Kia Nakai Haga ke he ‘Tau Mena i Tua’

“Ko ia kua toto hana lima ke he arote mo e haga ki tua, nakai lata a ia mo e kautu he Atua.”—LUKA 9:62.

TO TALI FĒFĒ E KOE?

Ko e ha kua lata ia tautolu ‘kia manamanatu ke he hoana a Lota’?

Ko e heigoa e tau mena tolu kua lata ke kalo kehe mai a tautolu he takele i ai?

Ō fakatatau fēfē a tautolu mo e fakatokatokaaga ha Iehova?

1. Ko e heigoa e hatakiaga ne foaki e Iesu, ti ko e heigoa e hūhū ne lagā mai?

‘KIA manamanatu ke he hoana a Lota.’ (Luka 17:32) Ko e hatakiaga ia ne foaki e Iesu Keriso teitei 2,000 tau kua mole ne kua mua atu e aoga mogonei. Ka ko e heigoa e kakano ha Iesu he hatakiaga malolō lahi nei? Ko e tau tagata Iutaia haana ne nakai lata foki mo e ha fakamaamaaga. Ne iloa e lautolu e mena ne tupu ke he hoana a Lota. He fehola kehe i Sotoma mo e magafaoa haana, ne nakai omaoma a ia he ono ki tua ti faliu pou matima.—Totou Kenese 19:17, 26.

2. Liga ko e ha e hoana a Lota ne ono ki tua, ti ko e heigoa e totogi haana ha ko e liuliu haana?

² Ka ko e ha e hoana a Lota ne ono ki tua? Kua tuahā kia a ia ke he mena ne tupu? Fuluhi kia a ia ki tua ha kua ofo po ke tote e tua? Po ke kua manako loto a ia ke he tau mena oti ne toka hifo e ia i Sotoma? (Luka 17:31) Ko e heigoa ni e kakano ne haga a ia ki tua, ne totogi e ia e mahani liuliu haana aki e moui haana. Manamanatu la ki ai! Ne mate a ia he aho taha ia fakalataha mo e tau tagata mahani kelea oti ha Sotoma mo Komora. Ko e mena ia ne pehē a Iesu: ‘Kia manamanatu ke he hoana a Lota’!

3. Peehi fēfē e Iesu kua lata ia tautolu ke nakai ono ki tua he puhala fakatai?

³ Kua momoui foki a tautolu he magaaho kua aoga ke nakai ono ki tua a tautolu ke he puhala fakatai. Ne peehi e Iesu e manatu nei he tali e ia e tagata ne ole ki a ia ke liu a ia ke mavehe mo e magafaoa haana ato eke mo tutaki. Pehē a Iesu: “Ko ia kua toto hana lima ke he arote mo e haga [“ke he tau mena i,” NW] tua, nakai lata a ia mo e kautu he Atua.” (Luka 9:62) Kua vale po ke nakai manamanatu kia a Iesu he tali pihia? Nakai, ha kua iloa e ia e ole he tagata ko e piuaga ke kalo mai he matagahua. Ne fakamaama e Iesu e fakamule pihia ko e haga ke he ‘tau mena i tua.’ Fai aoga kia ke he tagata kua keli e fonua he ono fakakū ki tua po ke tuku hifo e arote mo e fuluhi atu ki tua? He ha puhala kua fakatauhele a ia mai he mena kua lata a ia ke taute, ti liga lauia kelea e gahua haana.

4. Ke he heigoa kua lata ia tautolu ke fakatumau e hagaaki he tau mata ha tautolu ki ai?

⁴ He nakai manamanatu a tautolu ke he tau mena i tua, kua lata ia tautolu ke fakatumau ke hagaaki e tau mata ha tautolu ke he tau mena i mua. Mailoga e puhala kua fakakite fakamaali e mena nei he Tau Fakatai 4:25: “Kia kitekite fakahako atu hāu a tau mata ki mua hāu; mo e hagao fakatonu hāu a tau tuamata ki mua hāu.”

5. Ko e heigoa e kakano ne nakai onoono a tautolu ki tua?

⁵ Ha ha ia tautolu e kakano mitaki ke nakai ono ki tua. Ko e heigoa e kakano? Ko e “tau aho fakamui” anei. (2 Timo. 3:1) Kua fehagai a tautolu mogonei, nakai ni ke he utakehe he tau maaga ua ne kelea, ka ko e moumouaga he fakatokaaga he lalolagi katoa. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke kalo mai he ha mena ne tatai ke he mena ne tupu ke he hoana a Lota? Ke kamata aki, kua lata ia tautolu ke kitia e falu he tau mena i tua ha tautolu ne liga ke kamatamata a tautolu ke ono ki ai. (2 Kori. 2:11) Ati fakatutala la tautolu ke he tau mena ia mo e fifili e puhala ka kalo kehe a tautolu he hagaaki ki ai.

MITAKI E TAU AHO FAKAMUA

6. Ko e ha e tau manamanatuaga ha tautolu kua nakai falanaki tumau ai?

⁶ Taha e hagahaga kelea maaliali ko e onoonoaga keukeu ke he tau aho mitaki kua mole. Ko e manamanatuaga ha tautolu kua nakai falanaki tumau. Liga fakatote teao e tautolu e tau lekua ne ha ha ia tautolu ne kua mole mo e he magaaho taha kua fakalahilahi e tau olioli ke tuga na mitaki mooli e tau mena ia. Ko e fakakeukeu he liu manatu e tau mena nei ka fakatupu a tautolu ke loto lahi ke he mitaki he tau aho fakamua. Ka e hataki he Tohi Tapu a tautolu: “Ua pehe a koe, Ko e heigoa e mena ne mua e mitaki he tau aho fakamua ke he tau aho nai? he nakai ko e iloilo ne huhu ai a koe ke he tau mena ia.” (Fakama. 7:10) Ko e ha e vahega manamanatuaga nei kua hagahaga kelea lahi?

7-9. (a) Ko e heigoa e mena ne tupu ke he tau Isaraela i Aikupito? (e) Ko e heigoa e tau kakano ne fiafia ai e tau Isaraela? (i) Ko e heigoa ati kamata e tau Isaraela ke gūgū mo e loma?

⁷ Manamanatu ke he mena ne tupu ke he tau Isaraela he vahā a Mose. Pete ne onoono fakamua ke he tau Isaraela ko e tau tagata ahiahi ke he motu ha Aikupito, he mole e vahā a Iosefa ne “kotofa ai e lautolu [tau tagata Aikupito] e tau leoleo gahua [ke he tau tagata Isaraela], kia fakamamahi a lautolu ke he tau kavega mamafa ha lautolu.” (Esoto 1:11) Ne fakahiku e tau tagata he Atua kua fehagai mo e vahega favale he tau laliaga ha Farao ke fakatote hifo e numera ha lautolu. (Esoto 1:15, 16, 22) Ko e mena ia ni, ati pehē a Iehova ki a Mose: “Kua kitekite ni au ke he matematekelea he haku motu ha i Aikupito, kua fanogonogo foki e au ke he tagi ha lautolu ha ko lautolu kua pule favale kia lautolu, ha kua kitia e au ha lautolu a mamahi.”—Esoto 3:7.

⁸ Maeke nakai a koe ke manamanatu ke he fiafia ne logona hifo he tau Isaraela he ō kehe he motu ne fakatupa a lautolu ti eke mo tau tagata tokanoa? He puhala ofoofogia, ne kitia e lautolu e malolō a Iehova he fakatoka mai e Tau Malaia Hogofulu ki luga ha Farao ne mahani fakatokoluga mo e tau tagata haana. (Totou Esoto 6:1, 6, 7.) Ti nakai ni fakahiku e tau Aikupito ke fakaatā e tau Isaraela ke ō kehe ka e tomatoma foki he tau Aikupito a lautolu ke ō, he age ki a lautolu e tau auro mo e ario loga ati maeke ai ke pehē ko e tau tagata he Atua ne “fakanofogati ai e lautolu a Aikupito.” (Esoto 12:33-36) Ne fiafia lahi foki e tau Isaraela he magaaho ne kitia e lautolu e moumouaga ha Farao mo e tau kautau tokologa haana he Tahi Kula. (Esoto 14:30, 31) Lata ke atihake mooli e tua he kitia e tau mena tutupu ofoofogia pihia!

⁹ Ka e ofogia ai ke he magaaho kū he fakahaoaga fakamana ha lautolu, ko e tau tagata taha nei ne kamata ke gūgū mo e loma. Hagaao ke he heigoa? Tau mena kai! Ne kamata a lautolu ke nakai fiafia ke he tau foakiaga ha Iehova mo e hohoha: “Kua manatu e tautolu ke he tau ika ne kai fakahanoa ai e tautolu i Aikupito; ko e tau fua kukama foki, mo e tau fua meleni, mo e tau fua liki, mo e tau fua aniani, mo e tau fua kalika; ka ko e ainei kua fifigo tuai ha tautolu a moui; to nakai kitia e tautolu ha mena ka ko e manai ni.” (Nume. 11:5, 6) E, kua keukeu e onoonoaga ha lautolu—mua atu kua manako foki a lautolu ke liliu ke he motu ne fakatupa ai a lautolu! (Nume. 14:2-4) Ne onoono e tau Isaraela ke he tau mena i tua ti galo e taliaaga a Iehova.—Nume. 11:10.

10. Ko e heigoa ne foaki he fifitakiaga he tau Isaraela ma tautolu?

¹⁰ Ko e heigoa e fakaakoaga ma tautolu he vahā nei? Ka fehagai a tautolu mo e tau mena uka mo e tau lekua, kia nakai tapiki a tautolu ke he tau mena ne tuga kua mitaki nukua mole—liga ke he tau mena fakamua atu ato iloa e tautolu e kupu mooli. Pete ne nakai hepe ke manamanatu hokulo ke he tau fakaakoaga kua fakaako e tautolu mai he tau mena kua mole po ke loto fakaaue ke he tau mena fiafia ne manatu he mogo fakamua, kua lata ia tautolu ke fakatumau e onoonoaga lagotatai mo e mooli ke he vahā kua mole. Neke maeke ia tautolu ke nakai makona ke he ha tautolu a tau tuaga mogonei ti kamatamata ke liliu ke he ha tautolu a tau puhala moui tuai.—Totou 2 Peteru 2:20-22.

TAU FOAKIAGA KUA MOLE

11. Fēfē e onoonoaga he falu ke he tau foakiaga ne taute e lautolu he vahā fakamua?

¹¹ Momoko ke talahau, falu ne ono ki tua ke he tau foakiaga ne taute e lautolu i tuai ti onoono ki ai ko e tau magaaho tonoa a ia. Liga moua e koe e tau magaaho ma e tau fakaakoaga tokoluga, ma e tuaga matalahi, po ke monuina fakatupe, ka e fifili a koe ke nakai foli ki ai. Tokologa e tau matakainaga ha tautolu ne toka hifo e tau tuaga monuina he tau faahi pisinisi, fakafiafiaaga, fakaakoaga, po ke tau sipote. Mogonei kua fai magaaho he mole ti nakaila hoko mai e fakaotiaga. Miti nakai a koe ke he mena ne kua lata ke tupu ane mai nakai taute e koe e tau foakiaga ia?

12. Fēfē e logonaaga ha Paulo ke he tau mena ne toka hifo e ia?

¹² Ne lahi e mena ne toka hifo he aposetolo ko Paulo ke eke mo tutaki he Keriso. (Filipi 3:4-6) Fēfē e logonaaga haana ke he tau mena ne toka hifo e ia? Pehē a ia ki a tautolu: “Ko e tau mena oti ne moua e au, kua manatu au nakai aoga e tau mena ia ha ko Keriso.” Ti ko e ha? Matutaki atu e ia: “Ko e haku a manatu kua nakai aoga e tau mena oti kana ha ko e mitaki mua ue atu he iloa a Keriso Iesu ko e haku a Iki; ha ko ia kua nakai aoga ai kia au e tau mena oti, kua manatu foki au ko e otaota ia, kia moua e au a Keriso.”a (Filipi 3:7, 8) Tuga ni e tagata ne tolo e tau veve haana ke he vao, nakai kia momoko a ia ha kua galo ai he mogo fakamui, ne nakai tokihala a Paulo ke he tau tutuliaga he lalolagi ne toka hifo e ia. Ne nakai liu a ia ke logona hifo e aoga lahi he tau mena ia.

13, 14. Muitua fēfē e tautolu e fifitakiaga ne fakatoka e Paulo?

¹³ Ko e heigoa ke lagomatai a tautolu ka kamata a tautolu ke tuahā hagaao ke he tau mena ne fakahigoa ko e tau magaaho tonoa? Muitua e fifitakiaga ne fakatoka e Paulo. Fēfē? Manamanatu ke he tuaga kua moua e koe mogonei. Kua moua e koe e fakafetuiaga ofania mo Iehova ti fakatoka e koe e fakamauaga mahani fakamooli ki a ia. (Hepe. 6:10) Ko e heigoa e tau monuina loga ka foaki he lalolagi ke tata atu ke he tau monuina fakaagaaga kua olioli e tautolu mogonei mo e ka olioli e tautolu anoiha?—Totou Mareko 10:28-30.

¹⁴ Ne matutaki atu a Paulo ke talahau e mena ka lagomatai a tautolu ke matutaki ke tua fakamooli. Pehē a ia “kua fakanimonimo e [ia] e tau mena kua mole atu, ka e oho atu [a ia] ke he tau mena ha i mua.” (Filipi 3:13) Mailoga na fakamaama e Paulo ua e lakaaga ne kua aoga ua ai. Fakamua, kia fakanimonimo e tautolu e tau mena ne toka e tautolu ki tua, he nakai moumou e malolō mo e magaaho uho he molea e tupetupe ki ai. Uaaki, tuga e tagata poi he laini ke mua, kua lata ia tautolu ke fakaloa atu ki mua, he hagaaki tumau ke he tau mena i mua.

15. Ko e heigoa e aoga kua moua e tautolu ka manamanatu fakahokulo a tautolu ke he tau fifitakiaga he tau fekafekau fakamooli he Atua?

¹⁵ Ka manamanatu fakahokulo a tautolu ke he tau fifitakiaga he tau fekafekau tua fakamooli he Atua—ke he vahā i tuai po ke mogonei—maeke ia tautolu ke moua e omoomoiaga lafi ki luga ke fakatumau ke holo ki mua ka e nakai ono ke he tau mena i tua. Ma e fakatai, ane mai manatu tumau a Aperahamo mo Sara ki Uro, “kua maeke ia lau[a], ke liliu atu ki ai.” (Hepe. 11:13-15) Ka e nakai liliu a laua ki ai. Ne loga atu e tau mena ne toka fakamua e Mose i Aikupito ke he ha tagata Isaraela he magaaho fakamui. Kua nakai fai fakamauaga hagaao ke he manako haana ke he tau mena ia. Ati talahau he tala he Tohi Tapu ki a tautolu “ne manatu a ia ko e ekefakakelea ha ko Keriso, ko e koloa haia kua mua ke he tau tanakiaga koloa a Aikupito; ha kua amaamanaki a ia ke he [taui].”—Hepe. 11:26.

TAU MENA KELEA NE TUTUPU KUA MOLE

16. Liga lauia fēfē a tautolu ha ko e tau mena tutupu kua mole?

¹⁶ Nakai kelea e tau mena tutupu oti kua mole. Liga kua pehia a tautolu he tau manatu he tau agahala po ke tau hehē ne taute e tautolu kua mole. (Sala. 51:3) Liga logona hifo e tautolu e mamahi he fakatonuaga malolō ne moua e tautolu. (Hepe. 12:11) Ko e tau nakai fakafili tonu—mooli po ke fakavai—ne liga fakapehia e manamanatuaga ha tautolu. (Sala. 55:2) Ko e heigoa ha tautolu ka taute ke mauokafua kua nakai fakaatā e tautolu e tau mena tutupu pihia ke taute a tautolu ke hagaaki ke he tau mena i tua? Manamanatu ke he tolu e fifitakiaga.

17. (a) Ko e ha kua fakamaama e Paulo a ia “kua muikau fakaoti ke he tau tagata tapu oti kana”? (e) Ko e heigoa ne lagomatai a Paulo ke nakai pehia ha ko e tau manatu kelea?

¹⁷ Tau hehē kua mole. Ne fakamaama he aposetolo ko Paulo a ia “kua muikau fakaoti ke he tau tagata tapu oti kana.” (Efeso 3:8) Ko e ha ne logona pihia a ia? “Ha ko e mena ne favale au ke he ekalesia he Atua,” he ui e ia. (1 Kori. 15:9) Maeke nakai a koe ke manamanatu ke he puhala kua liga logona hifo e Paulo he feleveia a ia mo e falu ne favale fakamua a ia ki ai? Ka e, he nakai fakaatā e tau manamanatu kelea nei ke fakapehia a ia, ne hagaaki a Paulo ke he fakaalofa noa ne kua fakakite ki a ia. (1 Timo. 1:12-16) Ko e fua he fakaaue ne logona hifo e ia kua fakalagalaga a ia ke he feua haana. Ko e mahani agahala fakamua ha Paulo ne putoia ke he tau mena ne eketaha a ia ke fakanimo. Ka hagaaki foki a tautolu ke he fakaalofa noa a Iehova ne fakakite ki a tautolu, to kalo kehe a tautolu he fakaaoga e malolō ha tautolu ke he tau fakaatukehe he tau mena ne kua mole ne nakai maeke ia tautolu ke hiki. Maeke ia tautolu ke fakaaoga e malolō ha tautolu ma e gahua mogonei.

18. (a) Liga ko e heigoa e mena ka tupu ka ono fakakelea a tautolu ki tua ke he fakatonuaga ne moua e tautolu? (e) Maeke fēfē a tautolu ke muitua e tau kupu a Solomona he talia e fakatonuaga?

¹⁸ Fakatonuaga mamahi. Ka e kua ka kamatamata a tautolu ke ono ita ki tua ke he falu fakatonuaga kua moua e tautolu? Nakai ni mamahi e mena nei ka e fakamatematekelea foki—ti fakatupu a tautolu ke “fakalolelole.” (Hepe. 12:5) He “fakateaga” e tautolu e fakatonuaga ha kua tiaki e tautolu po ke “fakalolelole” a tautolu ha kua talia ai e tautolu ti tiaki ai, to tatai e mena ka tupu—kua nakai fakaatā mooli e tautolu e fakatonuaga ke aoga mo e fakahakohako a tautolu. Kua aoga lahi mogoia ke omaoma e tau kupu a Solomona: “Kia taofi e koe ke mau e tau kupu ne fakaako atu ai a koe, aua neke tiaki e koe; kia omaoma [puipui] a koe ki ai; ha ko e hāu a moui haia.” (Fakatai 4:13) Tuga e tagata fakaholo kua omaoma e tau fakamailoga he puhalatū, kia talia e tautolu e fakatonuaga, fakagahua ai, ti holo ki mua.—Fakatai 4:26, 27; totou Heperu 12:12, 13.

19. Maeke fēfē a tautolu ke fifitaki ke he tua ha Hapakuka mo Ieremia?

¹⁹ Ko e tau nakai fakafili tonu—mooli po ke fakavai. Maeke a tautolu falu mogo ke tuga e perofeta ko Hapakuka, ne tagi atu ki a Iehova ma e fakafili tonu, nakai maama e kakano ne fakaatā e Iehova e falu mena nakai tonu ke tupu. (Hapa. 1:2, 3) Ko e aoga ha ia ma tautolu ke fifitaki e tua he perofeta ia, ne pehē: “Ka ko au to olioli ni au kia Iehova, to fiafia ni au ke he Atua he haku a Fakamouiaga.” (Hapa. 3:18) Tuga a Ieremia i tuai, ka fakatumau a tautolu ke “amaamanaki [aga fakatali]” mo e tua katoatoa ki a Iehova, ko e Atua he fakafili tonu, maeke a tautolu ke mauokafua ke he tau mena oti ka utakehe he magaaho tonu.—Aue 3:19-24.

20. Maeke fēfē a tautolu ke fakamooli ‘kia manamanatu ke he hoana a Lota’?

²⁰ Kua momoui a tautolu he tau magaaho fiafia. Ko e tau mena tutupu ofoofogia hane tutupu mogonei mo e loga atu foki he tau mogo i mua. Igatia a tautolu mo e ō fakatatau mo e fakatokatokaaga ha Iehova. Kia muitua e tautolu e fakatonuaga faka-Tohi Tapu ke onoono ki mua mo e nakai ono ke he tau mena i tua. To fakamooli e tautolu kua lata ia tautolu ‘kia manamanatu ke he hoana a Lota’!

[Matahui Tala]