RONGAMWAHU EN MARK
1 Tepin rongamwahu duwen Sises Krais, Sapwellimen Koht: 2 Nin duwen eh ntingdier nan pwuhken soukohp Aiseia: “(Kilang! I pahn kadarewei nei meninkeder men me pahn tiengla mwohmw* oh e pahn kaunopada alomw.)+ 3 Ngihl ehu kin likilikwer nan sapwtehn: ‘Kumwail kaunopada elen Siohwa!* Kumwail kainenehla sapwellime ahl akan.’”+ 4 Sohn Sounpapidais kin mi nan sapwtehn oh e kin kalohkihong aramas akan ren papidaisla pwe en wia kilelepen arail koluhla ong mahkpen diparail kan.+ 5 Eri koaros nan sapwen Sudia oh tohn Serusalem koaros kin kohieila reh oh e kin papidaisihala* irail nan Pillap Sordan, oh re kin wehkada ni sansal diparail kan.+ 6 Eri, Sohn kin likawih likou me wiawihkihda wunen kamel oh kin doadoahngki kateng kilin mahn+ oh kin kang loukust oh sukehn loangalap en nanwel.+ 7 Oh e kin lohki: “Emen me manaman sang ie pahn ketido mwuri, me I sohte warohng en pengidi oh sapwadada selin sapwellime suht.+ 8 I kin papidaisihkin kumwail pihl, ahpw e pahn ketin papidaisihkin kumwail ngehn sarawi.”*+
9 Ni rahn ako, Sises ketido sang Nasaret en Kalili oh Sohn papidaisihala ih nan Sordan.+ 10 Oh mwurinte eh ketida sang nan pihlo, e mahsanihada nanleng eh ritpeseng oh ngehn sarawi* eh kohkohdi powe+ ni mwomwen mwuroi men. 11 Oh ngihl ehu ahpw kohsang nanleng, me mahsanih: “Kowe me nei Pwutak kompoake; I kin kupwurperenkin uhk.”+
12 Oh ni ahnsowohte ngehn sarawi* ahpw kamwakid ih en ketila nan sapwtehn. 13 Ih eri ketiket nan sapwtehn erein rahn 40 oh Sehdan kin kasonge ih wasao.+ Mahn lawalo kan pil mi wasao, ahpw tohnleng kan kin sewese ih.+
14 Eri mwurin Sohn eh selidi, Sises ketila Kalili+ oh ketin kalohki rongamwahu en Koht+ 15 oh mahsanih: “Ahnsou me kileldier leledohr oh Wehin Koht kerendohr. Kumwail koluhla+ oh pwoson rongamwahwo.”
16 Ni eh ketin alialu limwahn Sehden* Kalili, e ahpw mahsanihada Saimon oh rieo Andru+ me wie kesekesehdi ara uhk ko nansedo,+ pwe ira soused kei.+ 17 Sises ahpw mahsanihong ira: “Kumwa idawehniehdo, oh I pahn wiahkinkumwahla sounlaidih aramas.”+ 18 Oh ni ahnsowohte, ira pwilikihdi ara uhk ko oh idawehnla.+ 19 Mwurin eh ketin douluhlla sang wasao, e mahsanihada nein Sepedi pwutak ko, Seims oh Sohn, ni ara mi nan pwohto oh onohne ara uhk ko,+ 20 oh ahnsowohte e malipe ira. Ira eri pwilikihdi Sepedi, ara pahpao nan pwohto rehn tohndoadoahk kei oh idawehnla ih. 21 Oh irail kohla Kapernaum.
Ni ahnsou me rahnen Sapad tepida, e ketilong nan sinakokeo oh tepida padahk.+ 22 Oh irail pwuriamweikihla mwomwen eh kin ketikihwei sapwellime padahk, pwe e ketin padahkih irail nin duwen emen me ahneki manaman, a kaidehn duwehte sounkawehwehn Kosonnedo* kan.+ 23 Ni ahnsowo, mie ohl emen me ngehn saut tiada powe me mi nan arail sinakokeo oh e werkihda: 24 “Sises mehn Nasaret, dahme se pahn kak ehukihong komwi?+ Komw ketidohng kamwomwkitala? I ese ihs komwi, komwi me sapwellimen Koht me Sarawio!”+ 25 Ahpw Sises ketin lipwoare, mahsanih: “Nennenla oh pedoisang reh!” 26 Ngehn sauto eri kahrehiong ohlo en rerada oh dengila, e ahpw weriwer ni ngihl laud oh pedoisang reh. 27 Eri, aramas ako koaros ahpw pwuriamweikihla oh tepida koasoakoasoiapene nanpwungarail, ndinda: “Dahkot met? Padahk kapw ieu! E pil kin ketin ruwese ngehn saut akan ni manaman, a re kin peikiong.” 28 Eri rohng duwen ih ahpw mwadang lohkseli wasa koaros nan sapwen Kalili pwon.
29 Irail ahpw kohkohsang ni sinakokeo oh kohla ni imwen Saimon oh Andru, oh Seims oh Sohn iang irail.+ 30 Eri inen ahn Saimon pwoudo+ wie wonohnki eh soumwahu karakar oh re mwadang padahkihong Sises duwen ih. 31 Ih eri ketila rehn liho, ketin kolada peho oh kapwourada. Karakaro sarasang rehn liho, e ahpw tepida papah irail.
32 Ni eh soutikpene, ni ketipino eh kihrlahr, aramas akan ahpw tepida wapenehng reh irail koaros me soumwahu oh me ngehn suwed akan tiada pohrail;+ 33 oh tohn kahnimwo pwon pokonpene ni wenihmwo. 34 E ahpw ketin kamwahwihala aramas tohto me ahneki soangsoangen soumwahu kan+ oh ketin kausasang ngehn suwed tohto, ahpw e sohte ketin mweidohng ngehn suwed ko en lokaia pwe re ese me ih me Krais.*
35 Nin sohrahn, ni eh wie rotorotete, e ketin pwourda oh ketieila likio, e ahpw ketila kalapwukala wasa kis oh tepida loulou.+ 36 Ahpw Saimon oh ienge ko raparapahkiseli ih 37 oh diarada, re ahpw patohwanohng ih: “Maing, aramas koaros patohwan raparapahkin komwi.” 38 Ahpw e mahsanihong irail: “Kitail kohla ehu wasa tohrohr. Kitail kolahng nan kahnimw keren kan pwe I en pil kalohk wasao pwe ih kahrepe wet me I kohkihdo.”+ 39 Ih eri ketila oh ketin padapadahk nan arail sinakoke kan nan Kalili pwon oh ketin kausasang ngehn suwed kan.+
40 Ohl tokutok men pil patohdo reh, pekipeki oh pil kelepwikihdi patohwanohng: “Ma komw kupwurki, komw kak ketin kamwakeleiehda.”+ 41 Ih eri ketin poakehla oh ketin kapahla nin limeo oh doahke oh mahsanihong ih: “I men! Nna mwakelekelda.”+ 42 Ni ahnsowohte tokutoko pa sarasang ih oh e mwakelekella. 43 Sises eri ketin kalikedi ih, oh ketin mwadangete kadarala, 44 mahsanihong: “Kilang, ke dehr ndaiong emen, ahpw kohla kasalehiong samworo pein kowe oh wiahda meirong en omw mwakelekelda nin duwen soahng kan me Moses kilelehdi+ pwehn wia kadehde ehu ong irail.”+ 45 Ahpw mwurin ohlo eh kohieila, e tepida lohkiseli duwen met oh ire wet kohpeseng wasa koaros, ihme kahrehda Sises solahr kak ketilong nan kahnimwo ni pokon sansal, pwe e kin ketiket wasa doh likin kahnimwo. Ahpw re pil kin patohdo reh sang wasa koaros.+
2 Mwurin rahn ekei, e pwurehng ketila Kapernaum oh aramas akan rongada me e ketiket nan ihmw ehu.+ 2 Eri, aramas tohto pokondohng ni ihmwo oh e koaitla, pil lella ni wenihmwo, ih eri ketin tepida padahkihong irail mahsen en Koht.+ 3 Oh irail patohwandohng ih me mwoator men me ohl pahmen weuwa.+ 4 Ahpw pwehki pokono, re sohte kak patohwanlahng ih mpen Sises, kahrehda re koupwoarepeseng pohn ihmwo kainenehdi wasa me Sises ketiket ieo oh kakihredi mehn roh me mwoatoro mi powe. 5 Ni Sises eh mahsanihada arail pwoson,+ e ahpw mahsanihong me mwoatoro: “Nei pwutak, dipomw kan lapwadahr.”+ 6 Sounkawehwehn Kosonnedo kei iang mwomwohd wasao oh re ahpw medemedewe:+ 7 “Dahme kahrehda ohl menet wiahki soangen lokaia wet? E lahlahwe. Ihs me kak lapwahda dihp, kaidehk Koht kelehpw?”+ 8 Ahpw Sises mwadang mwahngihada nan kupwure* mwomwen arail madamadau, ih eri mahsanihong irail: “Dahme kahrehda kumwail medemedewe mepwukat nan mohngiongimwail?+ 9 Mehnia me mengei en ndaiong me mwoatoro, ‘Dipomw kan lapwadahr,’ de nda, ‘Uhda, ale omw mehn roh oh alu’? 10 Ahpw pwe kumwail en ese me Nein-aramas+ ahneki manaman en lapwahda dihp nin sampah—”+ e mahsanihong me mwoatoro: 11 “I ndaiong uhk, Uhda, ale omw mehn rohen, oh kohwei ni imwomwo.” 12 Ih eri uhda oh mwadangete ale eh mehn roh oh aluieila mwohrail. Irail koaros eri pwuriamweikihla oh kalinganahda Koht, patopatohwan: “Se saikinte kilang mehkot me duwehte met.”+
13 E pil ketin pwurehng kohieila ni oaroahro, oh pokono pwon ahpw kin kohkohdo reh, oh e ketin tepida padahk ong irail. 14 Oh ni eh ketiket kohla wasao, e mahsanihada Lipai, nein Alpius, me mwomwohd nan ohpis en daksis, oh e mahsanihong: “Idawehniehdo.” Ih eri uhda oh idawehnla.+ 15 Mwuhr e ahpw sakasak* nan imwen Lipai, oh sounrik daksis oh me dipan tohto iang Sises oh sapwellime tohnpadahk ko mwengemwenge,* pwe me tohto rehrail kin idawehn ih.+ 16 Ahpw ni sounkawehwehn Kosonnedo kan me kisehn Parisi* ar kilangada me e sakasak rehn me dipan akan oh sounrik daksis kan, re tepida ndaiong sapwellime tohnpadahk ko: “E kin iang sounrik daksis kan oh me dipan akan mwenge?” 17 Ni Sises eh karongehda met, e ahpw mahsanihong irail: “Aramas kehlail kan sohte anahne toahkte, pwe me soumwahu kan me anahne. Kaidehn me pwung kan me I kodohng luke, pwe me dipan akan.”+
18 Eri, nein Sohn tohnpadahk ko oh Parisi ko kin kaisihsol. Re ahpw patohdo reh oh patohwanohng: “Dahme kahrehda nein Sohn tohnpadahk ko oh nein Parisi tohnpadahk ko kin kaisihsol, ahpw sapwellimomwi tohnpadahk kan sohte kin kaisihsol?”+ 19 Sises eri mahsanihong irail: “Ia duwe, mie kahrepen kompoakepah kan en ohl kamwohdo ar pahn kaisihsol nindoken ohl kamwohdo+ eh mihmi rehrail? Erein ohl kamwohdo eh mihmi rehrail, re sohte kak kaisihsol. 20 Ahpw rahn akan pahn kohdo me ohl kamwohdo pahn pehdsang irail,+ oh ih ahnsowo me re pahn kaisihsol. 21 Sohte me kin deipinahiong ni likou mering mwein likou kapw. Ma e pahn wia met, mwein likou kapwo pahn teisang ni likou meringo oh teio pahn laudla.+ 22 Pil sohte me kin kihong wain kapw nan edin kilin mahn mering. Ma e pahn wia met, waino pahn kaposepeseng edin kilin mahno, eri waino oh pil ehdo pahn ohla. Ahpw wain kapw kin kohieng nan edin kilin mahn kapw.”
23 Eri ni rahnen Sapad, ni eh ketin weid nan mwetin krein* kan, sapwellime tohnpadahk ko ahpw tepida dolung wahn krein ko ni arail alialu kohwei.+ 24 Parisi ko ahpw patohwanohng: “Kilang! Dahme re wiahki mehkot me kosonned sohte mweidada ni rahnen Sapad?” 25 Ahpw e mahsanihong irail: “Kumwail sohte kin wadek dahme Depit wia ni ahnsou me solahr kanarail mwenge oh ih oh ienge ohl oko men mwengehda?+ 26 Kumwail sohte kin wadek koasoipen Apaiadar+ kaunen samworo, duwen Depit eh pedolong nan tehnpesen Koht oh tungoale lopwon en pilawahn meirong ko* me sohte kin mweimwei ong emen en tungoale pwe samworo kante,+ e ahpw pil kihong ienge ko ekis?” 27 Ih eri mahsanihong irail: “Rahnen Sapad wiawidahng kamwahupen aramas,+ a kaidehk aramas ong ni kamwahupen Sapad. 28 Ihme kahrehda Nein-aramas pil wia Kaunen Sapad.”+
3 Ih eri pwurehng ketilong nan sinakoke ehu, oh ohl emen me apali peh mwoatorala* mi wasao.+ 2 Irail ahpw mwasamwasahnte ma e pahn ketin kamwahwihala ohlo ni rahnen Sapad, pwe ren kedipahki. 3 E mahsanihong ohl me peh mwoatoro:* “Uhda oh kohdo nanwerenge.” 4 E ahpw mahsanihong irail: “Mehnia me pwung kitail en wia ni rahnen Sapad, wia me mwahu de me suwed, doarehla mour* de kemehla?”+ Re ahpw nennenlahte. 5 Mwurin eh mahmahsanih irail ni engieng oh uhdahn kupwurohkihla arail mohngiong keptakai,+ e ahpw mahsanihong ohlo: “Kapahwei pehmwen.” Ih eri kapahla peho, peho ahpw mwahula. 6 Ni ahnsowohte Parisi ko pedoila oh tepida koasoiong pwihn me kin uhpalihki Erod,+ pwe ren kemehla ih.
7 Sises ahpw ketila ni sehdo iangahki sapwellime tohnpadahk ko, oh lapalahn pokon ehu sang Kalili oh Sudia ahpw idawehnla.+ 8 Lapalahn pokon ehu pil kohdo reh sang Serusalem oh Idumea, sang palio Sordan, oh sang limwahn Dair oh Saidon ni ar rongada duwen soahng tohto me e ketin wiadahr. 9 Ih eri mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko ren kaunopada ehu kisin pwohten ong ih pwe pokono en dehr koaitenla. 10 Pwehki eh ketin kamwahwihala me tohto, irail koaros me ahneki soumwahu laud kin pokondohng reh pwe ren doahke.+ 11 Pil ngehn saut akan+ ni ar kin kilangada ih, re kin pwupwudi mwowe oh weriwer ndinda: “Komwi me sapwellimen Kohto.”+ 12 Ahpw e ketin pwurupwurehng ruwese irail en dehpa kasalehda ihs ih.+
13 Ih eri ketidalahng pohn nahna ehu oh ketin malipedohng reh irail ko me e ketin kupwukupwure,+ re ahpw patohdo reh.+ 14 Ih eri ketin idihada aramas 12 me e ketin kahdaneki wahnpoaron, irail ko me pahn iangih oh me e pahn poaronelahng kalohk 15 oh e pahn ketikihong irail manaman en kausasang ngehn suwed kan.+
16 Eri, meh 12 ko+ me e ketin idihadahr iei: Saimon, me e pil ketikihong ede Piter,+ 17 Seims nein Sepedi oh Sohn rien Seims (e pil ketikihong adara Poanerkis me wehwehki “Nein Nansapwe”),+ 18 Andru, Pilip, Pardolomiu, Madiu, Tomas, Seims nein Alpius, Tadius, Saimon me ngoang 19 oh Sudas Iskariot me mwuhr pangala ih.
Ih eri ketilong nan ihmw ehu, 20 a lapalahn pokon ehu pil pokonpene kahrehda re sohla pil kak mwenge. 21 Ni kiseh ko ar rongada met, re ahpw kohieila pwe ren koledi ih pwehki re kin nda: “E sahliella.”+ 22 Pil sounkawehwehn Kosonnedo ko me kohdihdo sang Serusalem kin nda: “Peelsepwul* tiadahr powe oh e kin kauski ngehn suwed kan manaman en kaunen ngehn suwed kan.”+ 23 Eri, mwurin eh malipehdo irail reh, e ahpw mahseniong irail ni karasaras: “Ia duwen Sehdan eh kak kausala Sehdan? 24 Ma wehi ehu pahn tohrohrpeseng oh uhpene nanpwungarail, wehi wet sohte pahn kak mihmihte;+ 25 oh ma tohnihmw ehu pahn tohrohrpeseng oh uhpene nanpwungarail, tohnihmw wet sohte pahn kak mihmihte. 26 Ma Sehdan pahn uhwongada pein ih oh nah kan pil tohrohrpeseng, e sohte pahn kak mihmihte, ahpw e pahn imwisekla. 27 Ni mehlel, sohte emen me pedolong nan imwen ohl kehlail men kak pirapahla eh kepwe kan ma e sohte pahn salihedi mahs ohl kehlailo. Pwe ihte met me e pahn kak pirapahki imweo. 28 I ndaiong kumwail ni mehlel me aramas akan pahn ale mahkpen diparail koaros, sohte lipilipil soangen dihp dah me re wiahda oh soangen lahlahwe dah me re kin nda. 29 Ahpw mehmen me lahlahwe ngehn sarawi* sohte pahn ale mahkpen dipe kohkohlahte,+ ahpw dipeo pahn mihmi kohkohlahte.”+ 30 E mahsanih met pwehki re ndinda: “Ngehn saut tiadahr powe.”+
31 Ineo oh rie pwutak ko+ kohdo oh kesikesihnen likio, re ahpw ilakihala emen pwe en patohwan eker.+ 32 Pwehki mie pokon ehu me mwomwohd kapilpene, re ahpw patohwanohng: “Kilang! Inomwi oh riomwi ko patopato likio oh raparapahkin komwi.”+ 33 Ahpw e ketin sapeng irail mahsanih: “Ihs me inei oh riei kan?” 34 E ahpw mahmahsanih irail me mwomwohd kapilpene oh mahsanih: “Kilang, inei oh riei kan!+ 35 Mehmen me kin wia kupwuren Koht, iei ih me riei pwutak oh riei serepein oh inei.”+
4 E pil ketin pwurehng tepida padapadahk ni oaroahro, a lapalahn pokon ehu ahpw pokondohng limwah. Kahrehda e ketidahng nan pwoht ehu oh ketidiong powe oh ekis keilahsang ni oaroahro, ahpw pokono pwon mi ni oaroahro.+ 2 E ahpw ketin tepida padahkihong irail soahng tohto ni karasaras+ oh ni eh ketin wie padapadahk, e mahsanihong irail:+ 3 “Kumwail rong. Kilang! Sounkamwarak men kohieilahng kamwarak.+ 4 Ni eh kamwakamwarak, ekei werentuhke ko pwupwudiong ni keilen ahlo oh menpihr kei kohdo oh kangala. 5 Ekei pwupwudiong wasa takain, wasa me pwehlo pedeped oh re mwadangete wosada pwehki pwehlo sohte loal.+ 6 Ahpw ni ketipin eh dakada, re karakarala, oh pwehki kalewarail ko sohte loal, re mengila. 7 Ekei werentuhke ko pwupwudiong nanpwungen dihpw tekatek ko oh dihpw tekatek ko keirda oh kasokirailla, re ahpw sohte wa.+ 8 Ahpw ekei pwupwudiong nan pwelmwahu oh keirda oh laudla, re ahpw tepida wa. Re wa pak 30, pak 60 oh pak 100 laudsang mahs.”+ 9 Ih eri doula mahsanih: “Mehmen me mie salenge mehn rong, a en rong.”+
10 Eri ni eh kalapwukala, irail ko me mi reh iangahki meh Ehk Riemeno ahpw tepida kalelapak reh duwen karasaras ko.+ 11 Ih eri mahsanihong irail: “E mweimweiong kumwail en wehwehki rir sarawi+ en Wehin Koht, ahpw meteikan, I kin padahkih irail ni karasaras,+ 12 pwe mehnda ma re kilikilang, re sohte pahn kilang oh mehnda ma re rongorong, re sohte pahn wehwehki, oh re sohte mwahn pahn wekidekla oh ale mahkpen diparail.”+ 13 E ketin doula mahsanihong irail: “Kumwail sohte wehwehki karasaras pwoatet, a ia duwen amwail pahn wehwehki karasaras teikan koaros?
14 “Sounkamwarako kin kamwarak mahseno.+ 15 Ekei aramas kin rasehng war me pwupwudiong ni keilen ahlo, ni ahnsowohte me re rong mahseno, Sehdan ahpw kohdo+ oh kihsang mahsen me kamweremwerdiong loalarail.+ 16 Ekei aramas kin rasehng war me pwupwudiong nan wasa takain; ni ahnsowohte me re rong mahseno, re perenkihda.+ 17 A mahseno sohte tengedi rehrail, ahpw e mihmi ahnsou kis; eri ni kahpwal de kalokolok eh pwarada pwehki mahseno, re kin mwadangete dipekelekel. 18 Pil mie ekei me kamweremwerdiong nanpwungen dihpw tekatek ko. Irail pwukat iei me kin rong mahseno,+ 19 ahpw kapwunod+ en koasoandi en mwehi wet* oh manaman widing en dipwisou kan+ oh soangen ineng+ teikan koaros kin lelohng mohngiongirail oh kasokehla mahseno, me kahrehda e sohte kin wa. 20 Eri, me pwupwudiong nan pwelmwahu iei irail me kin rong mahseno oh alehda ni peren oh kin wa pak 30, pak 60 oh pak 100.”+
21 E pil mahsanihong irail: “Ia duwe, lamp ehu kin wisikdo pwehn kohdi pahn kopwou* de pahn peht? E sou kin wisikdo pwehn kohda pohn dewen lamp?+ 22 Pwe soahng koaros me rir pahn sansalda oh mehkoaros me ekiekla mwahu pahn dierekda.+ 23 Mehmen me mie salenge mehn rong, a en rong.”+
24 E ahpw pil mahsanihong irail: “Kumwail tehk mwahu dahme kumwail rongorong.+ Pwe mehn sosohngohte me kumwail kin sohngki meteikan, irail pahn pil sohngkin kumwail, ei, kumwail pahn ale laudsang. 25 Pwe mehmen me ahneki mehkot, kalaudpe pil pahn kohieng,+ ahpw mehmen me sohte ahneki mehkot, dahme e ahneki pil pahn kohsang.”+
26 E ahpw ketin doulahte mahsanih: “Wehin Koht rasehng ahnsou me ohl emen kesehdiong werentuhke kan nanpwel. 27 E kin meir nipwong oh pirida ni rahn nindoken werentuhke ko ar kin wosada, keirda oh reireila, ahpw e sohte ese duwen mepwukat eh kin wiewiawi. 28 Oh pwehlo kin pein ekisekis kakairada wah kan. Keieu, paliweren tuhkeo kin wosada, mwuri e wa, mwuri wah ko kin mahla. 29 A mwurinte wah ko ar mahla, e ahpw lupukekihdi naipokos pwe e lelehr ahnsoun dolung.”
30 E ahpw ketin doulahte mahsanih: “Dahme kitail kak karasahiong Wehin Koht, de ia duwen atail pahn kak karasahda met? 31 E rasehng kisin werentuhke tikitik kis.* Ni eh kin pwupwudiong nan pwehl, ih me keieu tikitik nanpwungen werentuhke koaros nan sampah.+ 32 Ahpw ni eh pwupwudiong nan pwehl, e kin wosada, keirda oh laudsang tuhkehn poad* teikan koaros oh kin wiahda rah laud kan, eri menpihr en pahnlahng kan kin diar ar wasahn kommoal pahn mweteh.”
33 E kin ketin mahsanihong irail mahseno ni eh kin ketin doadoahngki karasaras tohto+ me duwehte met, nin duwen me re kin kak wehwehki. 34 Ni mehlel, ihte ni karasaras me e pahn kin ketin mahseniong irail, ahpw e pahn kin ketin kawehwehiong sapwellime tohnpadahk ko mehkoaros ni arail kin kelehpwla.+
35 Oh rahno ni eh soutikpene, e mahsanihong irail: “Kitail kohla palio sehdo.”+ 36 Eri mwurin arail kadarala pokono, re ahpw wahda ih nan pwoht me e ketiket loaleo oh pwoht teikan pil iang pwoht wet kohkohla.+ 37 A iet, lapalahn melimel ehu pa pwarada, oh ilok kan kin pwungupwungudahng pwohto, kahrehda pwohto kereniong mwowihdi.+ 38 Ahpw e ketiket mwurin pwohto, seiseimwok pohn uluhlo. Irail eri patohwan pangenda ih oh patohwanohng: “Maing Sounpadahk, komw sohte kupwurohki atail pahn melahr?” 39 E ahpw ketida oh ketin lipwoarehda kisiniengo oh mahsanihong sehdo: “Tokedi! Meleileidi!”+ Kisiniengo eri mwelehdi, e ahpw meleileidi kowahlap. 40 E ahpw mahsanihong irail: “Dahme kumwail nohn masepwehngki?* Kumwail saikinte pwosonla?” 41 Irail eri uhdahn masepwehkada oh ndindapene nanpwungarail: “Uhdahn ihs met? Kisinieng oh sehd pil kin peikiong.”+
5 Irail eri lella palio sehdo nan sapwen mehn Kerasa kan.+ 2 A mwurinte Sises eh ketin keredihsang pohn pwohto, ohl emen me ngehn saut tiada ahpw tuhwong ih. E kohdohsang nanpwungen sousou kan.* 3 E kin mihmiseli nanpwungen sousou kan oh leledo ahnsowo, sohte emen me kak salihedi, selmete pil sohte kak. 4 E kin kalapw selkihdi selmete ni peh oh neh kan, ahpw e kin kamweidpeseng oh kauwehla selmete ko; oh sohte emen me kehlail me kak koledi ih. 5 Ni rahn oh nipwong, e kin wie weriwer sang ni sousou kan oh sang ni nahna kan oh kin lekehki pein ih takai. 6 A ni eh kilangada Sises sang wasa doh, e ahpw tenge oh poaridiong.+ 7 E ahpw werda ni ngihl laud, nda: “Sises, Sapwellimen Koht Wasa Lapalahpie, dahme I pahn kak ehukihong komwi? I peki komwi en ketin kahukihong Koht, komwi en dehr ketin kaloke ie.”+ 8 Pwe Sises mahsanihongehr: “Kowe ngehn saut, pedoisang rehn ohlen.”+ 9 Sises ahpw keinemwe: “Ia edomw?” A e sapeng: “Edei Karis* pwehki se me tohto.” 10 A e ngidingidkihong Sises en dehr ketin kausasang ngehn ko nan wehio.+
11 A lapalahn pelin pwihk ehu+ wie mwengemwenge ni nahnao.+ 12 Ngehn ko ahpw patohwan peki reh: “Komw kadarkitalahng nan pwihk ko pwe sen pedolong rehrail.” 13 Ih eri ketin mweidohng. Ngehn saut ako eri pedoisang oh pedolong nan pwihk ko, oh pelin pwihko ahpw tang oh pwupwudihla nansedo sang wasa ile oh wadeparail mpen meh 2,000 oh re duhla nansedo. 14 Ahpw silepen pwihk ko tangdoaui oh koasoiahda met nan kahnimwo oh nansapwo, aramas akan ahpw kohieila pwe ren kilang dahme wiawi.+ 15 Irail eri patohdo rehn Sises oh kilangada ohl me karis en ngehn suwed ko tiada powe, likoudahr mwomwohd oh solahr sahliel, re ahpw masepwehkada. 16 Pil irail ko me kilang met ahpw ndaiong irail ko me kohdo dahme wiawihong ohl me ngehn suwed ko tiada powe oh pwihk ko. 17 Irail eri tepida peki rehn Sises en ketilahsang sapwarailo.+
18 Eri ni eh ketidahng pohn pwohto, ohl me ngehn suwed tiada powe ahpw peki reh ma e kak iang ih.+ 19 E ahpw sohte ketin mweidohng oh e mahsanihong: “Kohwei rehn kisehmw kan oh ndaiong irail soahng koaros me Siohwa* ketin wiahiong uhk oh kadek kalahngan me e ketin kasalehiong uhk.” 20 Ohl menet ahpw kohkohla oh tepida lohkiseli nan Dekapolis* soahng koaros me Sises ketin wiahiong ih oh aramas koaros ahpw pwuriamweikihla.
21 Mwurin Sises eh pwurehng ketila palio sehdo nan pwohto, lapalahn pokon ehu ahpw pokondohng reh, a e ketiket ni oaroahro.+ 22 Emen soumas en sinakokeo me adaneki Sairus ahpw kohdo oh ni eh kilangada ih, e ahpw poaridiong ni aluweluwe kan.+ 23 E ngidingidkihong pak tohto, patohwan: “Ei tungoal kisin serepein kis inenen soumwahu laud.* Komw kupwurkalahngan ketido mahs oh pwil limomwi kan powe+ pwe en kak mwahula oh mour.” 24 Sises eri ketin iangala, a lapalahn pokon ehu ahpw idawehnla ih oh koaitonla.
25 Eri mie lih emen me kohwahkier soumwahu en nta pwilipwil+ erein sounpar 12.+ 26 E ahpw kin uhdahn lokolongki* wiepen sawas me toahkte tohto kin kihong oh kesehkilahr nah mwohni koaros, ahpw e sohte mwahula pwe e susuwedlahte. 27 Ni eh rongada duwen Sises, e ahpw keilahng mpe sang mwuri, oh doahke pwungipen sapwellime likou puhp nan pokono,+ 28 pwe e kin ndinda: “Ma I pil doahkehte sapwellime likou puhp, I pahn mwahula.”+ 29 Oh ni ahnsowohte, eh nta pwilipwil pa madada oh e pehmada nan paliwere me e kehlaildahsangehr soumwahu apwalo.
30 Ni ahnsowohte Sises mwahngihada loale me kehl kohsang reh,+ e ahpw ketin pirekekla nan pokono oh keinemwe: “Ihs me doahke ei likou puhp?”+ 31 Sapwellime tohnpadahk ko ahpw patohwanohng: “Komw mahsanih pokonet eh koaitenkomwilahr, a komw keinemwe, ‘Ihs me doahke ie?’” 32 Ahpw e ketin mahsenseli pwe en mahsanih ihs me wia met. 33 A liho, ni eh esehda dahme wiawihong, e ahpw masepwehkada oh rerrer. E ahpw patohdo oh kelepwikihdi mwowe oh wehkadahng mehkoaros. 34 E ahpw mahsanihong: “Nei serepein, omw pwoson me kamwahwihiukala. Kohkohwei ni popohl+ oh kehlailda sang omw soumwahu apwalen.”+
35 Nindoken eh mahmahsente, ohl ekei sang imwen soumas en sinakokeo ahpw kohdo oh nda: “Noumw serepeino melahr! Ieremen kedirapwahki Sounpadahken.”+ 36 Ahpw Sises karongehda arail koasoi oh mahsanihong soumas en sinakokeo: “Dehr pwunod,* ihte pwoson.”+ 37 E ahpw sohte ketin mweidohng emen en idawehn ih, ihte Piter, Seims oh Sohn rien Seims.+
38 Irail eri lel ni imwen soumas en sinakokeo, e ahpw mahsanihada duwen mwoarong oh irail ko me mwahmwahiei oh sengiseng kowahlap.+ 39 Mwurin eh ketilong, e mahsanihong irail: “Dahme kumwail wie mwahmwahiei oh mwoaromwoarongki? Serien sohte mehla, ahpw e wie memeir.”+ 40 Irail ahpw tepida kouruhrki oh kepitki. Ahpw mwurin eh ketin kadarirailla koaros likio, e ahpw ketin kahrehda en serio eh pahpa oh nohno oh irail ko me iang ih, e ahpw ketilong wasa me serio mihmi ie. 41 Ih eri ketin kolada pehn serio oh mahsanihong: “Dalida kumi,” me wehwehki: “Kisin serepein, I ndaiong uhk, pwourda!”+ 42 Oh ni ahnsowohte, serepeino ahpw uhda oh tepida alialu. (E sounpar 12.) Ni ar kilang met, re ahpw sohla kak koledi arail pepehm pwehki ar inenen peren kowahlap. 43 E ahpw ketin pwurupwurehng ruwese* ren dehpa ndaiong emen duwen met,+ e ahpw mahsanihong irail ren kihong serepeino mehkot pwe en kang.
6 E ahpw ketisang wasao oh ketilahng uhdakeo+ oh sapwellime tohnpadahk ko idawehnla ih. 2 Ni rahnen Sapad, e ketin tepida padapadahk nan sinakoke oh pali moron en irail me rong ih ahpw pwuriamweikihla oh nda: “Ia wasa ohl menet alehsang ie mepwukat?+ Oh dahme kahrehda erpit wet kohieng ih oh ia duwen eh kak wia soangen manaman pwukat?+ 3 Kaidehkin ih kapinteo met,+ nein Mery pwutak+ oh rien Seims,+ Sosep, Sudas oh Saimon?+ Oh rie lih ko sou kin mihmi rehtail?” Eri, re tepida dipekelekelki. 4 Ahpw Sises mahsanihong irail: “Soukohp men kin waunla wasa koaros, likin uhdakeo, rehn kiseh kan oh rehn tohnimwe kan.”+ 5 Ih eri sohte kak ketin wia manaman wasao, ahpw ihte ketikidahng lime ko pohn aramas soumwahu kei oh ketin kamwahwihirailla. 6 Ni mehlel, e ketin pwuriamweikihla ar seupwoson. Ih eri ketin kakahnseli pidakihdi kisin kahnimw kan oh padapadahk.+
7 E ahpw malipehdo meh Ehk Riemeno oh tepida poaroneirailpeseng wad riemen+ oh ketikihong irail manaman en powehdi ngehn saut akan.+ 8 E pil ketikihong irail kehkehlik kan, re dehpa wa mehkot nan ar seiloak, ihte sokon pwoat—sohte pilawa, edin mwenge de mwohni* ni arail mehn kateng kan+— 9 ahpw ren suhtda oh dehpa likawih likou riau.* 10 E pil mahsanihong irail: “Sohte lipilipil wasa me kumwail pedolong nan ihmw ehu, mihmihte mwo lao kumwail mweselsang wasao.+ 11 Oh sohte lipilipil wasa ehu me sohte kasamwo kumwail de rong kumwail, ni amwail kohieisang wasao, sipedasang pwehl ni nehmwail kan pwe en wia kadehde ehu ong irail.”+ 12 Irail ahpw kohla oh kalohk pwe aramas akan en koluhla,+ 13 oh re kin kausasang ngehn suwed tohto+ oh keiehki leh aramas soumwahu tohto oh kamwahwihirailla.
14 Nanmwarki Erod ahpw rongada met, pwehki mwaren Sises eh ndandla oh aramas akan kin ndinda: “Sohn Sounpapidais iasadasangehr rehn me melahr akan oh ih kahrepen eh kak wia manaman kan.”+ 15 Ahpw meteikan kin ndinda: “Iei ih Elaisa.” A pil ekei kin ndinda: “Ih soukohp men me duwehte emen soukohp en kawa ko.”+ 16 Ahpw ni Erod eh rongada met, e nda: “Ih Sohn me I lupukasang moangeo, memenet mourdahr.” 17 Pwe pein Erod me ilekla Sohn en poardi oh selidi nan imweteng pwehki Erodias, en rie ohl Pilip eh pwoud, me e pwoudikidahr.+ 18 Pwe Sohn kin ndaiong Erod: “E sohte mweimweiong uhk ken ale en riomwo eh pwoud.”+ 19 Ihme kahrehda Erodias kin kadakadaur eh lingeringer pah oh men kemehla, ahpw e sohte kak. 20 Pwe Erod kin masak Sohn pwehki eh ese me ih ohl pwung oh sarawi men,+ eri e kin pere ih. Ahnsou koaros e kin rong dahme Sohn kin ndaiong, e kin sehse dahme e pahn wiahiong ih, ahpw e kin perenki rong ih.
21 Erodias ahpw diarada eh ahnsou mwahu ni rahn me Erod wiahda kamadipw en eh ipwidi+ ong nah lapalap akan, kaunen karis en sounpei kan* oh ohl kan me keieu lapalap nan Kalili.+ 22 Nein Erodias serepein ahpw kohlongala oh kahlek oh e kaperenihada Erod oh irail me iang ih mwengemwenge.* Nanmwarkio ahpw ndaiong serepeino: “Peki rehi dahme ke mwahuki oh I pahn kihong uhk.” 23 Ei, e kahukihong serepeino, nda: “Sohte lipilipil dahme ke pahn peki rehi, I pahn kihong uhk, mehnda ma pil apali ei wehi.” 24 E ahpw pedoila oh ndaiong eh nohno: “Dahme I pahn peki?” E ahpw nda: “Moangen Sohn Sounpapidais.” 25 Serepeino mwadangete pwurala rehn nanmwarkio oh peki reh: “I men komwi en ketikihong ie ahnsou wet, moangen Sohn Sounpapidais nan ehu dahl.”+ 26 Mendahki met eh uhdahn kansensuwedihada nanmwarkio, ahpw e kapwaiada ahn serepeino pekipek pwehki kahula me e wiahda oh pil me lukodo ko.* 27 Nanmwarkio ahpw mwadangete kadarala silepe men oh ruwese en wahdo moangen Sohn. E ahpw kohieila oh lupukasang moange nan imwetengo 28 oh wahdo moangeo nan dahl ehu. E kihong serepeino oh serepeino kihong eh nohno. 29 Ni ahnsou me nah tohnpadahk ko rongada met, re ahpw kohla ale paliwere oh nekidedi nan sousou ehu.*
30 Wahnpoaron ko ahpw pokonpene rehn Sises oh kairehki ih soahng koaros me re wiahda oh padahngki.+ 31 E ahpw mahsanihong irail: “Kitail kohla kelehpwla oh ekis kommoal.”+ Pwe me tohto kin kohdo oh pil kohkohla oh solahr arail ahnsoun kommoal de pil mwenge. 32 Irail eri ketidahng pohn pwoht ehu pwe ren kolahng kelehpwla wasa kis.+ 33 A aramas akan kilang arail kohkohla oh me tohto esehda met oh irail me kohsang nan kahnimw ko koaros ahpw wiahkintehieu tangala wasao mwohrail. 34 Eri ni eh ketidihsang pohn pwohto, e mahsanihada lapalahn pokon ehu oh e ketin poakeirailla+ pwehki ar rasehng sihpw kan me sohte sileparail.+ Ih eri ketin padahkihong irail soahng tohto.+
35 Mwurin souwaso, sapwellime tohnpadahk ko ahpw patohdo reh oh patohwan: “Wasaht me doh oh wasa pwongier.+ 36 Komw ketin kadarirailla pwe ren kohla nan kousapw oh kisin kahnimw keren kan oh pwainda mehkot ren tungoale.”+ 37 E ketin sapengkin irail: “Kumwail kihong irail mehkot ren tungoale.” Irail ahpw patohwanohng ih: “Eri, sen patohla oh pwainda pilawa me uwen pweine mi ni denari* 200 oh kihong aramas pwukat ren tungoale?”+ 38 E ahpw mahsanihong irail: “Lopwon en pilawa depe mi rehmwail? Kumwail kohla kilang!” Mwurin arail esehda, re ahpw patohwan: “Meh limau oh pil mwahmw riemen.”+ 39 E ahpw kaweidki aramas ako koaros ren mwohndi ni pwihn kei pohn reho.+ 40 Re ahpw mwohndi ni pwihn kei, wad 100 oh 50. 41 Ih eri ketikihda lopwon en pilawa limauo oh mwahmw riemeno, e mahsendalahng nanleng oh kapingkalahnganki.+ E ahpw ketin pilitikihpeseng lopwon en pilawa ko oh tepida ketikihong sapwellime tohnpadahk ko pwe ren kihdiong mwohn aramas ako, e ahpw ketin nehkohng irail koaros mwahmw riemeno. 42 Irail koaros eri mwenge oh medla, 43 oh re deukada kopwou 12 me direkihla luhwen mwenge ko, sohte patehng mwahmw ko.+ 44 Ohl 5,000 me iang mwenge.
45 Eri mwurinte mwo, e ahpw mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko ren douda pohn pwohto oh tiengla pali teio ni oaroahr me kolahng Pedsaida nindoken eh pahn ketin kadarpeseng pokono.+ 46 Ahpw mwurin eh ketin kamwurirailla, e ketidahla pohn nahna ehu pwe en loulou.+ 47 Ni eh soutikpene, pwohto miher nanwerengen sehdo, ahpw e kalakalapwuk pohn sahpwo.+ 48 Eri ni eh mahsanihada arail wie nannantihong seisei kohla pwehki kisiniengo uhlahng irail, mpen kapahieun awahn silasil en nipwong,* e ahpw ketila rehrail, ketin alialu kohla pohn sehdo; likamwete e pahn ketin daulih irail. 49 Ni arail kilangada eh ketin alialu kohla pohn sehdo, re ahpw werda oh nda: “Ouraman ehu met!” 50 Pwe irail koaros kilangada ih oh uhdahn masepwehkada. Ahpw ahnsowohte e mahsanihong irail: “Ngehi met; kumwail dehr masak.”+ 51 Ih eri ketidahng pohn pwohto rehrail oh kisiniengo pa meleileidi. Irail ahpw uhdahn pwuriamweikihla, 52 pwe re sohte wehwehki kasukuhl sang manaman en lopwon en pilawao pwe mohngiongirail saikinte kak wehwehki.
53 Ni ar kotehla sehdo, re ahpw leledo Kenesaret oh peidi limwahn sahpwo.+ 54 Ahpw ni ar keredi sang pohn pwohto, aramas akan mwadangete kasawihada ih. 55 Re ahpw tangpeseng wasa koaros oh tepida wahla me soumwahu kan me mi pohn mehn roh kan wasa me re rong me e ketiket ie. 56 Oh wasa koaros me e kin ketila ie nan kisin kahnimw kan de kahnimw laud kan de kousapw kan, re kin pwilikihdi me soumwahu kan ni wasahn netinet kan oh re peki reh ma re kak doahkehte pengkir en sapwellime likou puhp.+ Oh irail koaros me kin doahke ahpw mwahula.
7 Eri, Parisi ko oh ekei sounkawehwehn Kosonnedo me kohsang Serusalem ahpw pokonpene reh.+ 2 Oh re kilang ekei sapwellime tohnpadahk ko ar kin iang mwengehki peh samin, met wehwehki re sohte omwiomw.* 3 (Pwe Parisi ko oh mehn Suhs koaros sohte kin mwenge ma re sohte kin omwiomw leldahla ni keimwen pehrail kan, re kin kolokol tiahk en mehn mahs ako, 4 oh ni ar kin pwurasang wasahn netinet, re sohte kin mwenge ma re sohte kin wideud. Mie tiahk tohto teikan me re alehda oh kin kolokol, me duwehte kaduhdi kep, sah oh dipwisou prons kan nan pihl.)+ 5 Parisi ko oh sounkawehwehn Kosonnedo ko ahpw patohwan idek reh: “Dahme sapwellimomwi tohnpadahk kan sohte kin iangki kapwaiada tiahk en mehn mahs ako, ahpw re kin mwengehki peh samin?”+ 6 E mahsanihong irail: “Mehlelete Aiseia eh kohpada duwen kumwail me mwalaun, duwen eh ntingdier, ‘Aramas pwukat kin waunekin ie sang ni kilin awarail, ahpw arail mohngiong inenen dohsang ie.+ 7 Sohte katepen arail kin pousehlahte kaudokiong ie, pwe arail padahk kan wiahte kehkehlik en aramas kei.’+ 8 Kumwail kin kesehla kehkehlik en Koht ahpw kin tengediong tiahk en aramas.”+
9 E doula mahsanihong irail: “Kumwail kin koahiek en rapahkihda elen sapeikiong kehkehlik en Koht pwe kumwail en kolokol amwail tiahk kan.+ 10 Karasepe, Moses kin nda, ‘Kahkahki semomw oh inomw,’+ oh ‘Mehmen me kin lokaia lemeiong seme de ine pahn kamakamala.’+ 11 Ahpw kumwail kin nda, ‘Ma aramas emen ndaiong seme de ine: “Sohte lipilipil dahme I ahneki me kak seweseiuk iei korpan (me iei kisakis ehu me koasoandier ong Koht),”’ 12 kumwail sohla kin mweidohng en wiahiong seme de ine mehkot.+ 13 Ihme kahrehda kumwail kin wiahki mahsen en Koht mehkot sohte katepe pwehki amwail tiahk me kumwail kin peusehiong meteikan.+ Oh kumwail kin wia soahng tohto me duwehte met.”+ 14 E ahpw pwurehng malipehdo pokono reh oh mahsanihong irail: “Kumwail koaros rong ie oh wehwehkihla met.+ 15 Sohte mehkot me mi likin aramas me kin kohlong loale kak kasaminehla ih; ahpw mehkan me kin kohieisang loalen aramas me kin kasaminehla.”+ 16* ——
17 Ni eh ketiketla sang rehn pokono oh ketilong nan ihmw ehu, sapwellime tohnpadahk ko ahpw tepida kalelapak reh duwen karasaraso.+ 18 E ahpw mahsanihong irail: “Ia duwe, kumwail pil sohte wehwehki duwehte irail? Kumwail sehse me sohte mehkot me mi liki me kin kohlong loalen aramas kak kasaminehla ih? 19 Pwe e kin kohlong nan kapehde a kaidehn nan eh mohngiong oh kohieisang ni paliwere.” Ihme kahrehda e mahsanih me mwenge koaros mwakelekel. 20 E doula mahsanih: “Dahme kin kohieisang loalen aramas emen iei me kin kasaminehla ih.+ 21 Pwe sang loale, sang mohngiong en aramas akan,+ lamalam suwed kin kohda me kin kahrehda tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud,* pirap, kamaramas, 22 kamwahl, noahrok, mwersuwed, widing, wia me suwed ni ngidingid,* peirin, lahlahwe, aklapalap oh tiahk en pweipwei. 23 Soahng suwed pwukat koaros kin kohsang loalen aramas emen oh kin kasaminehla ih.”
24 E ahpw ketida sang wasao oh ketila nan sapwen Dair oh Saidon.+ E ahpw ketilong nan ihmw ehu oh sohte kupwurki emen en ese duwen met, ahpw e sohte kak ketin rirla. 25 A mwurinte mwo, lih emen me ngehn saut tiada pohn nah kisin serepein kis rongada duwen ih, e ahpw patohdo oh kelepwikihdiong ni aluweluwe ko.+ 26 Ih lihen Krihs men sang Penisia nan wehin Siria oh e kin pekipeki reh en ketin kausasang ngehn suwedo rehn nah serepeino. 27 E ahpw mahsanihong liho: “Seri kan en medla mahs pwe e sohte pwung en kihsang kenen seri kan pilawa oh kesehiong kisin kidi kan.”+ 28 Liho ahpw sapeng, patohwan: “Ei maing, ahpw kisin kidi kan me mi pahn tehpelo pil kin kang mweremweren kenen seri kan pilawa.” 29 Ih eri mahsanihong liho: “Pwehki omw nda met, kohwei; ngehn suwedo kohsangehr rehn noumw serepeino.”+ 30 E ahpw kohla ni imweo oh diarada kisin serio eh wonohn pohn pehto oh ngehn suwedo kohieisangehr.+
31 Ni Sises eh ketin pwurasang sapwen Dair, e ahpw ketila Saidon oh sapwen Dekapolis* oh ketilahng Sehden Kalili.+ 32 Irail ahpw patohwandohng reh ohl salengepon oh lohteng men+ oh re peki en ketikidahng lime ko powe. 33 Ih eri ketin kahrehsang ih nan pokono. Ni ara kelehpwla, e ahpw ketikihlong nan salengen ohlo sapwellime rekileng ko oh mwurin eh ketin kendip, e ketin doahke loweo.+ 34 Oh e mahsendalahng nanleng, ketin esingekda laud oh mahsanihong ohlo: “Eppada,” me iei, “Wahsekpeseng.” 35 Salenge ko pa wahsekpeseng+ oh e sohla lohteng, e ahpw tepida lokolokaia. 36 Ih eri ketin ruwese irail en dehpa ndaiong emen,+ ahpw ni eh kin kalaudehla eh ketin ruwese irail, re pil kin ahpwte kalaudehla ar kin lohkiseli.+ 37 Ni mehlel, re kin pwuriamweikihla kowahlap+ oh nda: “Mehkoaros me e ketin wiahda inenen mwahu. E pil ketin wiahiong me salengepon kan ren rongada wasa oh me lohteng kan ren lokaiahda.”+
8 Ni rahn ako, pil mie ehu pokon kalaimwun oh sohte mehkot re pahn tungoale. E ahpw malipehdo tohnpadahk ko oh mahsanihong irail: 2 “I poakehla pokon wet+ pwe re mihmier rehi rahn siluh oh sohte mehkot re tungoale.+ 3 Ma I pahn kadarirailla ni imwarail kan ni ar sohte mwenge,* re pahn lipwongmasala nanialo, oh ekei irail kohsang wasa doh.” 4 Sapwellime tohnpadahk ko ahpw patohwanohng: “Aramas pahn kihsang ia pilawa nan sahpw doh wet me pahn itarohng kamwengehda aramas pwukat?” 5 Ih eri keinemwe rehrail mahsanih: “Lopwon en pilawa depe mi rehmwail?” Re ahpw patohwan: “Meh isuh.”+ 6 Oh e mahsanihong pokono en mwohndiong nanpwel. Ih eri ketikihda lopwon en pilawa isuhwo, ketin kalahngankihong Koht, pilitikihpeseng oh tepida ketikihong sapwellime tohnpadahk ko pwe ren nehkpeseng, re ahpw nehkohng pokono.+ 7 Pil mie kisin mwahmw kei rehrail oh mwurin eh ketin kapingkalahnganki, e ketin padahkihong irail ren pil nehkpeseng mepwukat. 8 Irail eri mwenge oh medla oh re deukada luhwe ko oh kadirehla kopwou laud* isuh.+ 9 Mpen ohl 4,000 me mi wasao. Ih eri ketin kadarirailpeseng.
10 Mwurinte mwo, e ketidahng pohn pwohto iangahki sapwellime tohnpadahk ko oh ketilahng sapwen Dalmanuda.+ 11 Parisi kan ahpw kohdo oh tepida akupwungiong ih ni ar peki reh kilel ehu sang nanleng, pwe ren lidipiheki.+ 12 Ih eri ketin esingekda laud oh mahsanih: “Dahme kahrehda aramas en dih wet kin raparapahki kilel ehu?+ I ndaiong kumwail ni mehlel, sohte kilel pahn kohieng dih wet.”+ 13 Ih eri ketiketla sang irail, pwurehng ketidahng pohn pwohto oh ketila palio oaroahro.
14 Ahpw irail manokehla sehrehda pilawa, sohte mehkot rehrail nan pwohto ihte lopwon en pilawa ehu.+ 15 Ahpw e ketin kehkehlingkihong irail ni sansal: “Kumwail pepehd; kumwail mwasamwasahn ihsen Parisi kan oh ihsen Erod.”+ 16 Irail eri tepida akamaipene pwe re sohte wahda pilawa. 17 Ni eh mwahngihada met, e ahpw mahsanihong irail: “Mehnda kumwail akamaiki eh sohte pilawa rehmwail? Kumwail saikinte dehdehkihla? Ia duwe, amwail mohngiong sohte kak wehwehki mehkot? 18 ‘Mendahki mie pwoaren masamwail, a kumwail sohte kin kilang? Oh mendahki mie salengamwail, a kumwail sohte kin rong?’ Kumwail sohte tamanda 19 ni ei pilitikihpeseng lopwon en pilawa limau+ ong ohl 5,000, kopwou depe me kumwail audehkihda luhwen mwenge ko?” Irail ahpw patohwanohng: “Meh eisek riau.”+ 20 “Ni ei pilitikihpeseng lopwon en pilawa isuhwo ong ohl 4,000, kopwou laud* depe me kumwail audehkihda luhwen mwenge ko?” Oh irail patohwanohng ih: “Meh isuh.”+ 21 E ahpw mahsanihong irail: “A kumwail saikinte wehwehkihla?”
22 Irail eri ketin lella Pedsaida. Aramas ako ahpw patohwandohng ih ohl maskun men oh re peki reh en ketin doahke ih.+ 23 E ahpw ketin ale pehn ohl maskuno oh kahrehla likin kisin kahnimwo. Mwurin eh ketin kendipiong pohn pwoaren mese ko,+ e ketikidahng lime ko powe oh keinemwe reh: “Mie mehkot ke kilang?” 24 Ohlo ahpw sarada oh patohwan: “I patohwan aramas akan, ahpw likamwete irail tuhke kei me alialuseli.” 25 E pil pwurehng ketikihda lime ko ni pwoaren mesen ohlo, ohlo ahpw mwahula oh kakehr kilang soahng koaros ni sansal. 26 Ih eri ketin kadarala ih ni imweo, mahsanih: “Ke dehpa kohla nan kisin kahnimwo.”
27 Sises oh sapwellime tohnpadahk ko eri ketieila ni kisin kahnimw kan en Sesaria Pilipai oh ni arail kohkohieila, e ahpw tepida keinemwe rehn sapwellime tohnpadahk ko, mahsanih: “Ihs me aramas akan kin wiahkin ie?”+ 28 Irail eri patohwanohng: “Sohn Sounpapidais,+ a ekei kin nda Elaisa,+ a pil ekei kin nda emen soukohp ako.” 29 Oh e keinemwe rehrail: “A kumwail, ihs me kumwail kin wiahkin ie?” Piter ahpw sapeng patohwanohng ih: “Komwi me Krais.”+ 30 Ih eri ketin ruwese irail en dehpa ndaiong emen duwen ih.+ 31 E pil ketin tepida padahkihong irail me Nein-aramas anahne lelohng lokolok tohto oh ohl mah kan, kaunen samworo kan oh sounkawehwehn Kosonnedo kan pahn soikala, e ahpw pahn kamakamala+ oh iasada mwurin rahn siluh.+ 32 Ni mehlel, e mahsanih mepwukat ni sansal. Ahpw Piter kahrehsang ih wasao oh tepida kapwungohng.+ 33 Ih eri ketin pirekekla oh sohpeiong sapwellime tohnpadahk ko oh lipwoare Piter, mahsanih: “Kohla mwuri, Sehdan! pwehki dahme ke medemedewe, kaidehn sapwellimen Koht madamadau, ahpw ahn aramas.”+
34 Ih eri malipedohng reh pokono iangahki sapwellime tohnpadahk ko oh mahsanihong irail: “Ma mehmen men idawehniehdo, a en tounmeteikihla pein ih oh kapaikada eh tuhkehn kalokolok* oh kin ideidawehn ie.+ 35 Pwe mehmen me men doarehla eh mour* pahn katihasang, ahpw mehmen me katihasang eh mour* pwehki ngehi oh rongamwahwo, pahn doarehla eh mour.+ 36 Ni mehlel, ia pahn katepehiong emen en ahnekihla sampah pwon oh katihasang eh mour?*+ 37 De, dahme emen pahn kihda pwehn wiliankihdi eh mour?*+ 38 Pwe mehmen me kin namenengkin ie oh ei mahsen nan dih salelepek* oh dipan wet, Nein-aramas pahn pil namenengki ih+ ni ahnsou me e pahn ketido ni lingan en Seme iangahki tohnleng sarawi kan.”+
9 E pil doula mahsanihong irail: “I ndaiong kumwail ni mehlel me ekei me kesikesihnen wasaht sohte mwahn pahn mehla lao re pahn kilang mahs Wehin Koht eh ketidohr ni manaman.”+ 2 Rahn weneu mwuri, Sises ketin kahrehda Piter oh Seims oh Sohn, irail ahpw kelehpw kohdahla pohn nahna ile ehu. E ahpw ketin wekila mwohrail;+ 3 sapwellime likou puhpo ahpw tepida lingaling oh pwetepwetalahsang uwen pwetepwet me emen nan sampah kak wiahda. 4 Elaisa iangahki Moses pil pwarohng irail oh ira koasoakoasoiong Sises. 5 Piter ahpw patohwanohng Sises: “Rapai,* e mwahu at mihmi wasaht. Eri mweidohng kiht sen kauwada impwal siluh, ehu ong komwi, ehu ong Moses oh ehu ong Elaisa.” 6 Ni mehlel, e sehsehla dahme e pahn patohwan pwehki ar uhdahn masepwehkada. 7 Oh depwek ehu pwarada oh kipeiraildi oh ngihl ehu+ peido sang nan depweko mahsanih: “Iet nei Pwutak kompoake.+ Kumwail rong ih.”+ 8 Re ahpw kilengseli oh kilangada me solahr me iang mi rehrail pwe Siseste.
9 Ni arail ketiket kohdi sang pohn nahnao, e ketin ruwese irail re dehpa ndaiong emen dahme re kilango+ lao mwurin Nein-aramas eh ketin iasada sang rehn me melahr akan.+ 10 Irail eri kapwaiada mahsen wet,* ahpw re koasoiapene nanpwungarail ia wehwehn eh pahn ketin iasada sang rehn me melahr akan. 11 Oh re tepida patohwan idek reh: “Dahme sounkawehwehn Kosonnedo kan kin ndahki me Elaisa+ anahne tiengdo mahs?”+ 12 E mahsanihong irail: “Elaisa me pahn tiengdo mahs oh pwurehng kamwahwihala mehkoaros;+ ahpw ia duwen met eh kin pid dahme ntingdi duwen Nein-aramas eh pahn lelohng lokolok tohto+ oh wiakaula?+ 13 Ahpw I ndaiong kumwail me Elaisa+ uhdahn pwarodohr oh re wiahiong ih mehkoaros me re mwahuki, duwehte me ntingdier duwen ih.”+
14 Ni ar lella rehn tohnpadahk teiko, re ahpw kilangada lapalahn pokon ehu kapikapil irail oh sounkawehwehn Kosonnedo kei wie akahkamaiong irail.+ 15 Ahpw ni ahnsou me pokono pwon kilangada ih, re pwuriamweikihla oh tenge pwe ren rahnmwahwih. 16 E ahpw keinemwe rehrail: “Dahme kumwail akahkamaikihong irail?” 17 A emen sang nan pokono sapeng patohwan: “Maing Sounpadahk, I patohwandohng rehmwi nei pwutak emen, pwehki mie ngehn suwed men reh me kin kahrehiong aramas en lohtengla.+ 18 Wasa koaros me e tiada powe, e kin kesehdiong pwutaket nanpwel oh nan ewe kin pwudopwudida oh ngih kan kin tehtehrek oh e kin sohla angi. I peki sapwellimomwi tohnpadahk ko ren kausasang ahpw re sohte kak.” 19 E ketin sapeng irail mahsanih: “Kumwail dih seupwoson,+ ia uwen werein ei pahn mihmi rehmwail? Ia uwen werein ei pahn kanengamahiong kumwail? Wahdo ih rehi.”+ 20 Irail eri patohwandohng reh pwutako, ahpw ngehno kilangadahte Sises, e ahpw kahrehiong serio en rerada oh dengila. Mwurin eh pwupwudiong nanpwel, e tapwutapwurseli oh nan ewe pwudopwudida. 21 Sises eri keinemwe rehn semeo: “Ia uwen werein met eh kin wiawihong ih?” E patohwanohng: “Sang ni eh tikitik, 22 oh e kin kalapw kesehdiong serie nan kisiniei oh pil nan pihl pwe en kemehla. Ahpw ma komw kak wia mehkot, a komw kupwurei kiht oh sewesei kiht.” 23 Sises mahsanihong ih: “Dahme ke ndahki, ‘Ma komw kak’? Pwe mehkoaros kak pweida rehn emen me ahneki pwoson.”+ 24 Ni ahnsowohte semen serio ahpw werda patohwan: “I ahneki pwoson! Komw ketin sewesehkin ie wasa me I anahne pwoson!”+
25 Ni Sises eh mahsanihada pokon ehu ar tangodohng irail, e ahpw ketin lipwoarehda ngehn sauto oh mahsanihong: “Kowe ngehn me kin kahrehiong aramas en lohtengla oh salengeponla, I ruweseiuk, pedoisang reh oh dehr pwurehng dillong loale!”+ 26 Mwurin ngehno eh werda oh kahrehiong pwutako en rerada oh dengila pak tohto, e ahpw pedoisang oh likamwete serio mehla, kahrehda pali moron en aramas ako ndinda: “E mehla!” 27 Ahpw Sises ketin ale peho oh kapwourada, pwutako eri kesihnenda. 28 Eri mwurin eh ketilong nan ihmw ehu, sapwellime tohnpadahk ko ahpw kelehpwkihla oh patohwan idek reh: “Dahme se sohte kak kauskihsang ngehn suwedo?”+ 29 E mahsanihong irail: “Sang ni kapakapte me soangen ngehn wet kak pedoi.”
30 Re mweselsang wasao oh kotehla Kalili, ahpw e sohte kupwurki aramas en esehda duwen met. 31 Pwe e kin ketin padapadahkih sapwellime tohnpadahk ko oh mahmahsanihong irail: “Nein-aramas pahn pengpengla rehn aramas akan, oh re pahn kemehla ih,+ ahpw mendahki eh kamakamala, e pahn iasada mwurin rahn siluh.”+ 32 Ahpw re sohte wehwehki dahme e mahsanih oh re masak kalelapak reh.
33 Re ahpw lel Kapernaum. Eri ni eh ketiket nan ihmwo, e keinemwe rehrail: “Dahme kumwail akahkamaiki pohn ahlo?”+ 34 Irail ahpw nennenlahte, pwe re akahkamaiki pohn ahlo duwen ihs me keieu lapalap nanpwungarail. 35 Ih eri ketidi oh malipehdo meh Ehk Riemeno oh mahsanihong irail: “Ma mehmen men mwowehla, a e anahne ikmwurihla oh papah koaros.”+ 36 Ih eri ketin ale kisin seri men oh ketin kasihnenihada nanpwungarail; oh ketin pwoalehdi ih oh mahsanihong irail: 37 “Mehmen me kin kasamwo emen soangen kisin seri pwukat+ pwehki mwarei pil kin kasamwo ie; oh mehmen me kin kasamwo ie kin kasamwo kaidehn ngehite, a pil Ih me ketin poaroneiehdo.”+
38 Sohn ahpw patohwanohng: “Maing Sounpadahk, se kilangada aramas emen me kin kausasang ngehn suwed kan sang ni eh kin doadoahngki mwaromwi oh se song en kauhdi pwehki eh sohte iang kitail.”+ 39 Sises ahpw mahsanih: “Kumwail dehr kauhdi ih, pwe sohte mehmen me pahn wia manaman ehu ni mwarei pahn kak mwadang nda mehkot suwed duwen ngehi. 40 Pwe mehmen me sohte kin uhwong kitail kin uhpalihkin kitail.+ 41 Oh mehmen me kihong kumwail kep en pihl pwe kumwail en nim pwehki kumwail sapwellimen Krais,+ I ndaiong kumwail ni mehlel, e sohte pahn katihasang ketingpe.+ 42 Ahpw mehmen me kin kadipekelekele emen rehn me tikitik pwukat me kin pwoson, e pahn mwahu ong ih ma takain ngidar pilawa me dongki men kin kamwakamwakid en kohieng ni tepinwere oh lekdeklahng nansed.+
43 “Ma apali pehmwen kin kahrehiong uhk ken dipekelekel, lupukasang. E mwahuwong uhk ken pedolong nan mour ni kisehn paliweromwen eh ohla sang omw peh pokon ahpw lekdeklahng nan Kiehna,* nan kisiniei me sohte kak kunla.+ 44* —— 45 Oh ma apali nehmwen kin kahrehiong uhk ken dipekelekel, lupukasang. E mwahuwong uhk ken nehtuk pedolong nan mour sang omw neh pokon ahpw lekdeklahng nan Kiehna.*+ 46* —— 47 Oh ma apali pwoaren mesomwen kin kahrehiong uhk ken dipekelekel, kesehweisang uhk.+ E mwahuwong uhk ken maspali pedolong nan Wehin Koht sang omw mas pokon ahpw lekdeklahng nan Kiehna,*+ 48 wasa me mwesenloang sohte kin mehla oh kisiniei sohte kin kunla.+
49 “Pwe aramas koaros anahne soahlki kisiniei.+ 50 Soahl mehkot mwahu, ahpw ma nemenemen soahl pahn sarasang, dahme kumwail pahn doalki?+ Soahl en mi loalamwail+ oh kolokol popohl nanpwungamwail.”+
10 E ahpw ketida sang wasao oh ketidohng ni irepen Sudia, palio Sordan oh pokon ehu ahpw pwurehng pokondohng reh. Ih eri ketin pwurehng tepida padahkih irail duwen me e kin ketin epwehnki wia.+ 2 Oh Parisi kei ahpw patohdo reh pwe ren kasonge ih oh re patohwan idek ma kosonned mweidohng ohl emen en mweisang eh pwoud.+ 3 E ahpw ketin sapeng irail mahsanih: “Dahme Moses kehkehlingkihong kumwail?” 4 Irail ahpw patohwan: “Moses mweidohng ohl emen en ntingihada kisinlikoun mweipeseng oh mweisang eh pwoud.”+ 5 Ahpw Sises mahsanihong irail: “Pwehki amwail keptakai,+ e ntingihedi kehkehlik wet ong kumwail.+ 6 Ahpw sang ni tepin Koht eh ketin kapikada aramas, ‘E ketin wiahda ira ohl oh lih.+ 7 Ong ni kahrepe wet me ohl emen pahn mweikihsang seme oh ine,+ 8 oh ira pahn wiahla warteieu,’+ pwe ira solahr wia riemen, ahpw warteieu. 9 Ihme kahrehda, dahme Koht ketin kapatapene, aramas dehpa kamweidpeseng.”+ 10 Ni ar pwurehng mi nan ihmwo, tohnpadahk ko ahpw tepida kalelapak reh duwen met. 11 E ahpw mahsanihong irail: “Mehmen me mweisang eh pwoud lih oh pwoudikihda emen tohrohr, e kamwahl+ oh sohte lelepek ong liho, 12 oh ma lih emen pwoudikihda emen tohrohr mwurin eh mweisang eh pwoud, e kamwahl.”+
13 Aramas akan eri tepida patohwandohng ih kisin seri kan pwe en ketin doahke irail, ahpw tohnpadahk ko lipwoareirailda.+ 14 Ni Sises eh mahsanihada met, e ahpw engiengda oh mahsanihong irail: “Kumwail mweidohng kisin seri kan ren kohdo rehi; dehr kapweiek irail, pwe Wehin Koht iei wehin soangen aramas pwukat.+ 15 I ndaiong kumwail ni mehlel, mehmen me sohte kin kasamwo Wehin Koht duwehte kisin seri men, e sohte mwahn pahn pedolong loale.”+ 16 Oh e ketin pwoalehdi seri ko oh ketin tepida kapaiairailda ni eh ketikidahng lime ko pohrail.+
17 Ni eh ketin mwesemwesel, ohl emen ahpw tangodo oh kelepwikihdi mwowe oh idek patohwan: “Maing Sounpadahk mwahu, dahme I anahne wia pwe I en sohsohki mour soutuk?”+ 18 Sises ahpw mahsanihong ih: “Dahme kahrehda ke ekerkin ie mwahu? Sohte emen me mwahu, pwe Kohtete.+ 19 Ke ese kehkehlik kan: ‘Dehr kemehla aramas,+ dehr kamwahl,+ dehr pirap,+ dehr wiahda kadehde likamw,+ dehr widingehdi iengomw men,+ kahkahki semomw oh inomw.’”+ 20 Ohlo ahpw patohwanohng ih: “Maing Sounpadahk, I kin kapwaiada mepwukat koaros sang ni ei pwulopwul.” 21 Sises mahsenlahng ih oh poakepoakehda, e ahpw mahsanih, “Mie mehkot me ke pil anahne wia: Kohwei, netikihla omw dipwisou koaros oh kihong aramas semwehmwe kan, ke ahpw pahn ahneki pai en nanleng; oh kohdo idawehniehla.”+ 22 Ahpw e nsensuwedkihla pasapengo oh kohkohla ni pahtou, pwe e ahneki kepwe tohto.+
23 Mwurin Sises eh mahmahsenseli, e ahpw mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko: “Ia uwen eh pahn apwal ong irail kan me naineki mwohni ren pedolong nan Wehin Koht!”+ 24 Ahpw tohnpadahk ko pwuriamweikihla sapwellime mahsen. Sises eri ketin sapeng irail mahsanih: “Seri ko, ia uwen eh apwal en pedolong nan Wehin Koht! 25 E mengeiong kamel men en dil nan pwoaren dikek ehu sang aramas kepwehpwe men en pedolong nan Wehin Koht.”+ 26 Re ahpwte pil pwuriamweikihla oh patohwanohng ih:* “Ihs me pahn kak komourla?”+ 27 Sises ketin sohpeilahng irail oh mahsanih: “Met sohte kak pweida rehn aramas, ahpw rehn Koht e kak, pwe mehkoaros kak pweida rehn Koht.”+ 28 Piter ahpw tepida patohwanohng ih: “Kilang! Se pwilikidier mehkoaros oh ideidawehn komwi.”+ 29 Sises mahsanih: “I ndaiong kumwail ni mehlel, mehmen me pwilikihdi imwe de rie pwutak kan de serepein kan de ine de seme de nah seri kan de sapwe pwehki ngehi oh rongamwahwo,+ 30 e pahn ale pak 100 ni imwe, ni rie pwutak, ni rie serepein, ni ine, ni nah seri kan oh ni sapwe iangahki kalokolok+ nan ahnsou pwukat, a ni koasoandi en mwehi me kohkohdo,* mour soutuk. 31 Ahpw tohto me kin mwowe pahn mwurihla, a me kin mwuri pahn mwowehla.”+
32 Irail eri ketiket kohla nanialo kohdalahng Serusalem, a Sises ketin tieng mwohrail oh re pwuriamwei, ahpw irail me idawehn tepida masepwehk. E pil ketin pwurehng katohrehla meh Ehk Riemeno oh tepida padahkihong irail mepwukat me pahn wiawihong ih:+ 33 “Kilang! Kitail kohkohdalahng Serusalem oh Nein-aramas pahn pengpengla rehn kaunen samworo kan oh sounkawehwehn Kosonnedo kan. Re pahn kadeikada pwe en kamakamala oh pahn pangala ih rehn mehn liki kan, 34 oh irail pwukat pahn kapailoke, kendipiong, wokih oh kemehla, ahpw mwurin rahn siluh e pahn iasada.”+
35 Seims oh Sohn, nein Sepedi pwutak ko+ ahpw keiong mpe oh patohwanohng: “Maing Sounpadahk, se men komwi en ketin wiahiong kiht sohte lipilipil dahme se pahn patohwan peki.”+ 36 E mahsanihong ira: “Dahme kumwa men I en wiahiong kumwa?” 37 Ira sapeng patohwan: “Mweidohng kiht sen mwohndi nan sapwellimomwi lingan, emen ni palimaunomwi a emen ni palimeing.”+ 38 Sises ahpw mahsanihong ira: “Kumwa sehse dahme kumwa pekipekien. Kumwa kak nim kep me I niminim, de papidaiskihla papidais me I papidaiski?”+ 39 Ira eri patohwan: “Se kak.” Sises ahpw mahsanihong ira: “Kep me I kin nim, kumwa pahn nim oh papidais me I papidaiski, kumwa pahn papidaiski.+ 40 Ahpw en mwohndi ni palimaun de palimeingi kaidehn ngehi me pahn koasoanehdi, pwehki irail kan me mweimweida ren mwohd wasao kin pilipilda.”
41 Ni ahnsou me irail meh ehk ko rongada duwen met, irail ahpw lingeringerda pahn Seims oh Sohn.+ 42 Sises ahpw malipeiraildohng reh oh mahsanihong irail: “Kumwail ese me irail ko me kin mwomwen wia* kaunen wehi kan kin men kaunda neirail aramas oh arail lapalap kan kin doadoahngki arail manaman pohrail.+ 43 Met en dehr wiawi rehmwail; ahpw mehmen me men lapalapala nanpwungamwail anahne wia amwail sounpapah,+ 44 oh mehmen me men keieu nanpwungamwail anahne wia ladun koaros. 45 Pwe pil Nein-aramas ketido, kaidehn pwe aramas en papah, ahpw pwe en papah+ oh toukihda moure* nin duwen pweinen pweipwei sapahl ehu ong aramas tohto.”+
46 Irail eri lel Seriko. Ahpw ni ahnsou me ih oh sapwellime tohnpadahk ko oh lapalahn pokon ehu ketiket kohieisang nan Seriko, Pardimeus (nein Dimeus), sounpekipek maskun men, mwomwohd ni keilen ahlo.+ 47 Ni eh rongada me Sises mehn Nasaret me ketiket kohla, e ahpw tepida weriwer patopatohwan: “Maing Sises, Nein Depit,+ komw kupwure ie!”+ 48 Me tohto ahpw tepida lipwoarehda ih oh ndaiong en nennenla, a e ahpwte kalaudehla eh weriwer, patopatohwan: “Maing Nein Depit, komw kupwure ie!” 49 Sises eri ketin uhdi oh mahsanih: “Kumwail ekerodo rehi.” Re ahpw eker ohl maskuno oh ndaiong ih: “Koapworopwor! Uhda; e ketin malipeiuk.” 50 E kesehsang eh likou puhpo, lusda oh patohla rehn Sises. 51 Sises ahpw mahsanihong: “Dahme ke men I en wiahiong uhk?” A ohl maskuno patohwanohng ih: “Rapohni,* mweidohng ie I en pwurehng patohwan wasa.” 52 A Sises mahsanihong ih: “Kohwei. Omw pwoson me kamwahwihiukala.”+ Oh ni ahnsowohte e pwurehng kilangada wasa,+ oh e tepida idawehnla ih nanialo.
11 Eri ni arail kerenlahng Serusalem, Pedpeiti oh Pedani+ ni Nahnahn Olip, e ahpw poaronehla sapwellime tohnpadahk riemen+ 2 oh mahsanihong ira: “Kumwa kohwei nan kisin kahnimw mwohnen oh ni ahnsowohte me kumwa pahn pedolong wasao, kumwa pahn diar dongki pwul men me wie sensel me saikinte aramas dake leledo met. Kumwa lapwahda oh kahrehdo ih wasaht. 3 A ma mehmen ndaiong kumwa, ‘Dahme kumwa wiahki men?’ kumwa nda, ‘Kauno ketin anahne oh e pahn mwadang kapwurupwurodo.’” 4 Ira eri kohieila oh diarada dongki pwul men eh sensel ni wenihmwo limwahn ahlo, oh ira lapwahda.+ 5 Ekei irail me kesikesihnen wasao ahpw ndaiong ira: “Dahme kumwa wiewia, lapwalapwahki dongkien?” 6 Ira ahpw ndaiong irail dahme Sises mahsaniho, irail eri mweidirahla.
7 Ira eri patohwando dongkio+ rehn Sises oh irail irepehkihdi powe arail likou puhp ko, e ahpw ketidiong powe.+ 8 Aramas tohto pil irepehkihdi ar likou puhp ko nanialo, a ekei pelehdi rahntuhke losolos kei sang nan mwaht kan.+ 9 A irail me tieng mwowe oh irail me kohkohdo mwuri wie weriwer ndinda: “Komw kupwurkalahngan oh ketin doarehla ih!+ Meid pai me ketido ni mwaren Siohwa!*+ 10 Meid pai Wehin samatail Depit me kohkohdo!+ Komw kupwurkalahngan oh ketin doarehla ih, komwi me ketiket wasa ileile!” 11 Oh e ketilong nan Serusalem oh ketilahng nan tehnpas sarawio oh mahsanihseli mehkoaros, ahpw pwehki eh soutikpeneier, e ketieila Pedani iangahki meh Ehk Riemeno.+
12 Mandahn rahno ni arail ketiketla sang Pedani, e ahpw pwungitikla.+ 13 E mahsanihada tuhke pik pwoat sang wasa doh me diren teh, e ahpw ketilahng pwe en mahsanih ma e pahn kak diar wah. Ahpw ni eh ketin lellahng ni tuhkeo, e sohte ketin diarada mehkot loale pwe teh tohr, pwe kaidehn ahnsoun rahk ong pik kan. 14 Ih eri mahsanihong tuhkeo: “Solahr me pahn pwurehng kang wahntuhke sang rehmw.”+ A sapwellime tohnpadahk ko wie rongorong.
15 Irail eri ketilong nan Serusalem. E ahpw ketilong nan tehnpas sarawio oh tepida kasarehieisang irail me wie netinet oh wie pwapwain nan tehnpas sarawio, oh e ketin wekidedi en sounkawilian mwohni ko ar tehpel ko oh dewen sounnet mwuroi ko.+ 16 E pil sohte ketin mweidohng emen en wahlongala mehkot nan tehnpas sarawio. 17 E ketin padapadahk oh mahmahsanihong irail: “E sou ntingdier, ‘Tehnpesei pahn adaneki tehnpesen kapakap ong wehi koaros’?+ Ahpw kumwail wiahkilahr dewen lipirap akan.”+ 18 A kaunen samworo ko oh sounkawehwehn Kosonnedo ko rongada met, re ahpw tepida raparapahki duwen ar pahn kemehla ih;+ pwe re kin perki ih, pwehki pokono pwon kin pwuriamweikihla sapwellime padahk.+
19 Nin soutikpenehn rahno, re ahpw ketieisang nan kahnimwo. 20 Ahpw mandahn rahno nimensehngie ni arail ketiket kohla, re ahpw kilangada tuhke piko eh mengilahr sang ni kalewe ko.+ 21 Piter ahpw tamanda dahme wiawihero oh patohwanohng: “Rapai, komw mahsanih mahs tuhke pik me komw ketin kerialahro, e mengilahr.”+ 22 Sises ahpw ketin sapeng irail mahsanih: “Kumwail pwoson Koht. 23 I ndaiong kumwail ni mehlel, mehmen me ndaiong nahna wet, ‘Mwekidwei sang met oh lekdekdiong nansed,’ oh sohte kin peikasal nan eh mohngiong ahpw kin pwoson me dahme e nda pahn wiawi, e pahn wiawi.+ 24 Ih kahrepen ei ndaiong kumwail, mehkoaros me kumwail kin kapakapki oh peki, kumwail pwoson me kumwail pahn ale mepwukat, oh kumwail ahpw pahn ale.+ 25 Oh ni amwail kin kesihnen kapakap, mahkikihong sapwung sohte lipilipil me meteikan wiahiong kumwail pwe Samamwail me ketiket nanleng en pil ketin mahkikihong kumwail amwail sapwung kan.”+ 26* ——
27 Irail eri pwuralahng Serusalem. Oh ni eh ketiketseli nan tehnpas sarawio, kaunen samworo kan oh sounkawehwehn Kosonnedo kan oh ohl mah kan ahpw kohdo 28 oh ndaiong ih: “Ni manaman dahieu me ke kin wia soahng pwukat? De ihs me kihong uhk manaman wet pwe ken wia soahng pwukat?”+ 29 Sises mahsanihong irail: “I pahn idek rehmwail peidek ehu. Kumwail sapeng ie, oh I pahn ndaiong kumwail ni manaman dahieu me I kin wia soahng pwukat. 30 Papidais me Sohn+ kin wia kohsang nanleng de sang rehn aramas?* Kumwail sapeng ie.”+ 31 Re ahpw tepida koasoiapene nanpwungarail, ndinda: “Ma kitail pahn nda ‘Sang nanleng,’ a e pahn nda, ‘Dahme kumwail sohte kamehlelehki ih?’ 32 Ahpw ia duwen ma kitail nda, ‘Sang rehn aramas’?” Re kin perki pokono, pwe irail koaros kin wiahki Sohn uhdahn soukohp men.+ 33 Irail eri sapeng Sises: “Se sehse.” Sises ahpw mahsanihong irail: “Eri, I pil sohte pahn ndaiong kumwail ni manaman dahieu me I kin wia soahng pwukat.”
12 Ih eri tepida mahseniong irail ni karasaras: “Ohl emen padokedi mwetin kreip ehu+ oh kelepene oh weirada wasahn tiak kreip ehu oh kauwada imwen doulik ehu;+ ih eri kihong soumwet kei en koadoahke sahpwo, e ahpw seiloakla sahpw liki.+ 2 Eri ni ahnsoun dolung kreip, e kadarala ladu men rehn soumwet ko pwe en ale ekei wahn mwetin kreipo sang rehrail. 3 Ahpw re poarehngete ih, keme oh kadarala ih kahiep. 4 E pil pwurehng kadarala emen ladu rehrail oh re kauwehla moange oh kasarowehdi.+ 5 Oh e kadarala pil emen oh re kemehla. E pil kadarala me tohto oh ekei irail re kemehda, a ekei re kemehla. 6 Pil emen nah me luhwe, iei nah pwutak kompoake.+ E kadarala ih rehrail keieu mwuhr, nda, ‘Re pahn wauneki nei pwutaket.’ 7 Soumwet ko ahpw ndapene nanpwungarail, ‘Ih serien sohso met.+ Nna, kitail kemehla oh kitail pahn ahnekihla sohsowo.’ 8 Irail eri poarehng ih oh kemehla oh kesepwekeieisang nan mwetin kreipo.+ 9 Dahme ohl me ahneki mwetin kreipo pahn wia? E pahn kohdo oh kemehla soumwet ko oh pahn kihong meteikan mwetin kreipo.+ 10 Kumwail sohte kin wadek nting sarawi wet? ‘Takai me sounkou ihmw kan kesepwekelahr, e wialahr takain pwukakeimw me keieu kesempwal.*+ 11 E pwildohsang rehn Siohwa* oh me inenen kaselel ong masatail.’”+
12 Irail eri men koledi* ih pwe re ese me e ketin sensererehkin irail karasaras pwoatet, ahpw re masak pokono. Irail eri kohkohlahsang.+
13 Mwuri, re kadaralahng Parisi kei oh ekei sang pwihn me kin uhpalihki Erod pwe ren lidipiheki sapwellime mahsen.+ 14 Ni ar lella reh, re ahpw patohwanohng ih: “Maing Sounpadahk, se patohwan ese me komw kin mehlel oh komw sohte kin ketin ale keniken rehn aramas, pwe komw sohte kin ketin kilang maslikin aramas, ahpw komw kin ketin padahngki elen Koht ni mehlel. E konehng* en pwainohng Sihsar daksis en moahng de soh? 15 Se anahne pwain de se sohte anahne pwain?” Ni eh mwahngihada arail mwalaun, e ahpw mahsanihong irail: “Dahme kahrehda kumwail kasonge ie? Wahdo rehi ehu denari* pwe I en kilang.” 16 Irail ahpw patohwanlahng, oh e mahsanihong irail: “Ahn ihs sansal oh nting met?” Irail patohwanohng ih: “Ahn Sihsar.” 17 Sises eri mahsanih: “Kumwail pwainohng Sihsar mehkan me ahn Sihsar,+ a ong Koht mehkan me sapwellimen Koht.”+ Oh re pwuriamweikihla sapwellime mahsen.
18 Eri Sadusi ko* me kin nda me sohte kaiasada,+ patohdo oh patohwan idek reh:+ 19 “Maing Sounpadahk, Moses ntingihediong kitail me ma emen mehsang eh pwoud lih ahpw sohte nah seri, rie pwutak anahne pwoudikihda liho oh wiahda kadaudok en rieo.+ 20 Mie pirien ehu, irail ohl isimen. Me keieu laudo pwoudikihda lih emen ahpw ni eh mehla, sohte kadaudoke. 21 A me keriemeno pil pwoudikihda liho ahpw mehsang, sohte kadaudoke. Pil soahngohte wiawihong me kesilimeno. 22 Pil duwehte, meh isimeno koaros mehla sohte kadaudokarail. Mwuhr, liho ahpw pil mehla. 23 Ni rahnen iasada, ihs me pahn wia eh pwoud? Pwe meh isimeno koaros pwoudikihda liho.” 24 Sises ahpw mahsanihong irail: “Kaidehn ih kahrepe wet me kumwail sapwung, pwehki amwail sohte wehwehki Nting Sarawi kan oh manaman en Koht?+ 25 Pwe ni arail pahn iasada sang rehn me melahr akan, ohl oh lih akan sohte pahn pwopwoud, ahpw re pahn duwehte tohnleng kan nanleng.+ 26 Ahpw duwen me melahr akan ar pahn iasada, kumwail sou kin wadek nan pwuhken Moses, nan koasoipen tuhke tekateko, me Koht ketin mahsanihong ih: ‘Ngehi me Koht en Eipraam oh Koht en Aisek oh Koht en Seikop’?+ 27 Ih Koht emen, kaidehn Koht en me melahr akan, ahpw Koht en me momour akan. Kumwail inenen sapwung.”+
28 A emen sounkawehwehn Kosonnedo me kohdo oh rongada arail kapwukapwung ni eh ese me Sises ketin sapeng irail ni pwung, ahpw patohwan idek reh: “Mehnia kehkehlik me keieu kesempwal?”+ 29 Sises ketin sapeng: “Me keieu kesempwal iei met, ‘Rong Israel, Siohwa* atail Koht, Siohwa* mehtehmen, 30 oh ke anahne poakohng Siohwa* omw Koht ni omw mohngiong unsek oh omw mour* unsek oh omw lamalam unsek oh omw kehl unsek.’+ 31 Me keriauo iei met, ‘Ke anahne poakohng mehn mpomw duwehte omw kin poakohng pein uhk.’+ Sohte kehkehlik me kesempwal sang mepwukat.” 32 Sounkawehwehn Kosonnedo ahpw patohwanohng: “Maing Sounpadahk, mehlelete dahme komw mahsanih, ‘Ih Mehtehmen oh sohte pil emen tohrohr likin ih’;+ 33 oh aramas en kin poakohng ih ni eh mohngiong unsek, ni eh lamalam* unsek oh eh kehl unsek oh en kin poakohng mehn mpe duwen eh kin poakohng pein ih, met kin kesempwal sang meirong kan me pwonte isihsla oh meirong teikan koaros.”+ 34 Ni Sises eh mwahngihada me e sapengala ni erpit, e mahsanihong: “Ke sohte dohsang Wehin Koht.” Irail koaros ahpw masakala pwurehng peidek reh.+
35 Ahpw ni Sises eh ketin padapadahk nan tehnpas sarawio, e mahsanih: “Dahme kahrehda sounkawehwehn Kosonnedo ko kin nda me Krais iei nein Depit?+ 36 Ni kaweidpen ngehn sarawi,*+ pein Depit koasoia, ‘Siohwa* ketin mahsanihong ei Kaun: “Mwohndiong ni palimauni lao I kihdiong omw imwintihti kan pahn nehmw kan.”’+ 37 Pein Depit kin ekerki ih Kaun, eri ia duwen eh kak wia nah pwutak?”+
Lapalahn pokono ahpw kin rongorong ih ni peren. 38 Oh nan sapwellime padahk, e doula mahsanih: “Kumwail kanahieng sounkawehwehn Kosonnedo* kan me kin men mi nan likou reirei kohkohseli oh kin men aramas en rahnmwahwih irail nan wasahn netinet kan+ 39 oh kin mwohd mwowe* nan sinakoke kan oh nan dewen me lapalap akan ni kamadipw kan.+ 40 Irail kin adihasang imwen liohdi kan* oh kin liksansalamwahuki arail kapakap reirei kan. Irail pwukat pahn ale kadeik laud.”*
41 Oh e ketidi wasa me e kak mahsanih dewen meirongo+ oh tepida mahmahsanih duwen pokono ar kesekesehdiong mwohni nan dewen meirongo, aramas kepwehpwe tohto ahpw kin kesekesehdiong sent mwaramwer tohto.+ 42 Liohdi semwehmwe men ahpw kohdo oh kesehdi sent mwaramwer riau.*+ 43 Ih eri ketin malipedohng reh sapwellime tohnpadahk ko oh mahsanihong irail: “I ndaiong kumwail ni mehlel me liohdi semwehmwe menet kesehdi laudsang en meteikan koaros arail kesehdiong mwohni nan dewen meirongo.+ 44 Pwe irail koaros kesehdi sang peisengen nair mwohni, ahpw liho, mendahki eh semwehmwe, e kesehdi mehkoaros me e ahneki oh momourki.”+
13 Ni eh ketiketla sang tehnpas sarawio, emen sapwellime tohnpadahk ko ahpw patohwanohng: “Maing Sounpadahk, komw mahsanih mahs soangen kaselel en takai oh ihmw pwukat!”+ 2 Ahpw Sises mahsanihong ih: “Ke kilang lapalahn ihmw pwukat? Sohte mwahn takai ehu pahn luwehdi pohn ehu takai me sohte pahn rengkidi.”+
3 Ni eh ketiket pohn Nahnahn Olip, sallahng tehnpas sarawio, Piter, Seims, Sohn oh Andru ahpw kelehpwla reh oh kalelapak patohwan: 4 “Komw mahsanihong kiht iahd me mepwukat pahn wiawi oh ia pahn kilelepen ahnsou me mepwukat koaros pahn imwisekla?”+ 5 Sises ahpw tepida mahsanihong irail: “Kumwail mwasahn pwe emen dehr pitih kumwail.+ 6 Me tohto pahn kohdo ni mwarei oh nda, ‘Iei ngehi ih,’ oh pahn pitihedi me tohto. 7 Patehng met, ni amwail pahn rong ngilen mahwen oh rongen mahwen, kumwail dehr masepwehkada; mepwukat uhdahn pahn wiawi ahpw imwio saikinte leledo.+
8 “Pwe ehu tohnwehi pahn mahweniong ehu tohnwehi oh ehu wehi pahn mahweniong ehu wehi,+ oh ehuehu wasa rerrer en sahpw pahn kin wiawi; e pahn pil mie lehk lapalap.+ Mepwukat iei tepin kahpwal akan, rasehng medek en neitik.+
9 “A kumwail, kumwail mwasamwasahn pein kumwail. Aramas akan pahn pangkumwaillahng ni mwoalen kopwung kan+ oh kumwail pahn wowoki nan sinakoke kan+ oh wisiklahng mwohn kepina kan oh nanmwarki kan pwehki ngehi, pwe en wia kadehde ehu ong irail.+ 10 Pil nan wehi kan koaros, rongamwahu uhdahn pahn lohkseli mahs.+ 11 Oh ni ar pahn pangkumwailla, kumwail dehr pwunodki mwohn ahnsowo dahme kumwail pahn koasoia; ahpw dahme pahn kohieng kumwail ni awao, ihme kumwail pahn koasoia, pwe kaidehn kumwail me pahn koasoi, ahpw ngehn sarawi.*+ 12 Patehng met, emen pahn pangala rie pwe en kamakamala, oh pahpa men pahn pangala nah serio, oh seri kan pahn pelianda arail pahpa oh nohno, oh re pahn kahrehiong ira en mehla.+ 13 Oh aramas koaros pahn kailongkin kumwail pwehki mwarei.+ Ahpw mehmen me pahn dadaurete lel ni imwi+ pahn komourla.+
14 “Ahpw ni amwail pahn kilangada me sauto me kin kahrehda ohla,+ eh uh wasa me sohte konehng en mi ie (mehmen me wadek en doadoahngki loalokong), eri irail kan me mi nan Sudia, ren tepida tangalahng ni nahna kan.+ 15 A aramas me mi pohn ihmw en dehpa kohdi oh pedolong pwe en ale mehkot nan imweo; 16 oh me mihmi nan mwahto en dehpa pwuralahng soahng kan me mi mwuri pwehn ale eh likou puhp. 17 Meid apwal ong lih liseian kan oh irail kan me kin kadihdi seri pwelel ni rahn ako!+ 18 Kumwail poadidiong kapakap pwe en dehr wiawi ni ahnsoun kopou; 19 pwe rahn ako pahn wia ahnsoun kahpwal ehu+ me saikinte wiawi sang ni tepin Koht eh ketin kapikada aramas leledo met oh e pil sohte pahn pwurehng wiawi.+ 20 Ni mehlel, ma Siohwa* sohte ketin kamalaulaula rahn ako, sohte aramas emen pahn pitila. Ahpw pwehki me pilipildahr kan me e ketin piladahr, e ketin kamalaulaulahr rahn ako.+
21 “Eri, ma mehmen pil ndaiong kumwail, ‘Kilang! Iet ih Krais,’ de ‘Kilang! Ionen ih,’ dehr kamehlele.+ 22 Pwe Krais likamw oh soukohp likamw ekei pahn pwarada+ oh pahn wiahda kilel kei oh soahng kapwuriamwei kei pwe ren pitih me pilipildahr kan, ma kak. 23 Eri, kumwail mwasamwasahn.+ I ndaiongkumwailehr mepwukat koaros mwohn eh pahn wiawi.
24 “Ahpw ni rahn ako mwurin kahpwalo, ketipin pahn rotala, oh maram pahn sohla linge,+ 25 oh usu kan pahn pwupwudihsang nanleng oh manaman en pahnlahng pahn rerada. 26 Oh aramas akan eri pahn kilang Nein-aramas+ eh pahn ketiket kohdo pohn depwek kan ni manaman lapalahpie oh lingan.+ 27 Oh e pahn poaronehla tohnleng kan oh pahn ketikipene sapwellime kan me pilipildahr sang ni pali pahieu en sampah,* sang imwin apali sampah lel ni imwin apali pahnlahng.+
28 “Eri sukuhlki karasaras wet sang tuhke pik: Duwehte ni ahnsou me rah kan kin ponsda oh teh kan pwerla, kumwail kin ese me ahnsoun eh wa kerendohr.+ 29 Pil duwehte kumwail, ni amwail pahn kilang mepwukat ar pahn wiawi, kumwail en ese me e ketin kerendohr ni wenihmw kan.+ 30 I ndaiong kumwail ni mehlel me dih wet sohte mwahn pahn sohrala lao mepwukat koaros pahn wiawi.+ 31 Nanleng oh sampah pahn sohrala,+ ahpw ei mahsen kan sohte mwahn pahn sohrala.+
32 “A duwen rahno de awao sohte me ese, tohnleng en nanleng kan oh Sapwellimen Sahmo pil sohte mwahngih, ahpw Sahmohte.+ 33 Kumwail pousehlahte mwasamwasahn oh pepehd+ pwe kumwail sehse ahnsou me kileldier.+ 34 E duwehte ohl emen me seiloakla sahpw liki. Mwohn eh mwesel sang imweo, e kihong eh ladu kan manaman+ oh ahn emenemen doadoahk oh ruwese silepen wenihmwo en kin mwasamwasahn.+ 35 Kumwail eri pousehlahte mwasamwasahn pwe kumwail sehse iahd me soumas en ihmwo pahn kohdo,+ ma nin soutik de lukepen pwong de mwohn nin sohrahn* de nimenseng,+ 36 pwe e de diarada amwail memeir ni eh mwadangete pwurodo.+ 37 Ahpw dahme I ndaiong kumwail, I kin ndaiong koaros: Kumwail pousehlahte mwasamwasahn.”+
14 Eri rahnte riau luhwe+ mwohn Pahsohpa+ oh Kasarawien Pilawa me Sohte Doal Ihs.+ A kaunen samworo ko oh sounkawehwehn Kosonnedo* ko kin raparapahki ia duwen arail pahn koledi* ih ni ar pahn widingehdi* oh kemehla;+ 2 pwe re kin nda: “Ieremen ni ahnsoun kasarawio; mwein aramas akan kakete mwoarongkihda.”
3 Eri ni eh konokonot* ni imwen Saimon me tokutoko nan Pedani, lih emen patohdo wa pwoatol alapaster en leh pwohmwahu ehu me wiawihkihda uhdahn pwilin tuhke nard* me inenen pweilaud. Liho eri kauwehla pwoatolo oh tepida wudekihdiong leho pohn tapwio.+ 4 Ekei irail ahpw lingeringerkihda ndindapene nanpwungarail: “Dahme leh pwohmwahu wet wiakaukilahr? 5 Pwe leh pwohmwahu wet kak netila pohnangin denari* 300 oh mwohnio kohieng me semwehmwe kan!” Irail ahpw uhdahn mwakarada pahn* liho. 6 Sises ahpw mahsanih: “Kumwail dehr kedirepwe lihet. Dahme kumwail songosong kedirapwahki? E wiahiong ie mehkot mwahu.+ 7 Pwe me semwehmwe kan kin mihmi rehmwail ahnsou koaros+ oh kumwail kak wiahiong irail me mwahu ahnsou sohte lipilipil, a I sohte pahn mi rehmwail ahnsou koaros.+ 8 E wiadahr uwen me e kak; e wudekihdiong leh pwohmwahu ni paliwereiet pwe en kaunopiehda mwohn ei pahn seridi.+ 9 I ndaiong kumwail ni mehlel, wasa koaros me rongamwahu pahn lohkseli ie nin sampah,+ dahme lih menet wia pahn pil lohkseli pwe en wia katamanpe.”+
10 A Sudas Iskariot, emen meh Ehk Riemeno, ahpw kohla rehn kaunen samworo ko pwe en pangohng irail Sises.+ 11 Ni arail rongada met, irail perenda oh inoukihda ren kihong ih mwohni silper.+ Ih eri tepida rapahki ahnsou mwahu en pangala ih.
12 Eri ni keieun rahn en Pilawa me Sohte Doal Ihs,+ me re kin epwehnki meirongkihla mahn en Pahsohpa,+ sapwellime tohnpadahk ko ahpw patohwanohng: “Ia wasa me komw kupwurki sen patohla oh kaunopadahng komwi en konote Pahsohpao ie?”+ 13 E ahpw poaronehla sapwellime tohnpadahk riemen oh mahsanihong ira: “Kohla nan kahnimwo oh ohl emen me weuwa sah en pihl ehu pahn tuhwong kumwa. Kumwa idawehnla ih,+ 14 oh wasa sohte lipilipil me e pedolong ie, ndaiong kaunen ihmwo, ‘Sounpadahko mahsanih: “Ia pere me ngehi oh nei tohnpadahk kan pahn konote Pahsohpa ie?”’ 15 Oh e pahn kasalehiong kumwa pere laud ehu powe me koasoansoandier oh kaunopadahr. Kumwa kaunopadahng kitail wasao.” 16 Tohnpadahk ko eri kohkohla oh lel nan kahnimwo, ira eri diarada mehkoaros nin duwen me e mahsanihong ira, oh ira kaunopada Pahsohpao.
17 Ni eh soutikpene, ih oh meh Ehk Riemeno ahpw ketila mwo.+ 18 Oh ni ar ketidiong* ni tehpelo oh konokonot, Sises mahsanih: “I ndaiong kumwail ni mehlel, emen kumwail me iang ie mwengemwenge pahn pangiehla.”+ 19 Irail eri tepida nsensuwedkihla, irail ahpw wademen patohwanohng: “Ia duwe, kaidehn ngehi men?” 20 E ahpw mahsanihong irail: “Iei emen sang meh Ehk Riemeno me iang ie kaduh kene pilawa nan pwohl wet.+ 21 Pwe Nein-aramas pahn kohkohla duwehte me ntingdier duwen ih, ahpw meid suwediong aramaso me pahn pangala Nein-aramas!+ E pahn mwahu ong aramaso ma e sohte ipwidi.”+
22 Nindoken ar pousehlahte konokonot, e ahpw ketikihda lopwon en pilawa ehu, ketin kapingkalahnganki, pilitikihpeseng oh ketikihong irail mahsanih: “Kumwail ale; met wehwehki paliwereiet.”+ 23 E ahpw ketin ale kep ehu, ketin kalahngankihong Koht oh ketikihong irail. Irail koaros eri nimasang.+ 24 E ahpw mahsanihong irail: “Met wehwehki ntahi+ me iei ‘ntahn inou lapo,’+ me pahn kepwilipwildi ong aramas tohto.+ 25 I ndaiong kumwail ni mehlel, I solahr pahn nim wain lao lel rahn me I pahn nim wain kapw nan Wehin Koht.” 26 Eri, mwurin arail melkahkahki melkahkahn kaping kei,* re ahpw ketilahng ni Nahnahn Olip.+
27 Sises ahpw mahsanihong irail: “Kumwail koaros pahn dipekelekel, pwe e ntingdier: ‘I pahn peiong silepen sihpwo,+ a sihpw kan pahn tangpeseng.’+ 28 Ahpw mwurin ei pahn iasada, I pahn tiengla mwohmwail kohla Kalili.”+ 29 Ahpw Piter patohwanohng: “Mehnda ma meteikan koaros dipekelekel, a ngehi I sohte pahn.”+ 30 Sises ahpw mahsanihong ih: “I ndaiong uhk ni mehlel me rahnwet, ei, pwongpwong wette, mwohn malek eh pahn kakorot pak riau, ke pahn kahmahmkin ie pahn pak silipak.”+ 31 Ahpw e ngihtehtehki patohwan: “Mehnda ma I pil anahne iang komwi pwoula, I soh mwahn pahn kahmahmkin komwi.” Meteiko koaros pil tepida nda soahngohte.+
32 Irail eri ketila wasa ehu me adaneki Kedsemeni, oh e mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko: “Kumwail mwohndi wasaht erein ei pahn kapakap.”+ 33 Oh e ketin kahrehda Piter, Seims oh Sohn,+ e ahpw uhdahn ketin pwunodada oh kupwure uhdahn ohla. 34 E ahpw mahsanihong irail: “I uhdahn pahtoula mehlel,+ I kakete mehkihla. Kumwail mihmi met oh mwasamwasahn.”+ 35 E ahpw ekis ketilahsang wasao oh poaridiong nanpwel, tepida loulouki me ma kak, awao en douluhlweisang ih. 36 Oh e patohwan: “Apa,* Ipa,+ soahng koaros kin kak pahmwi; komw ketikihweisang ie kep wet. Ahpw kaidehn dahme I mwahuki pwe dahme komw ketin kupwurki.”+ 37 Ih eri sapahldo oh mahsanihada ar wie memeir, e ahpw mahsanihong Piter: “Saimon, ke memeir? Ke sohte kak mwasamwasahnki awateieu?+ 38 Kumwail pousehlahte mwasamwasahn oh poadidiong kapakap pwe kumwail en dehr lohdiong nan songosong.+ Mehlel, mohngiong* me ngoang,* ahpw paliwar me luwet.”+ 39 E pil pwurehng sapahlla oh loulou ni soangen mahsenohte.+ 40 A e pil sapahldo oh mahsanihada ar memeir pwe masarail ko toutoukilahr ar men meir, irail eri sehsehla dahme re pahn sapengki. 41 Oh ni kesilipak en eh sapahldo, e mahsanihong irail: “Ni ahnsou duwehte met, a kumwail memeir oh komkommoal! E itarehr! Awao lelehr!+ Kilang! Nein-aramas pengpenglahr rehn me dipan akan. 42 Kumwail uhda, kitail kohkohla. Kilang! Me pahn pangiehlao kerendohr.”+
43 Oh ni ahnsowohte, ni eh mahmahsente, Sudas, emen meh Ehk Riemeno iangahki pokon ehu me wa kedlahs oh tuhkehn wowoki pa leledo. Re kohdo sang rehn kaunen samworo ko oh sounkawehwehn Kosonnedo ko oh me mah ko.+ 44 Eri me pangala iho kihongehr irail kilel ehu me re pwungkipene ni eh nda: “Mehmen me I pahn metik, iei ih; kumwail ale oh salihedi oh kahrehwei oh kanahieng pwe e de pitila.” 45 E inenlahngete oh keiong mpe oh patohwan: “Rapai!” e ahpw metik. 46 Irail eri poarehng ih oh salihedi. 47 Ahpw emen irail me kesihnen mwo usadahte nah kedlahso oh pelehki nein samworo lapalapo ladu oh pelehsang salengeo.+ 48 Sises ahpw ketin sapeng irail mahsanih: “Ia duwe, kumwail wisik kedlahs oh tuhkehn wowoki kodohng salihiehdi duwehte amwail kin uhwong lipirap men?+ 49 Rahn koaros I kin mihmi rehmwail nan tehnpas sarawio padapadahk,+ kumwail ahpw sohte salihiehdi. Ahpw met wiawiher pwe Nting Sarawi kan en pweida.”+
50 Irail koaros eri kesehla ih oh tangdoaui.+ 51 Mwahnakapw men ahpw iang ideidawehn ih ekis dohlahsang, e likawih likou linen kaselel ehu, re ahpw song ren koledi, 52 e ahpw kesehla eh likowo oh kilisou* tangdoaui.
53 Re ahpw kahrehla Sises rehn samworo lapalapo,+ wasa me koaros kaunen samworo ko oh sounkawehwehn Kosonnedo ko oh ohl mah ko pokonpene ie.+ 54 Ahpw Piter ideidawehnte ih, ahpw ekis dohlahsang, lao e lel nan wasa kelpeneo ni imwen samworo lapalapo; e ahpw mwohndi rehn sounpapah kan en ihmwo oh rengireng ni kisiniei ehu.+ 55 Ni ahnsowo, kaunen samworo ko oh tohn Sanedrin* pwon raparapahki kadehde kan me uhwong Sises pwe re en kak kemehla, ahpw re sohte diarada.+ 56 Ni mehlel, aramas tohto kihda kadehde likamw me uhwong ih,+ ahpw arail kadehde ko sohte dokpene. 57 Aramas ekei pil kesihnenda oh wia kadehde likamw me uhwong ih, ndinda: 58 “Se rong eh nda, ‘I pahn kamwerehdi tehnpas sarawi wet me wiawihkihda pehn aramas, oh mwurin rahn siluh I pahn kauwada ehu tohrohr me sohte wiawihkihda pehn aramas.’”+ 59 Ahpw arail kadehde me pid ire wet sohte dokpene.
60 Samworo lapalapo ahpw kesihnenda nanpwungarail oh idek rehn Sises, nda: “Sohte omw pasapeng? Dahme ke pahn sapengki ar kedikedipaiuk?”+ 61 Ahpw e ketin nennenlahte oh sohte mwahn sapeng.+ Samworo lapalapo pil pwurehng idek reh oh ndaiong: “Ih kowe me Krais, Sapwellimen Wasa Lapalahpie?” 62 Sises ahpw mahsanih: “Ei maing; oh kumwail pahn kilang Nein-aramas+ eh pahn ketidiong ni palimaun+ en Me Manamano* oh ketiket kohdo iang depwek kan en nanleng.”+ 63 Samworo lapalapo ahpw tehrpeseng eh likou oh nda: “Mehnda rehtail pil ekei sounkadehde?+ 64 Kumwail rongehr eh lahlahwe. Ia amwail koasoandi?”* Irail koaros eri kadeikada me e warohng kamakamala.+ 65 A ekei tepida kendipiong+ oh perehla silangi oh pakereseli oh ndaiong: “Kohpada!” Oh sounpapah en mwoalen kopwungo ahpw pohr silangi oh kahreieila.+
66 Nindoken Piter eh mihmi pah nan wasa kelpeneo, a nein samworo lapalapo lidu serepein men ahpw kohdo.+ 67 Ni eh kilang Piter eh wie rengireng, e ahpw kangkakil ih oh ndahng: “Kowe me pil iang Sises menet, mehn Nasareto.” 68 Ahpw e kahmahmki oh nda: “I sehse ihs ih oh I pil sohte wehwehki dahme ke ndindahn,” ih eri kohieila likio wasa me karanih ewen kehlo. 69 Lidu serepeino kilangada ih wasao oh pwurehng ndaiong irail ko me kesikesihnen mwo: “Emen irail met.” 70 E pil pwurehng kahmahmkihla. A mwurin ahnsou kis, irail me kesikesihnen wasao pil pwurehng ndaiong Piter: “Uhdahn kowe emen irail, pwe ni mehlel, mehn Kalili men kowe.” 71 E ahpw tepida keria pein ih oh kahula, nda: “I sehse ihs ohl menet me kumwail ndindahn!” 72 Ni ahnsowohte malek men pa kakorot keriapak,+ oh Piter tamanda dahme Sises mahsanihong ih: “Mwohn malek eh pahn kakorot pak riau, ke pahn kahmahmkin ie pahn pak silipak.”+ Ih eri uhdahn nsensuwedla oh tepida sengiseng.
15 Mwurinte eh rahnpeseng, kaunen samworo ko iangahki ohl mah ko oh sounkawehwehn Kosonnedo ko, ni mehlel, tohn Sanedrin* pwon ahpw tiepene, irail eri salihedi Sises oh kahrehla oh pangala ih rehn Pailet.+ 2 Pailet eri idek reh: “Kowe me Nanmwarkien mehn Suhs akan?”+ E ketin sapeng mahsanih: “Kowe me pein nda men.”+ 3 Ahpw kaunen samworo ko karakaraunehki ih soahng tohto. 4 Pailet eri pwurehng tepida idek reh, nda: “Sohte omw pasapeng?+ Kilang uwen tohtohn kedip me re wiewiahiong uhk.”+ 5 Ahpw Sises sohte ketin sapeng me kahrehda Pailet pwuriamweila.+
6 Eri, ni ehuehu kasarawien pahsohpa, e kin epwehnki lapwadahng irail emen tohnimweteng ko, mehmen me re peki.+ 7 Ni ahnsowo, ohl me adaneki Parapas mi nan imweteng iangahki irail me kamaramas ni arail uhwongada koperment. 8 Eri pokono ahpw kohla oh tepida peki rehn Pailet dahme e kin epwehnki wiahiong irail. 9 E ahpw sapeng irail, nda: “Kumwail men I en lapwadahng kumwail Nanmwarkien mehn Suhs akan?”+ 10 Pwe Pailet ese me kaunen samworo ko pangohng ih Sises pwehki arail peirin.+ 11 Ahpw kaunen samworo ko kamwakid pokono ren peki Pailet en lapwadohng irail Parapas.+ 12 Pailet pil pwurehng sapengkin irail, nda: “A dahme I pahn wiahiong mehmeno me kumwail kin ekerki Nanmwarkien mehn Suhs akan?”+ 13 Irail pil pwurehng weriwer, nda: “Kidahng ih nin tuhke!”*+ 14 Pailet ahpw pil ndaiong irail: “Pwekida? Soahng suwed dah me e wiahda?” A irail ahpwte kalaudehla arail weriwer, ndinda: “Kidahng ih nin tuhke!”*+ 15 Pailet eri lapwadahng irail Parapas pwehn kansenamwahwihala pokono; oh mwurin eh ruwese Sises en wowoki,+ e pangalahng sounpei ko pwe ren kemehla ih nin tuhke.+
16 Sounpei ko eri kahrehla ih nan wasa me kelpeneo, nan imwen kepina, re ahpw ekerpene pwihnen sounpei ko koaros.+ 17 Irail eri kalikawihkihda likou pohn ntahnmwel oh pahda elin tek ehu oh kidahng pohn tapwi; 18 irail eri tepida ndaiong: “Rahn kaselel, komwi Nanmwarkien mehn Suhs akan!”+ 19 Irail pil kin wokihki tapwi ahlek pwoat, kendipiong oh kin kelepwikihdi oh poaridiong mwowe. 20 Eri mwurin ar kapailoke ih, re kapwuhrasang likou pohn ntahnmwelo oh kapwuhrohng nan sapwellime likou puhp. Oh irail kahrehla ih pwe ren pasurdiong nin tuhke.+ 21 Irail pil itonehng Saimon, mehn Sairihni men, semen Aleksander oh Rupus, me kohkohdo sang nansapw, pwe en kapaikada sapwellimen Sises tuhkehn kalokoloko.*+
22 Irail eri kahrelahng ih wasao me adaneki Kolkoda, me wehwehki, “Wasahn Tihn Moang.”+ 23 Re ahpw song kihong ih wain me doalki wini ehu me adaneki mir,+ ahpw e sohte ketiki. 24 Irail eri pasurdiong ih nin tuhkeo oh nehkpeseng sapwellime likou puhp ko sang ni arail usuhski dahme emenemen pahn ahneki.+ 25 Eri ni awa kesiluh,* irail ahpw pasurdiong ih nin tuhkeo. 26 Oh nting me kawehwehda kahrepen eh kalokolok ketihtihki: “Nanmwarkien mehn Suhs akan.”+ 27 Irail pil langahda lipirap riemen nin tuhke kan limwah, emen ni palimauni, a emen ni palimeing.+ 28* —— 29 A irail kan me keid wasao ahpw kin lahlahwe ih oh tuhtuwelek+ oh ndinda: “Aha! Ih kowe me pahn kamwerehdi tehnpas sarawio oh kauwada erein rahn siluh,+ 30 eri doareiukala oh keredihsang nin tuhkehn kalokoloken.”* 31 Pil duwehte, kaunen samworo ko iangahki sounkawehwehn Kosonnedo ko kepikepitki ih nanpwungarail, ndinda: “E kin komourala meteikan; ahpw e sohte kak komourala pein ih!+ 32 Mweidohng Krais, Nanmwarkien Israel en keredihsang nin tuhkehn kalokoloken* met, pwe kitail en kilang oh kamehlele.”+ Pil ira me iang langada nin tuhke ko limwah kepikepitki ih.+
33 Ni eh lel awa keweneu,* rotorot ehu ahpw kipehdi sahpwo pwon lao lel awa keduwau.*+ 34 A ni awa keduwau, Sises kapitie laudida, mahsanih: “Eli, Eli, lama sapakdani?” me wehwehki, “Maing ei Koht, Maing ei Koht, dahme komw ketin likidmeliekiniehla?”+ 35 A ni ekei me kesikesihnen karanih wasao ar rongada met, irail ahpw tepida nda: “Kilang! E liklikwerih Elaisa.” 36 Emen ahpw tangala, kaduhdi lihmw ehu nan wain me karer, kihong pohn ahlek pwoat oh kidahng ih pwe en urahk+ oh nda: “Mweidohng! Kitail kilang ma Elaisa pahn pwarodo oh kihdihsang ih.” 37 Ahpw Sises kapitie laudida oh imwisekla.*+ 38 Kahdeng en wasa sarawio+ ahpw teipeseng sang powe lel pah.+ 39 Eri ni ahnsou me kaunen sounpeio* me uh sallahng ih kilangada dahme wiawi ni eh pwoula, e nda: “Mehlelete memenet Sapwellimen Koht.”+
40 Lih ekei pil mi wasao me kilikilengdo sang wasa me ekis doh, iei Mery mehn Makdala, pil Mery inen Seims me Tikitiko oh Soses, oh Salome iang mi rehrail,+ 41 irail me kin ieiang oh papah ih+ ni eh ketiket Kalili oh pil lih tohto teikan me iangih ketidadohng Serusalem.
42 Ni eh kohkolahng nin soutik oh pwehki rahno iei rahnen kaunopada, me iei mwohn rahnen Sapad, 43 Sosep mehn Arimadea, kisehn tohn mwoalen kopwung en pelien lamalam en mehn Suhs* wahu men ahpw kohdo, e pil kin iang kasikasik Wehin Koht. E eimah pwarala rehn Pailet oh pekihda kahlap en Siseso.+ 44 Ahpw Pailet men ese ma mehlel e pwoulahr, e ahpw ekerodo kaunen sounpeio pwe en idek reh ma Sises pwoulahr. 45 A mwurin eh ale kadehdepen met sang rehn kaunen sounpeio, e ahpw mweidohng Sosep en ale kahlap en Siseso. 46 Mwurin eh pwainda likou linen kaselel oh kihdihsang ih, e kidimkipene likou linen kaselelo oh nekidedi nan sousou*+ me weiweida nan paip ehu; ih eri katapwurehiong takai ehu ni ewen sousowo.+ 47 Ahpw Mery mehn Makdala oh Mery inen Soses kilikilangete wasa me e ketin nekinekdi ieo.+
16 Eri mwurin rahnen Sapad,+ Mery mehn Makdala, Mery+ inen Seims, oh Salome pwainda mehn kapwohtik* pwe ren kohla oh keiehki kahlepeo.+ 2 Oh nin sohrahnie, ni keieun rahnen wihko ahnsou me ketipin dakada, irail ahpw kolahng ni sousowo.*+ 3 Irail ahpw kin ndapene nanpwungarail: “Ihs me pahn katapwurehsang takaio ni ewen sousowo?” 4 Ahpw ni arail kilengdahla, irail kilangada me takaio ketepwursangehr, mendahki eh uhdahn lapala.+ 5 Ni arail pedolong nan sousowo, re kilangada mwahnakapw men me mwomwohd ni palimaun, likawih likou pwetepwet reirei, oh re uhdahn pwuriamweikihla. 6 E ndaiong irail: “Kumwail dehr pwuriamwei.+ Kumwail raparapahki Sises mehn Nasaret me ketin kamakamalahr nin tuhkeo. E ketin iasadahr.+ E sohte ketiket wasaht. Kilang, ih wasaht me re nekidedi.+ 7 Ahpw kumwail kohwei oh ndaiong sapwellime tohnpadahk ko oh Piter, ‘E ketiket kolahng Kalili mwohmwail.+ Kumwail pahn kilang ih wasao, nin duwen me e mahsanihongehr kumwail.’”+ 8 Eri ni arail pedoila, irail ahpw tangasang ni sousowo, rerrer oh pwuriamweila. Oh re sohte ndaiong emen mehkot pwehki ar masepwehkada.*+
LK, “mwohn mesomw.”
Kilang Ortk A5.
De “kaduhdi.”
De “sapwellimen Koht manaman.” LK, pneuʹma. Kilang KLL.
De “sapwellimen Koht manaman.” LK, pneuʹma. Kilang KLL.
De “sapwellimen Koht manaman.” LK, pneuʹma. Kilang KLL.
Kilang Md 4:18, ntp.
LK, “sounnting.” Kilang KLL.
De kakete, “re ese ihs ih.”
LK, pneuʹma. Kilang KLL.
De “mwohd oh irekek ni tehpel.”
De “mwohd oh irekek ni tehpel.”
Kilang KLL.
Kilang KLL.
De “pilawahn kasansal.”
De “mengpene.”
De “mengpene.”
LK, psy·kheʹ. Kilang KLL “ne′phesh; psy·khe′.”
Ahd ehu me kohieng Sehdan.
De “sapwellimen Koht manaman.” LK, pneuʹma. Kilang KLL.
De “dih wet.” Kilang KLL.
De “kopwou en sosohng.”
De “werentuhke me adaneki mustard,” kisin werentuhke kis me kin dierek nan Israel. E kak reireikihla mpen piht 15 oh mie rah.
Me iei, tuhkehn nan mwetuwel me aramas kin kang.
De “nan kapehd tikitingkihla.”
De “sousoun kataman kan.”
Kilang Md 26:53, ntp.
Kilang Ortk A5.
De “Kahnimw Eisek ko.”
De “kereniongehr mehla.”
De “medengkihla pak tohto.”
De “Ke dehier masepwehk.”
De “e ketin kalikiraildi.”
LK, “prons.”
De “pil ehu likou.”
Me kin kaun sounpei 1,000.
De “mwohd oh irekek ni tehpel.”
De “oh irail ko me mwohd oh irekek ni tehpelo.”
De “sousoun kataman.”
Kilang Ortk B14.
Met iei, mpen 3:00 a.m. lel dakadahn ketipin mpen 6:00 a.m.
Me iei, sohte wia kamwakel nin duwen tiahk.
Kilang Ortk A3.
LK, por·neiʹa. Kilang KLL.
De “wia me suwed ahpw sohte namenengki.” LK, a·selʹgei·a. Kilang KLL.
De “Kahnimw Eisek ko.”
De “kaisihsol.”
De “kopwou en mwenge.”
De “kopwou en mwenge.”
Kilang KLL.
LK, psy·kheʹ. Kilang KLL “ne′phesh; psy·khe′.”
LK, psy·kheʹ. Kilang KLL “ne′phesh; psy·khe′.”
LK, psy·kheʹ. Kilang KLL “ne′phesh; psy·khe′.”
LK, psy·kheʹ. Kilang KLL “ne′phesh; psy·khe′.”
De “me kin kamwahl.”
De “Sounpadahk.”
De kakete, “kolokolte ireo loalarail.”
Kilang KLL.
Kilang Ortk A3.
Kilang KLL.
Kilang Ortk A3.
Kilang KLL.
De kakete, “ndapene nanpwungarail.”
De “dih me kohkohdo.” Kilang KLL.
De “irail me aramas kin pohnese nin duwen.”
LK, psy·kheʹ. Kilang KLL “ne′phesh; psy·khe′.”
Wehwehki “Sounpadahk.”
Kilang Ortk A5.
Kilang Ortk A3.
De “tepisang aramas?”
LK, “moangen keimw.”
Kilang Ortk A5.
De “salihedi.”
De “pwung.”
Kilang Ortk B14.
Kilang KLL.
Kilang Ortk A5.
Kilang Ortk A5.
Kilang Ortk A5.
LK, psy·kheʹ. Kilang KLL “ne′phesh; psy·khe′.”
LK, “koahiek en wehwehki ire kan.”
De “sapwellimen Koht manaman.” LK, pneuʹma. Kilang KLL.
Kilang Ortk A5.
LK, “sounnting.” Kilang KLL.
De “nan dehu me keieu mwahu.”
De “ahn liohdi kan kepwe.”
De “toutou.”
LK, “lepta riau, me wiahda kuadran ehu.” 1/64 en pweinen doadoahk en rahn ehu. Kilang Ortk B14.
De “sapwellimen Koht manaman.” LK, pneuʹma. Kilang KLL.
Kilang Ortk A5.
LK, “ahng pahieu.”
LK, “ni ahnsou me malek kin kakorot.”
LK, “sounnting.” Kilang KLL.
De “salihedi.”
De “doadoahngki wiepe mwersuwed.”
De “mwohd oh irekek ni tehpel.”
Nard iei tuhke pwohmwahu ehu.
Kilang Ortk B14.
De “Irail lingeringer koasoiong; Irail lipwoare.”
De “mwohd oh irekek.”
De “koulen sarawi kan; melkahka kan.”
Lepin Lokaiahn Ipru de Aramaik me wehwehki “Ipa!”
LK, pneuʹma. Kilang KLL.
De “men wia.”
De “sohte uhdahn likouda; likoun loalehte.”
Kilang KLL.
LK, “palimaun en manaman.”
De “Dahme kumwail medewe?”
Kilang KLL.
De “Kemehla ih nin tuhke!”
De “Kemehla ih nin tuhke!”
Kilang KLL.
Me iei, mpen 9:00 a.m.
Kilang Ortk A3.
Kilang KLL.
Kilang KLL.
Me iei, mpen 12:00 nin souwas.
Me iei, mpen 3:00 p.m.
De “kadarala eh esingek.”
Me kin kaun sounpei 100.
De “Sanedrin.”
De “sousoun kataman.”
Paute (powder) de tehntuhke oh leh me kin doadoahk pwehn kaunopada paliwaro ong seridi.
De “sousoun kataman.”
Nin duwen pelien nting kan en mahsie me likilik, Rongamwahu en Mark imwikihla mahsen kan me mi nan iretik. 8. Kilang Ortk A3.