Tohi he Tohi Tapu Numera 38​—Sakaria

Tagata Tohia: Sakaria

Matakavi Tohia: Ierusalema

Katoatoa he Tohia: 518 F.V.N

Katoa he Magaaho: 520–518 F.V.N

KUA tunono tuai! Ko e tuaga a ia he gahua talaga he faituga ha Iehova i Ierusalema he magaaho ne kamata a Sakaria ke perofeta. Ne talaga e Solomona e faituga fakamua he 7 1/2 e tau (1 Patu. 6:37, 38), ka kua 17 tuai e tau he liliu e tau Iutaia ki Ierusalema ka e nakaila teitei oti e talaga he faituga. Fakahiku ne mataofi katoatoa e gahua he mole e pā malu e Aretaseta (ko Bardiya po ko Gaumata). Ka e mogonei, pete he pā malu matafakatufono nei, ne liu foki matutaki e gahua. Ne fakaaoga e Iehova a Hakai mo Sakaria ke fakamalolō e tau tagata ke liu fakafoou e faituga mo e ke fakatumau ki ai ato mau.—Esera 4:23, 24; 5:1, 2.

² Ne tuga e mouga lahi e gahua ha ha i mua ha lautolu. (Saka. 4:6, 7) Ne tokogahoa a lautolu ka e tokologa e tau tagata totoko, ti pete ne ha ha mo lautolu e tama taane patuiki ne tupu mai he laini ha Tavita, ko Serupapelu, ne nakai fai patuiki a lautolu ti haia i lalo hifo he pule he motu kehe. Kua mukamuka lahi ke tanumia he lolelole, manamanatu ni ke he tagata, ka ko e magaaho anei kua latatonu ke malolō e tua mo e hakahakau ke he gahua! Kua fakaaoga a Sakaria ke futiaki mai a lautolu ke omaoma ke he tau finagalo he Atua he magaaho ia mo e tau finagalo mua ue atu i mua, ti fakamalolō ai a lautolu ke lata mo e gahua ka taute. (8:9, 13) Ne nakai ko e magaaho anei ke tuga e tau tupuna ha lautolu ne nakai loto fakaaue.—1:5, 6.

³ Ko hai a Sakaria? Kua kavi 30 e tagata kehekehe ne totoku i loto he Tohi Tapu ne higoa ko Sakaria. Pete ia, ko e tagata ne tohia e tohi ne tu ai e higoa nei ne iloa ai ko “Sakaria ko e tama a Parakaio, ko e tama a ia a Ito” ko e perofeta. (Saka. 1:1; Esera 5:1; Nehe. 12:12, 16) Ko e higoa haana (faka-Heperu, Zekhar·yahʹ) kua kakano “Kua Manatu e Iehova.” Ne fakamahino mai he tohi a Sakaria kua manatu e “Iehova Sapaota” e tau tagata Haana, ke fehagai fakamitaki mo lautolu ma e higoa ni Haana. (Saka. 1:3) Ko e tau aho ne totoku i loto he tohi ati pehē ai ko e kavi ke ua e tau ne fakakatoa ai. Ko e “valu mahina, ko e tau ua a Tariu” (Oketopa/Novema 520 F.V.N.) ne liu matutaki e talaga he faituga mo e kamata a Sakaria ke perofeta. (1:1) Ne hagaao foki e tohi ke he “aho fa he hiva mahina, ko Kiselu haia,” he “tau ne fa aki he eke a Tariu mo patuiki” (kavi Tesemo 1, 518 F.V.N.). (7:1) Ko e mena ia, nakai fakauaua ai ko e perofetaaga ha Sakaria kua talahau mo e fakamau foki he magahala he tau 520-518 F.V.N.—Esera 4:24.

⁴ To iloa he tau tagata fakaako ke he tohi a Sakaria e tau fakamooliaga loga ke he tonutika he tohi. Manamanatu ke he mena ne tupu ki Turo. Ne molea e 13 e tau he patakai ai ti moumou he patuiki Papelonia ko Nepukanesa a Turo. Ka e nakai ko e fakaotiaga katoatoa anei ma Turo. Ne talahau tuai e Sakaria he tau tau loga fakamui e moumouaga katoatoa ha Turo. Ko e maaga motu ha Turo ne moumou e Alesana Lahi he magaaho ne talaga e ia e halatu talahaua; ne tugi mo e nakai fai fakaalofa e ia, ti fakamooli e perofetaaga ha Sakaria ne talahau ke he kavi ke ua e senetenari fakamua atu.a—Saka. 9:2-4.

⁵ Ka ko e fakamooliaga maaliali na omoomoi faka-Atua e tohi, kua moua ke he fakamooliaga he tau perofetaaga hagaao ke he Mesia, ko Keriso Iesu, he kitia ka fakatatai e Sakaria 9:9 mo e Mataio 21:4, 5 mo e Ioane 12:14-16; Sakaria 12:10 mo e Ioane 19:34-37; mo Sakaria 13:7 mo e Mataio 26:31 mo e Mareko 14:27. Kua fetataiaki foki e Sakaria 8:16 mo e Efeso 4:25; Sakaria 3:2 mo e Iuta 9; mo e Sakaria 14:5 mo e Iuta 14. Ko e lautatai ne moua i loto he Kupu he Atua kua homo ue atu mooli!

⁶ Kua fai tagata tuhituhi ke he Tohi Tapu ne pehē ko e hiki he puhala ne tohi aki e veveheaga 9 ke hoko ke he fakaotiaga kua fakakite na liga nakai tohi e Sakaria e vala ia. Ka ko e hiki he puhala tohi, kua nakai kehe mo e hikihiki he manatu ke lata ai. Ko e tau veveheaga valu fakamua kua hagaao ke he tau mena ne aoga lahi he mogoia ke he tau tagata he vahā ha Sakaria, ka e he veveheaga 9 ke he 14 ne onoono atu e perofeta ke he vahā mamao i mua. Ne hūhū falu ke he kakano ne fatiaki mai a Mataio ia Sakaria ka e matapatu e tau kupu haana ke mai ia Ieremia. (Mata. 27:9; Saka. 11:12) Kua pihia ai ha kua hihiga falu magaaho ke pehē ko Ieremia e perofeta fakamua he tau Perofeta Fakamui (ka e nakai ko Isaia, ke tuga i loto he Tohi Tapu ha tautolu he vahā nei); ti ko e mena ia ne hagaao a Mataio ki a Sakaria ko “Ieremia,” kua liga muitua a ia ke he aga faka-Iutaia he tuku e vala katoa he Tohi Tapu i lalo he higoa he tohi fakamua he vala ia. Ne fakaaoga foki e Iesu e matahigoa ‘Tau Salamo’ ke lata mo e tau tohi oti ne iloa ko e Tau Tohi.—Luka 24:44.b

⁷ Ke hoko ke he veveheaga 6, kupu 8, ne ha ha ai valu e fakakiteaga ne fakapapahi i loto he tohi ti teitei tatai mo e tau fakakiteaga ha Tanielu mo Esekielu, laulahi ke hagaao ke he talaga he faituga. Ne mumui mai he tau mena nei e tau fakailoaaga malolō mo e tau perofetaaga hagaao ke he tapuakiaga mooli, fakafoouaga, mo e aho tau ha Iehova.

KAKANO NE AOGA AI

²³ Ko lautolu oti ne fakaako mo e manamanatu fakahokulo ke he perofetaaga ha Sakaria to aoga ai he moua e iloilo ne fakamalolō e tua. Ne laga 50 e hagaao a Sakaria ki a “Iehova Sapaota” ko Ia ka tau mo e puipui e tau tagata Haana, he fakapuke a lautolu aki e malolō ke lata mo e tau manako ha lautolu. Magaaho ne lalahi tuga e tau mouga e tau totokoaga ke fakahagahaga kelea e fakakatoatoaaga he faituga, ne pehē a Sakaria: “Ko e kupu hanai a Iehova kia Serupapelu, kua pehe mai, Nakai ko e toa, nakai ko e malolo, ka ko e haku [a]gaga, kua pihia mai a Iehova Sapaota. Ko e mouga lahi na e, ko hai kia a koe? to eke a koe mo kelekele tatai ki mua a Serupapelu.” Ne mau e faituga ha ko e lagomatai he agaaga ha Iehova. Pihia foki he vahā nei, to tataka e tau fakalavelave kaeke ke fehagai ki ai mo e tua ki a Iehova. Ne tuga ni he tala age e Iesu ke he tau tutaki haana: “Kaeke ke lata ha mutolu a tua mo e fua sinapi, ka tala age a mutolu ke he mouga nai, Fano a a koe ke he mena ko; ti fano ai; nakai fai mena foki ke nakai maeke ia mutolu.”—Saka. 4:6, 7; Mata. 17:20.

²⁴ He veveheaga 13, kupu 2 ke he 6, ne fakatai e Sakaria e mahani fakamooli ne fakamailoga ai foki e fakatokatokaaga ha Iehova he vahā nei. Kua mua hake e mena nei ke he tau fakafetuiaga oti he tagata, tuga e tau magafaoa he toto taha. Kaeke ke perofeta fakavai e taha he magafaoa tata ke he higoa a Iehova, kakano kua vagahau totoko ke he fekau he Kautu mo e lali ke fakahehē e falu i loto he fakapotopotoaga he tau tagata he Atua, ko e tau tagata he magafaoa he tagata ia kua lata ke lalago fakamooli e ha fakafiliaga ne taute he fakapotopotoaga. Latatonu ke taute pihia foki ke he ha kapitiga tata ne perofeta fakavai, ke fuafua kelea mo e hukia haana loto ha ko e hehē ne taute e ia.

²⁵ Tuga ne fakakite mai he ha tautolu a tau paratafa hafagi, ne fina atu a Iesu ki Ierusalema ko e patuiki, “kua totonu a ia, kua heke e ia e asini,” ne afo a ia ma e “tolugofulu e tupe,” ne fakamavehevehe fano e tau tutaki haana he magahala ia, mo e hoka he tau kautau a ia i luga he akau kua talahau fakamatafeiga oti tuai e Sakaria. (Saka. 9:9; 11:12; 13:7; 12:10) Ne fakahigoa foki he perofetaaga e “La akau” ko e tagata talaga he faituga ha Iehova. Ko e fakatataiaga ke he Isaia 11:1-10; Ieremia 23:5; mo e Luka 1:32, 33 ne fakakite mai ko ia nei ko Iesu Keriso, ka “Patuiki he faoa a Iakopo tukulagi.” Ne fakamaama e Sakaria e “La akau” ko e “ekepoa i luga hana nofoaiki,” ti felauaki ke he tau kupu he aposetolo ko Paulo: Ko “Iesu . . . kua eke a ia mo ekepoa ne mua tukulagi he kainaga fakalataha mo Mekisateko,” pihia foki, ‘kua nofo a Ia ke he fahi matau he nofoaiki hana ne Mua Ue Atu ha he lagi.’ (Saka. 6:12, 13; Hepe. 6:20; 8:1) Ti kua tuhi e perofetaaga ke he “La akau” ko e Ekepoa ne Mua mo e Patuiki he faahi matau he Atua i luga he lagi, ka e he magaaho taha ne fakapuloa ai ko Iehova ko e Pule Katoatoa oti kana: “To eke foki a Iehova mo Patuiki ke he lalolagi oti; ko e aho ia to nakai fakahoania a Iehova, mo e hana higoa ko e tokotaha ni haia.”—Saka. 14:9.

²⁶ Hagaao ke he magaaho ia, ne fatiaki he perofeta e alaga kupu “ke he [ko e] aho ia” ke kavi laga 20, ti fakaoti aki foki e perofetaaga haana. Ko e kumikumiaga ke he tau tokaaga loga he tau kupu ia i loto he tohi ne fakakite ko e aho ka utakehe e Iehova e higoa he tau tupua ta mo e utakehe e tau perofeta fakavai. (13:2, 4) Ko e aho ka tau a Iehova ke he tau motu totoko mo e fakaholofa e fakagogoa ke he tau matakau ha lautolu he fakaotioti e ia a lautolu mo e foaki e ‘pahua he haana a tau mouga’ mo huaga ma e tau tagata ni haana. (14:1-5, 13; 12:8, 9) E, “to fakamoui e Iehova ha lautolu a Atua a lautolu ke he aho ia tuga ne fuifui mamoe he hana motu,” mo e to tauhea atu ke he tagata ne katofia mo ia ki lalo he vine mo e mati. (Saka. 9:16; 3:10; Mika 4:4) Ko e aho lilifu lahi e magaaho ‘ka nofo a Iehova Sapaota i loto’ he tau tagata haana mo e magaaho ka “fina atu ai e vai moui i Ierusalema.” Kua fakakite he tau kupu nei ha Sakaria e tau mena tutupu “ke he aho ia” ko e foafoa ke he “lagi fou mo lalolagi fou” he maveheaga he Kautu.—Saka. 2:11; 14:8; Fakakite. 21:1-3; 22:1.

²⁷ “Ha ko hai kia kua fakavihia e aho he tau mena ikiiki?” he hūhū e Iehova. Kitiala! Ko e monuina nei ka lofia ai e lalolagi katoa: ‘To o mai foki e tau motu loga mo e tau motu malolo ke kumi a Iehova Sapaota i Ierusalema, to toto atu ai he tau tagata tokohogofulu he tau vagahau oti he tau motu kehe e kala tapulu he tagata Iuta mo e pehe atu, to o a tautolu mo mutolu; ha kua logona e mautolu ha ha ia mutolu e Atua.’ “Ke he aho ia” to ha i ai ke he tau logo he tau solofanua e tau kupu “Kua Tapu ki a Iehova.” Ko e tau perofetaaga mafanatia nei kua mua atu e aoga ke manamanatu ki ai, ha kua fakakite mai to fakatokoluga mooli e higoa ha Iehova puhala he Tega he Kautu haana!—Saka. 4:10; 8:22, 23; 14:20.

[Tau Matahui Tala]