BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w06 10/1 pp. 15-19
  • Ikalai Na Lwitabilo Ne Kwakamwa Lesa Pa Kuba’mba Mukose

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Ikalai Na Lwitabilo Ne Kwakamwa Lesa Pa Kuba’mba Mukose
  • Kyamba kya Usopa—2006
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bantu Babujile Lwitabilo Kechi Bakosele Ne
  • Kange ‘Mubwele Munyuma’ Ne
  • Kwitabilatu Amba Lesa ko aji Kechi kyo Kyonka Kikebewa Ne
  • Muntu ‘Wamutokesheshe Lesa pa Muchima’
  • Moyo wa Kwakamwa Lesa ye Ulengela Muntu Kukosa
  • “Ukose, Uchinchikishe, Kasa Uteshakotu Muchima”
    Kyamba kya Usopa—2012
  • Kosai Mambo Yehoba Uji Ne Anweba!
    Kyamba kya Usopa—2013
  • ‘Kosai ne Kuchinchika!’
    Kyamba kya Usopa—2003
  • “Watokeshe Lesa ku Muchima”
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya bena kengi)—2017
Kyamba kya Usopa—2006
w06 10/1 pp. 15-19

Ikalai Na Lwitabilo Ne Kwakamwa Lesa Pa Kuba’mba Mukose

“Ukose, uchinchike bulongo . . . Yehoba Lesa wobe uji nanji konse konse ko uya.”—YOSHUA 1:9.

1, 2. (a) Kwesakana na bantu mo bamwenejile bintu, nanchi bena Isalela bakonsheshe kushinda bena Kenana nyi? (b) Yoshua bamulaile’mba ka?

MU 1473 B.C.E., mukoka wa bena Isalela winengezhezhe kutwela mu Ntanda ya Mulaye. Na mambo a makatazho ajinga palutwe yabo, Mosesa wavulwilemo bantu amba: “Ja lelo musakwabuka mukola wa Yodano, mu kuya na kwibapangamo ba mu mikoka yabaya ne kukosa kukila anweba, ba mu mizhi ikatampe ya masakwa alepa akafika ne pene peulu, bo bantu babaya ne kulepa bo bena Anaki, . . . bo mwaumvwinepo kala nkuwa yabo amba: Bañanyi bakonsha kwibemena bena Anaki? (Mpitulukilo ya mu mizhilo 9:1, 2) Ee, bano ba biyangala bayile bingi nkuwa! Kabiji bena Kenana bajinga na nzhita ipanzhile bingi, ne bambili ne makalaki ajinga na byela bya kapotwe.—Mitonyi 4:13.

2 Pano bena Isalela abo po po bafuminetu mu buzha kabiji bajinga mu kiselelwa myaka 40. Kyamwekeletu patoka ku meso a bantu kuba’mba kechi bakonsheshe kushinda ne. Bino Mosesa wajinga na lwitabilo; “wamwene” Yehoba saka ebatangijila. (Bahebelu 11:27) Mosesa wabujile bantu amba: “Awa usakutangilako kulutwe yenu . . . ye Yehoba Lesa wenu.” “I ye ukebonauna ne kwibakokesha ku meso enu.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 9:3; Masalamo 33:16, 17) Mosesa byo afwile, Yehoba wamulayile Yoshua amba ukamuzhikijilanga. Wamubujile’mba: “Wimane, wabuke uno Yodano, obewa ne bano bantu bonse, mutwele mu ntanda yo mbenakwibapa bano bantu bena Isalela. Kafwako muntu, nangwa umo, ukakonsha kukwimena moba onse a bumi bonse ne; byonka byo najinga nanji Mosesa, byo byo nkekala ne obewa.”—Yoshua 1:2, 5.

3. Ki ka kyamukwashishe Yoshua kwikala na lwitabilo ne kukosa?

3 Pa kuba’mba Yehoba amukwashe ne kumutangijila, Yoshua wafwainwe kutanga, ne kulanguluka langulukapo pa Mizhilo ya Lesa ne kwiilondela. Yehoba wamubujile’mba: “Pa kuba bino, ukalengesha jishinda jobe kushukwa, kabiji ukamonanga byawama.” “Kechi nakukambizha nenyi? Ukose, uchinchike bulongo; kuchina ne, nangwa kukakilwa ne; mambo Yehoba Lesa wobe uji nanji konse konse ko uya.” (Yoshua 1:8, 9) Yoshua byo aumvwijile Lesa, wakosele, ne kuchinchika, kabiji washukilwe. Pano bino aba bo ajinga nabo jifumbi jimo kechi baumvwijile ne. Kyafuminemo, mashuko ebazombolokele, ne kufwa bafwijile mu kiselebwa.

Bantu Babujile Lwitabilo Kechi Bakosele Ne

4, 5. (a) Byubilo byamwesheshe bamwendela ntanda jikumi byapusene byepi na byajinga ba Yoshua ne Kaleba? (b) Bantu byo babujile lwitabilo, Yehoba waubilepo ka?

4 Patanshi sa kukiji myaka 40 kimye bena Isalela kyo banangijile ntanda ya Kenana, Mosesa watumine banabalume 12 kuya na kwiyendela. Banabalume jikumi baumvwine moyo, ne kujilakana’mba: ‘Bantu bonse bo twatainemo bo babitonzhi.’ “Twataine ne Banefile (bo bena Anaki, bonka ba mu kisemi kya Banefile); kabiji pa kwibatala twamwekele nobe batete.” Nanchi “bantu bonse” bajingatu nobe bena Anaki babitonzhi nyi? Ine. Nanchi bano bena Anaki bajinga baana ba Banefile bajingako kimye Muyulo saka akyangye kwiya nyi? Ine! Pano bino na mambo a byobya byambo byatama, muzhi yense wakumbene moyo. Bantu bakebele ne kubwela ku Ijipita, mu ntanda mo bajinga bazha!—Kubala 13:31–14:4.

5 Nangwa byonkabyo, bamwendela ntanda babiji, ba Yoshua ne Kaleba, bakebeshe bingi kutwela mu Ntanda ya Mulaye. Baambile’mba bena Kenana baji nobe “kajo ketu.” “Bukikizhi bwabo bwafumapo kala pe abo, kabiji Yehoba tuji nanji; kwibachina ne.” (Kubala 14:9) Nanchi ba Yoshua ne Kaleba luketekelo lwabo lwajinga lwatutu nyi? Ine! Abo pamo ne mukoka yense bemwenejile bene na meso abo, Yehoba byo amanyikile bena Ijipita ba bulume ne balesa babo na Myalo Jikumi. Kabiji bemwenejile bene Yehoba byo alobeshe Felo ne nzhita yanji mu Kalunga Kachila. (Masalamo 136:15) Kyamwekatu patoka’mba, aba bamwendela ntanda jikumi ne boba bantu bonse balondejile byambo byabo ne kumvwa moyo kechi bafwainwe kulekelwako mambo ne. Yehoba waambile byo kyamukolele ku muchima amba: “Myaka inga yo bakabula kungitabila amiwa, nangwa bamwene biyukilo byonse byo naubile mukachi kabo?”—Kubala 14:11.

6. Kukosa ne lwitabilo byendela byepi pamo, kabiji kino kibena kumwekana byepi ano moba?

6 Yehoba waambile’mba, moyo wa boba bantu ye wibalengejile kubula lwitabilo. Ee, lwitabilo ne kukosa byendela pamo. Kyo kyalengejile mutumwa Yoano kunemba pa mambo a kipwilo kya bena Kilishitu ne bumupashi bwakyo amba: “Lushinjilo lwashinda panopantanda, lo lwitabilo lwetu.” (1 Yoano 5:4) Byonka byajinga ba Yoshua ne Kaleba, ne ano moba lwitabilo lwalengela Bakamonyi ba kwa Yehoba kukila 6 milyonyi, banyike ne bakulumpe, bakosa ne babula bulume kusapwila mambo awama a Bufumu mwaya ntanda yonse. Kafwako mulwanyi nangwa umo walekesha jino jibumba jakosa ne.—Loma 8:31.

Kange ‘Mubwele Munyuma’ Ne

7. Byambo bya kuba’mba “babwela mu nyuma” byatala mwepi?

7 Bakalume ba Yehoba lelo jino bakosako na kusapwila mambo awama mambo baji byonka byajinga mutumwa Paulo wanembele’mba: “Atweba kechi twi ba boba babwela mu nyuma mu lonaiko ne; twi ba boba baji na lwitabilo lwa kupulusha mweo.” (Bahebelu 10:39) Byambo bya kuba’mba, “babwela mu nyuma,” kwesakana na byaambile Paulo kechi bilumbulula kumvwatu moyo pa kakimye kacheche ne, mambo bakalume bavula bakishinka ba Lesa bimye bimo baumvwanga moyo. (1 Samwela 21:12; 1 Bamfumu 19:1-4) Mu kifulo kya byobyo, dikishonale umo walumbulula Baibolo waamba’mba bino byambo bilumbulula “kuleka,” “kubula kuta muchima ku bukine.” Uno dikishonale wanungapo’mba byambo bya kuba’mba “babwela mu nyuma,” ke bya kifwanyikizhotu bilumbulula “kwikileka kuvuwa bwato, ne mu jino jishinda ke kuleka” kwingila mwingilo wa Lesa. Pano bino aba baji na lwitabilo lwakosa kechi “babwela mu nyuma” kimye kyamakatazho ne, kikale awo makatazho a kwibamanyika, kubela, nangwa akwabotu. Batwajijila kwingijila Yehoba, saka bayuka’mba wibata muchima kabiji wayuka papelela bulume bwabo. (Masalamo 55:22; 103:14) Nanchi muji na luno lwitabilo nyi?

8, 9. (a) Yehoba wakoseshe byepi lwitabilo lwa bena Kilishitu batanshi? (b) Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba tukoseshe lwitabilo lwetu?

8 Kimye kimo batumwa beumvwine’mba lwitabilo lwabo lwakepa, onkao mambo bamwambijile Yesu amba: “Vuzhai lwitabilo lwetu.” (Luka 17:5) Lulombelo lwabo lwakumbwilwe, kikatakata pa Pentekosta mu 33 C.E., kimye mupashi wazhila ye bebalaile byo aitulwijilwe pa baana ba bwanga ne kwibapa maana a kuyuka Mambo a Lesa ne nkebelo yanji. (Yoano 14:26; Byubilo 2:1-4) Lwitabilo lwabo byo lwakosele, baana ba bwanga nangwa kya kuba bapichilenga mu meseko, batendekele kusapwila mambo awama ku “bilengwa byonse muno munshi.”—Kolose 1:23; Byubilo 1:8; 28:22.

9 Ne atweba pa kuba’mba tukoseshe lwitabilo lwetu ne kutwajijila kwingila mwingilo, twafwainwa kufunda ne kulanguluka languluka pa Binembelo ne kulomba mupashi wazhila. Umvwe bukine bwa Lesa bwafika mu muchima wetu byonka byo kyajinga kwi Yoshua, Kaleba, ne baana ba bwanga batanshi ba bwina Kilishitu, tukekala na lwitabilo lwakosa ne kuchinchika mu bulwi bwetu bwa ku mupashi ne kushinda.—Loma 10:17.

Kwitabilatu Amba Lesa ko aji Kechi kyo Kyonka Kikebewa Ne

10. Lwitabilo lwa kine lwavwangamo ka?

10 Byonka byachinchikile ba kala, ne atweba pa kuba’mba tukose ne kuchinchika, kechi twafwainwa kumwitabilatu Lesa kyapwa ne. (Yakoba 2:19) Kikebewa ne kumuyuka bulongo Yehoba amba muntu ne kuketekela mwi aye. (Masalamo 78:5-8; Byambo bya Mana 3:5, 6) Kilumbulula amba mu kwitabila na muchima wetu yense, kumvwina mizhilo ne mafunde a Lesa mo mufuma mfweto. (Isaya 48:17, 18) Kabiji lwitabilo ke kuyuka’mba Yehoba ukafikizha milaye yanji yonse kabiji “ye ufweta boba bamukebesha.”—Bahebelu 11:1, 6; Isaya 55:11.

11. Mu ñanyi jishinda Yoshua ne Kaleba mo bapeshiwe mambo a lwitabilo ne kuchinchika kwabo?

11 Lwitabilo lwa uno mutundu lukoselako. Lukakosatu umvwe saka tufunda bukine, ‘kutompa’ pa mfweto, ‘kumona’ milombelo yetu na kukumbulwa, ne kumona Yehoba byo etutangijila mu bwikalo bwetu. (Masalamo 34:8; 1 Yoano 5:14, 15) Twakonsha kusumininwa’mba lwitabilo lwajinga na Yoshua ne Kaleba lwakosele byo batompele pa buwame bwa Lesa. (Yoshua 23:14) Akimonai bino bishinka: Bapulukile pa lwendo lwabo lwa myaka 40 mu kiselebwa, kwesakana na bibalayile Lesa. (Kubala 14:27-30; 32:11, 12) Bashinjile bena Kenana pa myaka itanu na umo. Ne kyapeleleko, beyowele bumi bwa myaka yavula ne butuntulu bwa mubiji bwawama kabiji ne kwibapatu bya buswanyi pa muntu pa muntu. Yehoba kine ufweta boba bamwingijila mu bukishinka saka bakosa!—Yoshua 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29.

12. Yehoba ‘utumbijika byepi byambo byanji’?

12 Butemwe bwa Lesa bubula kwaluka bo amwesheshe ba Yoshua ne Kaleba bwituvululamo byambo bya kine bya nyimbi wa masalamo byaamba’mba: “Mwatumbijika byambo byenu kukila jizhina jenu jonse.” (Masalamo 138:2) Umvwe Yehoba waingijisha jizhina janji ku kufikizha mulaye, awo mulaye ubena kufikizhiwa ‘utumbijikwa’ mu jishinda ja kuba’mba uba byakijishatu. (Efisesa 3:20) Ee, Yehoba kechi ulengesha bumvu boba ‘basangalela’ mwi aye ne.—Masalamo 37:3, 4.

Muntu ‘Wamutokesheshe Lesa pa Muchima’

13, 14. Mambo ka Enoka kyo akebewenga kwikala na lwitabilo ne kukosa?

13 Twakonsha kufunda byavula pa mambo a lwitabilo ne kukosa umvwe twafunda byajinga kamonyi umo wa jizhina ja Enoka, wajingako kala bwina Kilishitu saka bukyangye kutendeka. Nangwatu saka akyangye kutendeka kwaula, Enoka kyamweka wayukile’mba ukesekwa na mambo a lwitabilo ne kukosa kwanji. Mu ñanyi jishinda? Mambo Yehoba waambile mu Edena amba bulwanyi nangwa’mba lumpatompato lukekala pakachi ka boba bengijila Lesa ne boba bengijila Satana Diabola. (Ntendekelo 3:15) Kabiji Enoka wayukile’mba luno lumpatompato lwatendekele kala kene kimye Kaina kyo aipaile nkasanji Abela. Ee, shabo aye Adama waikajile myaka nobe 310 kufuma pasemekejilwe Enoka.—Ntendekelo 5:3-18.

14 Pano nangwa kiji bino, Enoka “waendelenga ne Lesa” kabiji wasujile “bintu byonse byakosa” byaambilenga bantu pe Yehoba. (Ntendekelo 5:22; Yuda 14, 15) Enoka byo akosejile mpopwelo ya kine, waikele na balwanyi bavula bingi, kabiji bumi bwanji bwajinga mu kizumba. Kino kyo kimye Yehoba kyo amwamwineko ngauzhi wanji ku misongo ya lufu. Panyuma ya kuba Yehoba wamubula Enoka amba ‘wamutokesha Lesa pa muchima, wamutuntulwile’ amba wakafwa, waubile kino mu jishinda ja kukumya.—Bahebelu 11:5, 13; Ntendekelo 5:24.

15. Enoka waikala byepi wa kumwenako wawama ku bakalume ba Yehoba lelo jino?

15 Paulo byo apwishishetu kwamba pa kutuntululwa kwa kwa Enoka, wabwelele waamba ne pa buneme bwa kwikala na lwitabilo amba: “Kabiji pabula lwitabilo kechi kyakonsheka kumutokesha [Lesa] pa muchima ne.” (Bahebelu 11:6) Ee, lwitabilo lo ajinga nalo Enoka lwamulengejile kukosa ne kutwajijila kwenda na Yehoba ne kusapwila luzhachisho lwanji ku bantu babulanga kupopwela Lesa. Mu kuba bino, Enoka ke wa kumwenako wawama bingi ye twafwainwa kulonda. Ne atweba tuji na uno yenka mwingilo wa kusapwila mu ino ntanda yakana mpopwelo ya kine, kabiji mwayula byubilo byonse byatama.—Masalamo 92:7; Mateo 24:14; Lumwekesho 12:17.

Moyo wa Kwakamwa Lesa ye Ulengela Muntu Kukosa

16, 17. Obadiya wajinga ñanyi, kabiji wajinga mu kizumba kya mutundu ka?

16 Kununga pa lwitabilo, kuji kyubilo kikwabo kitulengela kukosa, kino kyubilo ke kwikala na moyo wa kwakamwa Lesa. Twayai twisambe pa mwanamulume umo wajinga na moyo wa kwakamwa Lesa wajingako mu moba a ngauzhi Elaija ne Mfumu Ahaba, awo walaminenga mu bufumu bwa kibunji kya ku kabeta ka ku buyeke bwa bufumu bwa bena Isalela. Kimye kya bukalama bwa kwa Ahaba, mpopwelo ya Baela yakumbene mu bufumu bwa kibunji kyonse kya ku kabeta ka ku buyeke. Bangauzhi 450 bapopwelanga Baela ne bangauzhi 400 bapopwelanga Ashela ye babumbile nobe bibese bya bwanabulume, ‘bajiilenga ku tebulu wa kwa Yezebeli,’ muka Ahaba.—1 Bamfumu 16:30-33; 18:19.

17 Mulwanyi wa Yehoba aye Yezebeli wakebele kuzhiisha mpopwelo ya kine mu ntanda. Waipaile bangauzhi bamo ba Yehoba kabiji ne kukebatu kwipaya Elaija, awo na mambo a bukwasho bwa Lesa wanyemene kuya ja Yodano. (1 Bamfumu 17:1-3; 18:13) Nanchi mwamona byo kyakonsheshe kushupa inge yenu mwatumbijikilenga mpopwelo ya kine mu bufumu bwa ku kabeta ka ku buyeke nyi? Nanchi inge kechi kyakijilemo kutama inge kya kuba mwaingijilenga mwine mu kipango kya mfumu nenyi? Akino kyo kizumba kyajingamo Obadiyaa waakamwanga Lesa, awo waingilanga mu nzubo ya kwa Ahaba.—1 Bamfumu 18:3.

18. Ki ka kyamulengejile Obadiya kwikala mupopweshi wa Yehoba wawama?

18 Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Obadiya wajimukile bingi ne kwikala na maana mu byo apopwelanga Yehoba. Pano bino kechi wasankijilepo lwitabilo lwanji ne. 1 Bamfumu 18:3 betubula’mba: ‘Obadiya wamunemekele bingi Yehoba.’ Ee, moyo wa kwakamwa Lesa wajinga na Obadiya wawamine bingi! Uno moyo wamulengejile kukosa kwesakana na byo aubile panyumatu ya kuba Yezebeli waipaya bangauzhi ba Yehoba.

19. Ki ka kyaubile Obadiya kyamwesheshe’mba wakosele?

19 Tutanga’mba: “Yezebeli byo aipayile bangauzhi ba Yehoba, aye Obadiya wasendele kitota kimo kya bangauzhi ne kwibafya mu bibwe amu makumi atanu, amu makumi atanu, saka ebajisha kajo ne kwibapa mema.” (1 Bamfumu 18:4) Byonka byo mwayuka, kujiisha bantu kitota kimo mu bufyamfya wajinga mwingilo wakosele bingi. Obadiya kechi wachiinetu kumukwata kwi Ahaba ne Yezebeli ne, bino wachiine ne kumuyuka ku bangauzhi ba bubela 850 bayanga kimye kyonse ku kipango. Kabiji kununga pa kino, bapopweshi bakwabo bavula ba bubela ba mu Isalela, kutendekelatu ku bayanji kukafika ne ku banonshi bakonsheshe kumulobelamo Obadiya kuba’mba bobilwe bibusa kwi mfumu ne kwi inamfumu. Nangwa byonkabyo, bano bapopweshi ba bubela bakonsheshe kuyuka byaubile Obadiya, pano kechi bayukile ne. Obadiya wakosele ne kulama bangauzhi ba Yehoba. Moyo wa kwakamwa Lesa wawama bingi mambo ulengela muntu kukosa!

20. Moyo wajinga na Obadiya wa kwakamwa Lesa wamukwashishe byepi, kabiji kya kumwenako kyanji kimukwasha byepi anweba?

20 Obadiya byo akosele na mambo a kwikala na moyo wa kwakamwa Lesa, Yehoba wamuzhikijile ku balwanyi banji. Byambo bya Mana 29:25 byaamba’mba: “Moyo wa kuchina bantu wauba nobe wita obe mwine kitewa; pakuba awa uketekela Yehoba bakamukankalwa.” Obadiya wajingatu muntutu; wayukile’mba bakonsha kumukwata ne kumwipaya byonkatu byo kyakonsha kwikala kwi atweba. (1 Bamfumu 18:7-9, 12) Nangwa byonkabyo, moyo wa kwakamwa Lesa wamulengejile kukosa ne kubula kuchina bantu. Obadiya ke wakumwenako wawama bingi atweba bonse ye twafwainwa kulonda, kikatakata aba bapopwela Yehoba baji mu kizumba kya kwibakasa nangwa kwibepaya. (Mateo 24:9) Ee, twayai atweba bonse twingijilenga Yehoba papelela bulume bwetu “na kunemeka Lesa ne kumwakamwa.”—Bahebelu 12:28.

21. Tukesamba pa ka mu mutwe walondelapo?

21 Lwitabilo ne moyo wa kwakamwa Lesa kechi byo byonka byubilo bitulengela kwikala bakosa ne; butemwe kyo kyubilo kikatampe kikebewa. Paulo wanembele’mba: “Lesa kechi witupele Mupashi wa moyo ne; poso wa bulume ne wa butemwe ne wa kwilama.” (2 Timoti 1:7) Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa butemwe byo bwakonsha kwitukwasha kwingijila Yehoba saka twakosa mu bino bimye byakatazha bya moba apelako.—2 Timoti 3:1.

[Tubyambo twa mushi]

a Kechi ngauzhi Obadiya ne.

Musakukumbula’mba Ka?

• Ki ka kyalengejile’mba ba Yoshua ne Kaleba bakose?

• Lwitabilo lwa kine lwavwangamo ka?

• Mambo ka Enoka kyo abujile kwikala na moyo pa kusapwila mambo a luzhachisho lwa Lesa?

• Moyo wa kwakamwa Lesa ulengela byepi muntu kwikala wakosa?

[Kipikichala pa peja 15]

Yehoba wamukambizhe Yoshua amba: “Ukose, uchinchike bulongo”

[Bipikichala pa peja 17]

Enoka wachinchikile ne kwamba mambo a Lesa

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu