Funjilai Kulaba Ne Kukenkenta Ku Batumwa Ba Kwa Yesu

“Mulabenga pamo ne amiwa.”—MAT. 26:38.

1-3. Batumwa bakankelwe byepi kulaba ne kukenkenta bufuku bwapeleleko mu bwikalo bwa kwa Yesu pano pa ntanda, kabiji ki ka kimwesha kuba’mba bafunjileko?

AKIFWANYIKIZHAI kyamwekele bufuku bwapeleleko mu bwikalo bwa kwa Yesu pano pa ntanda. Yesu wayile ku mpunzha imo yo atemenwe bingi mu bujimi bwa Ngesemani, bwajinga ku musela wa Yelusalema. Wayile na batumwa banji bakishinka. Wakebelenga kwikala kwa bunke na kulomba mambo milanguluko yamuvujijile.—Mat. 26:36; Yoa. 18:1, 2.

² Batumwa banji basatu abo ba Petelo,Yakoba ne Yoano bayile ne Yesu mukachi ka bujimi. Saka akyangye kuya na kulomba, wibambijile’mba, “Shalai ponka pano mulabenga pamo ne amiwa.” Byo abwelele, wibataine baji mu tulo twine. Wibasashijile jikwabo’mba: “Labainga ne kukenkenta.” Pano bino, wabwelele wibatana balaala bimye bibiji! Palutwe kacheche bonkabwa bufuku, batumwa bonse bakankelwe kulaba ku mupashi. Bamushile Yesu ne kunyema banyema!—Mat. 26:38, 41, 56.

³ Ne kimyetu ne, batendekele kwilangulusha pa byo bakankelwe kulaba ne kukenkenta. Bano banabalume bakishinka bafunjijileko ku kilubo kyo baubile. Buku wa mu Baibolo wa Byubilo ye wamwesha kyakumwenako kyabo kyawama kya kwikala balaba ku mupashi. Bwikalo bwabo bwawama bwafwainwa bwalengejile bena Kilishitu bakwabo kufunjilako. Kino kyo kimye kyo twafwainwa kukizhamo kulabanga ne kukenkenta. (Mat. 24:42) Twayai pano twisambe pa mafunjisho asatu a mu buku wa Byubilo akonsha kwitukwasha kwikala balaba ne kukenkenta.

KULABA KUPICHILA MU KUKOKELA KUYA NA KUSAPWILA KO BEBATUMINE

4, 5. Paulo ne balunda nanji bemwenejile byepi bitangijila mupashi wazhila?

⁴ Kishinka kitanshi, batumwa bamweshanga’mba babena kulaba ne kukenkenta kupichila mu kukokela kuya na kusapwila ko bebatumanga. Jishimikila jimo jaamba pe Yesu byo aingijishe mupashi wazhila Yehoba ye amupele, kutangijila mutumwa Paulo ne bakwabo mo baingijilanga kimye kyo bajinga pa lwendo lwalepa. (Byu. 2:33) Twayai tumone byo baendele.—Tangai Byubilo 16:6-10.

⁵ Paulo, Silasa ne Timoti bafumine mu muzhi wa Lisitila wajinga ku kabeta ka bulenge bwa Ngalatiya. Byo papichile moba, basolomokejile mu mukwakwa mukatampe wa bena Loma wayile ja muzhika ku kibunji kya Asha mwavujile bingi bantu. Bakebelenga kuya mu uno mukwakwa kuba’mba bakafike ku mizhi kwajinga bantu bavula bafwainwe kumvwa pe Kilishitu. Bino kintu kimo kibakainye kufikako. Mu Kyepelo 6 tutangamo’mba: “Bakapichile mu Filigya ne mu kyalo kya Ngalatiya, mambo mupashi wazhila wibakainye kuya na kusapwila mambo a Lesa mu kibunji kya Asha.” Baibolo kechi watongola kine kintu kyalengejile mupashi wazhila kwibakanya kuya na kusapwila mu kibunji kya Asha ne. Kyamweka Yesu kupichila mu mupashi wa Lesa wakebelenga kutangijila Paulo ne balunda nanji kuya kungi.

6, 7. (a) Ki ka kyamwekejile Paulo ne balunda nanji byo bafikile kwipi na Bitinya? (b) Batumwa bafuukwilepo kuya pi, kabiji ki ka kyafuminemo?

⁶ Pano baile pi bano Banabalume bajinga na kizaku? Kyepelo 7 kyaamba’mba: “Kabiji byo bafikile mu Misya bakebeshe bingi kuya ku Bitinya, bino Yesu kupichila mu mupashi wazhila kechi wibaswishishe ne.” Byo bebakainye kusapwila mu Asha, Paulo ne balunda nanji batajile ja kabeta ka buyeke kuba’mba bakasapwile mu mizhi ya Bitinya. Bino byo bafikile kwipi na Bitinya, Yesu waingijishe jikwabo mupashi wazhila kwibakanya. Kino kyafwainwa kibapezhezhe kalango. Bayukile bya kusapwila ne jishinda ja kusapwilamo, bino kechi bayukile kwa kuya na kusapwila ne. Twakonsha kwamba’mba: Bakonkonsheshe ku kinzhilo kya kutwela mu Asha, bino ne kashinshitu ne. Bakonkonsheshe ku kinzhilo kya kutwela mu Bitinya, nako kwauba ne nzoo. Nanchi balekele kukonkonsha nyi? Ine!

⁷ Pa kino kimye, bano banabalume bafuukwile kuba kintu kyapusanako bingi. Kyepelo 8 kyaamba’mba: “Bapitaijile mu Misya ne kukafika ku Toloasa.” Baalulukijile ja muzhika ne kwenda makilomita 563 kasa bapitayila mizhi poso ne byo bafikile ku kiito kya Toloasa, jine jishinda ja kuyilamo ku Makedonya. Byo bafikile kokwa, Paulo ne balunda nanji bakonkonsheshe ja busatu ku kinzhilo ne kya kine kyashinkukile. Kyepelo 9 kitubula byalondejilepo’mba: “Paulo wamwene kimwesho bufuku: muntu umo wamulume mwina Makedonya waimene saka amusashijila amba: ‘Abukilai kuno ku Makedonya, mwitukwashe.’” Pano Paulo wayukile kwa kusapwila. Kwakubula ne kukwata ku lusono ne, bapatamine bwato bwa kuya ku Makedonya.

8, 9. Twakonsha kufunjilako ka ku jino jishimikila ja lwendo lwa kwa Paulo?

⁸ Ki ka kyo twakonsha kufunjilako ku jino jishimikila? Panyuma ya kuba Paulo waimana kuya ku Asha, mupashi wa Lesa popo amutangijile. Kabiji panyuma ya kufika kwipi na muzhi wa Bitinya, Yesu popo amubujile Paulo kwa kuya. Kabiji kyapeleleko, panyuma ya kufika ku Toloasa, Yesu popo amubujile Paulo kwabukila ku Makedonya. Byo aji Mutwe wa kipwilo, Yesu wakonsha kwitutangijila mu jishinda jimotu. (Kolo. 1:18) Kyakumwenako, kampe mulanguluka kwikala painiya nangwa kuya ku mpunzha kubena kukebewa basapwishi ba Bufumu. Yesu wakonsha kwimutangijila na mupashi wa Lesa panyuma ya kumwesha’mba mubena kukanamina kufikizha kikonkwanyi kyenu. Kyakumwenako: Dalaivwa wakonsha kuchimpukila ku kilujo nangwa ku kipiko kanatu motoka ubena kwenda. Kyo kimotu ne atweba, Yesu wakonsha kwitutangijila kwingilako pakatampe mu mwingilo wetu kanatu tubena kwisunsunya—ko kuba’mba kukanamina kufikizha kikonkwanyi kyetu.

⁹ Pano ibyepi umvwe tubena kwibikako, pano bino tubena kupulwilamotu mabula? Nanchi mwakonsha kwikileka ne kulanguluka’mba mupashi wa Lesa kechi ubena kwimutangijila nenyi? Vulukai’mba ne Paulo naye watalañananga na mikiika. Pano bino kechi walekele kukeba ne kukonkonsha ne, posotu ne byo ataine kinzhilo kyashinkukile. Ne anweba umvwe mwakosako na kukeba “kibelo kikatampe kya mwingilo” kikashinkuka.—1 Ko. 16:9.

BALOMBANGA KIMYE KYONSE

10. Ki ka kimwesha kuba’mba kuta muchima pa kulomba kwanema bingi pa kuba’mba tutwajijile kulaba ne kukenkenta?

¹⁰ Pano twayai tumone lufunjisho lwa bubiji lwa kulaba ne kukenkenta lo tusakufunjilako ku bena Kilishitu batanshi: Batele muchima pa kulomba kimye kyonse. (1 Pe. 4:7) Kulomba kimye kyonse kwanema bingi pa kuba’mba tutwajijile kulaba ne kukenkenta. Vulukai kuba’mba byo kwashajiletu pacheche kumukwata mu bujimi bwa Ngesemani, Yesu wabujile batumwa banji basatu amba: “Labainga ne kukenkenta ne kulombanga kwa kubula kuzhikilwa.”—Mat. 26:41.

11, 12. Mambo ka Heloda o amanyikilanga bena Kilishitu kubikapotu ne Petelo, kabiji waubanga byepi bino?

¹¹ Petelo wajingapo pa kyokya kimye, palutwe kacheche wimwenejile bulume bwa milombelo ya panshi ya muchima. (Tangai Byubilo 12:1-6.) Mu byepelo bitanshi bya jino jishimikila tutanga’mba, Heloda watendekele kukabisha bena Kilishitu na mambo a kukeba kutokesha Bayudea pa muchima. Kyamweka wayukile’mba Yakoba wajinga mutumwa kabiji ne kuba’mba bamutemenwe bingi kwi Yesu. Heloda kyokyo amwipaijile “na mpoko.” (Kyepelo 2) Mu jino jishinda kipwilo kyafwishishe mutumwa wakishinka ye kyatemenwe. Kine balongo bajinga mu lweseko!

¹² Ki ka kikwabo Heloda kyo aubile? Kyepelo 3 kyalumbulula’mba: “Byo amwene amba Bayudea basekejile bingi, wakwachile Petelo ne kumukasa.” Bino batumwa bamo bafuminenga mu kaleya mu jishinda ja kukumya kabiji Petelo wajinga umo wa mwi abo. (Byu. 5:17-20) Heloda naye kyamweka wayukile kino. Heloda wakebeshetu’mba Petelo abule kufumamo. Wamufikizhe Petelo ku “bashilikale biombe bina, apa bana apa bana, ba kumulama; amba nkamusolole ku bantu pa kupwa moba a kijilo kya Lupitailo.” (Kyepelo 4) Akikilangulukaipotu! Heloda wamupaine Petelo ku bashilikale ba kumusopa mu minyololo aku umo aku umo, bano bashilikale bajinga 16 saka bapimpuzhanya mute ne bufumu kuchina’mba wakanyema. Heloda wakebelenga kusolola Petelo panyuma ya kijiilo kya Lupitailo kuba’mba bantu bakasekele pa kumwipaya. Nga bena Kilishitu bakwabo baubilepo ka pa kyokya kimye kyakatezhe?

13, 14. (a) Kipwilo kyaubile byepi Petelo byo bamukashile mu kaleya? (b) Twakonsha kufunjilako ka ku bena Kilishitu bakwabo Petelo pa mambo a milombelo?

¹³ Kipwilo kyayukile byo kyafwainwe kuba. Mu kyepelo 5 tutangamo’mba: “Byonkabyo, Petelo bamulaminenga mu kaleya; bino kipwilo kya mulombejilengako kwi Lesa na muchima yense.” Ee kine, milombelo yabo yo balombejilengako mulongo wabo yajinga misashijilo ya panshi ya muchima. Lufu lwa kwa Yakoba kechi lwibalengejile kupelelwa nangwa kumona’mba mu milombelo kafwako ne kifumamo ne. Bayukile’mba milombelo ya bapopweshi bakishinka yanema kwi Yehoba. Milombelo ya uno mutundu umvwe yaswañana na kyaswa muchima wanji, wiikumbula.—Hebe. 13:18, 19; Yako. 5:16.

¹⁴ Twakonsha kufunjilako ka ku byaubile bena Kilishitu bakwabo ba kwa Petelo? Kutwajijila na kulaba ne kukenkenta kechi kulumbululatu kwitatu muchima atwe bene mu milombelo ne, bino kwavwangamo ne kulombelako balongo ne banyenga yetu. (Efi. 6:18) Nanchi mwayukapo bakwenu ba mu lwitabilo baji mu lweseko nyi? Kampe bamo babena kuchinchika kumanyikwa, kafulumende wibakanya kusapwila nangwa bafikilwa na bya malwa biponakotu bine. Mambo ka a kubula kwibalombelako kufuma panshi ya muchima? Kampe mwayukapo bamo babena kupita mu makatazho abula kuyukanyikwa ku bantu. Kampe baji na makatazho a mu kisemi, balefulwa, nangwa kampe bakolwa. Mambo ka a kubujila kuvulukapo mazhina a balongo bamo ne kwiatela pa kulomba kwi Yehoba, aye ‘umvwa milombelo’?—Sala. 65:2.

15, 16. (a) Lumbululai malaika wa Yehoba byo apokolwele Petelo mu kaleya. (Monai kipikichala panshipo.) (b) Mambo ka kulanguluka pe Yehoba byo apokolwele Petelo o kwitutekeneshesha?

¹⁵ Pano ki ka kyamwekejile Petelo? Bufuku bwapeleleko mu kaleya, Petelo wajinga mu tulo twine saka bamusopa ku baota babiji, wamwene byakukumya byavula. (Tangai Byubilo 12:7-11.) Akifwanyikizhai kyamwekele: Ponkapo mu kaleya mo ajinga mwatokeletu too. Mwaimene malaika wabushishe Petelo pa tulo kabiji kyamweka baota kechi bamumwene ne. Aya mimyololo yakosa yo bamukashile ku maboko yamusobolokele! Kepo malaika amulupwilemo Petelo mu kaleya ne baota saka baji pangye bakafika ne ku jijiba jikatampe ja kyela ‘jibashinkukijiletu jine.’ Byo baponejile mu mukwakwa pangye ya kaleya, ponkapo malaika wazhimañene. Petelo wakasulukile!

¹⁶ Nanchi kechi kitukosesha lwitabilo pa kulanguluka pa bulume bwa Yehoba bwa kupulusha bakalume banji nenyi? Kya kine kuba’mba lelo jino, Yehoba kechi witupokolola mu jishinda jakukumya ne. Bino tuji na lwitabilo lwakosa lwa kuba’mba ukwasha bantu banji ne mu ano moba. (2 Moba 16:9) Kupichila mu mupashi wanji wazhila, witupa bulume bwa kushinda meseko. (2 Ko. 4:7; 2 Pe. 2:9) Kabiji Yehoba katatakatu engijishe Mwananji kupokolola bantu bakukankalwa kubala mu kaleya kakatazha ko kuba’mba ku lufu. (Yoa. 5:28, 29) Lwitabilo lwetu mu milaye ya Yehoba lwitulengela kuchinchika meseko o tupitamo.

BASAPWILANGA KU BANTU BONSE NANGWA BATALAÑANANGA NA MIKIIKA

17. Paulo waikala byepi wakumwenako kusapwila na kizaku?

¹⁷ Twayai pano tubalaule lufunjisho lwa busatu lwa kulaba ne kukenkenta lo tufunjilako ku batumwa: Batwajijile kushimuna bulongo mambo kechi na mambo a mikiika ne. Kusapwila na kizaku ne kuyuka kuba’mba kimye kyapwa kwitukwasha kutwajijila kulaba ne kukenkenta. Mutumwa Paulo ke wakumwenako wawama bingi mu kino. Waingilanga na kizaku, kwenda misinso yalepa na kulenga bipwilo byavula. Wachinchikile bya malwa byavula, bino kechi walefwilwe nangwa kulabikwa ne.—2 Ko. 11:23-29.

18. Paulo watwajijile byepi kushimuna mambo awama a Bufumu saka aji mu kaleya mu Loma?

¹⁸ Twayai twisambeko pacheche pa bya mu jishimikila japelako jaamba pe Paulo mu buku wa Byubilo, mu kitango 28. Paulo wafikile mu Loma mo akemene ku meso a kwa Nelo. Bamutayile mu kaleya, kampe saka bamukashila ku muota wamusopelenga. Pano bino minyololo kechi yalengejile uno mutumwa wa mukoyo kuleka kusapwila ne. Paulo wamonangapo mashinda amo a kusapwila bantu. (Tangai Byubilo 28:17, 23, 24.) Panyuma ya moba asatu, Paulo watumine miluwe ku bakulumpe ba Bayudea kuba’mba beye ebasapwile. Kepo pa juba jimo jo baumvwañene, Paulo wasapwijile kyabaya bingi. Kyepelo 23 kyaamba’mba: “[Bayudea bakonkakwa] banengezhezhe juba jimo ja kwisamba nanji kabiji bakonkene bavula mu nzubo mo afikijile. Kufuma lukelo kufika mabanga, Paulo wibasapwijilenga ne kushimuna bulongo mambo a bufumu bwa Lesa kabiji byo aingijishenga Mizhilo ya Mosesa ne byaawile Bangauzhi waesekele kwibetabisha kuba’mba betabile mwi Yesu.”

19, 20. (a) Ki ka kyalengejile Paulo kuyuka kusapwila bulongo? (b) Paulo wiumvwine byepi ku muchima bamo byo bakaine kumvwa mambo awama?

¹⁹ Ki ka kyalengejile Paulo kuyuka kusapwila bulongo? Kyepelo 23 kyatongolapo bishinka bimo. (1) Watele muchima pa Bufumu bwa Lesa ne pe Yesu Kilishitu. (2) Wafikanga banteleki banji pa michima kupichila mu “kwibetabisha.” (3) Waambañananga nabo mu Binembelo. (4) Wipaine na muchima yense kusapwila “kufuma lukelo kufika mabanga.” Paulo wasapwijile bingi bulongo bino kechi bantu bonse batambwijile mambo awama ne. Kyepelo 24 kyaamba’mba: “Bamo batatwile kwitabila bintu byo aambilenga; bakwabo kechi bebitabijile ne.” Pabukile mapata ne bantu bonse bapalañene.

²⁰ Nanchi Paulo kyamufichile ku muchima bamo byo babujile kutambula mambo awama nyi? Ine! Mu Byubilo 28:30, 31 tutangamo’mba: “Waikelenga konkakwa myaka yonse ibiji mu nzubo yanji ya kusonkela kabiji watambwilanga bulongo bonse baiyanga na kumupempula, saka ebasapwila bufumu bwa Lesa ne kwibafunjisha bintu byaamba pe Nkambo Yesu Kilishitu na kuchinchika kukatampe kwa kubula lukatazho.” Bino byambo bya lutundaiko byo byapelako mu buku wa Byubilo.

21. Twakonsha kufunjilako ka kwi Paulo kimye kyo bamukashijile pa nzubo?

²¹ Tufunjilako ka ku byaubanga Paulo? Byo ajinga mu nzubo mo bamukashijile, Paulo kechi wayanga na kusapwila ku nzubo ku nzubo ne. Nangwa byonkabyo, kechi winyengaikilenga ne, wasapwilanga ku bonse baiyanga na kumupempula. Ne lelo jimo, bantu ba Lesa bavula batwajijila kwikala na lusekelo ne kusapwila nangwa kya kuba bebakasa mu tuleya kyanshiji na mambo a lwitabilo lwabo. Balongo ne banyenga yetu bamo bekalatu pa nzubo nangwa ku mapunzha ko balamina bantu na mambo a bukote nangwa kukolwa. Bimye bimo basapwila ku madokotala, benyi ne bakwabotu beya na kwibapempula. Bata muchima pa kushimuna bulongo mambo a Bufumu bwa Lesa ku bantu bonse. Twibasanchila bingi pa kyakumwenako kyabo!

22. (a) Ñanyi kintu kibena kwitukwasha kumvwisha biji mu buku wa Byubilo? (Monai kakitenguluzha peulu.) (b) Mwafuukulapo kuba ka byo mubena kupembelela mpelo ya buno bwikalo?

²² Kya kine twakonsha kufunjilako kulaba ne kukenkenta ku batumwa ne bena Kilishitu bakwabo batanshi batongolwa mu buku wa Byubilo bya Batumwa. Byo tubena kupembelela mpelo ya buno bwikalo bubi twayai tutwajijile kuchinchika ne kusapwila na kizaku byonka byajinga bena Kilishitu batanshi. Kuji mwingilo wanema bingi ye twafwainwa kwingila atweba bonse wa “kushimuna bulongo” mambo a Bufumu bwa Lesa!—Byu. 28:23.

MWAKONSHA KUFUNJILAKO KA:

․․․․․

Ku byo bakokejile kuya na kusapwila ko bebatumine?

․․․․․

Ku kulomba kimye kyonse?

․․․․․

Ku byo basapwilanga ku bantu bonse nangwa batalañananga na mikiika?

[Kitenguluzha pa peja 13]

“PANO POPO NAUMVWISHA BIJI MU BUKU WA BYUBILO”

Kalama wa mwanzo umo byo apwishishe kutanga buku wa “Ukulabila Sana” pa Bufumu bwa kwa Lesa, waambile’mba: “Pano popo naumvwisha biji mu buku wa Byubilo, pa kutanga nakaulangapotu bwishi pa mashimikila aji mu uno buku. Luno kijitu nobe meso ami popo alaba.”

[Kipikichala pa peja 12]

Malaika walupwile Petelo pa jijiba jikatampe ja kyela