Fakamahani e Falu ke Foli Atu
“Kua takitaha mo e tuga hana akoako a lautolu kua fakaako fakamitaki.”—LUKA 6:40.
1. He haana a fekafekauaga he lalolagi, fakatoka fēfē e Iesu e fakavēaga ma e fakapotopotoaga ofoofogia?
KO E fakahikuaga he haana a tala Evagelia, ne tohi he aposetolo ko Ioane: “Ko e falu a mena loga foki ne eke e Iesu; kaeke ke tohi kia oti kana, kua manatu au nakai maeke he toka ai ke he lalolagi e tau tohi ia ka tohi.” (Ioane 21:25) He tau mena oti ne fakamooli e Iesu he magaaho kū he haana fekafekauaga uho lahi ko e kumi, fakamahani, mo e fakatokatoka e tau tagata taane ke takitaki he mole atu e gahua haana he lalolagi. He liu atu a ia ke he lagi he 33 V.N., ne toka hifo e Iesu e fakavēaga he fakapotopotoaga ofoofogia ne tupu mafiti ke he tokoafe.—Gahua 2:41, 42; 4:4; 6:7.
2, 3. (a) Ko e ha kua manako lahi mahaki ma e tau tagata taane papatiso ke foli atu? (e) Ko e heigoa ka fakatutala he vala nei?
2 Molea ai e fitu e miliona he tau tagata fakapuloa mauokafua he Kautu ke he molea e 100,000 e fakapotopotoaga he lalolagi katoa he vahā nei, kua ha ha i ai tumau e lata ma e tau tagata taane ke takitaki e tau mena fakaagaaga. Tuga anei, kua manako lahi ma e tau motua Kerisiano. Ko lautolu ne foli atu ke he kotofaaga lilifu nei kua nava ki ai, ha kua ‘manako a lautolu ke he gahua mitaki.’—1 Timo. 3:1.
3 Ka e nakai moua noa he tau tagata taane e tau kotofaaga he fakapotopotoaga. Ko e fakaakoaga hokoia he lalolagi po ke mena ne tupu he moui kua nakai tauteute e tagata taane ma e vahega gahua nei. Ke fekafekau fakamitaki he tuaga ia, kua lata e tagata taane ke lotomatala fakaagaaga. Kua lata a ia ke moua e tau mahani fakaagaaga ka e nakai ni ko e tau iloilo po ke tau mouaaga. Maeke fēfē e tau tagata taane he fakapotopotoaga ke lagomatai ke lotomatala? “Kua takitaha mo e tuga hana akoako [faiaoga] a lautolu kua fakaako fakamitaki,” he ui e Iesu. (Luka 6:40) He vala tala nei, to fakatutala a tautolu ke he falu puhala ha Iesu Keriso, ko e Faiaoga ne Mua Atu, kua lagomatai e tau tutaki haana ke lotomatala ma e matagahua lahi, mo e to kitia e tautolu e tau fakatonuaga ka moua e tautolu mai he tau mena ne taute e ia.
“Totoku Atu e Au a Mutolu ko e Tau Kapitiga”
4. Fakakite fēfē e Iesu a ia ke eke mo kapitiga mooli ke he tau tutaki haana?
4 Ne taute e Iesu e tau tutaki haana ko e tau kapitiga, nakai ko e tau tagata fakateaga. Fakaaoga e ia e magaaho mo lautolu, fakamalolō a lautolu ke he haana mauokafua, ti ‘fakailoa atu e ia kia lautolu e tau mena oti ne fanogonogo ai e ia ke he haana a Matua.’ (Totou Ioane 15:15.) Manamanatu la ke he fiafia ha lautolu he mogo ne tali e Iesu e hūhū ha lautolu: “Po ke heigoa foki e fakamailoga he hāu a haele mai, mo e fakaotiaga he lalolagi?” (Mata. 24:3, 4) Ne tala age foki e ia ke he tau tutaki haana e tau manatu mo e tau logonaaga galo haana he loto. Tuga anei, he pō ne afo a Iesu, ne uta e ia a Peteru, Iakopo, mo Ioane ke he katene ko Ketesemane, ne liogi fakamakamaka a ia mai he loto tupetupe lahi haana. Liga nakaila logona he tau aposetolo tokotolu e tau mena ia ne talahau e Iesu he liogi, ka e liga mailoga e lautolu e lauiaaga hokulo he magaaho ia. (Mare. 14:33-38) Manamanatu foki ke he lauiaaga he fakafaliuaga kua liga ha ha ia lautolu tokotolu ia he magaaho fakamua. (Mare. 9:2-8; 2 Pete. 1:16-18) Ko e fakafetuiaga kapitiga tata ne ha ha ia Iesu mo e tau tutaki haana ko e matapatu ma lautolu ne pipi maunivaniva a lautolu he leveki e lautolu e tau matagahua mamafa lahi he magaaho fakamui.
5. Ko e heigoa falu puhala kua maeke he tau motua Kerisiano ke fakaatā a lautolu ma e falu?
5 Tuga a Iesu, kua fakakapitiga e tau motua Kerisiano he vahā nei mo e lagomatai e falu. Kua feaki e lautolu e fakafetuiaga tata mafanatia mo e tau matakainaga fakaagaaga ha lautolu he fakaaoga e magaaho ke fakakite e fiafia fakatagata ki a lautolu. He mailoga he tau motua e aoga he nakai talahau fakahanoa, ka e nakai gahua fakagalogalo a lautolu. Kua falanaki e tau motua ke he tau matakainaga taane ha lautolu ti tala age ki a lautolu e tau kupu mooli he Tohi Tapu ne iloa e lautolu. Nakai ko e puhala foki he tau motua ke taute fakateaga e fekafekau lagomatai ne liga fuata agaia. Ka e manatu a lautolu ki a ia ko e tagata taane fakaagaaga ne taute e tau gahua aoga ke lata mo e fakapotopotoaga.
“Ta Atu e Au e Fakafifitaki kia Mutolu”
6, 7. Fakamaama e fakafifitakiaga ne fakatoka e Iesu ma e tau tutaki haana mo e lauiaaga he mena nei ki a lautolu.
6 Pete ne loto fakaaue e tau tutaki a Iesu ma e tau mena fakaagaaga, ko e tau manamanatuaga ha lautolu kua fakaohooho he falu magaaho he tupumaiaga mo e aga fakamotu. (Mata. 19:9, 10; Luka 9:46-48; Ioane 4:27) Ka e nakai tuhituhi po ke fakamatakutaku e Iesu e tau tutaki haana. Ne nakai fakamamafa foki e ia a lautolu aki e tau poakiaga nakai tonu po ke fakatonu atu a lautolu ke taute e taha mena ka e fai mena kehe a ia ne taute. Ka kua fakaako e Iesu a lautolu he puhala fakafifitaki.—Totou Ioane 13:15.
7 Ko e puhala fakafifitaki fēfē ne toka hifo e Iesu ma e tau tutaki haana? (1 Pete. 2:21) Ne fakamukamuka tumau e ia e moui haana ke maeke ia ia ke atāina ke fekafekau ke he falu. (Luka 9:58) Ne loto molū a Iesu mo e fakavē tumau e haana a fakaakoaga ke he tau Tohiaga Tapu. (Ioane 5:19; 17:14, 17) Totonu mo e mukamuka a ia ke tutala ki ai. Ko e fakaalofa e fakaohoohoaga ma e tau mena oti ne taute e ia. (Mata. 19:13-15; Ioane 15:12) Kua fakaohooho mitaki e fifitakiaga ha Iesu ke he tau aposetolo haana. Tuga anei, ne nakai hopoate a Iakopo he fehagai mo e mate ka e to hoko e kelipopo haana, ne fekafekau fakamooli a ia ke he Atua. (Gahua 12:1, 2) Ne muitua fakamooli a Ioane ke he tau tuagahui ha Iesu ke molea e 60 e tau.—Fakakite. 1:1, 2, 9.
8. Ko e heigoa e fifitakiaga kua fakatoka he tau motua ma e tau tagata taane fuata mo e falu?
8 Ko e tau motua ne foaki noa, loto molū, mo e fakaalofa kua foaki e vahega fifitakiaga ne lata mo e tau tagata taane fuata. (1 Pete. 5:2, 3) Lafi ki ai, ko e tau motua ne fakafifitaki mitaki ke he tua, he fakaako atu, he moui faka-Kerisiano mo e he fekafekauaga ne moua e fiafia he iloa na maeke he falu ke fifitaki e tua ha lautolu.—Hepe. 13:7.
‘Fakafano Atu a Lautolu, kua Tala Age a Iesu ki a Lautolu’
9. Iloa fēfē e tautolu na fakamahani e Iesu e tau tutaki haana ke taute e gahua fakamatala?
9 He mole e gahua fakamakutu he fekafekauaga haana he kavi ke ua e tau, ne fakalaulahi atu e Iesu e gahua fakamatala he fakafano atu haana tau aposetolo toko 12 ke fakamatala. Ka e fakamua, ne age e ia e tau fakatonuaga. (Mata. 10:5-14) He tauteute ke fagai fakamana e moto tagata tokoafe, ne tala age e Iesu ke he tau tutaki haana e puhala ne manako a ia ke fakatokatoka e tau tagata mo e tufa e tau mena kai. (Luka 9:12-17) Maaliali mogoia, ne fakamahani e Iesu e tau tutaki haana he foaki ki a lautolu e tau takitakiaga maaliali mo e lautonu. Ko e puhala nei he fakamahani ne fakalataha mo e fakaohoohoaga malolō he agaaga tapu, ne tauteute e tau aposetolo he mogo fakamui ke fakatokatoka e gahua fakamatala lahi mahaki ne fakahoko ai he 33 V.N. mo e magaaho fakamui.
10, 11. Ke he tau puhala fe ka foaki e fakamahaniaga holo ki mua ma lautolu ne foou?
10 He vahā nei, ko e fakaakoaga fakaagaaga kua kamata he magaaho ne talia he tagata taane e fakaako Tohi Tapu. Liga lata ia tautolu ke lagomatai a ia ke totou fakamitaki. Ko e lalagoaga ha tautolu kua matutaki he taute e tautolu e tau fakaako Tohi Tapu mo ia. He kamata a ia ke fina atu tumau ke he tau feleveiaaga Kerisiano, ko e fakamahani fakaagaaga haana to tupu ki mua he fakalataha ke he Aoga Fekafekau Fakateokarasi, ti eke mo tagata fakailoa nakaila papatiso mo e falu foki. He oti e papatisoaga, maeke he fakamahani haana ke putoia e tau mena tuga e lagomatai ke he levekiaga he Fale he Kautu. Nakai leva, maeke ke lagomatai e matakainaga taane ke kitia e mena kua lata ia ia ke taute ke lotomatala ke eke mo fekafekau lagomatai.
11 He age e kotofaaga ke he matakainaga taane kua papatiso, kua fiafia e motua he fakamaama e tau fakaholoaga he fakatokatokaaga kua lata ti foaki e fakatonuaga kua lata. Ko e matakainaga taane ne fakamahani kua lata ke maama e mena kua amanaki ki a ia. Ka taufetului a ia mo e mena ne tala age ki a ia ke taute, kua nakai mafiti e motua fakaalofa ke fakahiku kua nakai lotomatala a ia. Ka e, fakakite totonu age he motua e tau faahi pauaki ne kua fakatupetupe mo e liu fakatutala e tau foliaga mo e tau fakaholoaga. He kitia e tau tagata taane ne tali fiafia ke he tau laliaga pihia ti moua e olioli ne hau he fekafekau ke he falu ko e punaaga he fiafia ke he tau motua.—Gahua 20:35.
“Ko Ia kua Fanogonogo ke he Pule, kua Iloilo a Ia”
12. Ko e heigoa ne taute e fakatonuaga a Iesu ke lauia mitaki?
12 Ne fakamahani e Iesu e tau tutaki haana he foaki e fakatonuaga fakatagata ne felauaki mo e tau manako ha lautolu. Ma e fakatai, ne akonaki e ia a Iakopo mo Ioane he loto ke tala age ke he afi ke hifo mai he lagi ke fakaotioti e falu Samaria ne nakai fanogonogo ki a ia. (Luka 9:52-55) He fina atu e matua fifine ha Iakopo mo Ioane ki a Iesu ke ole ke lata mo laua ke age ki a laua e tau tuaga tokoluga he Kautu, ne vagahau fakahako a Iesu ke he tau matakainaga he pehē: “Ka ko ia ke nofo ke he haku a fahi matau mo e haku a fahi hema, nakai haku ia ke ta atu ke he falu, ka e hoko lautolu kua taute ai e mena ia he haku a Matua.” (Mata. 20:20-23) He tau magaaho oti, ne foaki e Iesu e fakatonuaga ne maaliali, aoga, mo e fakavē mauokafua ke he tau matapatu fakaakoaga mahani Atua. Ne fakaako e ia e tau tutaki haana ke fakamaama ke he tau matapatu fakaakoaga ia. (Mata. 17:24-27) Ne mailoga foki e Iesu e tau kūkū he tau tutaki haana ti nakai amanaki a ia ke he mitaki katoatoa mai ia lautolu. Ko e fakatonuaga haana kua fakaohooho he fakaalofa mooli.—Ioane 13:1.
13, 14. (a) Ko hai kua lata mo e fakatonuaga? (e) Talahau e tau fakataiaga he fakatonuaga fakatagata ka foaki he motua ke he taha kua nakai holo ki mua fakaagaaga.
13 Ko e tau tagata taane oti ne foli atu ke he matagahua he fakapotopotoaga Kerisiano kua lata mo e fakatonuaga po ke hatakiaga faka-Tohi Tapu he falu magaaho. “Ko ia kua fanogonogo ke he pule, kua iloilo a ia,” he talahau he Tau Fakatai 12:15. “Ne moua e au ko e paleko lahi mahaki haaku ko e fakafehagai mo e nakai mitaki katoatoa ni haaku,” he ui he taha matakainaga taane fuata. “Ko e hatakiaga he motua kua fakakite e onoonoaga hako ki a au.”
14 Ka mailoga he tau motua falu mahani nakai faka-Tohi Tapu kua tohotua aki e holo ki mua fakaagaaga he tagata taane, kua fakailoilo a lautolu ke liuaki mai a ia mo e loto mahani molu. (Kala. 6:1) He falu mogo, kua lata e hatakiaga ha ko e falu aga fakatagata. Ma e fakatai, kaeke ke liga fakatevateva e matakainaga taane, kua liga aoga ke he motua ke fakakite age ko Iesu ko e tagata fakapuloa makutu he Kautu ne poaki ke he tau tutaki haana ke taute tutaki. (Mata. 28:19, 20; Luka 8:1) Ka eke ke tuga kua foli tuaga e matakainaga taane, kua liga fakakite age he motua ki a ia e puhala ne lagomatai e Iesu e tau tutaki Haana ke kitia e tau hagahaga kelea he foli tuaga tokoluga. (Luka 22:24-27) Ka e kua kaeke ke hihiga e matakainaga taane ke nakai fakamagalo? Ko e fakataiaga he fekafekau ne nakai talia ke fakamagalo e kaitalofa tote pete ni kua fakamagalo fakalahi a ia ka fakakite e manatu malolō. (Mata. 18:21-35) Ka lata ke moua e fakatonuaga, kua mitaki ke foaki tuai ai he tau motua ka kitia.—Totou Tau Fakatai 27:9.
‘Kia Fakamahani a Koe’
15. Maeke fēfē he magafaoa he tagata taane ke lagomatai a ia ke fekafekau atu ke he falu?
15 Ko e tau motua kua takitaki e fakamahaniaga he tau tagata taane ke foli atu, ka ko e falu ka lalago e tau laliaga ha lautolu. Tuga anei, maeke mo e kua lata he magafaoa he tagata taane ke lagomatai a ia ke foli atu. Ka fitā a ia he eke mo motua, to aoga a ia mai he lalagoaga he hoana fakaalofa mo e tau fanau nakai lotokai. Ko e makai ha lautolu ke fai vala mo e fakapotopotoaga ki a ia kua latatonu kaeke ke kautū a ia he hahamo e matagahua haana. Ko e aga foaki noa ha lautolu kua tamai ki a ia e olioli mo e loto fakaaue lahi he falu.—Fakatai 15:20; 31:10, 23.
16. (a) Ko e matapatu matagahua ke foli atu kua lago ki a hai? (e) Maeke fēfē he tagata taane ke foli atu ke he tau matagahua he fakapotopotoaga?
16 Pete ko e falu ka lagomatai mo e lalago a ia, ko e matapatu matagahua ke foli atu ki ai kua lago ni ke he tagata taane hokoia. (Totou Kalatia 6:5.) Mooli, ko e matakainaga taane ne nakai ko e fekafekau lagomatai po ke motua ke maeke ke lalago e falu ti taute katoatoa e fekafekauaga. Ka ko e foli atu ke he tau matagahua he fakapotopotoaga kua lata ke eketaha ke felauaki mo e tau fakatokatokaaga ne fakavē he tau Tohiaga Tapu. (1 Timo. 3:1-13; Tito 1:5-9; 1 Pete. 5:1-3) Ti ka manako e tagata taane ke eke mo fekafekau lagomatai po ke motua ka e nakaila kotofa ke eke mo taha, kua lata a ia ke onoono fakahokulo ke he tau faahi ne kua lata a ia ke tupu ki mua fakaagaaga. Kua lata e mena nei mo e totou tumau e Tohi Tapu, fakaako fakamakai fakatagata, manamanatu fakahokulo fakalahi, liogi mai he loto, ti fakalataha fakamakutu ke he gahua Kerisiano he fonua. He tau puhala pihia, maeke a ia ke fakagahua e fakatonuaga a Paulo ki a Timoteo: “Kia fakamahani [a koe] ke he mahani Atua.”—1 Timo. 4:7.
17, 18. Ko e heigoa ka taute he matakainaga taane papatiso ka taofi he fakaatukehe, tau logonaaga he fakateaga, po ke nakai fai fakaohoohoaga a ia?
17 Ka e kua kaeke ke nakai foli atu e tagata taane ha kua fakaatukehe po ke tau logonaaga fakateaga? To manamanatu fakamitaki a ia ke he puhala ha Iehova ko e Atua mo Iesu Keriso ne taute ma tautolu. Mooli, ko Iehova “he taha aho mo e taha aho; kua tuku [hahamo] e tau kavega ki luga ia tautolu.” (Sala. 68:19) Ti ko e ha tautolu a Matua he lagi ka lagomatai e matakainaga taane ke taute e matagahua he fakapotopotoaga. Ko e matakainaga taane kua nakai eke mo fekafekau lagomatai po ke motua ka moua foki e aoga ke manamanatu kua ha ha i ai e manako lahi ma e tau tagata taane loto momotua ke talia e tau matagahua lilifu he fakatokatokaaga he Atua. He fakaata e tau manatu ia ka omoi e matakainaga taane ke eketaha ke kautū mai he tau logonaaga nakai mitaki. Maeke a ia ke liogi ma e agaaga tapu, he tokaloto e fua kua putoia e mafola mo e mahani fakalatalata—ko e tau mahani kua lata ke fakatote e fakaatukehe po ke tau logonaaga fakateaga. (Luka 11:13; Kala. 5:22, 23) Mo e taha ka mauokafua katoatoa kua fakamonuina e Iehova a lautolu oti kua foli atu mo e logonaaga hako.
18 Liga kia kua taofi he nakai fai fakaohoohoaga e tagata taane papatiso mai he foli atu? Ko e heigoa ka lagomatai e matakainaga taane kua nakai manako ke fekafekau? Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Ko e Atua ni, kua gahua ki loto ia mutolu ke tupu ai e loto ke he hana finagalo fakaalofa, kia gahua foki ki ai.” (Filipi 2:13) Ko e manako ke fekafekau ko e foakiaga he Atua, mo e ko e agaaga ha Iehova ka foaki e malolō ke he tagata ke taute e fekafekauaga tapu. (Filipi 4:6, 7) Lafi ki ai, ko e Kerisiano kua lata ke liogi ke he Atua ke maeke a ia ke taute e tau mena kua hako.—Sala. 25:4, 5.
19. Ko e heigoa e fakatū hake he “tokofitu e leveki mamoe, mo e tokovalu e iki ne mua” kua fakamafana ki a tautolu?
19 Fakamonuina e Iehova e tau laliaga he tau tagata taane momotua ke fakamahani e falu. Ko e monuina haana kua moua foki e lautolu kua talia mo e foli atu ke he tau kotofaaga he fakapotopotoaga. Fakamafana he tau Tohiaga Tapu ki a tautolu ha ha he tau tagata he Atua “tokofitu e leveki mamoe, mo e tokovalu e iki ne mua”—ko e numera kua lata he tau tagata taane makutu—ka fakatū hake ke takitaki e fakatokatokaaga a Iehova. (Mika 5:5) Ko e fakamonuina mooli ke he tau tagata taane Kerisiano tokologa kua fakamahani mo e fakatokolalo he foli atu ke he tau kotofaaga lilifu ke fakaheke a Iehova!
To Tali Fēfē e Koe?
• Lagomatai fēfē e Iesu e tau tutaki haana ke lotomatala ma e matagahua lahi?
• Maeke fēfē he tau motua ke fifitaki a Iesu he lagomatai e lautolu e tau tagata taane he fakapotopotoaga ke takitaki?
• Ko e heigoa e vala he magafaoa he tagata taane ka taute ke lagomatai a ia ke foli atu?
• Ko e heigoa he tagata taane ka taute ke foli atu ke he tau matagahua?
[Tau Fakatino he lau 31]
Ko e heigoa e fakamahaniaga ka foaki e koe ke he tagata fakaako Tohi Tapu haau he eketaha a ia ke holo ki mua?
[Fakatino he lau 32]
Maeke fēfē he tau tagata taane ke fakakite kua foli atu a lautolu?