dowdad. Kani biyuliydad ni dabkuuda pared ni gad e sib ko denen nge yam’, fare athap rodad nga m’on, nge rogon ni gad be pagan’ ku Jehovah e ba m’ag urngin nga rogon ni be fanay gelngin. (Psalm 28:6-9; Isaiah 50:2) Boor ban’en u Bible ni be dag gelngin Jehovah ni nge sunumiy ban’en nge biyuliy ban’en, nge rogon ni ayuweg e girdi’ nge rogon ni nge thang e pi toogor rok.

Kan Guy Gelngin Got ko Tini Sunnmiy

4. (a) Mang e ke yib nga laniyan’ David ko ngiyal’ ni be sap nga lan e lang ni nep’? (b) Mang e be dag e pi t’uf u tharmiy u murung’agen gelngin Got?

⁴ Ke weliy Paul ni apostal u murung’agen e en ni Sunmiydad ni ‘gelngin ni dabi m’ay biid e kan guy nib tamilang ko tin ni ke sunmiy.’ (Romans 1:20) Boch e chibog kakrom, ma David ni e re psalmist, ma ku reb e tachugol saf, e sana ma sap nga lang u gubin e nep’, e ke guy ga’ngin fare palpalthib nge fine gel gelngin e en ni Sunmiy. Ke yoloy ni gaar: “Faan gu ra yaliy lan e lang ni kam sunmiy, nge pul nge pi t’uf nu lan e lang ni gur e mu ta’rad nga tagil’rad, me lungug uwan’ug, girdi’ e mang ni ngam lemnag, mang ni ngam lemnag ni yugu aram rogon ni ir e ke mus ni girdi’?” (Psalm 8:3, 4) Yugu demtrug ni gathi rib tamilang uwan’ David ko uw rogon e pi t’uf u tharmiy, machane ke nang ni dariy fan e yafas rok ni faanra ngan taarebnag ko en ni Sunmiy e palpalthib rodad ni kaygi ga’. Ngiyal’ n’ey, ma fapi astronomers e ke yoor e tamilangan’ rorad u murung’agen ga’ngin e palpalthib nge gelngin ban’en ni be ayuweg e re n’ey. Bod rogon e n’en ni kar rogned, ni gubin e second ma fare yal’ rodad e ma wereg gelngin ni taabrogon ko 100,000 e milyon e megatons ni TNT.b Ma ke mus ni bochiyang ko re gelngin ney e ra taw nga fayleng; ma ra gaman ni nge ayuweg urngin ban’en ni bay e yafas riy. Machane, fare yal’ rodad e gathi ir fare t’uf ni bin th’abi gel gelngin u tharmiy. Yugu boch e t’uf e ma wereg e gelngin ni taareb e second ni taabrogon ko gelngin ni ma wereg e yal’ u reb e rran ni polo’. Ere, faanra aram rogon, ngam lemnag feni gel gelngin e En ni ir e ke sunmiy e pi t’uf u tharmiy! Ere ba puluw nga rogon ni ke yog Elihu ni gaar: “ Ma en ni ir e Gubin Ma Rayog rok, e daworda guyed e cha’ nem; ma bagel gelngin.”​—Job 37:23, NW.

5. Mang e n’en ni be dag gelngin Jehovah ni rayog ni ngad pirieged ko tin ni ke sunmiy?

⁵ Faan gad ra ‘gay e tin ni ke ngongliy Got’ ma taabrogon ko n’en ni ke rin’ David, ma rayog ni ngad guyed e mich riy ni be dag gelngin u gubin yang​—ni bod e nifeng nge n’ew, nge dirra’ nge uluch, nge lul’ nib gel nge pi burey nib tolang. (Psalm 111:2; Job 26:12-14) Ku reb, e bod e n’en ni ke yog Jehovah ngak Job, ni fapi gamanman e be dag Gelngin. Ma reb e Behemoth, ara fare hippopotamus. I yog Jehovah ngak Job ni gaar: “Gelngin e bay u chagyen . . . Yil rok e bod e wasay ni kan ngongliy.” (Job 40:15-18, NW) Ma gelngin e garbaw ni pumoon ni maloboch, e kan nang u nap’an e Bible, ma ma rus e girdi’ ngay, me meybil David ni ngan ayuweg ni dabi aw ko “fare l’ugun e layon, nge fapi gagay ko fare garbaw ni pumoon ni maloboch.”​—Psalm 22:21, NW; Job 39:9-11, NW.

6. Fare gamanman ni bull ara buffalo u lan e Bible e be yip fan e mang? (Ngam guy e footnote.)

⁶ Bochan e gelngin e garbaw, ma be weliy e Bible u murung’agen ni be yip’ fan ban’en.c Nap’an ni kan piliyeg e changar rok John ma ke guy aningeg ban’en nib fas u tooben tagil’ Jehovah, ma reb ko pi gamanman nem e bod yaan e garbaw. (Revelation 4:6, 7) Ba tamilang, ni taareb ko aningeg e felngin Jehovah nib lingagil ni kan dag u daken e pi cherubs nem e gelngin. Yugu boch felngin e t’ufeg, nge gonop, nge mat’aw. Bochan ni gelngin Got e aram e felngin ni ri baga’ fan, ere rayog ni ngad pared nib chuchugur ngak ni faanra ba tamilang uwan’dad gelngin nge rogon ni ma fanay e re n’ey ku rayog ni ngad folgad rok ni ngad fanayed e gelngin ni bay rodad nib fel’ rogon ni bod ir.​—Ephesians 5:1.

“Jehovah u Fithik’ e Pi Ulung, e Ba Gel Gelngin”

7. Rayog ni nge mudugil laniyan’dad ni ra gel e tin nib fel’ ko tin nib kireb?

⁷ U lan fare thin nib thothup, e kan pining Jehovah riy ni “Got ni Gubin Ma Rayog Rok,” ma aram e ngochol ni be puguran ngodad ni dabda dariyfannaged gelngin ara nge maruwaran’rad ko rayog ni nge gel ko pi toogor rok fa danga’. (Genesis 17:1; Exodus 6:3) Re fayleng rok Satan ney nib kireb e gowa rib mudugil, machane “fapi nam e yad bod ba waangachal u lan ba pakit u p’eowchen; Jehovah ma yad bod ba ab u daken e thabthabel ni ke m’ay i theeg.” (Isaiah 40:15, NW) Bochan ni bay gelngin Got ni aram rogon, ma dariy e maruwar riy ni ra gel e tin nib mat’aw ko tin nib kireb. Ngiyal’ ni nge yoor e tin nib kireb, ma rayog ni ngan fal’eg lanin’dad ni faanra gad manang “Jehovah ko Pi Salthaw, ma ir e En ni Bagel Gelngin u Israel” e ra chuweg e tin nib kireb ni dariy n’umngin nap’an.​—Isaiah 1:24, NW; Psalm 37:9, 10.

8. Mang salthaw nu tharmiy e ke ta’ Jehovah chilen, ma mang e pow ko pi n’en ni be dag gelngirad?

⁸ Fare bugithin ni “Jehovah ko pi salthaw,” ni rayog ni ngan guy u Bible ni 285 yay, e ku reb ni be puguran ngodad u murung’agen gelngin Got. Fare bugithin ni “pi salthaw” u roy e yad e pi engel ni i sunmiy Jehovah ni rayog ni nge fanayrad. (Psalm 103:20, 21; 148:2) U lan taareb e nep’, ma ke mus ntaareb ko pi engel nem e ke li’ e pi salthaw nu Assyria ni 185,000 urngin ni yad be magawonnag Jerusalem. (2 Kings 19:35) Faanra pagan’dad ko pi salthaw rok Jehovah u tharmiy, ma dabkud rusgad ko piin ni ta togopuluw. Elisha ni profet e de rus ni bochan ni ke longobiy yu raba’ i salthaw ni yad be gay, ya rayog ni nge guy e pi salthaw u tharmiy ni be ayuweg ni bochan e michan’ rok, ma de taabrogon ko sib rok ni de guy ban’en.​—2 Kings 6:15-17.

9. Mang fan ni thingarda pagedan’dad ku Got ni ra ayuwegdad ni bod Jesus?

⁹ Ku manang Jesus ni bay e pi engel ni ma ayuweg ko ngiyal’ ni ke yib e girdi’ nib kireb ngak ni bay e sayden rorad nge gul u milay’ u Gethsemane. Tomren ni ke yog Jesus ngak Peter ni nge sulweg e sayden rok nga tafen, ku ke yog ngak, ni faanra bat’uf, ma rayog ni Nge ning ko Chitamangin ni nge l’og “e pi engel nib pag ragag nge l’agruw ulung.” (Matthew 26:47, 52, 53) Faanra aram rogon e lem rodad ni ma pagan’dad ko pi engel u tharmiy ni be fanayrad Got, maku ra pagan’dad ku Got ni be ayuwegdad u polo’ i gum’ercha’dad. Ke yoloy Paul ni apostal ni gaar: “Mang e bay ni ka gadad ra weliy u murung’agen? Faanra ba’ Got u ba’ rodad me mini’ e rayog rok ni nge togopuluw ngodad?”​—Romans 8:31.

10. Ma fanay Jehovah gelngin ni fan ku mini’?

¹⁰ Ere, bay tapgin ni boor ni ngad pagedan’dad ko ayuw rok Jehovah. Gubin ngiyal’ ma ma fanay gelngin rogon ni nge yib angin mab puluw nga yugu boch i felngin​—ni mat’aw, nge gonop, nge t’ufeg. (Job 37:23; Jeremiah 10:12) Piin ni bay gelngiyrad e yad ma dariyfannag e piin nib gafgow ni bochan ni yad ba siin, machane Jehovah e ma ‘sak’iynag be’ nib gafgow u fihik’ e fiyath’ ma ‘ba gel gelngin ni nge ayuweg e girdi’. (Psalm 113:5-7; Isaiah 63:1) Rogon e n’en ni ke tamilang uwan’ Maria, fare ppin ni nina rok Jesus ni be’ nib moding ma ba sobut laniyan’, ni “fa En ni nib gel gelngin” ni ma fanay gelngin ni fan ko piin ni bay madgun Got uwan’rad, ma be sobut’nag e piin nib tolang ma ma tolangnag e piin nib sobut’an’.​—Luke 1:46-53.

Ke Dag Jehovah Gelngin Ngak e Pi Ta Pigpig rok

11. Mang e n’en ni be dag gelngin Got ni ke guy piyu Israel ko duw ni 1513 B.C.E.?

¹¹ Boor yay, ni ke dag Jehovah gelngin ngak e pi tapigpig rok. Reb e aram fare n’en ni i rin’ u daken e Burey ni Sinai ko duw ni 1513 B.C.E. Re duw nem e ke guy piyu Israel e mich nib tamilang ni be dag gelngin Got. I gechignag Jehovah piyu Egypt ni ragag yay ma aram e kan dag gelngin nib gel ma kan nang ni fapi Got nu Egypt e dariy gelngirad. De n’uw nap’an nga tomren, ma ke fal’eg e maangang ma ke th’ab piyu Israel fare Red Sea nga ranod nga barba’, ku kan thang e pi salthaw rok Farao, ma re ney e be dag gelngin Got. Tomren ni ke yan dalip e pul, ma piyu Israel e ur moyed u enggin fare Burey ni Sinai, me piningrad Jehovah ni ngar manged “girdien ni ke mel’egrad u fithik’ urngin e girdi’.” Kar micheged nra gaargad: “Bay gu rin’ed urngin e tin ke yog Jehovah ni nggu rin’ed.” (Exodus 19:5, 8) Ngemu’, me dag Jehovah gelngin nib tamilang. U fithik’ e dirra’ nge uluch nge lingan e yabul ni be thow nib ga’, ma be yib e ath ko Burey ni Sinai ma be rurrur. Ma girdi’ ni yad ba sak’iy nib palog boch e kar rusgad. Machane ke yog Moses ngorad ni n’en ni ke buch e susun ni ngeb madgun Got uwan’rad, ni aram fare madgun ni ra k’aring’rad ni ngar folgad ku Jehovah ni ir e Got nib riyul’ ma urngin ban’en ma rayog rok.​—Exodus 19:16-19; 20:18-20.

12, 13. Mang e magawon ni ke yib ngak Elijah ni ke k’aring ni nge pag e maruwel rok, machane uwrogon ni ke pi’ Jehovah e athamgil nga laniyan’?

¹² Tomren ni ke yan boor e chibog, u nap’an Elijah, ma kan dag biyay e gelngin Got u daken e Burey ni Sinai. Ma u m’on riy, e ke guy fare profet gelngin Got ni be maruwel. Ya Got e “ke ning e tharmiy” ni dalip nge baley e duw ni bochan ni piyu Israel e daki michan’rad. (2 Chronicles 7:13) Nap’an ni daki aw e n’uw nib n’uw nap’an, ma fare arche’ ni ravens e ke pi’ ngak Elijah boch e ggan ko ngiyal’ nem ni immoy u lan e loway ni Cherith fithingan, ma munmun kan ma ke merbigilnag e flowa nge gapgep ko fare ppin ni ke yim’ figirngin u daken e maangang min pi’ boch ngak nge ka’. Me pi’ Jehovah gelngin ngak Elijah ni nge faseg bochi pagal ni fak e re ppin nem ko yam’. Ma tomur riy, ke yib e tayim ni ba t’uf e skeng ni ngan nang ko mini’ e Got nib riyul’ u daken e Burey ni Carmel, ma aram ma ke yib e nifiy u tharmiy ni nge urfeg e maligach ni ke fal’eg Elijah. (1 Kings 17:4-24; 18:36-40) Machane, de n’uw nap’an u tomren, me rus Elijah ma ke kireban’ ko ngiyal’ ni ke rung’ag ni baadag Jezebel ni nge li’ ngem’. (1 Kings 19:1-4) Me mil nga ba yang, ya be lemnag ni ke mu’nag e maruwel rok ni ir reb e profet. Me dag Jehovah gelngin ngak u fithik’ e runguy ni fan ni nge gel e michan’ rok.

¹³ Nap’an ni be par Elijah u lan e yiy ni be mith, ma ke guy dalip ban’en ni bay gelngin ni Jehovah e be gagiyegnag ma ma gin e girdi’ ngay ni bod: e nifeng nib gel, nge duru’, ma tomur riy e nifiy. Machane, u nap’an ni ke non Jehovah ngak Elijah, ni “ba sumunguy laman.” Ke pi’ Jehovah ngak yugu boch e maruwel ni nge rin’ me yog ngak ni ka bay 7,000 e girdi’ ni yad e tapigpig rok Jehovah nib yul’yul’ ko re binaw nem. (1 Kings 19:9-18) Faanra, ke chachalbadad ni taabrogon ku Elijah, ya de yib angin e machib ni kad ted, ma rayog ni ngad ninged ku Jehovah e “gelngin ni th’abi gel”​—ma aram gelngin ni rayog ni nge gelnagdad ni dabda talgad ni ngad wereged e thin nib fel’ ngak e girdi’.​—2 Corinthians 4:7.

Ra Lebug e Tin ni Ke Micheg Jehovah Ya Ba Gel Gelngin

14. Fithingan Got ni Jehovah e be dag e mang, ma uwrogon ni ba m’ag gelngin nga fithingan?

¹⁴ Gelngin Jehovah e ku ba m’ag ko ngochol rok nge rogon ni ma lebuguy e tin nib m’agan’ ngay. Fithingan Got ni Jehovah e kari mus ntaareb, ni fan e ir e “Ma N’igin ni Nge Buch Ban’en,” ma re n’ey e be dag ni ke dugliy ni ir e ra Lebuguy e tin ni ke micheg. Dariy be’ ni rayog ni nge taleg Got ko ngiyal’ ni nge rin’ e tin nib m’agan’ ngay, yugu aram rogon ni piin ni ka be maruwaran’rad e yad be lemnag ni ba mo’maw ni nge riyul’ e pi n’ey. Taabrogon ko n’en ni ke yog Jesus ngak pi apostal rok kakrom ni, “Got e urngin ban’en ma rayog rok.”​—Matthew 19:26.

15. Uw rogon ni kan skulnag Abraham nge Sarah ma kar nangew ni dariy ban’en ni kaygi mo’maw ku Jehovah?

¹⁵ Riyul’ ni aram rogon, ya ngam mu lemnag e re ney ni Jehovah kakrom e ir e ke micheg ngak Abraham nge Sarah ni ra yoornag e piin ni owcherow nge mang reb e nam nib gel. Machane, ke yan boor e duw ni de yog e bitir ngorow. Ma kar pilibthirgow ko ngiyal’ ni ke yog Jehovah ngorow ni ke chuchugur ni nge riyul’ e tin ni ke micheg ngorow, me minmin Sarah ni bochan. Me fulweg fare engel ni gaar: “Gur ba’ ban’en nrib mo’maw’ u puluwon Jehovah?” (Genesis 12:1-3; 17:4-8; 18:10-14) Nap’an ni ke yan aningeg e chibog nga tomren, ko ngiyal’ ni ke ulunguy Moses e piin ni owchen Abraham​—ma ke mang reb e nam ni baga’ e chiney—​ma chirofen nem e ur moyed ko Tagpas u Moab, me weliy Moses ngorad ni ke Rin’ Got e n’en ni ke micheg. Ke gaar Moses: “Bat’uf pi chitamangimed rok [Jehovah] me mel’eg e piin ni owcherad u fithik’ e girdi’ ni nge mang e tirok e girdi’, ma gelngin nrib gel e maruwel ngay nge fekmed nga wuru’ yu Egypt, me tuluf girdien e pi nam ni baga’ ma ba gel ngomed, ni fan e nge yog ni mmarod nga lan e nam rorad ngam tafnayed, ma ke par ni tafenmed.”​—Deuteronomy 4:37, 38.

16. Mang fan ni ke oloboch e pi Sadducees ya de michan’rad ni bay e fas ko yam’?

¹⁶ Tomren ni ke yan boch e chibog, ma ke puwan’ Jesus ngak e pi Sadducees, ya de mich e fas ko yam’ uwan’rad. Mang fan ni de michan’rad ko n’en ni micheg Got ni ra faseg e yam’? Me yog Jesus ngorad ni gaar: “Dam mu nanged e thin ni bay u lan e babyor nib thothup ara gelngin Got.” (Matthew 22:29) Ma fare babyor nib thothup e ke micheg ngodad ni ‘gubin e yam’ ni bay u lan e low e bayi rung’ag laman e en Fak e girdi’ ma ra fas.’ (John 5:27-29) Ra ke tamilang uwan’dad e n’en ni be weliy e Bible u murung’agen e fas ko yam’, ma aram e kad nanged gelngin Got, ma re nen n’ey e ra ayuwegdad ni nge michan’dad ni yira faseg e yam’. Got e ra “ful’ e yam’ ni dariy n’umngin nap’an, . . . ya Jehovah e ir ke yog ni aram rogon.”​—Isaiah 25:8, NW.

17. Mang e rran ko gabul nge langleth ni ngan pagan’uy ku Jehovah u reb e kanawo’ ni ri baga’ fan?

¹⁷ Dabki n’uw nap’an nga m’on, ma bay e tayim ni rabagadad ma bat’uf ni nge pagan’ ku Got ya bay gelngin ni nge ayuwegdad ko reb e kanawo’ nib thil. Satan ni ir e Moonyan’ e ra tabab ni nge magawonnag e pi girdien Got, ni gowa dariy be’ ni nge ayuwegrad. (Ezekiel 38:14-16) Ngemu’ ma ra dag Got gelngin nib gel ni fan ngodad, ma urngin e girdi’ e ra nang ni ir Jehovah. (Ezekiel 38:21-23) Chiney e aram e tayim ni ngad ubunged e michan’ rodad nge pagan’dad ku Got ya Gubin Ban’en ma Rayog rok ya aram e kanawo’ ni dabi wagey laniyan’dad u nap’an ni ra mo’maw e par.

18. (a) Mang angin ni ra yib ngodad ni faan gad ra fal’eg i lemnag gelngin Jehovah? (b) Mang e deer ni yira weliy ko bin migid e article?

¹⁸ Dariy e maruwar riy, ni boor fan ni ngad fal’eged i lemnag gelngin Jehovah. Faan gad ra lemnag e tin ni ke rin’, ma ra k’aringdad e re n’ey ni ngad pininged e sorok ngak e en ni Sunmiydad ma ngad pininged e magar ngak ya ke fanay gelngin u fithik’ e gonop nge t’ufeg. Ma dabda rusgad ni faanra ke pagan’dad ku Got ni Jehovah ko pi salthaw. Ke mudugil lanin’dad ko tin ni ke micheg ngodad. Dabda paged talin, ni kan sunmiydad ni gad bod yaan Got. Ere gadad e ku bay gelngidad​—machane kemus ni buchuw. Uw rogon ni ngad folwokgad rok e en ni ke sunmiydad u rogon ni ngad fanayed gelngidad? Yira weliy e re n’ey ko bin migid e article.

[Footnotes]

Rayog ni Ngam Pi e Fulweg ko Pi Deer Ney?

• Uw rogon ni tin ke sunmiy Jehovah e be micheg gelngin?

• Mang e pi salthaw ni rayog ni nge fanay Jehovah ni nge ayuweg girdien?

• Mang boch e tayim kakrom ni i dag Jehovah gelngin?

• Mang e n’en ni be micheg ni ra lebuguy Jehovah e tin ni ke micheg?

[Pictures on page 8]

“Ngam sap nga lang ma ngam yaliy urngin ban’en. Mini’ e ke sunmiy e pi n’en ney?”

[Credit Line]

Photo by Malin, © IAC/​RGO 1991

[Pictures on page 10]

Ngan fal’eg i lemnag u rogon ni ke dag Jehovah gelngin ma ra ayuwegdad ni ngari mich e tin ni ke micheg uwan’dad