Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • nwt Job 1:1-42:17
  • Job

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • Job
  • Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Job

JOB

1 Job*+ sutini mä chachaw Uz oraqen utjäna. Jupajj taqpach chuymamp Diosar serviri* cheqap jaqënwa,+ Diosar ajjsartʼiri, kunatï jan walïki ukats jitheqtataraki.+ 2 Jupajj paqallqo yoqanakanïnwa kimsa phuchanakaniraki. 3 Jupasti 7.000 ovejanakanïnwa, 3.000 camellonakani, 1.000 vacanakani,* 500 asnonakani,* servirinakapas waljanipunïnwa. Ukatwa jupajj inti jalsu toqen jakirinakat wali respetat jaqëjjäna.

4 Yoqanakapajj sapa mayniw waktʼkäna uka urun mä jachʼa manqʼäwi utanakapan wakichapjjerïna. Jupanakajj kimsa kullakanakapar jawsasaw manqʼapjjerïna, umapjjerïna. 5 Sapa maynir waktʼkäna uka jachʼa manqʼäwinak tukuyatatsti, Job chachajj jupan ukar jutapjjañapatakiw wawanakapar jawsayirïna, ukhamat Dios nayraqatan jupanakar qʼomachañataki. Ukhamasti jupajj alwat sartasaw sapa mayni wawanakapatak nakhantayat sacrificionak loqtirïna.+ Kuna laykutejj akham sasaw Job chachajj sirïna: “Inas wawanakajajj juch lurapjjchi, chuymanakapans Diosat jan wal parlapjjchi” sasa. Job chachajj ukhampun sapa kuti lurirïna.+

6 Ukatsti kunapachatï cheqpach Diosan wawanakapajj*+ Jehová Dios nayraqatan presentasiñatak mantapkäna uka uröjjänwa.+ Supayajj*+ jupanak taypiruw mantarakïna.+

7 Ukatjja Jehová Diosajj akham sasaw Supayar* säna: “¿Kawkitsa jumajj jutta?” sasa. Uk satasti Supayajj akham sasaw Jehová Diosar sarakïna: “Nayajj oraq muytanïwit jutaskta, maysat mays uñakipanirakta”+ sasa. 8 Jehová Diosasti akham sasaw Supayar* sarakïna: “¿Kunjamas Job servirijajj uk amuytati? Janiw jupjamajj oraqen utjkiti. Jupajj taqpach chuymamp serviri* cheqap jaqewa,+ nayar ajjsartʼiri, kunatï jan walïki ukats jitheqtataraki” sasa. 9 Uk satasti Supayajj* akham sasaw Jehová Diosar sarakïna: “¿Janit Job chachajj mä kun jikjjatañ laykuki ajjsarktamjja?+ 10 ¿Janit jupampiru, familiapampiru, kunanakatï jupan utjki ukanakampir jarkʼaqañatakejj mä perqampis muyuntaykasma ukhamäki?+ Jumajj taqe luratanakaparuw bendistajja,+ uywanakapas waljapuniw oraqen mirantaraki. 11 Ukampis jichhajj amparam loqatatasajj kunanakatï jupan utjki ukanak apaqam, ukatsti jupajj cheqpachapuniw pachpa ajanumar maldisïtam” sasa. 12 Jehová Diosasti Supayarojj* akham sarakïnwa: “Taqe kunanakatï jupankki ukanakajj amparamankiwa.* ¡Job mayaruk jan llamktʼamti!” sasa. Ukatwa Supayajj Jehová Dios nayraqatat sarjjäna.+

13 Jichhasti kunapachatï yoqanakapasa phuchanakapasa jupanakan jilïr jilapan utapan manqʼasipkäna, vino umasipkarakïna ukhajja,+ 14 mä chachaw Job chachan ukar purinisin akham säna: “Vacanakajj qhollisipkänwa, asnonakajj uka ladon manqʼasipkarakïna, 15 ukhamaruw sabeonakajj nanak contra jutasin uywanak apasjjapjje, servirinakarojj espadampiw jiwarayapjje. Naya sapakiw jumar yatiyañatak escapanta” sasa.

16 Uka chachajj janïraw parlañ tukuykänti, ukhamaruw maynejj purinisin akham säna: “¡Diosan ninapaw* alajjpachat saraqanisajj ovejanaksa ovej awatirinaksa qʼal nakhanti! Naya sapakiw jumar yatiyañatak escapanta” sasa.

17 Uka chachajj janïraw parlañ tukuykänti, ukhamaruw maynejj purinisin akham säna: “Caldeonakajj+ kimsa gruponakar tʼaqjtasaw mä akatjamat jutasin camellonak apasjjapjje, servirinakarojj espadampiw qʼal jiwarayapjje. Naya sapakiw jumar yatiyañatak escapanta” sasa.

18 Uka chachajj janïraw parlañ tukuykänti, ukhamaruw maynejj purinisin akham säna: “Yoqanakamasa phuchanakamasa jilïr jilapan utapanwa manqʼasipkäna, vino umasipkarakïna. 19 Ukhamaruw chʼusa pampat jutir mä jachʼa thayajj mä akatjamat utan pusi esquinanakapar wal thaytʼani, ukhamatwa uka utajj wawanakamar alljjattasin qʼal jiwarayi. Naya sapakiw jumar yatiyañatak escapanta” sasa.

20 Ukapachaw Job chachajj sartasin isip chʼiyjasïna, ñikʼutanakapsa khuchurasïna. Ukatsti qonqortʼasisaw oraqer puriñkam altʼasïna, 21 akham sarakïnwa:

“Nayajj jan kunanikiw nasta,

jan kunanikiw jiwjjarakï.*+

Jehová Diosaw churi,+ Jehová Diosaw apaqaraki.

Jehová Diosan sutipajj jachʼañchatakïskpan” sasa.

22 Taqe ukanakansti, Job chachajj janiw juch lurkänti, janirakiw Diosarus juchañchkänti.

2 Uka qhepatsti kunapachatï cheqpach Diosan wawanakapajj*+ Jehová Dios nayraqatan presentasiñatak mantapkäna+ uka uröjjänwa, Supayajj* jupanak taypiruw Jehová Dios nayraqatan lugarapar saytʼasiñatak mantarakïna.+

2 Ukatjja Jehová Diosajj akham sasaw Supayar* säna: “¿Kawkitsa jumajj jutta?” sasa. Uk satasti Supayajj akham sasaw Jehová Diosar sarakïna: “Nayajj oraq muytanïwit jutaskta, maysat mays uñakipanirakta”+ sasa. 3 Jehová Diosasti akham sasaw Supayar* sarakïna: “¿Kunjamas Job servirijajj uk amuytati? Janiw jupjamajj oraqen utjkiti. Jupajj taqpach chuymamp serviri* cheqap jaqewa,+ nayar ajjsartʼiri, kunatï jan walïki ukats jitheqtataraki. Jumajj jan kuna razonaniw jupar tukjayañ munistajja,+ ukhampachas jupajj taqpach chuymampiw serviskitu”+ sasa. 4 Ukampirus Supayajj* akham sasaw Jehová Diosar säna: “Kunapachatï maynejj niya jiwañan uñjasi ukhajja, vidap* salvasiñatakejj kunanakatï jupan utjki taqe ukanakwa churaspa. 5 Ukampis jichhajj amparam loqatatasajj chʼakhapampi jañchipampi usuchjam, ukatsti jupajj cheqpachapuniw pachpa ajanumar maldisïtam”+ sasa.

6 Ukatjja Jehová Diosajj akham sasaw Supayar* säna: “Jupajj juman amparamankiwa.* ¡Jupan vidapak jan apaqamti!” sasa. 7 Ukatwa Supayajj* Jehová Dios nayraqatat sarjjäna, Job chacharusti kayu plantat pʼeqe puntakamaw wali usuyiri llaganakampi* usuchjäna.+ 8 Ukatjja Job chachajj qhellanak patjjaruw qontʼasïna, mä pʼakit jikʼillit aptasirakïna, ukhamat ukamp jatʼisiñataki.+

9 Qhepatjja warmipajj akham sarakïnwa: “¿Jumajj taqpach chuymampit Diosar serviskakïta? ¡Diosar maldisim ukat jiwam!” sasa. 10 Ukampis jupajj akham sänwa: “Jumajj mä jan amuytʼasir warmjamaw parltajja. Jiwasajj kunatï walïki ukanakwa cheqpach Diosat katoqtanjja, ¿janit kunatï jan walïki ukanak katoqkarakiñäni?”+ sasa. Taqe ukhaman uñjaskasas Job chachajj janiw lakapampejj juch lurkänti.+

11 Job chachan kimsa amigonakapajja, Elifaz+ sat temanita chachasa, Bildad+ sat suhita+ chachasa, Zofar+ sat naamatita chachas Job chachan kunayman jan walinakan uñjasitap yatisajj sapa mayniw lugaranakapat jutapjjäna. Ukatsti jupanakajj juntuk sarañ amtapjjäna, ukhamat Job chachat khuyaptʼayasiñataki, chuymachtʼañataki. 12 Kunapachatï Job chachar jayatpach uñtapjjäna ukhajja, janiw jupätap amuyapkänti. Jupätap amuyjjapjjäna ukhajja, wali jachʼat jachañ qalltapjjäna, isinakapsa chʼiyanoqasipjjänwa, pʼeqenakap patjjarusti laqʼampiw willjjatasipjjarakïna.+ 13 Jupanakasti Job chachamp chikaw paqallqo urunakampi paqallqo arumanakampi pampan qontʼasipjjäna. Janirakiw khitis Job chacharojj kuns kamskänti, jupan wal tʼaqesiskatap amuyapjjatap layku.+

3 Ukanak qhepatjja, Job chachaw parlañ qalltäna, ukatsti kunürutï naskäna uka ururuw maldisïna.*+ 2 Job chachajj akham sänwa:

 3 “Kunürutï naskayäta uka urun chhaqtañapwa nayajj munirista,+

‘¡mä yoqall wawaw nasi!’ sasin maynejj siskäna uka aruman chhaqtañapwa munirista.

 4 Uka urojj chʼamakar tukpan.

Diosas uka urut armasjjpan.

Janipun kuna qhanas uka urur qhantʼpanti.

 5 Kunanakatï mä urur chʼamaktʼayki ukanakay* uka ururojj wiñayatak manqʼantpan.

Mä chʼiyar qenayay uka ururojj imjjatpan.

Ajjsarayir mä chʼamakay uka urun qhanaparojj atipjpan.

 6 Uka arumajj sinti chʼamakar tukuyatäpan.+

Uka arumajj maran utjki uka urunak taypin janikiy kusispanti,

janirak phajjsinak taypins jakhutäpanti.

 7 Cheqpachans uka arumajj saparstʼat uñjaspan,

janirak uka aruman kusisiñat arnaqasitanakas istʼaspanti.

 8 Urur maldisipki ukanakay uka arumarojj maldisipjjarakpan,

jupanakaw Leviatán*+ sat animalarojj kunjam sartayañsa yatipjje.

 9 Willjtapan warawaranakapas chʼamaktʼayatäpan.

Qhanan utjañapsa inamayak suypan,

qhantatin kʼajtaniñapsa janirak uñjpanti.

10 Kuna laykutejj janiw mamajan matrizap jistʼantkänti,+

janirakiw nayranakajat jan waltʼäwinaks imantkänti.

11 ¿Kunatarak nayajj naskayäta ukhajj jan jiwkpachätsti?

¿Kunatarak taykajan matrizapat mistusajj jan jiwkpachätsti?+

12 ¿Kunatsa mamajajj jarphipar ichjjarusisajj

nayar ñuñtʼaypachïtu?

13 Nayasti jan kuna llakiniw jichhajj samartʼaskiriskayäta,+

jan kuna llakinirakiw iktʼasiskiriskayäta,+

14 akapachan reyinakapampi jupanakan amuytʼayirinakapampi.

Jupanakajj lugaranak jupanakatak wakichasipjjäna, uka lugaranakajj jichhajj laqayanakäjjewa.*

15 Jan ukajja qorinïpkäna uka principenakampi,

jupanakan utanakapajj qollqempi phoqantatänwa.

16 ¿Kunatarak nayajj jan sullsutäkpachätjja?

¿Kunatarak jan jiwat naskpachätjja?

17 Jan wali jaqenakas janiw sepulturan llakisjjapjjeti,

qaritanakas ukanwa samartʼapjjaraki.+

18 Taqe preso katuntatanakas ukanwa samartʼapjje.

Janirakiw khitis jupanakarojj trabajipjjañapatak obligjjeti.

19 Ukansti jiskʼas jachʼas igualakiwa,+

esclavos patronapat librëjjarakiwa.

20 ¿Kunatsa Diosajj tʼaqesipki ukanakarojj qhan churpacha,

llakimp sinti aynachtʼatäpki ukanakarus jakañ churpacha?+

21 ¿Kunatsa jiwañ munapki ukanakajj jan jiwapki?+

Jupanakajj kunatï wali valoranïki imantatäkaraki ukanakarjamaw jiwañ jukʼamp thaqapjje.

22 Jupanakajj walpun kusisipjje,

sepultura katupjjatap laykojj jupanakajj wal kusisipjje.

23 ¿Kunatsa Diosajj thakipat saranukki uka jaqerojj qhan churi?

¿Janit Diosajj taqe toqet jupar jarkʼantki?+

24 Llaktʼatakiw nayajj sarnaqta,+

ayqotanakajajj umar uñtataw jalaraki.+

25 Kuntï nayajj wal ajjsarkayäta ukaw nayar pasitu,

kunatï nayarojj ajjsaraykitäna ukaw pasarakitu.

26 Janiw nayatakejj sumankañasa, jan kuna llakin jakañasa, ni samartʼañas utjkiti,

jan waltʼäwinakajj utjaskakiwa”.

4 Ukatsti Elifaz+ sat temanita chachajj akham sasaw sarakïna:

 2 “Maynin parljjayatajj ¿janit pacienciamp istʼkäta?

Ukampis ¿khitirak amukïspasti?

 3 Cheqpachans jumajj waljaniruw cheqañchayätajja,

jan chʼamanïpki ukanakarus chʼamañcharakiyätawa.

 4 Lanktʼaski ukarus arunakamampiw waytirïtajja,

khitinakantï qonqorinakapajj khatatiski ukanakarus chʼamañcharakiyätawa.

 5 Ukampis jichhajj jumaruw ukajj pastamjja, jumaw wali llakitätajja.*

Jumaruw waktʼtamjja, jumaw desanimat uñjastajja.

 6 ¿Diosar wal respetatamajj janit Diosar confiyañatak yanaptʼktamjja?

¿Diosar taqpach chuymamp servitamajj+ janit suytʼañatak yanaptʼktamjja?

 7 Mirä amp suma, amtamaya: ¿khiti jan juchani jaqerak janïr jiwañapäkipan jiwisti?

¿Kunapacharak cheqap jaqenakajj tukjat uñjasipjjesti?

 8 Kuntï nayajj uñjkta ukarjamajja, khitinakatï jan walinak yapuchapki* ukanakasa

khitinakatï jan waltʼäwinak phawapki ukanakasa uka pachparak apthapipjje.

 9 Jupanakajj Diosan phustʼataw jiwapjje,

jupan wal colerasitapatwa chhaqtapjjaraki.

10 Leonajj warariwa, wayna leonajj warartʼarakiwa,

ukampis chʼamani leonanakan laka chʼakhanakapas qʼala tʼunaratawa.

11 Mä leonajj jan kuna manqʼañanïsaw jiwi,

león qallunakajj anarpayatarakiwa.

12 Mayniw jamasat jutasin parlitu,

mayniw jiñchu jakʼat jiskʼat parlitu.

13 Arumarusti kunapachatï nayajj iktʼaskta ukhajja,

jan waltʼayir kunayman amuyunakaw samkanakan jutitu.

14 Wali ajjsarañaw nayarojj khatatiyitu,

taqe chʼakhanakajar wali ajjsarañampi phoqantañkama.

15 Mä espirituw ajanuj patjja pasitu,

ñikʼutajas sayarjjarakiwa.

16 Ukatsti uka espiritojj ukjaruw saytʼi,

ukampis janiw nayajj kunätaps amuykti.

Mä chʼiwiw nayraqatajankaskäna.

Uka cheqan janiw kunas istʼaskänti, ukatsti akham sir mä aru istʼarakta:

17 ‘¿Mä jiwir jaqejj Diosat sipans jukʼamp cheqapäspati?

¿Luriripat sipans mä jaqejj jukʼamp qʼomäspati?’ sasa.

18 Jupajj janiw servirinakapar confiykiti,

angelanakapan* pantjasitanakaps thaqarakiwa.

19 Yamas ñeqʼet lurat utanakan jakasirinakarojj pantjasitanakap jukʼamp thaqani.

Cimientonakapas laqʼa patjjankiwa,+

¡jupanakajj raphaylitonakjamaw tʼalpjat uñjasipjje!

20 Jupanakasti alwajj jakasipkiwa, ukampis jaypʼurojj tʼalpjataw uñjasipjje.

Jupanakajj wiñayatakiw chhaqtapjjani, janirakiw khitis uk amuykaniti.

21 ¿Janit jupanakajj pitanakap* tʼaqaraski uka tinkut carpar uñtasitäpki?

Jupanakajj jan kuna yatiñaniw jiwapjjaraki.

5 ”Mirä amp suma, ¡jawsamaya! ¿Jumar jaysanirejj utjiti?

¿Kawkïr angelarus* yanaptʼayasiñatak jawsasïta?

 2 Chuyma ustʼat sarnaqañasti, jan amuytʼasiri jaqerojj jiwayaniwa,

envidiasiñasti taqe kun creyir jaqerojj jiwayaniwa.

 3 Jan amuytʼasir jaqen suma saphintatap uñjta,

ukampis jupajj jakki uka lugarajj mä akatjamat maldisitaw uñjasi.

 4 Jupan wawanakapajj jan khiti jarkʼaqeriniw uñjasipjje,

jan khitin salvataw jupanakajj markan punkupan taksut uñjasipjje.+

 5 Jupan cosechapsti manqʼat jiwat jaqew manqʼanti,

chʼapinak taypitpachwa apsuraki,

kunanakatï jakañapatak wakiski ukanakajj sipitaruw jaltʼaraki.

 6 Ukampis kunanakatï maynir jan waltʼayki ukanakajj janiw laqʼat jilskiti,

jan waltʼäwinakajj janirakiw oraqet mistkiti.

 7 Kunjamtï ninajj altorupun aqkejja,

ukhamarakiw jaqejj cheqpachans jan walinakan uñjasiñatak nasi.

 8 Ukampis nayatï jumïristjja, Diosaruw nayajj jakʼachasirista,

Diosaruw quejasirista,

 9 khititejj kunayman musparkañanakampi jan amuykañanakampi lurki,

suma luratanakapas jan jaktʼkañäkaraki ukaru.

10 Jupaw oraqpacharojj jall churi,

juparakiw oraqenakarojj umanak apayani.

11 Jupaw humilde jaqerojj jachʼar apti,

juparakiw llakitarojj salvi.

12 Jupaw engañjir jaqen amtanakap jan phoqasiykiti,

ukhamat amparanakapan luratanakapajj jan sumar sarañapataki.

13 Diosaw yatiñan jaqenakarojj jupanakan wakichat pachpa trampapar jaltʼayi,+

ukhamat engañjir jaqenakan amtanakap pantjayañataki.

14 Urunsti jupanakajj wali chʼamakanwa uñjasipjje,

chika urunsti arumäkaspas ukhamaw payinaqapjje.

15 Diosaw jupanakarojj lakapan mä espadanïpki ukanakat salvi,

pobre jaqerusti chʼamanin amparapatwa salvaraki,

16 ukhamat jan khiti yanapirini jaqetakejj mä suytʼäwi utjañapataki,

ukampis jan cheqapar sarnaqer jaqenakan lakanakapajj jistʼantatawa.

17 ¡Diosamp cheqañchayaski uka jaqejj kusisitawa!

Ukhamajj ¡Taqe Chʼamani Diosan cheqañchäwip jan apanukumti!

18 Diosasti maynirojj ustʼayaspawa, ukampis heridarojj chʼoqtʼarakiwa,

jupasti maynirojj tukjiwa, ukampis pachpa amparanakapampiw qollaraki.

19 Jupajj sojjta jan waltʼäwinakatwa jumarojj salvätam,

paqallqöri jan waltʼäwis janirakiw kunsa kamachkätamti.

20 Manqʼañ jan utjkani uka tiempon jupaw jiwañat salvätam,

guerran nuwasiñ tiemponsa juparakiw mä espadan chʼamapat salvätam.

21 Diosaw usuchjir arunakats jarkʼaqätam,+

kunapachatï tukjäwejj jutkani ukhas janiw ajjsarkätati.

22 Tʼunjäwitsa manqʼat jiwañatsa janiw llakiskätati,

salvaje animalanakarus janirakiw ajjsarkätati.

23 Oraqenkir qalanakas janiw kamachapkätamti,

salvaje animalanakas jumampejj sumankapjjaniwa.

24 Juman carpamajj segurötap* yatïta,

pastom uñjasinkäta ukhas janirakiw kunas ukan faltkaniti.

25 Jumajj walja wawanakanïyätawa,

jumat jutir wawanakajj oraqenkir walja pastonakjamäniwa.

26 Juman jiwañamkamajj chʼamanïskakïtawa,

tiempopar apthapiski uka marq marqa granonakjama.

27 Ukajj ukhamäskapuniwa, nanakajj uk sum yatjjatapjjta.

Taqe ukanak amuytʼam, ukarjam lurarakim”.

6 Job chachajj akham sasaw arsurakïna:

 2 “¡Taqe llakinakajajj+ pestʼatakïspa,

jan waltʼäwijamp chik balanza patjjar uchasispa!

 3 Jichhasti taqe ukanakajj lamar qotanakan utjki uka chʼallanakat sipans jukʼamp jathiwa.

Ukatwa nayajj jan suma amuytʼat arunak arsta.+

 4 Taqe Chʼamani Diosaw flechanakapamp flechtʼitu,

uka flechanakan venenop jichhajj umaskarakta.+

Diosat jutki uka wali ajjsarañanakaw naya contra saytʼasipjje.

 5 ¿Salvaje asnonakajj+ pastonïkasat wararipjjani?

Jan ukajj ¿pastonïkasat mä torojj wararini?

 6 ¿Jan saborani manqʼajj jan jayun manqʼasispati?

Jan ukajj ¿malva alin llawsapach saboranïspa?

 7 Janiw nayajj ukanak llamktʼañ munkti.

Ukanakasti nayatakejj tʼamantat manqʼar uñtatawa.

 8 ¡Kuntï nayajj maykta ukajj phoqasikispa,

kuntï munkta uk Diosajj churakitaspa!

 9 ¡Diosajj nayar tukjakitaspa,

amparap loqatatasajj nayar tukjakitaspa!+

10 Ukaw nayarojj chuymachtʼitaspa.

Wal usuyaskasas kusisiñatwa thoqtirista,

kuna laykutejj Santo Diosan+ arunakap janiw nayajj ukhamak apanukkti.

11 ¿Nayajj suytʼaskakiñatakejj chʼamanïtti?+

¿Kuna sumarak nayatak utjaspasti, ukhamat nayan jakaskakiñajataki?

12 ¿Nayan chʼamajajj mä qarqar* uñtatati?

Jan ukajj ¿nayan jañchijajj cobret luratacha?

13 ¿Kunjamatsa naya pachpajj yanaptʼasirïsta,

jan khiti yanaptʼiri utjipansti?

14 Kawkïritejj jaqe masipar munasiñat jan jaytjasiñamp jan uñjki ukajja,+

Taqe Chʼamani Diosar ajjsarañ apanukjjarakiwa.+

15 Pachpa amigonakajas* janiw confiykañäjjeti,+ juyphipachan jalir umanakaruw tukupjje,

kunjamtï juyphipachan jalir umanakajj wañantki ukhama.

16 Uka jalir umanakajj chhullunkayampiw qoñchupti,

uka manqhanwa khunus chullurjjaraki.

17 Ukampis waña pachan janiw umanëjjeti, chhaqtjjarakiwa.

Kunapachatï caloräjje ukhajj wañantjjapjjewa.

18 Thakipajj maysaruw saranukjje,

chʼusa pampar purisajj ina chʼusarukiw tukusjje.

19 Temá+ lugarat walja gruponak viajirinakaw uka umanak thaqapjje,

Saba+ markankir viajirinakajj* uka umanaks thaqapjjarakiwa.

20 Jupanakasti jan payachasis um thaqasajj phenqʼachataw uñjasipjje,

uka cheqakam purisajj chuymas pʼakintataw uñjasipjje.

21 Cheqas jumanakajj ukhamäpjjtaw nayatakejja.+

Nayan ajjsarkañ jan waltʼäwij uñjasajj wal sustjasipjjtajja.+

22 ¿Kuncha nayajj jumanakar mayipjjsma?

Jan ukajj ¿walja utjirinakamatcha kuns wajjtʼasipjjsma?

23 ¿Mä enemigon amparapatti salvatäñ mayipjjsma?

Jan ukajj ¿tʼaqesiyapkitu ukanakatcha salvatäñ mayipjjsma?

24 Kuns nayajj lurta uk sapjjeta, nayajj janiw kamskäsa.+

Pantjasitaj amuyañatak yanaptʼapjjeta.

25 ¡Maynin cheq arsutapajj janiw ustʼayaskiti!+

Ukampis ¿jumanakan cheqañchatanakamajj kuna walirakisti?+

26 ¿Arunakaj cheqañchañti thaqasipkta?

¿Jan kuns kamachtʼirjamäki,+ arunakapas thayan apatäjjaraki uka jaqen arunakapa?

27 Khitin esclavopänis uk yatiñatakejj ¡jumanakajj mä wajchatak* suertenak willtapjjasma!+

¡Pachpa amigonakamarus aljantapjjasmawa!*+

28 Jichhajj kutikipstanipjjam, uñkatapjjarakita,

janiw nayajj pachpa ajanunakaman kʼariskiristti.

29 Mirä amp suma, mayamp amuytʼapjjam, jan nayar juzgasajj pantjasipjjamti.

Jïsa, mayamp amuytʼapjjam, nayajj janiw kuna jan wals lurkti.*

30 ¿Kunatsa jumanakajj jan wals parlkirista ukham amuyapjjta?

¿Janit kunatsa jan waltʼäwin uñjasta ukajj nayatak qhanäki?

7 ”¿Janit aka oraqen mä jiwir jaqen vidapajj mä obligat trabajor uñtasitäki?

¿Janit urunakapajj mä contratat trabajadoran urunakapjamäki?+

 2 Mä esclavor uñtataw jupajj chʼiwirtʼasiñ wal muni,

mä contratat trabajadorar uñtataw pagop suyaraki.+

 3 Jakañ vidajan phajjsinakapajj inamayakiwa,

walja arumanakarakiw wal tʼaqesta.+

 4 Ikiñar mantjjta ukhasti, ‘¿kunapacharak sartjjä?’+ sasaw jisktʼasta.

Ukampis arumajj wali jayäjjewa, willjtakamaw* uksar aksar jaqokipstarakta.

 5 Jañchijajj laqʼokamakiwa, laqʼakamakirakiwa.+

Jañchijajj qarachkamakiwa, jenqʼechrantatarakiwa.+

 6 Urunakajajj sawurin telarapjamaw jukʼamp ratuk saraski,+

urunakajajj jan kuna suytʼañaniw tukusjjaraki.+

 7 Amtapunim, vidajajj thayar uñtatawa,+

nayranakajas janipuniw mayampis kusisiñ uñj-jjaniti.*

 8 Nayar uñjkitu uka nayranakajj janiw jichhajj mayampis uñj-jjetaniti.

Nayranakamajj thaqetaniwa, ukampis nayajj chhaqtjjarakïwa.+

 9 Kunjamtï mä qenayajj chhaqtaski, ratuk chhaqtjjaraki,

ukhamaw Sepulturar* sarki ukajj jan kuttʼanjjeti.+

10 Janiw jupajj utapar mayamp kuttʼkaniti,

janirakiw lugarapankir jaqenakas jupat amtasjjapjjaniti.+

11 Ukhamajj janiw nayajj parlañatak lak lluptʼaskäti.

¡Chuymajan llakisitanakap parlaskakïwa!

¡Wali llakitäsaw nayajj quejasëjja!+

12 ¿Nayajj lamar qotätti, jan ukajj lamar qotankir mä jachʼa animalätcha,

ukhamat nayatak mä guardia uchañamataki?

13 Kunapachatï nayajj ‘ikiñajaw chuymachtʼitani,

ikiñajaw tʼaqesiñajan yanaptʼarakitani’ sasin sista ukhajja,

14 jumajj samkanakampiw wal ajjsarayistajja,

visionanakampiw wal sustjarakistajja.

15 Ukatwa nayajj saman llupjatäsin jiwañ munirista,

jïsa, aka cuerpojat* sipans jiwjjañak munirista.+

16 Nayajj walpun vidajar uñista,+ janiw jukʼamp jakañ munjjti.

Sapak jaytita, urunakajajj samanar uñtatakiwa.+

17 ¿Kunarak jiwir jaqejj jupat llakisiñamatakisti?

¿Kunarak jiwir jaqejj jupat amtasiñamatakisti?+

18 ¿Kunatsa jupar sapa alwa uñakipta?

¿Kunatsa juparojj sapa rato yantʼarakta?+

19 Mirä amp suma, jan uñchʼukjjestati.

¿Janit thusunqallaj* mallintañatakis tiemp churkitäta?+

20 Nayatï juch lurstjja, jaqenakar jakʼat uñjiri+ juma Diosarojj ¿kunjamarak usuchjirismasti?

¿Kunatsa nayamp katjasta?

¿Jumatakejj mä jathi qʼepïtti?

21 ¿Kunatsa juchaj jan perdonista?

¿Kunatsa pantjasitaj jan disculptʼista?

Nayajj niyaw jiwjjäjja, laqʼaruw kuttʼjjarakï.+

Jumajj thaqetätawa, ukampis nayajj chhaqatäjjäwa”.

8 Bildad+ sat suhita+ chachajj akham sasaw sarakïna:

 2 “¿Kunapachkamas jumajj ukham parlaskakïta?+

¡Lakaman arsut arunakajj ina chʼusa arunakakiwa!*

 3 ¿Kunanaktï Juezjamajj amtki ukanak Diosajj maysarut qʼewjani?

Jan ukajj ¿Taqe Chʼamani Diosajj kunatï cheqapäki ukcha maysar qʼewjani?

 4 Yoqanakamaw jupa contra juch lurapjjpacha,

ukatwa kutkatasirïpjjatapat jupanakar castigaraki.

 5 Ukampis jumatï Diosar jakʼachasisma,+

ukatsti Taqe Chʼamani Diosan sinttʼasiñap ruwtʼasirakisma,

 6 jumatï cheqpachapun qʼoma ukhamarak cheqap jaqësmajja,+

jupajj jaysiristamwa,*

kunjamtï nayrajj jakaskayäta ukaruw kuttʼayjjeristam.

 7 Qalltan jumajj jukʼa utjirinikïchiyätasa,

jutïrin wali utjirinëjjätawa.+

 8 Mirä amp suma, nayra jaqenakaruy jisktʼasim,

kunanaktï jupanakan awkinakapajj jikjjatapkäna ukanaksa sum amuytʼarakim.+

 9 Jiwasajj masürukiw nastanjja, janirakiw kuns yatktanti,

kuna laykutejj vidanakasajj aka oraqen mä chʼiwikiwa.

10 ¿Nayra jaqenakajj janit jumar yatichapkätamjja?

¿Janit jupanakajj kuntï yatipki ukanak sapkätamjja?*

11 ¿Papiro* alejj jan siniya* lugaran jilaspati?

¿Mä cañajj jan umampejj jilaspati?

12 Kunapachatï papiro* alimpi cañampejj niya panqarañampïski, janïra khuchuratäkaraki ukhajja,

yaqha alinakat sipans jukʼamp nayraw wañsjjani.

13 Taqe khitinakatï Diosat armasipki ukanakampejj uka pachparakiwa,*

kuntï jan wali* jaqejj suyki ukajj janipuniw phoqaskaniti.

14 Jupan confiyatapajj inamayakiwa,

jupan confiyatapajj mä kusikusin simpapar* uñtasitakiwa.

15 Jupajj kusikusin simpaparuw* apoytʼasini, ukampis uka simpajj tʼaqartaniwa.

Jupajj uka simparuw katthapisiñ yantʼani, ukampis uka simpajj janiw aguantkaniti.

16 Jupasti lupinjj mä chʼojjña alikiwa,

ramanakapajj jardín taypiruw saratati.+

17 Mä qala montonanjja saphinakapajj kʼanantasiwa,

qalanak taypinsti mä uta thaqaraki.*

18 Ukampis lugarapat apsutäjjani ukhajja,

uka lugarajj janiw mayampis jupar katoqañ munjjaniti, ‘janiw nayajj jumar uñtʼksmati’+ sasaw sarakini.

19 Jïsa, ukhamaw jupajj chhaqtjjani.*+

Ukatsti yaqha alinakaw laqʼat jilsunipjjani.

20 Cheqpachansa Diosajj taqpach chuymamp servir* jaqenakarojj janiw apanukkaniti,

jan walinak lurir jaqenakarusti janiw yanaptʼkaniti.*

21 Diosasti wasitat jumarojj lartʼayätam,

wasitatarak wali kusisiñampi arnaqasiyätam.

22 Uñisirinakamajj phenqʼachatäñamp isthapiyatäniwa,

jan wali jaqenakan carpapajj wiñayatakiw chhaqtarakini”.

9 Job chachajj akham sarakïnwa:

 2 “Jïsa, nayajj ukhamätap sum yatta.

Ukampis ¿kunjamarak mä jiwir jaqejj Dios nayraqatan razonanïspasti?+

 3 Maynitï Diosamp juicionkañ munchejja,+

janiw jupajj Diosan 1.000 jisktʼanakapat ni mä jisktʼaparus jaysañ puedkaspati.

 4 Jupajj chuymapan yatiñaniwa, wali chʼamanirakiwa.+

¿Khitis jupa contra saytʼasin jan usuchjatäkaspa?+

 5 Jupajj qollunakwa onjjtayi, janirakiw khitis uk yatkiti,

jupajj colerasiñapanwa qollunak jaqokipstayi.

 6 Jupajj oraq khatatiyasaw lugarapat onjjtayi,

ukatwa columnanakapajj khatatiraki.+

 7 Jupaw intirojj jan qhanañapatak ordeni,

jupaw warawaranakan qhanaps imanti.+

 8 Jupaw alajjpachanak mä telar uñtasit janatati,+

jupaw lamar qotan jachʼa oladanakap patjjan sarnaqe.+

 9 Jupaw Ash,* Kesil,* Kimá* sat warawaranak* luri,+

juparakiw aynach toqenkir* warawaranak luri.*

10 Jupaw kunanakatï jachʼäki jan yatjjatkañäki ukanak luri,+

juparakiw jan jaktʼañjamäki uka musparkañanak luri.+

11 Jupajj naya jakʼaj pasi, ukampis janiw jupar uñjañ puedkti.

Jupajj nayar pasakipasaw nayrankjje, ukampis janiw khitïtaps amuykti.

12 Kunapachatï jupajj kuns katunti ukhajja, ¿khitirak juparojj jan churañ munaspasti?

¿Khitirak juparojj ‘kunsa luraskta’ saspasti?+

13 Diosajj janiw colerasitap aguantaskaniti.+

Rahaban*+ yanapirinakapas Dios nayraqatanwa altʼasipjjani.

14 ¡Yamas jupar jayskä ukhajj jukʼampïñapawa!

¡Jupampi jiskhisiñatakejj wali amuyumpiw arunak ajlliñajäspa!

15 Nayajj razonanïkirista ukhasa, janiw jupar jayskiristti.+

Juezajarojj* nayat khuyaptʼayasiñapatakikiw wal ruwtʼasirista.

16 Nayatï jupar jawsiristjja, ¿jupajj jaysanitaspati?

Janjakiw jupajj arojj istʼkaspati,

17 kuna laykutejj jupaw nayar mä jachʼa thayampi tʼaqesiyitu,

jan razonanirakiw tʼaqesiñanakaj jiljjattayi.+

18 Jupajj janiw samsuykituti.

Jupajj jan waltʼäwinakampiw phoqantaskakitu.

19 Nayatï chʼamanïñat parliristjja, Diosaw jukʼamp chʼamanejja.+

Nayatï kunatï cheqapäki ukat parliristjja, Diosajj akham siwa: ‘¿Khitirak nayarojj cuenta mayitaspasti?’* sasa.

20 Nayajj razonanïskiristsa pachpa lakajaw juchañchitaspa.

Taqpach chuymampis jupar sirvkäjja,* jupajj juchan uñstayitaspa.

21 Taqpach chuymampis jupar sirvkäjja,* kunas nayarojj pasitani uk janiw yatiskti,

nayajj janiw jakañ munjjti.

22 Taqe kunas pachpakïskiwa, ukatwa nayajj akham sista:

‘Jan juchanirus* jan wali jaqerus igualak jupajj tukji’ sasa.

23 Mä akatjamat chhaqtayir umanakatï maynirojj mä akatjamat jiwayaspajja,

jupajj jan juchan jaqen tʼaqesitapat burlasispawa.

24 Oraqejj jan wali jaqenakan amparapar katuyatawa.+

Jupaw juezanakan nayranakaps* tapanti.

Janitï jupäkaspajj ¿khitirak uk luraspasti?

25 Jichhasti urunakajajj mä tʼijurit sipans jukʼamp ratukiw tʼijuski.+

Nayasti janipuniw kunapachas kusisiñ uñjawaykti.

26 Urunakajajj soqos lawat lurat botenakar uñtasitaw ratuk sarjje,

kunjamtï pakanakajj mä animalar katjañatak ratuk jaljjatki ukhama.

27 Nayatï sirista: ‘Llakinakaj armasjjäwa,

ajanujajj janiw llakitäjjaniti’ sasinjja,

28 nayan taqe llakinakaj laykojj ajjsaraskakiristwa,+

janirakiw nayarojj jan juchanirjam uñjkitasmati.

29 Nayajj juchaniw uñjasirista.*

Ukhamajj ¿kunatakirak jan juchanïtaj uñachtʼayañatak chʼamachasïsti?+

30 Nayatï khunu umampi jareqasirista,

amparanakajsa lejiampi* qʼomachasirista ukhajja,+

31 jumajj ñeqʼerar mä pʼiyaruw chhaqantayitasma,

ukhamatwa pachpa isinakajas nayat ajjtasipjjetaspa.

32 Jupajj janiw nayjam jaqëkiti, ukhamat jupar jaysañajataki,

ukhamat panpachani mä juicior sarapjjañajataki.+

33 Nanak panin lanti mä amtar puriñapatakejj janiw khitis utjkiti,

nanakatak mä juezjam saytʼañapataki.

34 Jupatï nayar jan jukʼamp castigjjetaspa,*

janirak kuna ajjsarkañanakampis jukʼamp sustjkitaspa ukhajja,+

35 nayajj jan ajjsarasaw parlirista,

cheqas ajjsarañamp parlañajj janiw nayan utjkiti.

10 ”Janiw nayajj jakañ munjjti.+

Nayajj llakinakaj qhanstayäjja.

¡Nayajj qhawqha llakitätsa ukwa parlarakëjja!

 2 Diosarojj akham säwa: ‘Jan juchañchistati.

Kunatsa naya contra saytʼaskta ukay qhanañchita.

 3 ¿Kun jikjjatañ laykus tʼaqesiyista?

¿Amparanakamampi lurkta ukarut uñista?+

Ukañkamajj ¿jan wali jaqenakan amtanakapti chʼamañcharakta?

 4 ¿Jumajj jaqe nayranïtati?*

Jan ukajj ¿kunjamtï mä jiwir jaqejj uñjki ukhamcha uñjarakta?

 5 ¿Juman urunakamajj jiwir jaqenakan urunakapjamati?

Jan ukajj ¿maranakamajj mä jaqen maranakapjamacha?+

 6 Ukhamat ¿nayan pantjasitaj yatjjatañamataki

ukhamarak juchaj thaqaskakiñamataki?+

 7 Jumajj yatisktawa, janiw nayajj juchanïkti,+

janirakiw khitis amparamat salvkitaspati.+

 8 Pachpa amparanakamaw nayarojj lurasitu,+

ukampis jichhajj qʼal tukjañ munistajja.

 9 Mirä amp suma, amtasimaya. Jumaw ñeqʼet luristajja,+

ukampis jichhajj laqʼaruw kuttʼayañ munistajja.+

10 ¿Janit lecher uñtat warjjatasajj

mä quesor uñtat cuajtʼaykista?

11 Jumajj jañchi lipʼichimpi jañchimpi isthapiyistajja,

maypacharojj chʼakhanakampi ankunakampi luristajja.+

12 Jumaw jakañ churistajja, munasiñat janiw jaytjkistati,

nayan vidaj* wali amuyumpiw imtajja.+

13 Ukampis jumajj jamasatwa nayar jan walinak lurañ amttajja.*

Nayajj yattwa, taqe akanakajj jumatwa juti.

14 Nayatï juch luriristjja, jumajj uñjitasmawa,+

ukatsti janirakiw pantjasitanakaj perdonkitasmati.

15 Nayatï juchanïstjja, ¡ay kunakïkirista!

Ukampis nayatï jan juchanïkiristjja, janiw pʼeq waytkiristti,+

kuna laykutejj nayajj wal phenqʼasta, wal tʼaqesirakta.+

16 Nayatï pʼeq waytiristjja, jumajj mä leonar uñtataw manqʼantañatak katuntitasma,+

ukatsti nayarojj wasitat chʼamamamp usuchjitasma.

17 Jumajj machaq testigonak naya contrajj uñstaytajja,

naya contrajj jukʼampiw colerastajja,

nayasti kutin kutiniw jan waltʼäwinakan uñjasirakta.

18 Ukhamajj ¿kunatarak mamajan matrizapat apsustasti?+

Nayajj janïr khitin uñjkataw jiwjjañ muniriskayäta. 

19 Janis kunapachas utjkiriskayäta ukhamäspänwa.

Nayajj mamajan matrizapat cheqakwa sepulturar apat uñjasiriskayäta’.

20 ¿Janit nayan urunakajajj jukʼakïki?+ Diosajj sapak jaytitpan.

Jupajj maysar uñtpan, ukhamat nayajj chʼam katjjatañajataki.*+

21 Nayajj jan kuttʼankä uka lugararuw sarjjä,+

wali chʼamakapunïki* uka oraqeru,+

22 uka oraqejj wali chʼamakampi phoqantatawa.

Uka oraqensti chʼamak chʼiwimpi pantjasiñampiw jilanki,

qhanas chʼamakar uñtasitawa”.

11 Zofar+ sat naamatita chachajj akham sasaw sarakïna:

 2 “¿Taqe uka arunakamajj janit jaysatäkani?

Jan ukajj ¿wal parlasach jumajj razonanïyäta?*

 3 ¿Juman chʼusa arunakamampit jaqenakar amuktʼayäta?

¿Janit khitis jumarojj sawkasitanakamat toqenoqkätam?+

 4 Jumajj akham sistawa: ‘Yatichäwinakajajj qʼomawa,+

Diosajj qʼoma jaqetwa nayar uñjitu’+ sasa.

 5 ¡Ukampis Diosajj parlakispa,

jumatakejj lakap jistʼarakispa!+

 6 Jupasti kunanakatï yatiñanïñat imantatäki ukanakwa qhanañchiristam,

yatiñanïñajj kunayman toqetwa uñjasispa.

Ukhamatwa Diosajj juman yaqhep pantjasitanakam armasjjatap amuyasma.

 7 ¿Diosan yatiñapat jumajj yatjjatasmati?

¿Taqe Chʼamani Diosat taqe kunti yatjjatasma?*

 8 Yatiñanïñajj alajjpachat sipans jukʼamp altonkiwa. ¿Kunsa jumajj yatisma?

Yatiñanïñajj Sepulturat* sipans jukʼamp manqhankiwa. ¿Kunsa jumajj yatisma?

 9 Yatiñanïñajj oraqet sipans jukʼamp jachʼawa,

lamar qotat sipans jukʼamp anchorakiwa.

10 Diosatï pasakipasin maynir katuntaspa, ukatsti mä juicior aparakispa,

¿khitirak jupar jarkʼaspasti?

11 Diosajj kunapachas jaqenakajj engañasipki uk yatiwa.

Kunapachatï jupajj kuna jan walsa uñji ukhajja, ¿janit jankʼak kuns lurkani?

12 Kunapachatï mä salvaje asnojj mä jaqe wawachasispa,*

ukhakiw mä jan amuytʼasir jaqejj amuytʼasispa.

13 ¡Jumatï chuymam wakichtʼasma,

Diosarus oración lurarakisma!*

14 Juman amparamatï jan wal luraskchi ukhajja, jumat jayarstʼayam,

janirak carpanakamans kunatï jan cheqapäki ukanak utjayamti.

15 Ukapachaw jumajj jan phenqʼasis pʼeqem waytasma,

jan kun ajjsarasaw sum saytʼasirakisma.

16 Ukapachaw juman llakimat armasjjäta,

kunjamtï aynachar sarir umajj pasawayjje ukhamwa llakimat armasjjäta.

17 Juman vidamajj chika urut sipansa jukʼamp qhanäniwa,

chʼamakapas alwa qhanar uñtatäniwa.

18 Suytʼäwi utjatap laykojj janiw kunats llakisjjätati,

taqe toqer uñatatasisajj jan kun ajjsarasaw ikintjjarakïta.

19 Jan khitin ajjsarayataw jumajj ikintjjäta,

waljanirakiw jumamp khuyaptʼayatäñ thaqapjjani.

20 Ukampis jan wali jaqenakan nayranakapajj juyktʼaniwa,

janiw kawkir escapañs puedipkaniti,

jupanakajj jiwañak suyjjapjjani”.+

12 Ukatsti Job chachajj akham sarakïnwa:

 2 “¡Cheqas jumanakaw yatipjjtajja,*

jiwjjapjjäta ukhajj janiw ni mä yatiñan jaqes utj-jjaniti!

 3 Ukampirus nayajj amuytʼasirirakïtwa.*

Jumanakatjja janiw minusäkti.

¿Khitirak kunanaktï sapkta ukanak jan yatispasti?

 4 Amigonakajas nayat larusipjjewa,+

kuna laykutejj Diosaruw nayajj artʼasta, nayar jaysaniñap suyarakta.+

Mä jan juchani cheqap jaqejj larchʼukitaw uñjasi.

 5 Jan kunats llakisiri jaqejj jan walinakamp tʼaqesipki ukanakarojj uñisiwa.

Khitinakatï jan waltʼäwinakan uñjasipki ukanakakis ukhaman uñjasipkaspa ukhamwa jupajj amuyi.

 6 Lunthatanakajj sumakiw utanakapan jakasipjje,+

Diosar colerayirinakas jan kuna llakiniw jakasipjjaraki.+

Jupanakasti adorapki* uka idolonakarojj amparanakaparuw apnaqapjje.

 7 Jichhasti mirä amp suma, animalanakar jisktʼasim, jupanakaw yatichapjjätam,

jamachʼinakarus jisktʼasirakim, jupanakaw yatiyapjjätam.

 8 Jan ukajj kunanakatï oraqpachan utjki ukanak sum uñakipam, jupanakaw yatichapjjätam.

Lamar qotankir chawllanakarus sum uñakiparakim, jupanakaw kunatï cheqäki uk sapjjätam.

 9 ¿Khitirak taqe uka luratanakat jan yatkisti,

Jehová Diosan amparapamp luratätapsti?

10 Jupan amparapankiwa taqe jakirinakan vidapasa,

taqe jaqenakan samanapasa.*+

11 ¿Janit jiñchojj arunak amuytʼki,

kunjamtï lajjrajj manqʼanak malltʼki ukhamjja?+

12 ¿Janit jilïr jaqenakajj yatiñanïpki?+

¿Janit walja urunak jakir jaqenakajj amuytʼasirïpki?

13 Jupansti yatiñanïñampi chʼamanïñampiw utji,+

jupajj amuytʼasiriwa, kuntï jupajj amtki uks phoqarakiniwa.+

14 Kunapachatï jupajj mä kuns tinkuyi ukhajj janiw mayampis ukajj saytʼayatäkaspati,+

kuntï llawintki uksa janirakiw khiti jaqes llawirkaspati.

15 Kunapachatï jupajj jall jan puriyjje ukhajja, taqe kunaw wañsjje.+

Kunapachatï jall wal purintayi ukhajja, oraqejj umakamakëjjewa.+

16 Jupanjja chʼamanïñampi yatiñanïñampiw utji.+

Jupan amparapankiwa saranukki ukasa, saranukuyki ukasa.

17 Jupaw amuytʼayirinakarojj qʼara kayu sarnaqayi,*

juparakiw juezanakarojj jan amuytʼasir jaqenakar tukuyi.+

18 Jupaw reyinakan uchat cadenanak jarari,+

jupaw reyinakan cinturanakapar mä cinturonamp chinuntaraki.

19 Jupaw sacerdotenakarojj qʼara kayu sarnaqayi,*+

apnaqañan suma saytʼatäpki ukanakarus lugaranakapat apaqaraki.+

20 Confiykañ amuytʼayirinakan arunakapsa amuktʼayiwa,

jilïr jaqenakarus* jan amuytʼasirinakaruw tukuyi.

21 Jupaw marka apnaqerinakarus jiskʼachi,+

wali chʼamaninakarus jan chʼamanir tukuyi.*

22 Juparakiw chʼamakan imantatäki ukanaksa qhanstayi,+

wali manqhankiri chʼamaka lugaranakarus qhanampiw qhantʼayaraki.

23 Jupaw markanakarojj tʼunjañatak wali chʼamanir tukuyi,

yaqha markanakar preso apatäpjjañapatakis jachʼa markanakar tukuyi.

24 Jupaw marka pʼeqtʼirinakarojj amuytʼasirïñ* apaqe,

jan thakini wasaranakanwa jupanakarojj mä cheqat yaqha cheqan sarnaqayaraki.+

25 Jupanakasti chʼamakanwa payinaqapjje,+ kawkjantï qhanajj jan utjki uka cheqana,

jupanakarojj umat jaqenakar uñtasitaw uks aks sarnaqayi.+

13 ”Ukhamäskapuniwa, nayranakajajj taqe akanakwa uñji,

jiñchunakajas istʼiwa, ukatsti amuyaraktwa.

 2 Kuntï jumanakajj yatipkta ukanaksa yatiraktwa,

janirakiw jumanakat minusäkti.

 3 Ukampis nayajj Taqe Chʼamani Diosampiw parlañ munirista,

Dios nayraqatanwa naya pachpa arjjatasiñ munirista.+

 4 Ukampis jumanakajj kʼarinakampiw qʼañuchapjjestajja,

taqe jumanakajj jan kunatak serviri qollirinakäpjjtawa.+

 5 Jumanakatï jan kun arsus amukïpjjasmajja,

yatiñanïpjjatam uñachtʼayapjjasma.+

 6 Mirä amp suma, kunanaktï nayajj arskä ukanak istʼapjjeta,

ruwtʼasitanakajs istʼapjjakitaya.

 7 ¿Jumanakajj Diosan sutipjjarut jan cheqapäki uka juchañchir arunak parlapjjäta,

jupan sutipjjaruch kʼarinak parlapjjäta?

 8 ¿Jupa toqetti saytʼasipjjäta?

¿Jumanakajj cheqpach Diosar arjjatañti yantʼapjjäta?

 9 Diosatï jumanakar uñakipapjjeristam ukhajj ¿jupajj jumanakat kusisispati?+

¿Kunjamtï mä jaqer engañaski ukhamti juparojj engañapjjasma?

10 Jumanakatï engañonakampi Dios toqet saytʼapjjäta, uk imtʼañs munapjjarakïta ukhajja,+

jupajj toqenoqapjjätamwa.

11 ¿Janit jupan jachʼa Diosätapajj jumanakar wal ajjsarayapkätamjja?

¿Janit jupan wal ajjsarayañapajj jumanakar katuntapkätamjja?

12 Jumanakan yatiñani arunakamajj* qhellar uñtat säwi arunakakiwa,

arsutanakamajj ñeqʼet lurat fácil pʼakisir escudonakar uñtasitakiwa.

13 Naya nayraqatan amukïpjjam, ukhamat parlañajataki.

¡Kunatï nayar pasañapäki ukajj pasitpan!

14 ¿Kunatsa naya pachpajj niyapun vidaj aptʼasta?*

¿Kunatsa nayajj niya jiwañan uñjasta?

15 Diosajj jiwaykchitaspasa, nayajj jupar confiyaskakiristwa,+

jupa nayraqatanwa jan juchanïtaj uñachtʼayirista.

16 Jupasti nayan salvirijaruw tukurakispa,+

kuna laykutejj janiw khiti jan wali jaqes* jupa nayraqatankkaspati.+

17 Arunakaj wali amuyumpi istʼapjjam.

Kuntï arskä uk istʼapjjam.

18 Jichhajj uñjapjjam, juicioj qalltañapatakiw nayajj wakichtʼasta.

Razonanïtajs yatiraktwa.

19 ¿Khitirak nayamp jiskhisispasti?

¡Nayajj amukïrista ukhajj jiwjjeristwa!*

20 Diosajay, nayajj pä toqetwa jisktʼasiñ munirisma,*

ukhamat jan mayampis jumat imantasjjañajataki:

21 jathi amparam nayat apaqtʼasikitaya,

jumar ajjsarañas janirak nayar sint ajjsarayitpanti.+

22 Jum nayraqat arsum, nayasti jaysarakïmawa,

jan ukajj nayar parlayita, jumasti nayaruw jaysarakitäta.

23 ¿Kunas nayan pantjasitanakajasa juchanakajasa?

Jan wal luratajsa juchajsa uñachtʼayita.

24 ¿Kunatsa jumajj ajanum imantasta?+

¿Kunatsa nayarojj enemigomarjam uñjista?+

25 ¿Thayan apat mä laphirut sustjañ munta?

Jan ukajj ¿mä waña pajaruch arknaqañ munta?

26 Jumajj naya contra arsutanak qellqaskaktawa,

wayna tiempojan juchanak luratajatwa tʼaqesiyistajja.

27 Jumaw kayunakaj cepor* katuntayistajja,

taqe thakinakajwa uñakiptajja,

kayu taktʼatanakajsa mayat maya arktaraktajja.

28 Ukhamasti jaqejj* ñusantiwa, kunjamtï mä kunas ñusantki ukhama,

thuthan tukjat isir uñtata.

14 ”Warmit nasiri jaqejja,

jukʼa tiempokiw jaki,+ vidapajj jan waltʼäwinakamp phoqantatarakiwa.*+

 2 Jupajj mä panqarar uñtataw jilsu, ukatsti wañsjjarakiwa.*+

Jupajj mä chʼiwir uñtataw pasakiptasin chhaqtjjaraki.+

 3 Ukhampachas jumajj juparuw uñtantajja,

ukatsti mä juicioruw jupar aparaktajja.*+

 4 ¿Khitirak jan qʼomäki ukat kunatï qʼomäki uk utjayaspasti?+

¡Janiw khitis puedkaspati!

 5 Jaqen urunakapatï amtatäjjchejja,

phajjsinakapajj juman amparamankarakispawa.

Jumasti kawkikamas jupajj purini uk amtjjtawa, ukhamat jupajj jan jukʼamp khurir pasañapataki.+

 6 Juparojj jan jukʼamp uñtjjamti, ukhamat samartʼañapataki,

pago katoqeri mä trabajadorar uñtata jurnäl trabajop sumak tuktʼayjjani ukhakama.+

 7 Mä qoqatakis* suytʼañajj utjarakiwa.

Khuchoqatäkani ukhas wasitat jilsunini,

jiskʼa ramanakapas jilaskakiniwa.

 8 Saphinakapatï oraqen achachiptjjaspa,

khuchoqat qoqan* jiltʼir jiskʼa troncopas oraqen wañsjjarakispa ukhajja,

 9 mä jukʼa uma muktʼasakiw jilsuni,

mä machaq alir uñtataw ramanakapas wal jilantarakini.

10 Ukampis jaqejj jiwjjasajj jan chʼamanikiw jaqosjje.

Kunapachatï mä jaqejj jiwjje ukhajj ¿kawkirus jupajj sarjje?+

11 Umanakajj lamar qotat chhaqtjjewa,

mä jawiran umanakapas chʼumantjjasajj wañsjjarakiwa.

12 Mä jaqejj ukhamarakiw iktʼasajj jan mayamp sartjjeti.+

Alajjpachajj utjkani ukhakamajj janiw jupajj sartkaniti,

janirakiw khitis juparojj ikit sartaykaniti.+

13 ¡Mirä amp suma, Sepulturaruy* imantjjeta!+

¡Juman colerasiñamajj pasjjani ukhakamay imantjjeta!

¡Nayarojj mä tiempoy churita, ukatsti nayat amtasirakita!+

14 Mä jaqetï jiwaspajja, ¿mayamp jakaspati?+

Kunapachkamatï nayajj esclavökä ukhakamaw suyäjja,*

nayar salvapkitani ukhakama.+

15 Jumajj jawsitätawa, nayasti jaysarakïmawa.+

Jumaw pachpa amparanakamamp luristajja, ukatwa wasitat wal uñjañ munitäta.

16 Ukampis jichhajj taqe kuntï nayajj luraskta ukakwa uñchʼuktajja,

jucha luratajak uñchʼukisktajja.

17 Jan wal luratajajj mä bolsar wali suma chinuntatawa,

nayan pantjasitanakajsti mä colamp lipʼthapiyasaw imaraktajja.

18 Kunjamtï mä qollojj allitattasajj qʼal tukuski,

mä qarqajj* lugarapat jaqoqtjjaraki,

19 kunjamtï umanakajj qalanakar merqʼeptayki,

wali chʼamampi jalir umanakapas oraqen laqʼanakap apasjjaraki,

uka pachparakwa jumajj jiwir jaqen suytʼañap tukjaraktajja.

20 Juparojj jiwañapkamaw apnaqtajja,+

jupan uñnaqapsa cambiaraktawa, sepulturkamaw khitjjaraktajja.

21 Yoqanakapajj jachʼañchatäpjjewa, ukampis jupajj janiw uk yatkiti.

Jupanakajj jiskʼachatäpjjewa, ukampis jupajj janiw uk amuykiti.+

22 Jupajj jakaski ukhakiw tʼaqesi,

jupajj jakaski ukhakiw jacharaki”.

15 Elifaz+ sat temanita chachajj akham sarakïnwa:

 2 “¿Mä yatiñan jaqejj chʼusa arunakampi* jaysaspati?

Jan ukajj ¿inti jalsu toqet jutir thayampich purakap phoqantani?

 3 Aleq arunakamp cheqañchañajj inamayakiwa,

aleq parlañajj janiw kunans yanaptʼkarakiti.

 4 Diosar ajjsarañajj janis wali valoranïkaspa ukhamwa jumajj uñjtajja,

mayninakan Diosat lupʼipjjañapsa* jarkʼaraktawa.

 5 Juman arunakamajj juchanïtamwa uñachtʼayi,*

jumajj engañjir arunakamp parlañ ajlliraktajja.

 6 Juman pachpa lakamaw juchañchasktamjja, janiw nayajja.

Pachpa lakamaw juma contra qhanañcharaki.+

 7 ¿Taqe jaqet sipans jumat nayraqat nasta?

Jan ukajj ¿jumach jiskʼa qollunakat sipans nayraqat nasirakta?

 8 ¿Diosajj alajjpachanakan parlki ukanak istʼasmati?

Jan ukajj ¿juma sapakich yatiñanïtajja?

 9 ¿Nanakat sipans kunrak jumast jukʼamp yattasti?+

¿Nanakat sipans kunrak jumajj jukʼamp amuytasti?

10 Janqʼo ñikʼutaninakasa jilïr jaqenakasa nanak taypinkaskiwa,+

jupanakajj tatamat sipans jukʼamp jilïr jaqenakäpjjewa.

11 ¿Janit Diosan chuymachtʼatapajj jumatak walïki?

¿Janit suma qoña arunakamp parlapktam ukas jumatak walïki?

12 ¿Kunatsa jumajj chuymamamp apnaqayasta?

¿Kunatsa nayramajj wali colerat uñnaqe?

13 Juman chuymamajj Dios contrawa,

ukatwa jumajj ukham arunak lakamat mistuytajja.

14 ¿Kunjamarak mä jaqejj qʼomäspasti?

¿Kunjamarak warmit nasir jaqejj cheqap jaqëspasti?+

15 Diosajj janiw angelanakapar* confiykiti,

alajjpachanakas janiw nayranakapatakejj qʼomäkiti.+

16 ¿Kunjamarak mä ajjtaskaña jan walinak luriri jaqer confiyanisti?+

¡Uka jaqejj kunatï jan walïki ukanak wal lurañ muni, kunjamtï umat pharjat* jaqejj um wal umtʼañ munki ukhama!

17 ¡Nayaw jumar may säma, istʼita!

Kuntï nayajj uñjkta uk yatiyäma,

18 kuntï yatiñani jaqenakajj cuentapki, janirak imantapki ukanaka,

jupanakajj tatanakapatwa ukanak katoqapjjaraki.+

19 Jupanakarukiw oraqejj churasïna,

janirakiw mä extranjeros jupanak taypi paskänti.

20 Jan wali jaqejj taqe urunakapanwa jan walinakamp tʼaqesi,

jakañ vidapan taqe maranakapanwa llakinakan uñjasi.

21 Jiñchunakapan ajjsarkañ suynatapaw istʼasi,+

sumankañ tiemponsti lunthatanakaw jupar jaljjatapjje.

22 Kunjamsa jupajj chʼamakat escapani uk janiw creykiti,+

jupasti mä espadampi jiwayatäñatak imatawa.

23 Jupasti manqʼa* thaqasaw muyuski, ‘¿kawkinsa utji?’ sarakiwa.

Jupajj chʼamaka urun jakʼankjjatap yatirakiwa.

24 Tʼaqesiñasa llakisiñasa wal jupar ajjsarayi,

kunjamtï mä reyejj ratuk katuntañatak jutki ukhamaw jupa contrajj jutapjjaraki.

25 Niyakejjay jupajj Dios contra amparap aytchejja,

Taqe Chʼamani Diosaruw qallasiñ yantʼaraki.*

26 Jupajj jan istʼasisaw jupa contra tʼiju,

chʼamani thuru* escudopampi.*

27 Jupan ajanupajj likʼintatawa,

purakapas jachʼarakiwa.

28 Jupajj tʼunthapitäkani uka markanakanwa jaki,

jan khitis jakjjani uka utanakana,

ukampis ukanakajj qala montonanakar tukuyatäniwa.

29 Janiw jupajj qamirir tukkaniti, janirakiw walja utjirinakapsa imkataskaniti,

ni utjirinakapas oraqpachar saratatkaniti.

30 Jupajj janiw chʼamakat escapkaniti.

Jupasti kunjamatï mä qoqan* jiskʼa ramapajj ninamp nakhantatäki ukar uñtasitäniwa,

Diosan lakapan phustʼataw jupajj chhaqtjjarakini.+

31 Jan jupa pachpajj engañaspanti, janirak kunatï jan servirïki ukar confiyaspanti,

kuna laykutejj jan servirïki ukarakwa jupajj katoqani. 

32 Ukasti janïra urupäkipanwa pasani,

ramanakapas janipuniw panqarkaniti.+

33 Jupajj kunjamtï mä uvas alejj janïr poqorkipan uvasanakap jalaqtayki ukhamäniwa,

kunjamtï mä olivo qoqan* panqaranakapajj willirtki ukhama.

34 Jan wali jaqenakan* tantachtʼasitapajj jan kunatak serviriwa,+

ninaw qollqe chilltayasirinakan carpanakap nakhantarakini.

35 Jupanakajj jan walinakwa pʼeqenakapan amuyapjje, kunatï mayninakar jan waltʼayki ukanakwa lurapjjaraki,

chuymanakapansti kunatï jan walïki ukanakwa amtapjjaraki”.

16 Job chachajj akham sarakïnwa:

 2 “Nayasti nayrajj ukhamanak istʼarakiyätwa.

Ukampis ¡taqe jumanakajj chuymachtʼañat sipans jukʼamp llakisiyapjjestajja!+

 3 ¿Chʼusa arunakajj tukusjjaniti?

Elifaz, ¿kunatsa nayarojj ukham parlista?

 4 Nayajj jumanakjamaw parlarakirista.

Jumanakatï nayjam tʼaqesipjjasmajja,

nayajj kunaymaninak jumanak contrajj parlirista,

pʼeqejsa jumanakatakejj khiwisiristwa.+

 5 Ukampis janiw uk lurkiristti, antisas lakajampiw jumanakarojj chʼamañchtʼapjjerisma,

nayan suma arunakajajj chuymachtʼapjjeristamwa.+

 6 Nayatï parläjja, llakijajj janiw tʼakurkaniti.+

Nayatï jan parlkäjja, llakijajj janirakiw minustʼkaniti.

 7 Ukampis jichhajj jan chʼamaniruw Diosajj tukuyitu.+

Jupajj taqe utajankirinakaruw* qʼal tukji.

 8 Ukhamarus jumajj* katuntistawa, ukajj mä testigoruw tukuraki.

Nayan wali tʼukhätajasti,* kunjamtï mä testigojj qhanañchañatak saytʼki ukhamarakiw naya contra saytʼasin qhanañchi.

 9 Jupan colerasiñapajj jiskʼa jiskʼaw tukjitu, jupajj nayatak wali chuyma ustʼatawa,+

naya contraw laka chʼakhanakap tʼurusi.

Naya contra saytʼirejj uñisiñampiw uñtanitu.+

10 Jaqenakajj naya contraw lakanakap wali jachʼa ansatatapjje,+

uñisiñampiw ajanut tʼajjllintapjjetu.

Naya contrajj waljaniw jupanakajj tantachtʼasipjje.+

11 Diosajj waynitunakan amparaparuw katuyitu,

jan wali jaqenakan amparanakaparuw nuktʼitu.+

12 Nayajj janiw kunats llakiskayätti, ukampis jupaw nayarojj tukjitu.+

Jupajj kunka qhepäjjat katuntasaw usuchjitu,

jupajj nayampiw katjasiraki.

13 Jupan flechtʼañatak arco apnaqerinakapajj nayaruw muyuntapjjetu.+

Jupajj riñonanakaj passuyitu,+ janirakiw sinttʼaskituti.

Jupajj oraqeruw vesiculajan umap warti.

14 Jupasti nayarojj mä perqarjamaw kutin kutin qʼasjitu.

Jupajj guerran nuwasiri jaqjamaw naya toqer jankʼak juti.

15 Nayasti jañchejj imtʼasiñatakejj llakisiñ isi* chʼuktʼasta,+

nayajj sinti jan walinkapuntwa, janirakiw chʼamanïkti, ukatwa laqʼan qontʼatäskta.+

16 Jachkäwejj ajanujas wila colorakëjjewa,+

wali llakitätaj laykojj nayranakajajj tʼojjoranttatawa,*

17 ukampis janiw amparanakajajj khitirus usuchkiti,

oración luratajas taqe chuymarakiwa.

18 Oraqe, ¡jan wilaj imantamti!+

¡Naya laykojj arnaqasiskakpan!

19 Ukampis jichhajja, nayan testigojajj alajjpachanakankaskiwa,

khititejj naya toqet qhanañchkaspa ukajj wali alto lugaranakankiwa.

20 Amigonakajajj phenqʼachapjjetuwa,+

ukañkamasti nayranakajajj Dios nayraqatanwa jacharaki.*+

21 Mä jaqempitaki Diosampitakejj cheqaparjam amtañaw utjañapa,

kunjamtï mä chachampitaki jaqe masipampitakejj mä amtajj utjki ukhama.+

22 Mä qhawqha maranakakiw nayan utj-jjetu,

ukatsti nayajj sarjjäwa, janirakiw kuttʼanjjäti.+

17 ”Samanajajj* tukusjjewa, urunakajas chhaqtjjarakiwa.

Cementeriow nayar suyaskitu.+

 2 Burlasirinakaw muyuntapjjetu,+

nayranakajasti kunjamsa jupanakajj kutkatasipjje ukwa uñjañaparaki.*

 3 Mirä amp suma, nayar yanaptʼañamatakejj mä promesay luram.

¿Khitimpich nayar yanaptʼitaspa?+

 4 Jumaw uka jaqenakan chuymapat amuytʼasirïñ imanttajja,+

ukatwa jupanakarojj jan jachʼañchktati.

 5 Inas jupanakajj mä kunsa amigonakapar churapjjchispa,

ukañkamasti manqʼat pistʼañaw pachpa wawanakapan nayranakap chʼamaktʼayaski.

 6 Jupajj* markanak taypin jiskʼachatäñatakiw* jaytitu,+

ukatwa jichhajj ajanut thuskatapjjetu.+

 7 Nayranakajajj llakimpiw chʼamaktʼaski,+

cuerpojan taqe partenakapas wali tʼukhakëjjewa.*

 8 Uk uñjasasti cheqap jaqenakajj wali musparataw uñchʼukipjje,

jan juchani jaqesti jan wali jaqe* kawsajj wali mayjtʼataw uñjasiraki.

 9 Cheqap jaqejj kunatï cheqapäki ukanakwa luraski,+

jan juchani jaqejj jukʼamp chʼamaniruw tukuski.+

10 Ukampis taqe jumanakajj jutapjjam, ukanak mayamp arsusipkakim,

janiw nayajj ni mä yatiñan jaqerus jumanak taypin uñjkti.+

11 Nayan urunakajajj tukusjjewa,+

kunanaktï chuymajajj munki uka amtanakajas tukusjjarakiwa.+

12 Jupanakasti arumarojj ururuw tukuyasipki,

‘chʼamakawa, qhanajj jakʼankañapawa’ sasaw sapjjaraki.

13 Nayatï suytʼäjja, Sepulturaw* utajäjjani.+

Nayasti chʼamakanwa ikiñaj jantʼaktʼäjja.+

14 Sepulturarojj+ ‘¡jumaw nayan tatajätajja!’ sasaw artʼäjja.

Laqʼonakarusti ‘¡mamaja, kullakaja!’ sasaw artʼarakëjja.

15 Ukhamasti ¿kawkinkisa nayan suytʼäwijajja?+

¿Khitis nayatak suytʼäwi utjatap uñjaspa?

16 Suytʼäwijajj Sepulturan* barranakani punkuparuw saraqani,

kunapachatï taqeni juntuki laqʼar saraqkañäni ukapachana”.+

18 Bildad+ sat suhita chachajj akham sarakïnwa:

 2 “¿Kunapachkamas ukham parlapjjäta?

Wal amuytʼasirïpjjatam uñachtʼayapjjam, ukjjaruw parltʼarakiñäni.

 3 ¿Kunatsa jumanakajj animalanakarjam uñjapjjesta?+

¿Kunatsa jumanakajj jan amuytʼasiri jaqet* uñjapjjesta?

 4 Jumajj jiskʼa jiskʼas colerasiñaman tukjasiskstajja,

¿juma kawsat oraqejj jaytanukutäni?

Jan ukajj ¿qarqanakach* lugarapat onjjtayatäni?

 5 Cheqpachansa jan wali jaqen qhanapajj chhaqtayatäniwa,

ninapas janiw jukʼamp nakjjaniti.+

 6 Carpapan qhanapajj cheqpachapuniw chʼamaktʼayatäni,

lamparapas jiwtʼjjaniwa.

 7 Sarnaqañatakejj janiw chʼamanëjjaniti,

amtanakapas jan waltʼañaruw puriyi.+

 8 Kuna laykutejj pachpa kayunakapaw qänar* puriyani,

muyunaqaniwa, qänaruw jaltʼarakini.

 9 Mä trampaw kayu talonapat katuntani.

Mä trampaw juparojj katuntani.+

10 Jupatakejj mä pitaw* oraqen imantatäski,

thakipansti mä trampaw utjaraki.

11 Wali ajjsarkañanakaw juparojj taqe toqet wal ajjsarayaraki,+

kayu wintut niya takjjatirjamaw jupar arktaraki.

12 Jupajj janiw chʼamanëjjeti,

jan waltʼäwiw+ juparojj niya liwisiyañampïski.*

13 Jañchipajj tukusiskiwa,

amparanakaparusa charanakaparus mä jiwayir usuw* tukuntaski.

14 Juparojj carpapan jan ajjsaras jakañatwa apsupjje,+

ukatsti wali ajjsarkañanakan reyipäki ukhakamaw sarayapjje.*

15 Extranjeronakaw carpapan jakapjjani.*

Utapajj ninampi* tukjatäniwa.+

16 Mä qoqar* uñtataw jupan saphinakapajj wañsjjani,

ramanakapas suwartjjarakini.

17 Aka oraqensti janiw jupat amtasjjapjjaniti,

janirakiw sutipajj callenakan uñtʼatäkaniti.*

18 Juparojj qhanat chʼamakaruw apapjjani,

juparojj jayaruw oraqet alisnukupjjani.

19 Jupasti markap taypin janiw wawanakanïkaniti, janirakiw jupat jutir wawanakas utjkaniti,

kawkjantï jupajj jakki* uka cheqanjja, janiw ni mä jakiris jupatak utjkaniti.

20 Kunapachatï jupan jan waltʼäwi urupajj purinkani ukhajja, inti jalanta toqenkir jaqenakajj wal sustjasipjjani,

inti jalsu toqenkir jaqenakasti, wali ajjsarañampi katuntatäpjjarakiniwa.

21 Ukhamaw jan wal luriri jaqen carpaparojj pasi,

ukhamaw Diosar jan uñtʼki uka jaqerojj pasaraki”.

19 Job chachajj akham sasaw sarakïna:

 2 “¿Kunapachkamas jumanakajj jan waltʼayapjjetäta?+

Ukham parlasajj chuym ustʼayapjjestajja.+

 3 Jumanakajj tunka kutiw nayar toqenoqapjjestajja.*

Jan phenqʼanirakiw jan sinttʼasis toqepjjestajja.+

 4 Nayatï cheqpachapun pantjastjja,

pantjasitajajj nayampïskiwa.

 5 Jumanakatï nayat sipans jukʼamp sumäpkasmas ukhampun uñjayasiñ munapjjsta,

nayar toqeñajj walikïkaspas ukham sapjjaraksta ukhajja,

 6 jumanakajj yatipjjam, Diosaw nayarojj engañjitu,

jupaw nayarojj katjañatak qänapamp* katuntitu.

 7 ‘¡Usuchjatätwa!’ sasaw nayajj arnaqasiskta, ukampis janiw khitis jayskituti,+

yanaptʼayasiñatakejj arnaqasiskaktwa, ukampis janiw cheqapar uñjañajj utjkiti.+

 8 Jupajj qalanakamp lurat mä perqampiw thakij jarkʼanti, janirakiw pasirjamäkti.

Jupajj chʼamakampiw thakinakaj phoqanti.+

 9 Jupajj nayan jachʼañchäwij apaqetu,

pʼeqejankir coronsa apaqarakituwa.

10 Jupajj chhaqtañajkamaw qʼal tukjitu,

mä qoqar* uñtataw suytʼäwij saphitpach jikʼsuraki.

11 Jupajj walpun naya contrajj colerasi,

enemigoparjamaw uñjarakitu.+

12 Jupan tropanakapajj mä juntuk jutasaw nayar muyuntapjjetu,

carpajar muytataw campamentop saytʼayasipjjaraki.

13 Nayan pachpa jilanakajaruw jupajj nayat jayarstʼayi,

khitinakatï uñtʼapkitu ukanakas nayat jitheqtjjapjjetuwa.+

14 Nayan amigonakajajj* sarjjapjjewa.

Khitinakarutï nayajj sum uñtʼkayäta ukanakajj nayat armasjjapjjewa.+

15 Utajar invitatanakasa+ esclavanakajasa, nayarojj jan uñtʼat jaqerjamaw uñjapjjetu.

Jupanakan nayranakapatakejj mä extranjero jaqëtwa.

16 Nayajj servirijaruw jawsta, ukampis jupajj janiw jayskituti,

nayat sinttʼasiñapatakiw juparojj lakajamp wal ruwtʼasta.

17 Warmijatakejj samanajajj wali ajjtaskañawa,+

nayan pachpa jilanakajatakis wali ajjtaskañaw thujsarakta.

18 Wawanakas jiskʼachapjjetuwa,

ukhaw nayajj sartaskta, jupanakasti nayat sawkasiñ qalltapjje.

19 Wali suma amigonakajas taqeniw nayat ajjtasipjjetu,+

khitinakarutï nayajj munaskayäta ukanakajj naya conträjjapjjewa.+

20 Nayan cuerpojajj jañchi lipʼichimpi chʼakhampikëjjewa,+

pinapuniw nayajj jiwañat escapaskta.

21 Amigonakaja, nayat sinttʼasipjjakitaya, nayat khuyaptʼayasipjjakitaya,

Diosan pachpa amparapaw nayarojj llamktʼitu.+

22 ¿Kunatsa jumanakajj kunjamtï Diosajj lurki ukham arknaqasipkakista?+

¿Jan samartʼasapunit jumanakajj nayar tʼaqesiyapjjetäta?+

23 ¡Arunakajajj qellqatakïspa!

¡Arunakajajj mä libron qellqatakïspa!

24 Jan ukajj ¡arunakajajj wiñayatak mä qarqar* leqʼsutakïspa,

hierrot lurat cincelampi plomo sat metalampi!

25 Nayasti mä salvirijan*+ utjatap yattwa,

jupasti qhepatwa jutasin oraqpachjjar* saytʼasini.

26 Jañchi lipʼichijajj akham qʼala tukjatäjjani uka qhepatsti,

jañchinïkasajj Diosaruw uñjäjja.

27 Naya pachpaw juparojj uñjäjja,

nayan nayranakajaw uñjani, janiw yaqhan nayranakapajja.+

¡Ukampis naya manqhan wali llakitapuniw uñjasta!*

28 ‘¿Kunjamarak jumar arknaqapjjsmasti?’+ sasaw sapjjtajja,

nayas taqe kunat juchanïkirista ukhama.

29 Jumanakaw espadarojj ajjsarapjjañama,+

kuna laykutejj pantjasipki ukanakaruw espadajj castigui.

Jumanakajj mä juezan utjatap yatipjjañamawa”.+

20 Zofar+ sat naamatita chachajj akham sasaw sarakïna:

 2 “Ukatwa nayan llaki amuyunakajajj jaysañatak obliguitu,

kuna laykutejj wali llakitätwa.

 3 Nayar insultir cheqañchäwi istʼarakta.

Nayan amuyujajj jaysañatakiw nuktʼitu.

 4 Cheqpachans jumajj aka toqet yatipunpachäyätawa,

jaqejj* luratäjjäna ukhatpachaw ukhamäjjäna,+

 5 jan wali jaqen kusisiñat arnaqasitapajj mä jukʼatakikiwa,

jan wali jaqen* kusisitapajj mä ratutakikiwa.+

 6 Jupan jachʼañchasitapajj alajjpachkamas makatkchi,

pʼeqepajj qenayanakkamarak purchi ukhajja,

 7 jupajj pachpa wanupjamaw wiñayatak chhaqtani.

Jupar uñjirinakajj ‘¿kawkinkis jupajja?’ sasaw sapjjarakini.

 8 Jupajj kunjamtï mä samkajj chaqtki ukhamaw chhaqtani, janirakiw jukʼamp uñj-jjapjjaniti,

jupajj aruman uñstiri visionar uñtataw chhaqtjjarakini.

 9 Jupar uñjapkäna uka nayranakajj janiw jukʼamp uñj-jjapjjaniti,

janirakiw juparojj mayampis utapan uñj-jjapjjaniti.+

10 Pachpa wawanakapaw pobrenakarojj yanaptʼa mayipjjani,

pachpa amparanakapaw walja utjirinakap kuttʼayjjani.+

11 Jupajj* mä waynan chʼamapampi phoqtʼatänwa,

ukampis taqpach chʼamapamp chikaw jiwjjani.

12 Jupatakisti, jan walïki uk lurañajj lakapankir mojjsa manqʼañampi sasiwa,

lajjrap manqhanwa umatatayaraki.

13 Jupajj lakaparuw katjjäsi,

mosqʼartʼasisajj janirakiw antutkiti.

14 Ukampis purakapar purjjepanjja, kunatï mosqʼäki ukajj kʼaskʼäjjaniwa.

Cobra sat asirun* venenopjamaw jupa manqhan tukjjani.

15 Jupajj wali valoraninak oqonti,* ukampis kutsuyaniniwa.

Diosaw jupan purakapat uk qʼal apsuni.

16 Cobra sat asirunakan* venenop uka jaqejj chʼamsuni.

Mä asiruw juparojj achutatasin jiwayani.

17 Jupajj janipuniw miskʼimpit lechempit disfrutkaniti,

ukanakajj jalir umar uñtasitawa.

18 Jupajj jan apaqasaw* utjirinakap kuttʼayjjani,

janirakiw negocionakapajj utjayki uka wali valoraninakat disfrutkaniti.+

19 Jupajj mä pobrer tukjiwa, apanukurakiwa.

Jupan jan luratäki uka utsa katuntasirakiwa.

20 Ukampis jupajj janiw chuymas chuymäkaniti,

utjiripas janiw juparojj jan waltʼäwit escapañ yanaptʼkaniti.

21 Jupan manqʼantañapatakejj janiw kunas jiltʼkiti,

ukatwa jupan nayrar sartatapajj jan jaya tiempotakïkaniti.

22 Kunapachatï jupan utjiripajj jukʼamp waljäjjani ukhajj wali llakitäniwa.

Taqe jan walinakaw jupa contrajj jutani.

23 Kunapachatï jan wali jaqejj purakap phoqtʼaykani ukhajja,

Diosajj* wali colerasiñapwa jupatakejj apayanini.

Jallur uñtataw jan walinakajj jupjjar jutani.

24 Kunapachatï hierrot lurat armanakat escapkani ukhajja,

cobret lurat mä arcon flechanakapaw juparojj junuranttani.

25 Jupajj jikhanipankki uka flecha apsusi,

higadopat* jupajj mä kʼajkir flech apsusi.

Wali ajjsarañaw jupar katuntaraki.+

26 Jupan wali valoraninakapajj wali chʼamakampi chhaqtayatäniwa.

Jan khitin naktayatäki uka ninaw jupar nakhantjjani.

Carpapan jan jiwapki ukanakarojj jan waltʼäwinakaw suyaski.

27 Alajjpachajj jupan pantjasitapwa qhanstayani,

oraqejj jupa contraw saytʼarakini.

28 Uman wal sartatapaw utap qʼal apasjjani,

Diosan* colerasiñap urunsti chʼamamp jalir umäjjarakiniwa.

29 Jan wali jaqerojj ukampiw Diosajj pagui,

Diosajj jupatak arski uka herenciarakiwa”.

21 Job chachajj akham sarakïnwa:

 2 “Kuntï sapksma uk wali amuyump istʼapjjam,

ukampiw nayar chuymachtʼapjjetäta.

 3 Nayan parlañajkamajj wali pacienciamp istʼapjjeta.

Parlañ tukuyjjä ukhaw jumanakajj nayat sawkasipjjetäta.+

 4 ¿Mä jaqe contrat nayajj quejastjja?

Ukhamäspa ukhajj ¿kunatsa nayajj paciencianïñajäspa?

 5 Uñtanipjjeta, ukatsti wali musparat uñchʼukisipkakita.

Lakanakamsti amparamp lluptʼasipjjam.

 6 Kunapachatï nayajj ukanakat amuytʼasta ukhajja, nayajj wal mayjtʼasta,

taqpach cuerpojaw khatatiraki.

 7 ¿Kunatsa jan wali jaqenakajj jakasipkaki?+

¿Kunatsa jupanakajj jilïr jaqëñar puripjje, qamiriptapjjaraki?*+

 8 Wawanakapajj jupanakan nayraqatapankapjjapuniwa,

wawanakapat jutir wawanakapar uñjañkamaw jakapjjaraki.

 9 Utanakapan sumankañaw utji, janirakiw kuna ajjsarañas utjkiti,+

Diosajj janiw varapampi jupanakar castigkiti.

10 Toronakapajj walja vaca qallunak utjayapjjaraki,

vacanakapasti wawachapjjewa, janirakiw sullsupkiti.

11 Yoqall wawanakapajj mä tamar uñtasitaw anqar tʼijupjjaraki,

wawanakapasti altor thoqtas thoqtasaw sarapjjaraki.

12 Jupanakajj panderetanakampi arpanakampiw cantapjje,

flautan* tuktʼasitap istʼasajj wal kusisipjjaraki.+

13 Taqe urunakapanwa jupanakajj wali sum jakasipjje,

sumakiw* Sepulturar* saraqapjjaraki.

14 Ukampis jupanakajj cheqpach Diosarojj akham sapjjewa: ‘¡Sapak jaytapjjeta!

Janiw thakinakamat kuns yatiñ munapkti.+

15 ¿Khitirak Taqe Chʼamani Diosasti, ukhamat jupar serviñasatakisti?+

¿Jupar uñtʼasajj kunrak jikjjatsnasti?’+ sasa.

16 Ukampis nayajj yattwa, jupanakatak taqe kun sumar sarañapatakejj janiw chʼamanïpkiti.+

(Jan wali jaqenakan amuyupajj nayat jayankiwa).+

17 ¿Qhawqha kutis jan wali jaqenakan lamparapajj jiwtʼi?+

¿Qhawqha kutis jan waltʼäwinakajj jupanakar katji?

¿Qhawqha kutis Diosajj wali colerasiñapan jupanakar tukji?

18 ¿Jupanakajj thayan nayraqatapankir pajar uñtasitäpjjeti?

¿Jupanakajj mä jachʼa thayan apat jipir uñtasitäpjjeti?

19 Diosaw mä chachan castigop pachpa wawanakapatak imani.

Ukampis Diosajj uka pachparak uka chachar kuttʼaypan, ukhamat jupan yatiñapataki.+

20 Pachpa nayranakapay jupan jan walir purtʼasitap uñjpan,

jupajj Taqe Chʼamani Diosan wali colerasiñapat umtʼarakpan.+

21 Jupan phajjsinakapatï jukʼaptayatächejja,*+

jiwjjani uka qhepat kunas wawanakapar pasani ukat janiw llakisjjaniti.

22 Diosatï wali importante jaqenakar juzgchejja,+

¿khitis Diosarojj yatiñanïñ toqet yatichaspa?*+

23 Mä jaqejj wali chʼamanïkasaw jiwjje,+

jan kuna llakini, tranquilo,+

24 lankhu charanakapas wali likʼini,

chʼakhanakapas wali chʼollqheraki.*

25 Ukampis yaqha jaqesti wali llakitapuniw jiwaraki,

jan kunapachas sumanak malltʼasa.

26 Jupanakajj panpachaniw laqʼar kuttʼapjjani,+

panpachaniruw laqʼonakajj manqʼantani.+

27 Kuntï jumanakajj amuyasipkta uk nayajj sum yatta,

nayar jan waltʼayañatak amtapkta uks yatiraktwa.+

28 Jumanakajj akham sapjjtawa: ‘¿Importante jaqen utapajj kawkinkisa?

¿Jan wali jaqejj jakkäna uka carpas kawkinkisa?’+ sasa.

29 ¿Janit jumanakajj viajirinakar jisktʼasipkta?

¿Janit jupanakan señalanakap* wali amuyump yatjjatapkta,

30 ni mä jan wali jaqen tʼunjäwi urun perdonatätapsa,

Diosan wali colerasiñ urupan salvatätapsa?

31 ¿Khitis juparojj thakipjjat jisktʼani?

¿Khitis juparojj kuntï lurki ukarjamajj kuttʼayani?

32 Jupajj cementerior apatäjjani ukhajja,

sepulturap patjjanwa mä vigilia lurapjjani.

33 Jupar imjjatapkani uka laqʼajj jupatak mosqʼäniwa,+

taqe jaqenakarakiw jupan qhepap sarapjjani,*+

kunjamtï jupa nayra saririnakarojj paskäna ukhama.

34 Ukhamajj ¿kunatsa jumanakajj jan kunatak servir chuymachäwi churapjjesta?+

¡Taqe kunanaktï nayar jaysañatak sapkista ukajj kʼarikiwa!”.

22 Elifaz+ sat temanita chachajj akham sasaw sarakïna:

 2 “¿Mä jaqejj Diosatakejj kunatakis servispati?

¿Mä suma amuytʼasir jaqejj Diosar yanaptʼaspati?+

 3 ¿Taqe Chʼamani Diosarojj importit* juman cheqap jaqëtamajja?

Jan ukajj ¿kuncha jupajj jikjjatani taqpach chuymamp servis sarnaqatamatjja?+

 4 ¿Jupar respetatam laykut jupajj castigätam,

juiciorus aparakïtamjja?

 5 ¿Janit jan wali luratamajj jachʼäkpacha?

¿Janit pantjasitanakamajj jan tukuskayäkpacha?+

 6 Kuna laykutejj jan kuna razonaniw jilanakamat garantía maytajja,

pobre jaqenakarojj isinakap aparasaw qʼalalak jaytaraktajja.*+

 7 Janiw qaritarojj ni mä jukʼa umsa wajjtʼktati,

manqʼat awtjatarojj janirakiw manqʼsa churañ munktati.+

 8 Wali chʼamani chachanakankiw jachʼa oraqejja,+

jachʼañchat jaqenakakiw ukan jakapjjaraki.

 9 Ukampis jumajj chʼusa amparak viuda warminakar khitanuktajja,

jan awkin wajcha wawanakan* amparapsa usuchjtawa.

10 Ukatwa jumajj trampanakamp* muyuntatätajja,+

ukatarakwa mä akatjamat wal ajjsarayastajja.

11 Ukatwa wali chʼamakätap laykojj jan uñjktati,

walja umanakarakiw chhaqtaytamjja.

12 ¿Janit Diosajj alajjpachan wali alto lugarankki?

Taqe warawaranakajj kunja altonkapjjes uk uñjam.

13 Ukampis jumajj akham sistawa: ‘¿Cheqpachapunit Diosajj kuntï jaqejj lurki uk yati?

¿Jupajj wali chʼamaka taypit juzgaspati?

14 Juparojj qenayanakaw jan uñjañapatakejj imanti,

alajjpachansti wali alto lugaranwa sarnaqaraki’ sasa.

15 ¿Jumajj nayra thakti saräta,

kawki thaktï jan wali jaqenakajj sarnaqapkäna uka thaki?

16 Janïra horasapäkipanwa jiwañajj jupanakar apasjje,

kunjamtï mä utan cimientopajj jawiran apatäki ukhama.+

17 Jupanakajj ‘¡sapak jaytapjjeta!’ sasaw cheqpach Diosar sapjjäna,

‘¿Taqe Chʼamani Diosajj kunarak lurapjjetaspasti?’ sasaw sapjjarakïna.

18 Ukhamäkchisa, Diosaw jupanakarojj kuna sumanakatï utanakapan utjki taqe ukanak churi.

(Ukham jan wali amuyañajj nayat jayankiwa).

19 Cheqap jaqew kunjamsa jupanakajj tukjatäni uk uñjani, kusisirakiniwa,

jan juchanisti jupanakat sawkasirakiniwa, akham sasa:

20 ‘Jiwas contra saytʼirinakajj tukjatäjjapjjewa,

kunatï jupanakat jiltʼkani ukanak ninaw qʼal nakhantarakini’ sasa.

21 Diosar sum uñtʼam, sumankañaw jumatak utjani,

kunatï sumäki ukanakaw thakiman utjarakini.

22 Lakapat mistur yatichäwinak katoqasim,

arunakapsa chuymamar imarakim.+

23 Jumatï Taqe Chʼamani Diosar kuttʼjjätajja, kunjamäkayätatï nayrajj ukhamäjjätawa.+

Jumatejj kunatï jan cheqapäki uk carpamat apanuküta,

24 qorimsa laqʼar jaqtäta,

Ofir+ lugarankir qorimsa qalarar barranconakar jaqtarakïta ukhajja,

25 Taqe Chʼamani Diosaw juman qorimäjjani,

juparakiw juman suma qollqe metalamäni.

26 Cheqpachansa Taqe Chʼamani Diosaw juman kusisiñamäjjarakini,

Dios toqeruw ajanum uñtarakïta.

27 Jumajj wal jupar ruwtʼasïta, jupasti istʼarakïtamwa.

Promesa luratams phoqarakïtawa.

28 Kuntï jumajj lurañ amtkäta ukajj sumaruw sarani,

thakimansti mä qhanaw qhantʼarakini.

29 Kuna laykutejj jachʼa jachʼa tukusin parlatamat humillatäyätawa,

ukampis humilde chuymanirojj* salvaniwa.

30 Jan juchanïki ukanakarojj salvaniwa,

ukhamajj amparanakamatï qʼomäskchejja, cheqpachans salvatäyätawa”.

23 Job chachajj akham sarakïnwa:

 2 “Jichhürojj jan istʼasis* arsuskakïwa.+

Llakisiñamp samsutaj laykojj chʼamajajj tukusiskiwa.

 3 ¡Diosajj kawkjankis uk yatikirista!+

Kawkjantï jupajj jakki uka lugararuw sarirista.+

 4 Jupa nayraqatanwa mä juicion quejasirista,

nayat arsusiñatakejj taqpach pruebanak uñachtʼayirista.

 5 Kuntï jupajj jayskitaspa uk istʼirista,

kuntï jupajj siskitaspa uk sum amuytʼirista.

 6 ¿Jachʼa chʼamapampit jupajj naya contra saytʼasispa?

Janiwa, jupajj nayar istʼapunitaspawa.+

 7 Ukansti khititï cheqap jaqëki ukajj jupampiw kuna asuntonaks askichaspa.

Nayan juezajasti wiñayatakiw jan juchanïtaj uñachtʼayaspa.

 8 Ukampis nayajj inti jalsu toqer sarta ukhajj janiw jupajj ukankkiti.

Kuttʼankta ukhasti, janirakiw jupar katkti.

 9 Kawkjantï jupajj trabajiski uka chʼeqa toqeruw nayajj sarta, ukampis janiw jupar uñjañ puedkti.

Jupajj kupi toqeruw kuttʼani, ukampirus janipuniw jupar uñjañ puedkti.

10 Ukampis kawki thaktï nayajj sarkta uk jupajj yatiwa.+

Jupajj nayar yantʼañ tukuyjjani ukhajja, nayajj suma qorir uñtasitäjjäwa.+

11 Kayunakajajj wali jakʼatwa jupan taktʼatanakap arkaraki,

jan saranukusaw thakip saraskta.+

12 Jupajj arski uka mandamientonakat janiw nayajj jitheqtkti.

Qhawqtï jupajj maykitäna ukat sipans jukʼampwa nayajj lurta.+

13 Kunapachatï jupajj mä kunsa amti ukhajja, ¿khitis jupa contrajj saytʼaspa?+

Jupajj mä kunsa lurañ muni ukhajj luriwa.+

14 Kuntï jupajj nayatak amtki uk taqpach phoqani,

jupasti walja ukhamanak amtaraki.

15 Ukatwa nayajj jupa kawsajj llakitäta,

jupjjat lupʼisasti,* ajjsarañajajj jukʼampiw jiljjattaraki.

16 Diosaw nayarojj ajjsaririr tukuyitu,

Taqe Chʼamani Diosaw nayar ajjsarayitu.

17 Ajanujajj wali chʼamakampi imantatawa.

Ukampis nayajj janiw amuktʼkäti.

24 ”¿Kunatsa Taqe Chʼamani Diosajj juicio urup jan uttʼayki?+

¿Kunatsa jupar uñtʼapki ukanakajj uka uru* jan uñjapki?

 2 Jaqenakajj yaqha jaqenakan oraqenakapan qorpanakap onjjtayapjje.+

Jupanakajj pastonakapatakiw ovejanak lunthatapjje.

 3 Jupanakajj jan awkin wajcha wawanakan* asnonakap aparapjje,

viuda warmin toropsa maytʼasitatwa garantiat* apasjjapjje.+

 4 Pobrenakarojj thakit mistupjjañapatakiw obligapjje,

aka oraqen jan khiti yanapirinïpki ukanakajj jupanakat imantasipjjañapawa.+

 5 Pobrenakajj chʼusa pampankir salvaje asnonakjamaw+ manqʼa thaqapjje,

chʼusa pampanwa wawanakapatakejj manqʼa thaqapjje.

 6 Yaqha jaqen oraqepanwa manqʼañanak cosechapjjañapa,*

jan wali jaqen uvas yapupatwa jiltʼanak apthapisipjjaraki.

 7 Jupanakajj qʼalalakiw arumajj ikipjje, jan isini.+

Janirakiw thayan kunamp imjjatasiñas jupanakan utjkiti.

 8 Jupanakasti qollunakar purintir jallump chʼaranjataw uñjasipjje,

jan kawkir imantasiñ utjatapat qarqanak* jakʼanwa quedasipjje.

 9 Mä viuda warmin wawapajj* ñuñut aparatawa.+

Ukatsti pobrenakan isinakapajj maytʼasitapat garantiat apatarakiwa.+

10 Jupanakarojj jan isini qʼalal sarnaqapjjañapatakiw obligapjje.

Manqʼat awtjatarakiw grano marqanak apapjje.

11 Wali juntʼu urunjja, uvas yapunakan perqanakap taypinwa wal trabajipjje,*

uvas chʼirwañ lugaranakan uvasanak takipjje, ukhampachas umat pharjatäsipkakiwa.*+

12 Niya jiwirjamäpki uka jaqenakajj markan ayqosipkakiwa,

niya jiwirjam usuchjatäpki ukanakajj wali jachʼatwa yanaptʼayasiñatak arnaqasipjje,+

ukampis ukanakajj janiw Diosar llakisiykiti.*

13 Yaqhepanakasti qhanarojj uñisipjjewa,+

janiw thakinakapsa uñtʼapkiti,

janirakiw thakinakapsa arkapkiti.

14 Jaqe jiwayirejj qhanjtanki ukhaw sartasi,

jan khiti yanapirini jaqerus pobre jaqerus jiwayiwa,+

arumarusti lunthatasirakiwa.

15 Adulterio jucha lurir jaqen nayranakapajj chʼamakthapiñap suyaski,+

‘¡janiw khitis uñjkitaniti!’+ sarakiwa,

ajanups imtʼasirakiwa.

16 Lunthatanakajj chʼamakanwa utanakar mantapjje,*

urusti llawintasinipjjarakiwa.

Janiw qhan uñjañ munapkiti.+

17 Kunjamtï yaqhep jaqenakajj chʼamakar ajjsarapki ukhamaw jupanakajj alwarojj ajjsarapjje,

kunanakatï wali chʼamakan ajjsarayki ukanakampejj yatitäpjjewa.

18 Ukampis jupanakajj jankʼakiw umanakampi apatäpjje.*

Jupanakan oraqepajj maldisitäniwa.+

Janiw uvas yapunakaparojj kuttʼapkaniti.

19 Kunjamtï sequiasa juntʼusa khunun umap apasjjejja,

¡ukhamarakiw Sepulturajj* juchachasirinakar apasjje!+

20 Taykanakapajj* juchachasirinakat armasjjapjjaniwa, laqʼonakaw sistʼasiñkam manqʼantjjapjjani.

Janipuniw jupanakajj amtatäjjapjjaniti.+

Jan cheqapäki ukajj mä qoqar* uñtasitaw khuchunukutäni.

21 Jupanakasti jan wawachasir warmit aprovechasipjjewa,

viuda warmirus tʼaqesiyapjjarakiwa.

22 Diosajj* chʼamapampiw chʼamani jaqenakar tukjani,

jupanakajj sartapkchinisa, jiwapjjaniti jakapjjanicha uk janiw yatisipkiti.

23 Diosasti* jupanakan confiyasipjjatapsa jan kun ajjsarapjjatapsa ukhamak jayti,+

ukampis nayranakapajj kunanaktï jupanakajj lurapki ukanak uñjaskiwa.+

24 Jupanakajj mä jukʼa tiempotakikiw jachʼañchatäpjje, ukatjja chhaqtjjapjjewa.+

Jupanakajj kunjamtï grano puyanakajj* kʼichiratäki apthapitäkaraki ukhamäpjjewa.+

Jupanakajj aynachar apaqatäpjjewa, mayninakjamarakiw jiwjjapjje.

25 Janitï ukhamäkchejja, ¿khitis kʼarïtaj uñachtʼayaspa,

jan ukajj arunakaj conträspa?”.

25 Bildad+ sat suhita chachajj akham sarakïnwa:

 2 “Apnaqäwejj jupankiwa, jupajj ajjsarkañarakiwa.

Jupaw alajjpachan* sumankañ utjayi.

 3 ¿Tropanakapajj jaktʼasispati?

¿Khitjjarus qhanapajj jan qhantʼki?

 4 Ukhamajj ¿kunjamarak mä jiwir jaqejj Dios nayraqatan cheqap jaqet uñjatäspasti?+

Jan ukajj ¿kunjamarak warmit nasiri jaqejj jan juchanïspasti?*+

 5 Jupatakejj janiw phajjsis qhantʼkiti,

janirakiw nayranakapatakejj warawaranakas qʼomäpkiti.

 6 ¿Kunjamarak jiwir jaqejj jan juchanïspasti?

¡Jupatakejj mä laqʼor uñtasitakïpjjewa!” sasa.

26 Job chachajj akham sarakïnwa:

 2 “¡Jan chʼamanïki ukarojj sum yanaptʼtajja!

¡Jan chʼamanïki ukarojj salvaraktawa!+

 3 ¡Kunja suma ewjjtʼanaksa jan yatiñanïki ukarojj churtajja!+

¡Jan kun imtʼasaw* yatiñanïñ qhanstaytajja!

 4 ¿Khitirus jumajj parljjayañ munta?

¿Khitis jumarojj ukham parlañamatak amuytʼaytam?

 5 Khitinakatï jiwañan jan kamachtʼirjamäpki ukanakajj khatatipjjewa,

lamar qotatsa ukan jakirinakatsa jukʼamp manqhankapjjewa.

 6 Sepulturansti* janiw kunas Diosat* imantatäkiti.+

Tukjañ lugaran* jupajj taqe kun uñjaraki.

 7 Jupajj chʼusa lugararuw* alajjpach* janatati,+

oraqsa jan kunjjaruw warktʼaraki.

 8 Jupaw qenayanakaparojj umanakamp phoqanti,+

ukatwa qenayanakajj wali jathïkasas jan phallapkiti.

 9 Jupajj janiw tronop uñjaykiti,

qenayapampiw tronopjjarojj imjjati.+

10 Jupaw alajjpachampin lamar qotampin qorpap uchi,+

juparakiw qhanampin chʼamakampin qorpap uchi.

11 Alajjpachan columnanakapas khatatipjjewa,

Diosan toqenoqataw wal sustjasipjje.

12 Jupajj chʼamapampiw lamar qotar onoqeyi,+

yatiñapampiw lamar qotankir ajjsarkañ animalarus* jiskʼa jiskʼa tukji.+

13 Jupajj samanapampiw* alajjpach qʼomachi,

amparapampiw ratuk sarir asirurus* jiwayi.

14 Taqe ukanakajj thakinakapan thiyapakiwa.*+

¡Mä jukʼakwa jupjjat istʼtanjja!

Ukhamajj ¿khitirak kunjamsa jupajj wali chʼamani qʼejjo qʼejjo utjayi uk amuyaspasti?”.+

27 Job chachajj akham sasaw arsuskakïna:

 2 “¡Kunjamtï Diosajj cheqpachapun jakkir Diosäkejja, jupajj janiw nayarojj cheqaparjam uñjkituti,+

kunjamtï Taqe Chʼamani Diosajj cheqpachapun jakkir Diosäkejja, jupaw nayarojj llakisiyitu.+

 3 Nayan samsuñajkamasa,

Diosan samanapajj naya manqhankañapkamasa,+

 4 lakajajj janiw kunatï jan cheqapäki ukanak arskaniti,

lajjrajas janirakiw engañonak parlkaniti!

 5 ¡Janipuniw kunapachas razonanïpjjtawa sasin siskäti!

¡Jiwañajkamajj janipuniw Diosar taqpach chuymamp serviñ apanukkäti!+

 6 Nayan cheqap jaqëtaj arsukipunïwa, cheqaparjamaw sarnaqaskakëjja.+

Nayan jiwañajkamajj* janirakiw chuymajajj juchañchkitaniti.

 7 Enemigojajj jan wali jaqjam tukuspan,

naya contra saytʼirinakas jan cheqapar sarnaqerinakjam tukusirakpan.

 8 Tukjatäki ukhajj ¿kuna suytʼañarak jan wali* jaqetakejj utji,+

Diosajj vidap apaqki ukapachasti?

 9 Kunapachatï wali llakisiñankkani ukhajja,

¿Diosajj jupan wal arnaqasitap istʼaniti?+

10 Jan ukajj ¿Taqe Chʼamani Diosar adorasach* kusisini?

¿Taqe horasanti jupajj Diosat ruwtʼasini?

11 Nayaw jumanakarojj Diosan chʼamapat* yatichapjjäma.

Janiw kunsa Taqe Chʼamani Diosat imtʼapkämati.

12 Taqe jumanakatï visionanak uñjapjjstajja,

¿kunatsa arsutanakamajj jan kunatak servir arunakakejja?

13 Diosajj akwa jan wali jaqetakejj wakichi,+

tʼaqesiyir jaqenakaw Taqe Chʼamani Diosat uka herencia katoqapjje.

14 Wawanakapajj waljäpkchinisa, espadampi jiwayatäpjjaniwa,+

jupat jutir wawanakapajj jukʼa manqʼanikïpjjaniwa.

15 Jiltʼir wawanakaparojj mä jiwayir usuw imtʼjjani,

viudanakapas janirakiw jupanakatjam jachapkaniti.

16 Jupajj walja qollqe metalanaksa laqʼa montonanakjam montontʼaskpan,

ñeqʼëkaspas ukhamsa suma isinak imkataskpan,

17 jupas uk apthapiskpan,

cheqap jaqew uk isisini,+

jan juchani jaqenakaw taqpach qollqe metalanakap jaljasipjjani.

18 Jupan lurat utasti, thuthan tapapjam tukusirikiwa,

mä vigilirejj saytʼayki uka carpar+ uñtasitakiwa.

19 Jupajj qamirïkasaw ikintani, ukampis janiw kuns apthapkaniti.

Nayranakap jistʼarani ukhajja, janiw kunas ukan utjkaniti.

20 Wal ajjsarañaw juparojj walja umanakjam mä akatjamat katjani.

Arumarusti mä jachʼa thayaw apasjjarakini.+

21 Inti jalsu toqet jutir mä thayaw juparojj apasjjani, jupajj janiw utj-jjaniti,

kawkjantï jupajj jakki uka lugarapatwa pichanukuni.+

22 Jan sinttʼasisaw jupjjar jutani,+

ukañkamasti jupajj jan kamachirjamaw chʼamapat escapañ munaski.+

23 Jupar jiskʼachañatakejj amparanakap tʼajjllirtʼarapi,

pachpa lugarapatwa juparojj khuytʼaraki.*+

28 ”Mä lugaraw qollqe metal apsuñatakejj utji,

qʼomachapki uka qori apsuñatakejj yaqha lugaraw utjaraki.+

 2 Hierrojj laqʼat apsutawa,

cobrejj qarqanakat* umatatayatawa.+

 3 Jaqejj mä chʼamak lugararuw puri,

kawkjantï wali chʼamakäki uka lugararuw sari,

ukhamat wali valorani metalanak apsuñataki.

 4 Jupajj kawkjantï jaqenakajj jakapki uka lugarat jayanwa oraq manqha allsu,*

armat lugaranakana, jaqenakajj sarnaqapki uka lugarat wali jayana.

Yaqhep chachanakajj warkoqtasaw ukan warkusis trabajipjje.

 5 Manqʼañajj oraq patjjanwa achoqe,

ukampis oraq manqhajj ninampi mayjtʼayatäkaspas ukhamawa.*

 6 Qalanakansti zafiro* qalaw utji,

laqʼajj qorinirakiwa.

 7 Aycha manqʼani jamachʼinakajj janiw uka cheqar apir thaki uñtʼapkiti,

milano negro sat jamachʼin nayrapas janirakiw uka thak uñjkiti.

 8 Janiw mä ajjsarkañ animalas uka cheq taktʼkiti,

chʼamani leonas janiw uka cheq muyupaykiti.

 9 Jaqejj amparapampiw chʼollqhe qalanak chʼiyji.

Jupajj saphitpach qollunaks tinkuyaraki.

10 Jupajj qarqa* taypinwa uma canalanak luri,+

nayrapajj wali valorani qalanak sum amuyi.

11 Jawiranakan qalltap jarkʼanti,

kunatï imantatäkäna ukanak qhanstayi.

12 Ukampis yatiñajj ¿kawkinsa jikjjatasispa?+

¿Kawkinkis amuytʼañan qalltapajja?+

13 Janiw khiti jaqes qhawqha valoranis uk amuykiti,+

janirakiw jakaskir jaqenak taypin katutäkaspati.

14 Wali manqha umanakajj ‘¡janiw akankkiti!’ sasaw sapjje.

Lamar qotajj ‘¡janiw nayampïkiti!’+ sasaw saraki.

15 Janiw ukajj suma qorimpi alaskaspati,

janirakiw uk turkañatakejj qollqe metalas pestʼaskaspati.+

16 Janiw ukajj Ofir lugarankir qorimpis alaskaspati,+

janirakiw wali valorani ónice* qalampisa ni zafiro qalampisa.

17 Janiw ukajj qorimpis ni vidriompis igualaskaspati,

janirakiw kuna suma qorit luratampis turkaskaspati.+

18 Yamas coralatsa* cristalatsa janiw kamsksnasa,+

yatiñampi phoqtʼat mä bolsajj perlanakani phoqtʼat bolsat sipans jukʼamp valoraniwa.

19 Janiw yatiñajj Cus oraqenkir topacio*+ qalamp igualaskaspati,

janiw suma qorimpis alaskaspati.

20 Ukhamajj ¿kawkitsa yatiñajj juti?

¿Kawkinsa amuytʼañajj qalltaraki?+

21 Ukajj taqe jakirinakan nayranakapat imantatawa,+

alajjpachankir jamachʼinakats imantatarakiwa.

22 Tukjañasa jiwañasa akham sapjjewa:

‘Jiñchunakajajj mä jukʼak yatiñjjat istʼapjje’ sasa.

23 Diosakiw ukar purir thak uñtʼi,

jupa sapakiw kawkjankis uk yati,+

24 kuna laykutejj oraqen thiyanakaps* jupajj uñjiwa,

kunanakatï alajjpachanakat aynachankki ukanaks taq uñjaraki.+

25 Kunapachatï jupajj thayar chʼam churäna,*+

umanaks jaljäna,+

26 jallupach uttʼayäna,+

qʼejjo qʼejjotakisa chʼiyar qenayatakis thakinakap uttʼayäna,+

27 ukapachaw jupajj yatiñar uñjäna, qhanañchtʼäna,

sum uttʼayäna, qhawqha valoranis uk amuykiptʼarakïna.

28 Jaqerojj akham sarakïnwa:

‘Yatiñanïñajja Jehová Diosar ajjsarañawa,+

amuytʼirïñajj jan walit jitheqtañarakiwa’+ sasa”.

29 Job chachajj akham sasaw arsuskakïna:

 2 “Paski uka phajjsinakaruk kuttʼirista,

Diosajj nayar jarkʼaqkitäna uka urunakaru,

 3 kunapachatï jupajj pʼeqej-jjar lamparapamp qhantʼayankitäna,

jupan qhanapamp wali chʼamakan sarnaqkayäta,+

 4 kunapachatï nayajj waynäkayäta chʼamanïkarakiyäta,

Diosajj wali suma amigojäkäna carpajankaskarakïna,+

 5 kunapachatï Taqe Chʼamani Diosajj nayampïskäna,

wawanakajas* taqeni naya jakʼankasipkäna,

 6 kunapachatï kayunakaj suma lechemp jareqtʼaskayäta,

qarqanakas* walja aceite nayatak jalayarapitäna.+

 7 Kunapachatï markan punkupar mistkayäta,+

plazansa qonuñajan qontʼaskayäta ukhajja,+

 8 waynanakajj nayar uñjasajj paso churapjjetäna,*

jilïr jaqenakas nayatak sartasaw saytʼat quedasipjjäna.+

 9 Principenakas janiw kamsapkänsa,

lakanakapsa amparampiw lluptʼasipjjäna.

10 Wali importante jaqenakajj janiw kamsapkänsa,

janipuniw ni mä arus lakanakapat mistkänti.

11 Taqe khitinakatï nayar istʼapkitäna ukanakajj wali sum nayat parlapjjäna,

uñjapkitäna ukanakas jachʼañchapjjetänwa.

12 Kuna laykutejj yanaptʼayasiñatak artʼasiri pobre jaqerojj nayaw salvirïta,+

jan awkin wajcha wawanakarusa* jan khiti yanapirinïpki ukanakarusa.+

13 Khititï jiwañampïkäna ukasti nayarojj bendisitänwa,+

nayajj yanaptʼasaw viudanakan chuymap kusisiñamp phoqtʼayäta.+

14 Kunatï cheqapäki ukjja, isir uñtatwa nayajj uchasiyäta,

cheqapar uñjañsti, mä sawut isïkaspasa* mä turbantëkaspas ukham uchasiyäta.

15 Nayajj juykhu jaqen nayrapäyätwa,

cojo jaqen kayuparakïyätwa.

16 Nayajj pobre jaqen awkipäyätwa,+

jan uñtʼkayäta uka jaqenakarus cheqaparjam juzgatäpjjañapatakiw yanaptʼayäta.+

17 Jan wal lurkäna ukarojj quijadap pʼakjayäta,+

kuntï katuntkäna uksa laka chʼakhanakap taypitwa aparayäta.

18 Nayajj akham sirïtwa: ‘Nayajj utajanwa* jiwäjja,+

urunakajajj chʼallar uñtat waljapunïniwa.

19 Saphinakajajj umanak toqeruw saphitatani,

sullanakasti arum paqaraw ramanakaj patjjankapjjani.

20 Jachʼañchäwijajj janipuniw chhaqtkaniti,

amparajankir flechtʼañ arcojj flechtʼaskakiniwa’ sasa.

21 Jaqenakajj wal istʼañ munasaw suyapjjetäna,

amukirakiw nayan ewjjtʼanakaj suyapjjäna.+

22 Nayajj parlañ tukuyjjayäta ukhasti, janiw jupanakajj kamsapkänsa.

Arunakajajj jiñchunakapatakejj wali sumapunïnwa.*

23 Kunjamtï jallurojj suyaski ukhamwa jupanakajj suyapjjetäna,

kunjamtï maynejj qhepa jallun puriniñap wal suykejj ukhamaw arunakaj istʼañ wal suyapjjäna.+

24 Kunapachatï nayajj jupanakatak lartʼaskayäta ukhajja, jupanakatakejj janiw cheqaw sañjamäkänti,

kusisit ajanuj uñjasajj tranquilokëjjapjjänwa.*

25 Jupanakan pʼeqtʼiripjamajj nayaw amuytʼayirïta,

tropanakap taypinsti nayajj mä reyjamaw jakayäta,+

llakin uñjasipki ukanakar chuymachtʼiripjama.+

30 ”Jichhasti jupanakajj nayatwa larusipjje,+

nayat sipans jukʼamp wayna chachanakäpjjewa.

Nayasti jupanakan tatanakaparojj janiw permitkiriskayätti,

ni tamaj uñjapkäna uka anunakamp chikäpjjañapsa.

 2 ¿Kunjamarak amparanakapan chʼamapajj yanaptʼitänsti?

Jupanakan chʼamapajj tukusjjewa.

 3 Jupanakajj pisin jakasiñampi manqʼat awtjatäñampi tukjatäpjjewa.

Kuntï waña oraqen jikjjatapki ukwa jankhipjje,

uka oraqejj qʼala tukjatäjjänwa, chʼusakëjjarakïnwa.

 4 Jupanakajj jayukʼar qoranak alinak taypit apthapipjje.

Retamanakan saphinakapaw jupanakan manqʼapajja.

 5 Jupanakajj comunidadats jaqsutäpjjewa.+

Jaqenakajj mä lunthatarjamaw jupanakar arnaqapjje.

 6 Jupanakajj barranco parkinakanwa jakapjje,

oraqen pʼiyanakapana, qarqanakan* pʼiyanakapana.

 7 Alinak taypit arnaqasinipjje,

itapallu alinak taypinwa tantachtʼasipjjaraki.

 8 Jan amuytʼasiri jan kunatak serviri jaqenakan wawanakapjamaw

markat alisnukut* uñjasipjje.

 9 Ukampis jichhajj cancionanakapans nayatwa sawkasipjjetu.+

Jupanakan jiskʼachataw uñjasirakta.+

10 Jupanakajj nayat ajjtasipjjewa, nayats jayankapjjarakiwa.+

Janirakiw ajanujar thuskatañs ajjsarapkiti.+

11 Kuna laykutejj Diosaw nayarojj jan chʼamanir tukuyitu,* humillarakitu.

Naya nayraqatan kuns arsusipkakiwa.*

12 Kupëjjajarojj walja jaqenakaw naya contra saytʼasipjje,

jupanakajj nayaruw escapayapjjetu.

Nayar tukjañatakiw wakichtʼasipjjaraki.

13 Jupanakajj thakinakaj jiskʼa jiskʼa tukjapjje,

jukʼampikiw aynachtʼayjjapjjetu,+

jan khitin jarkʼataw ukanak lurapjje.*

14 Jachʼa qʼasantat perqa taypis pasapkaspa ukhamaw jupanakajj mantapjje,

mä tukjat lugararuw mantapjjaraki.

15 Ajjsarañaw nayarojj aynachtʼayitu,

honrajas thayampjam apatawa,

salvasiñajas mä qenayar uñtasitaw chhaqtjjaraki.

16 Jichhasti nayajj jiwjjäwa,+

sapürurakiw tʼaqesiskta.+

17 Arumarusti chʼakhanakajajj walpun usutu,+

wal usuyasiñas janirakiw apaqtkituti.+

18 Isijajj* wali chʼamamp jiyjatawa,*

isijan cuellopjamaw uka isejj jaychjitu.

19 Diosajj ñeqʼeruw jaqtitu,

laqʼampir qhellampiruw tukuyitu.

20 Yanaptʼayasiñatakiw jumar wal artʼasinsma, ukampis jumajj janiw jayskistati.+

Ruwtʼasiñatakiw saytʼasta, ukampis jumajj uñtanikistawa.

21 Jan sinttʼasisaw naya contra saytʼtajja,+

amparaman taqe chʼamapampiw naya contra saytʼtajja.

22 Jumaw nayar aptasajj thayamp chik apistajja,

ukatsti mä jachʼa thayan tukjarakistajja.

23 Nayajj yattwa, jumaw nayarojj jiwañar apitäta,

kawkjantï taqe jakirinakajj tantachasipkani uka utaru.

24 Ukampis janiw khitis mä llakit jaqerojj nuwantkaspati,*+

jan waltʼäwinkkasin yanaptʼayasiñatak arnaqaski uka jaqeru.

25 ¿Janit nayajj jan walinakan uñjasipki* uka jaqenakatjam jachaqtʼaskayätjja?

¿Janit nayajj mä pobre jaqetjam llakiskarakiyätjja?+

26 Nayajj kunatï sumäki uksa suyaskchiyätjja, jan walïki ukaw purini.

Nayajj qhanarus suyaskchiyätjja, chʼamakakiw purini.

27 Naya manqhan kunanakatï wal llakisiykitäna ukanakajj janiw tukuskänti.

Tʼaqesiñ urunakanwa nayajj uñjasta.

28 Nayajj wali llakitaw uks aks sarnaqta,+ janirakiw intin qhanaps uñjañ puedkti.

Tantachtʼat jaqenak taypin sartasisaw yanaptʼayasiñatak arnaqasta.

29 Chacal sat animalanakan jilaparuw tukta,

avestruz sat animalan phuchanakapan masiparuw tukurakta.+

30 Jañchi lipʼichijajj chʼiyarakëjjewa, jalaqtjjarakituwa.+

Chʼakhanakajajj ninjamaw calorat* nakhi.

31 Arpajasti wali llakin uñjasipki ukanakatakikiw apnaqasi,

flautajasti* khitinakatï jachapki ukanakatakikiw tuktʼasiraki.

31 ”Nayajj mä pacto nayranakajamp lurta.+

Ukhamajj ¿kunjamarak nayajj mä virgen tawaqor jan wali amtamp uñchʼukiriststi?+

 2 ¿Kunarak alajjpachankir Diosat katoqeriststi?

¿Kuna herenciarak wali altonkir Taqe Chʼamani Diosat katoqeriststi?

 3 ¿Janit jan wal lurki ukarojj jan waltʼäwejj suyki?

¿Janit jan waltʼayapki ukanakarojj jan waltʼäwejj suykaraki?+

 4 ¿Janit Diosajj thakinakaj uñjki?+

¿Janit taktʼatanakajsa jakʼat uñjkaraki?

 5 ¿Mä kutis nayajj kʼaristti?*

¿Khitiruch mä kutis engañtjja?+

 6 Diosajj phoqat balanzampi pestʼitpan,+

ukatsti jupajj taqpach chuymamp servitaj amuyani.+

 7 Kayunakajatï thakit saranukchi,+

chuymajas nayranakajampi apayaschi,+

amparanakajas qʼañuchatäjjarakchi ukhajja,

 8 kuntï nayajj phawantkä uk yaqhanak manqʼaspan,+

kuntï ayruntkä* ukajj jikʼiratäpan.*

 9 Chuymajatï yaqha warmimp lunthatatächi,+

jaqe masijan punkupan suyjjataraksta ukhajja,+

10 esposajajj yaqha chachatak grano ñutʼjpan,

yaqha chachanakarak jupampejj ikintaspan.*+

11 Kuna laykutejj ukasti jan phenqʼani jan walinak lurañäspawa,

ukham pantjasiñajj juezanakamp castigatäñaw wakisispa.+

12 Ukajj qʼal nakhantiri qʼal tukjiri* ninar uñtasitäspawa,+

taqe kunanakatï nayankki ukanak saphitpach nakhantarakispa.

13 Nayatï sirvientejarusa sirvientajarusa jan cheqaparjam uñjksta,

kunapachatï naya contra quejasipjjäna ukhajja,

14 Diosajj nayatak saytʼkani ukhajj ¿kunsa luräjja?

Nayar cuenta maykitani ukhajj ¿kamsasas jaysäjja?+

15 ¿Janit mamajan matrizapan lurkitäna uka Diosajj jupanakar lurkarakïna?+

¿Janit pachpa Diosajj janïr naskayätan ukhajj lurkistänjja?*+

16 Nayatï kuntejj pobrenakajj munapkäna uk jan churañ munkchiyäta,+

jan ukajj nayatï viudanakan nayranakap llakit uñnaqaychiyäta,+

17 nayatï manqʼaj sapak manqʼaschiyäta,

wajcha wawanakar* jan wajjtʼasa+

18 (kuna laykutejj waynitüskayäta ukhatpachaw wajcha wawajj* nayas tatapäkirista ukham nayamp jiläna,

jiskʼa wawatpachwa* nayajj viudar* yanaptʼayäta),

19 maynirutï jan isinïtap layku thayatjam jiwaskir uñjchiyäta,

jan ukajj mä pobre jaqer jan kunampi imjjatasiñanïtap uñjchiyäta,+

20 nayatejj ovejajan tʼarwap jan jupar churkchiyäta,

ukhamat juntʼurtʼasisajj nayar bendisiñapataki,+

21 nayatï mä wajcha wawar* ampar moqochtʼasis amenazchiyäta,+

kunapachatï jupajj markan punkupan nayampi yanaptʼayasiñ munäna ukhajja,*+

22 amparajajj kallachijat* jalaqtpan,

amparajajj mujllitpach* pʼakispan.

23 Cheqpachansa nayajj Diosampi jan waltʼayatäñ wal ajjsarayäta,

janirakiw kʼajkir qhanap nayraqatan saytʼirjamäkayätti.

24 Nayatï qorir confiyaschiyäta,

jan ukajj nayatï ‘¡jumaruw nayajj confiyassma!’+ sasin suma qorir sischiyäta,

25 nayatï wali qamirïsin kusischiyäta,+

nayajj jikjjataskta uka walja utjirinakajana,+

26 nayatï intin* qhanatap uñjchiyäta,

jan ukajj nayatï alajjpachan wali musparkañ phajjsin onjjtatap uñjchiyäta,+

27 chuymajajj engañjarakchitu,

lakajajj ukanakar adorañatak* amparaj jampʼattʼarakchi ukhajja,+

28 ukham pantjasiñajj juezanakampi castigatäñaw wakisispa,

ukajj cheqpach Diosar jan uñtʼir tukuñampi sasispawa.

29 ¿Mä kutis enemigojan tukjatäñapat kusistti?+

Jan ukajj ¿jan walin uñjasitapatcha kusistjja?

30 Janipuniw nayajj lakajar juchachasiykti,

ni jupar maldisisasa ni jiwañap munasasa.+

31 ¿Janit utajankir chachanakajj

‘¿khitis Job chachan manqʼapampejj* jan sistʼaskäna?’ sasin sapki?+

32 Janiw ni mä jan uñtʼatas* arumajj anqan ikkänti,+

nayajj viajir jaqetakis punkuj llawirirïtwa.

33 ¿Nayajj yaqha chachanakjamat juchanakaj mä kutis imtʼastjja?+

¿Isijan bolsilloparuch pantjasitaj imtʼastjja?

34 ¿Walja jaqenakaruch ajjsartjja?

Jan ukajj ¿yaqha familianakamp phenqʼachatäñach ajjsarayitu,

ukhamat nayan amuktʼañajataki, anqar mistuñs ajjsarañajataki?

35 ¡Maynikis nayar istʼitaspa!+

Nayajj sutijampiw kuntï siskta uk firmjjatirista.*

¡Taqe Chʼamani Diosajj jaysitpan!+

¡Nayar juchañchkitu ukajj mä documentorukis juchañchatanakaj qellqtʼasapäna!

36 Kallachij patjjaruw uk apirista,

mä coronar uñtat pʼeqej patjjar uchasirista.

37 Sapa taktʼatajatwa Diosarojj cuenta churirista,

mä principjamaw juparojj confianzampi jakʼachasirista.

38 Oraqejatï naya contra arnaqaschi,

taqe sukanakapas juntuk jachapjjarakchi,

39 nayatï achunakap jan kun pagas manqʼsta,+

jan ukajj nayatï uka oraqen dueñonakapar llakisiysta ukhajja,+

40 nayatakejj trigo jilañat sipans chʼapinak jilarapitpan,

cebada lantejj thujsa qoranak jilarapitpan”.

Akjaruw Job chachan arunakapajj tukusjje.

32 Ukhamajj niyakejjay Job chachajj cheqap jaqëtapat jan payachaskchïnjja,*+ uka kimsa chachanakajj janiw juparojj jukʼamp jaysjjapjjänti. 2 Ukampis Ram chachan familiapat jutirïkäna, Barakel sat buzita+ chachan yoqapäkarakïna uka Elihú sat chachajj walpun colertʼasïna. Diosat sipans Job chachas razonanïkaspa ukham uñachtʼayañ munatapatwa Elihú chachajj Job chachatak wal coleräna.+ 3 Job chachan kimsa amigonakapatakis walpun colertʼasirakïna, kuna laykutejj jan kun kamsirjamäsajj Diosas juchanïkaspa ukhamwa jupanakajj parlapjjäna.+ 4 Jupat sipans jilïr jaqenakäpjjatap laykusti, Elihú chachajj Job chachar jaysañatakejj suytʼaskänwa.+ 5 Elihú chachajj uka kimsa chachanakan jan kun kamsirjamäpjjatap uñjasajj jukʼampiw colerasïna. 6 Ukatwa Barakel sat buzita chachan Elihú sat yoqapajj akham sasin parlañ qalltäna:

“Nayajj waynakïsktwa,*

jumanakajj jilïr jaqenakäpjjtawa.+

Ukatwa jumanakar respetasajj jan kuns kamskayätti,+

janirakiw kuntï nayajj yatkta ukanak sapkayäsmati.

 7 Nayajj akham amuytʼasiyäta: ‘Jilïr jaqenakay parlapjjpan,

walja maranakanïpki ukanakay yatiñjjat parlapjjpan’ sasa.

 8 Ukampis Diosan espiritupäki,

Taqe Chʼamani Diosan samanapäkaraki, ukaw jaqenakarojj amuytʼasirïñ churi.+

 9 Jaqenakajj janiw walja maranïpjjatap* laykukejj yatiñanïpkiti,

janirakiw jilïr jaqëpjjatap laykojj kunatï cheqapäki ukanak amuyapkiti.+

10 Ukatwa akham sista: ‘Istʼita,

kuntï nayajj yatkta uk jumar sarakïma’ sasa.

11 Nayajj jumanakan parlapjjañam suyaskayäta,

amuyunakam istʼaskarakiyäta,+

ukañkamasti jumanakajj kuns parlapjjäta ukanak amuytʼasipkayätajja.+

12 Nayajj wali amuyumpiw istʼasipkayäsmajja,

ukampirus jumanakat janiw ni maynis Job chachan pantjasitap uñachtʼayañ puedipkayätati,*

janirakiw arsutanakaparus jaysañ puedipkayätati.

13 Ukhamasti jan jumanakajj akham sapjjamti: ‘Nanakaw yatiñ jikjjatapjjta,

Diosaw juparojj cheqañchi, janiw mä jaqejja’ sasa.

14 Job chachan arunakapajj janiw naya conträkänti,

ukhamajj janiw juparojj jumanakan arsutanakamamp jayskäti.

15 Jupanakajj inakiw musparjjapjje, janiw kamsasas jaysirjamäjjapjjeti,

janirakiw kuns arsurjamäjjapjjeti.

16 Nayajj suytʼaraktwa, ukampis jupanakajj janiw jukʼamp parljjapjjeti.

Jupanakajj ukhamakiw akankasipki, janirakiw kamsasas jaysapkiti.

17 Ukhamajj nayaw jaysarakëjja,

kuntï nayajj yatkta uk arsurakëjja,

18 nayanjja walja arsuñanakaw utjitu,

naya manqhankki uka espíritu santow nayan arsuñajatak obliguitu.

19 Naya manqhansti jan kunas mistkir wali llupantat vinor uñtasitätwa,

niya phallañampïki uka machaq vino wayaqar uñtasita.+

20 ¡Nayan samartʼañajatakejj arstʼayapjjakitaya!

Jaysañatakejj lakajs jistʼaräwa.

21 Janiw khiti toqetsa saytʼaskäti,+

ni khiti jaqerus jachʼañchkäti.*

22 Janiw yaqhanakar kunjam jachʼañchañs yatkti,

nayatï uk luriristjja, Luririjajj jankʼakiw chhaqtayitaspa.

33 ”Job, mirä amp suma, jichhajj arunakaj istʼakimaya.

Kuntï arskä taqe ukanak istʼakimaya.

 2 Mirä amp suma, ¡istʼita! Nayajj lakaj jistʼarañajawa.

Lajjrajas parlañaparakiwa.

 3 Arunakajajj nayan cheqap chuymanïtaj uñachtʼayi,+

lakajas jan kun imtʼasaw kuntï nayajj yatkta uk arsuraki.

 4 Diosan espiritupaw nayar luritu,+

Taqe Chʼamani Diosan samanapaw jakañ churitu.+

 5 Jaysirjamäsajj jaysita.

Naya nayraqatan arstʼasim, wakichtʼasirakim.

 6 Cheqpach Diosan nayraqatapanjja, nayajj jumjamarakïtwa,

ñeqʼet luratarakïtwa.+

 7 Ukhamajj janiw jumajj nayar ajjsarañamäkiti.

Kuntï nayajj jumar siskäma ukajj janiw jumar llakisiyañapäkiti.

 8 Ukampis jumajj nayan istʼkañaw arstajja,

cheqas nayajj walja kutiw aka arunak istʼsmajja:

 9 ‘Nayajj sumätwa, janiw juchanïkti.+

Nayajj qʼomätwa, janiw pantjasitajajj utjkiti.+

10 Ukampis Diosajj naya contra saytʼañatakiw razonanak uñstayi,

mä enemigoparjamaw nayar uñjarakitu.+

11 Jupajj ceporuw* kayunakaj katuntayi,

taqe thakinakajwa uñakiparaki’+ sasa.

12 Ukampis kuntï arskta uk sañamatakejj janiw razonanïktati, ukatwa jumarojj jaysäma:

Diosajj jiwir jaqet sipans jukʼamp jachʼawa.+

13 ¿Kunatsa jumajj jupa contra quejasta?+

¿Juman taqe arunakamar jan jaysanitapatti quejasta?+

14 Cheqpachansa Diosajj kutin kutiniw parli,

ukampis janiw khitis istʼkiti.

15 Jupajj mä samkanwa ukham luri, arum toqen mä visionana,+

kunapachatï jaqenakajj jiwa ik iktʼasipki,

jupanakajj ikiñanakapan iktʼasipki ukapacha.

16 Ukatsti jiñchunakap jistʼari,+

yatichäwinakapsa pʼeqenakaparuw uchanti,*

17 ukhamat mä jaqeru jan wali luräwinakat jitheqtayañataki,+

mä jaqerus jachʼañchasiñat jarkʼaqañataki.+

18 Diosaw juparojj* sepulturat salvi,+

vidaparus espadamp* jiwayatäñats salvi.

19 Mä jaqejj ikiñapankki ukapachaw usuyasiñampi cheqañchat uñjasi,

chʼakhanakapajj taqe horasan wal uski ukapachas ukhamaraki.

20 Jupatakejj* tʼantʼas ajjtaskañawa,

suma manqʼanaksa janirakiw munkiti.+

21 Jupajj sinti tʼukhapunëjjewa,*

chʼakhanakapas uñstjjarakiwa.

22 Jupajj* sepulturaruw jakʼachasiski,

vidapajj jiwayirinakaruw jakʼachasiskaraki.

23 Ukampis mä mensajerotï* jupan ukar jutani,

waranqanit mä arjjatiri,

kunatï cheqapäki uk jaqer yatiyarakini ukhajja,

24 Diosasti uka jaqer sumat uñjasajj akham saniwa:

‘¡Sepulturar sarañat antutam!+

¡Nayasti kunjamsa jupar salvañatakejj pagasispa uk yatjjtwa!+

25 Jañchipajj wayna tiempot sipans jukʼamp sumar* tukpan,+

wayna tiemponkkäna uka urunakat sipans jukʼamp chʼamanïpan’+ sasa.

26 Jupajj Diosaruw ruwtʼasini,+ jupasti katoqarakiniwa,

Diosan ajanup uñjasajj kusisiñatwa jachʼat arnaqasini,

Diosajj wasitat jiwir jaqerojj cheqap jaqet uñj-jjani.

27 Uka jaqesti yaqhanakarojj akham saniwa:*

‘Juchachastwa,+ kunatï cheqapäki uk nayajj qʼewinukta,

ukampirus janiw castigatäkti.*

28 Jupaw nayarojj sepulturar sarañat salvitu,+

nayajj qhan uñjaskakïwa’* sasa.

29 Cheqansa Diosaw taqe ukanak luri,

mä jaqe laykuw kutin kutin luri,

30 ukhamatwa juparojj sepulturat salvani,

wali kusisit sum jakasiñapataki.+

31 ¡Job, nayan arunakaj istʼakimaya! ¡Istʼakitaya!

Jumajj jan kuns arsumti, nayajj parlaskakïwa.

32 Jumantï kun sañamas utjchi ukhajja, jaysitaya.

Arsukimaya, nayajj razonanïtam uñachtʼayañ munta.

33 Janitï kun sañamas utjkchejja, nayar istʼita.

Jumajj jan kuns arsumti, nayaw yatiñanïñ toqet yatichäma”.

34 Ukhamasti Elihú chachajj akham saskakïnwa:

 2 “Yatiñan jaqenaka, arunakaj istʼapjjeta;

jumanakajj amuytʼani jaqenakäpjjtawa, istʼapjjeta.

 3 Jiñchusti arunak amuytʼiwa,

kunjamtï lajjrajj manqʼanak malltʼki ukhama.

 4 Kunatï cheqapäki uk jiwas pachpa amtañäni,

kunatï sumäki uk jiwasanak pachpa amtarakiñäni.

 5 Kuna laykutejj Job chachajj akham siwa: ‘Nayajj razonanïtwa,+

ukampis Diosajj janiw cheqaparjam uñjkituti.+

 6 ¿Kunatï juiciojan amtasiñapäki uka toqet kʼarinak parlañajäspati?

Nayajj janis kuna juchsa lurkstjja, heridajajj janiw jakthapkiti’+ sasa.

 7 ¿Job chachar uñtasit yaqha chachajj utjaspati?

¿Jupjamajj umar uñtasit insultonak umirejj utjaspati?

 8 Jupajj jan wali luririnakampiw chikachasi,

jan wali jaqenakampiw sarnaqe.+

 9 Akham satap layku: ‘Mä jaqejj Diosar kusisiyañ munasajja,

janiw kunsa jikjjatkiti’+ sasa.

10 Ukhamajj istʼapjjeta, amuytʼasir* jaqenaka:

¡Janipuniw kunäkipansa cheqpach Diosajj kunatï jan walïki uk lurkaspati!+

¡Janipuniw kunäkipansa Taqe Chʼamani Diosajj kunatï jan cheqapäki uk lurkaspati!+

11 Kuna laykutejj lurataparjamaw jaqerojj kuttʼayani,+

kuntï sarnaqatapampejj jikjjatkani ukampiw pagani.

12 Cheqpachansa Diosajj janiw jan wal lurkiti,+

Taqe Chʼamani Diosajj janiw kunatï cheqapäki uk qʼewjkiti.+

13 ¿Khitis Diosarojj aka oraqjjar uñjañapatak uchi?

¿Khitis juparojj taqpach mundjjar* uttʼayi?

14 Jupatï jaqenak contra saytʼaspa,

jupatï espiritupsa samanapsa jupanakat apaqaspa ukhajja,+

15 taqpach jaqenakaw jiwarapjjaspa,

jaqenakajj laqʼaruw kuttʼjjapjjaspa.+

16 Ukhamajj jumatï amuytʼasirïstajja, ak istʼam,

kuntï nayajj sisksma uk wali amuyump istʼita.

17 ¿Kunatï cheqapäki ukar uñisirejj apnaqañ puedispati?

Jan ukajj ¿cheqap jaqëki uka wali chʼamani jaqeruch juchañchasma?

18 ¿Mä reyirojj ‘jan kunatak servirïtawa’ sasmati?

Jan ukajj ¿pʼeqtʼirinakaruch ‘jan wali jaqenakäpjjtawa’ sasin sasma?+

19 Diosajj janiw principenak toqet saytʼaskiti,

janirakiw qamirirojj pobret sipans jukʼamp sum uñjkiti,+

taqe jupanakajj jupan luratäpjjatap layku.+

20 Jaqenakajj mä akatjamatak jiwarapjje,+ chika arumaru,+

jupanakajj wal khatatipjje, chhaqtjjapjjarakiwa.

Wali chʼamani jaqenakas chhaqtjjapjjewa, ukampis janiw jaqenakan amparanakapampejja.+

21 Kuna laykutejj Diosan nayranakapajj jaqen thakinakap sum uñji,+

taqe kuntï jupajj lurki ukanaks uñjarakiwa.

22 Janiw chʼamakansa ni wali chʼamak chʼiwinsa

jan wali luririnakajj imantasipkaspati.+

23 Diosajj janiw ni mä jaqetakis mä fecha uchkiti,

ukhamat jupa nayraqatan mä juicion uñstañapataki.

24 Jupajj jan kun yatjjatasaw wali chʼamani jaqenakar tukji,

yaqhanakaruw jupanak lantejj ucharaki.+

25 Jupajj kuntï lurasipki uk yatiwa,+

arumaruw jupanakarojj atipji, tukjarakiwa.+

26 Jupanakarojj jan walinak lurapjjatap laykuw nuwanti,

taqenin uñjkata,+

27 jupar arkañat kuteqtapjjatap layku,+

janirak mandamientonakapat ni maysa phoqapjjatap layku.+

28 Uka jan wali jaqenakajj pobrenakaruw yanaptʼayasiñatak jachʼat arnaqasiyapjje,

ukhamatwa jupajj jan yanapirinïpki ukanakar istʼi.+

29 Kunapachatï Diosajj amuktʼi ukhajj ¿khitirak jupar juchañchaspasti?

Ajanup imantasi ukhajj ¿khitirak jupar uñjaspasti?

Mä markatsa imantasiskpan jan ukajj mä jaqetsa imantasiskpan, igualakïskaniwa:

30 mä jan wali jaqejj* janiw apnaqkaspati,+

ni markarus sipitanakar puriykaspati.

31 ¿Maynejj Diosar akham saspati:

‘Nayajj janiw kuna jan wals lurkti, ukampis castigataw uñjasta,+

32 kuntï nayajj jan yatkta ukay yatichtʼita,

nayatï jan wal lurstjja, janiw mayampis uk lurjjäti’ sasa?

33 Kuntï jupajj Juezjamajj amtki uk janis jumajj munkstajja, ¿jupajj amuyumarjamat jumar kuttʼayañapäspa?

Jumaw uk amtjjañama, janiw nayajja,

ukhamajj kuntï jumajj wali sum yatkta ukay awistʼita.

34 Amuytʼani* jaqenakajj sapjjetaniwa,

kawkïr yatiñani jaqetejj istʼkitani ukajj akham sitaniwa:

35 ‘Job chachajj jan yatisaw parli,+

arunakapajj jan suma amuytʼasirïtap uñachtʼayi’ sasa.

36 ¡Job chachajj* phoqatpach yantʼatäpan,

jan wali jaqenak kikpa jaysatap layku!

37 Jucha lurataparojj kutkatasiñampiw jupajj yaptʼasi.+

¡Jupajj jiskʼachasaw nanak nayraqatan amparanakap tʼajjllisi!

¡Jukʼamp arunakampiw cheqpach Dios contrajj parlaraki!”.+

35 Elihú chachajj akham saskakïnwa:

 2 “¿Jumajj razonanïtamat jan payachasisajj

‘Diosat sipans jukʼamp cheqapätwa’ sasat sasma?+

 3 Cheqas jumajj akham sistawa: ‘¿Ukajj kunarak jumar importtamsti?

¿Jan jucha luratajat kuna sumarak nayatak utjisti?’+ sasa.

 4 Nayaw jumarojj jaysäma,

jumampïpki uka amigonakamarus+ ukhamaraki.

 5 Alajjpachar uñtas uñjam,

jumat sipans wali altonkki uka qenayanak sum uñjam.+

 6 Jumatï juch lurasmajja, ¿kunjamarak Diosar usuchjasmasti?+

Juman jucha luratanakamatï waljar tukuspajja, ¿juparojj kamacharakinisti?+

 7 Jumatï cheqap jaqëstajja, ¿kunsa jupar churta?

¿Kunsa jumat katoqe?+

 8 Juman jan wali luratamajj jumjam jaqerukiw jan waltʼayi,

cheqaparjam luratamajj jaqerukiw yanaptʼaraki.

 9 Jaqenakajj wali tʼaqesiñan uñjaskasajj yanaptʼayasiñatakiw jachʼat arnaqasipjje,

chʼamani jaqenakamp apnaqatäñat samartʼañatakiw arnaqasipjje.+

10 Ukampis janiw khitis akham siskiti: ‘¿Kawkinkis nayar Luriri Diosajja,+

jaqenakar alabanzanak aruman cantayki uka Diosajja?’+ sasa.

11 Jupajj kuntï oraqenkir animalanakar+ yatichki ukat sipans jukʼamp yatichistu,+

jamachʼinakat sipansa jukʼamp yatiñanwa tukuyarakistu.

12 Jaqenakajj yanaptʼayasiñatakiw jachʼat arnaqasipjje, ukampis jupajj janiw jayskiti,+

jan wali jaqenakan jachʼa jachʼa tukupjjatap layku.+

13 Cheqpachansa Diosajj janiw ina chʼusa* arunakamp arnaqasitarojj istʼkiti,+

Taqe Chʼamani Diosajj janiw uk istʼkiti.

14 Ukhamajj ¡jumatï jan uñjatamat jupar quejasstajja, jukʼampiw jupajj jan istʼkätamti!+

Niyakejjay juman quejasitamajj jupa nayraqatankchejja, juparukiw wal suytʼañamäjjaspa.+

15 Kuna laykutejj jupajj janiw wali coleratajj jumar cuenta mayktamti,

janirakiw juman jan amuytʼasis parlatamarojj kasktamti.+

16 Job chachajj inamayakiw lakap wali jachʼa ansatati,

jan yatisaw walja arunak arsuraki”.+

36 Elihú chachajj akham saskakïnwa:

 2 “Nayan qhanañchañajkamajj mä jukʼitamp paciencianikïmaya,

Dios lanti parlañatakejj arunakajajj utjaskakituwa.

 3 Nayajj kuntï yatkta uka toqet jukʼampwa parläjja,

kunatï cheqapäki ukajj Luririjankatapwa nayajj qhanañchäjja.+

 4 Cheqpachans arunakajajj janiw kʼarinakäkiti,

uka arunakajj khititï uñtʼañan perfectöki*+ ukan arunakapawa.

 5 Cheqas Diosajj wali chʼamaniwa,+ janirakiw khitirus apanukkiti.

Jupajj chuymapan wali jachʼa yatiñaniwa.

 6 Jupajj janiw jan wali jaqenakan vidap jarkʼaqkaniti,+

ukampis tʼaqesirinakarojj cheqaparjamaw uñjani.+

 7 Jupan nayranakapajj cheqap jaqenakjjankiwa.+

Jupasti cheqap jaqenakarojj tronoruw reyinakjam qontʼayi,*+ jupanakajj wiñayatak jachʼañchatäpjjarakiwa.

 8 Ukampis jupanakatï cadenanakamp chinuntatäpjjaspa,

tʼaqesiña pitanakamp* katuntatäpjjaspa ukhajja,

 9 jupajj kuntï lurapki ukwa jupanakar qhanañchani,

jupanakan jachʼa jachʼa tukusin jucha luratanakapa.

10 Jupasti jiñchunakaparojj cheqañchäwi istʼapjjañapatakiw jistʼari,

jan walinakat jitheqtapjjañapatakiw arjjayaraki.+

11 Jupanakatï jupar istʼapjjani, servipjjarakini ukhajja,

sumar sartasaw urunakapan jakapjjani,

maranakapajj wali sumarakïniwa.+

12 Ukampis jupanakatï jan istʼasipkanejja, espadampi* jiwayatäpjjaniwa,+

jan yatiñanïsaw jiwapjjarakini.

13 Jan wali chuymani jaqenakajj* wali coleratäpjjewa. 

Kunapachatï jupajj jupanakar castigki ukhajj janiw yanaptʼa mayiñatak arnaqasipkiti.

14 Jupanakajj wayn tawaqökasaw jiwarapjje,+

templonkir prostituto chachanakampiw jupanakan vidapajj tukusi.+

15 Ukampis Diosajj* tʼaqesisipki ukhaw tʼaqesirinakarojj salvi.

Jupasti kunapachatï tʼaqesipki ukhaw jupanakan jiñchunakap jistʼari.

16 Jupajj tʼaqesiñatwa jumarojj salvtamjja,+

mä jachʼa lugararuw jumarojj aparaktamjja, kawkjantï jan kunas jarkʼatäki uka lugararu,+

mesamansti suma manqʼanakaw chuymachasiñamatak utji.+

17 Ukhamasti kunjamsa jan wali jaqerojj juchañchasini ukampejj contentokïyätawa,+

kunapachatï juchañchäwejj amtatäjjani, cheqaparjam amtasirakini uka horasana.

18 Ukampis amuyasim, wal colerasitamajj jan chuyma ustʼatäñar jumarojj puriypanti,*+

janirak walja qollqe chilltayasiñampejj thakit saranukumti.

19 ¿Yanaptʼayasiñatak arnaqasitanakamati,

jan ukajj juman wal chʼamachasitamach tʼaqesiñat salviristamjja?+

20 Jan jumajj aruman puriniñap wal suyamti,

ukhaw jaqenakajj lugarapat chhaqtjjapjje.

21 Jan walinak lurañ ajlliñat sipansa,

tʼaqesiñan aguantañ ajllisim.+

22 Diosajj chʼamap kawsaw jachʼañchatäski.

¿Khiti yatichirirak jupjamasti?

23 ¿Khitirak juparojj thakip uñachayaspasti?*+

Jan ukajj ¿khitich juparojj ‘kuntï lurkta ukajj janiw walïkiti’ sasin saspa?+

24 Jupan luratanakapat jachʼañchañ jan armasimti,+

jaqenakajj uka toqet cantapki ukanakata.+

25 Taqe jaqenakaw uk uñjapjje,

jiwir jaqejj jayatwa uk uñjaraki.

26 Cheqas qhawqha chʼamanis Diosajj uk janiw yatksnati,+

jupan maranakapajj janiw jaktʼañjamäkiti.+

27 Jupaw uman chʼaqanakap apkati,+

tiempompejj uma chʼaqanakajj jallumpiru urpumpiruw tukjjaraki,

28 ukatsti qenayanakaw uk waraqtayanjje,+

jaqenakjjaruw purintayjjaraki.

29 ¿Qenayanakajj kunjam janatatatas uk khitirak amuytʼaspasti?

¿Khitirak kawkjantï jupajj jakki uka cheqat misturi qʼejjo qʼejjonak amuytʼaspasti?+

30 Kunjamsa jupajj lliju llijup* qenayanakjjar saratatayi uk uñjam,+

kunjamsa jupajj lamar qota manqharojj* umanakamp phoqanti uk uñjarakim.

31 Ukanak taypiw jupajj markanakar manqʼayi,*

jupanakarojj walja manqʼañanakwa churaraki.+

32 Jupajj amparanakapampiw lliju llijunak imanti,

kawkjarutï jupajj puriyañ munki ukjaruw puriyaraki.+

33 Jupan qʼejjo qʼejjopajj jupjjatwa parli,

uywanakas jupan* jutaskatapwa arsupjjaraki.

37 ”Ukhamïpanwa chuymajajj wal putuqe,

lugarapanwa wal thoqtaraki.

 2 Diosan wali chʼamani arup amuyumpi istʼapjjam,

lakapat misturi qʼejjo qʼejjonaks ukhamaraki.

 3 Jupasti alajjpachatwa qʼejjo qʼejj puriyi,

oraq tukuykamaw lliju llijup puriyaraki.+

 4 Ukjjarusti waraririw istʼasi,

Diosan chʼamani arupajj mä qʼejjo qʼejjon suynatapjamaw istʼasi,+

arupan istʼasiñapkamajj janiw lliju llijunakar jarkʼkiti.

 5 Kunapachatï Diosan arupajj mä qʼejjo qʼejjor uñtat suynki+ ukhajja, wali musparkañawa.

Jupan jachʼa luratanakapajj amuyusat sipans jukʼamp jachʼawa.+

 6 Kuna laykutejj akham siw khunurojja: ‘Oraqer khununtam’+ sasa.

Wal purintir jallurojj ‘wali chʼamampi purintam’+ sarakiwa.

 7 Diosajj jaqen taqe luratanakap saytʼayi,

ukhamat taqe jiwir jaqenakajj jupan luratanakap uñtʼapjjañapataki.

 8 Salvaje animalanakajj imantasiñ pʼiyanakaparuw mantjjapjje,

uka pʼiyanakapan quedasipjjaraki.

 9 Chʼamani thayajj purinisajj wal thaytʼani,+

thayajj alay toqet* jutir thayanakat juti.+

10 Diosajj phustʼatapampiw chhullunkayanak utjayi,+

taqe umanakwa chhullunktʼayaraki.+

11 Cheqpachansa jupaw qenayanak uma chʼaqanakamp phoqanti,

juparakiw lliju llijunakap+ qenayanakjjar saratatayi.

12 Qenayanakajj kawkjarutï jupajj sarapjjañap mayki uka cheqanwa muyupjje.

Qenayanakajj taqe kuntï jupajj mayki ukanakwa oraqpachjjan lurapjjaraki.+

13 Jupajj qenayanak taypiw castigo apani,+ jan ukajj oraqer jallu puriyi,

jan ukajj munasiñat jan jaytjasirïtapsa uñachtʼayi.+

14 Job, ak istʼam,

ukjar suytʼam, Diosan musparkañ luratanakapat sum amuytʼarakim.+

15 ¿Kunjamsa Diosajj qenayanak apnaqe* uk jumajj yattati?

¿Kunjamsa lliju llijojj qenayapat llijti uk jumajj yattati?

16 ¿Kunjamsa qenayanakajj tuyupjje uk yattati?+

Ukanakajj khititejj taqe kuns uñtʼki ukan musparkañ luratanakapawa.+

17 ¿Kunatsa isinakamajj juntʼutati,

kunapachatï aynach toqet* jutir thayanakajj oraqer samarayki ukhajja?+

18 Jupaw alajjpachanak janatati,+ metalat lurat espejor uñtatwa wali chʼollqhe luraraki,

¿jumajj uka kikpat lurarakisma?

19 Kunsa jupar sapjjañajäspa ukay sapjjeta,

chʼamakankapjjataj laykojj janiw nanakajj jaysirjamäpkti.

20 ¿Jupampi parlañ munataj Diosar siristti?

Jan ukajj ¿khitich mä kuns parli ukhamat jupar uk yatiyañataki?+

21 Jaqenakajj janiw alajjpachanakajj qenayrantatäki ukhajj qhanar* uñjañ puedipkiti,

kʼajkir qhanan uñstañapkama,

kunapachatï thayajj pasasin qenayanak apasjje ukapachkama.

22 Alay toqensti* qori kʼajir qhanaw uñjasi,

Diosan kʼajkir qhanapajj+ musparkañawa.

23 Janiw jiwasanakajj Taqe Chʼamani Diosat amuytʼksnati,+

jupajj wali chʼamaniwa,+

janipuniw kunatï jupatak cheqapäki uka contrajj juzgkaspati.+

24 Ukhamajj juparuw jaqejj wal ajjsarañapa.+

Kuna laykutejj yatiñanïkaspas* ukham amuyasirirojj janiw jukʼamp sum uñjkiti”.+

38 Ukatjja Jehová Diosajj mä jachʼa thaya+ taypiw Job chacharojj jaysäna, akham sasa:

 2 “¿Khitis aka jaqejj nayan amtanakaj qʼewjiri,

jan yatiñamp parlirejja?+

 3 Mirä amp suma, mä chʼaman chachjamay wakichtʼasim,

nayaw jumar jisktʼäma, jumasti jaysarakitätawa.

 4 ¿Jumajj kawkinkayätasa nayajj oraqen cimientonakap uchkayäta ukapachajja?+

Jumatï amuytʼanïstajja, jaysitaya.

 5 Jumatï yatstajja, ¿khitis oraqen medidanakap uttʼayäna?

Jan ukajj ¿khitis mediñatak mä pitamp* oraq midtʼänjja?

 6 ¿Oraqen columnanakapajj kunjjar uttʼayatasa?

Jan ukajj ¿khitis oraqen esquin jachʼa qalap uchänjja,+

 7 kunapachatï willjta warawaranakajj+ taqeni wali kusisit arnaqasipkäna,

Diosan taqe wawanakapajj*+ jachʼañchañatak jachʼat arnaqasipjjäna ukapachajja?

 8 ¿Khitis lamar qotarojj punkunakamp llawintäna,+

kunapachatï matrizat chʼamamp mistkäna,

 9 nayajj qenayanakamp isthapiykayäta,

chʼamak qenayanakamp kʼiruntkayäta,*

10 qorpap uttʼaykayäta,

trancanakapsa punkunakapsa lugarapar uchkayäta,+

11 ‘aka cheqkamaw purisma, janiw jukʼamp khurirojja,

juman jachʼa oladanakamajj aka cheqkamaw purini’+ sasin nayajj siskayäta ukapachajja?

12 ¿Mä kutis* jumajj alwarojj ordentati,

jan ukajj qhantatiruch lugarap uñtʼayta,+

13 ukhamat oraqen thiyanakap* katuñapataki,

jan wali jaqenakarus oraqet thalanukuñapataki?+

14 Kunjamtï mä moldejj ñeqʼer mayjtʼayki ukhamarakiw qhanajj oraqer mayjtʼayi,

taqe kunanakatï oraqen utjki ukanakajj isin adornopjamaw qhan uñsti.

15 Ukampis jan wali jaqenakan qhanapajj jupanakat apaqatawa,

janirakiw jaqenakarojj jukʼamp usuchjjapjjaspati.*

16 ¿Jumajj lamar qotan uma jalsunakapkamat saraqta?

Jan ukajj ¿wali manqha umanakcha sum uñakipta?+

17 ¿Jiwañan punkunakap+ jumarojj uñachtʼayapjjtamti?

Jan ukajj ¿wali chʼamakan punkunakapcha* uñjta?+

18 ¿Oraqejj qhawqha jachʼasa uk sumti amuyta?+

Jumatï taqe ukanak yatstajja, qhanañchitaya.

19 ¿Kawkjansa qhanajj jaki?+

¿Kawkjas chʼamakan lugarapajja,

20 ukhamat jumajj lugarapar apañamataki,

utapar apki uka thakinaks yatiñamataki?

21 ¿Jumajj uka tiemponti nasjjayäta?

¿Maranakamajj* waljati?

¿Ukatti jumajj uk yatta?

22 ¿Jumajj khunu imañ utanakar manttati,+

jan ukajj chhijchhi imañ utanakcha uñjta?+

23 Nayajj tʼaqesiña tiempotakiw ukanak wakichta,

kunürutï nuwasiñasa guerrasa utjkani uka urutaki.+

24 ¿Kawkja cheqatsa qhanajj* saratati?

¿Kawkja cheqatsa inti jalsu toqet jutir thayajj oraqjjar thaytʼani?+

25 ¿Khitis alajjpachankir walja umanakatakejj mä canal jistʼari?

¿Khitis qʼejjo qʼejjotakis chʼiyar qenayatakis mä thaki luraraki?+

26 ¿Khitis kawkjantï jan khiti jaqes jakki uka cheqarojj jall purintayi,

kawkjantï jaqenakajj jan utjki uka wasararu?+

27 ¿Khitis qʼala tukjatäki uka chʼusa oraqerojj chʼaranji,

pastonaks jilayaraki?+

28 ¿Jallojj awkiniti?+

Jan ukajj ¿khitich sullan awkipajja?+

29 ¿Khitis chhullunkhayan mamapajja?

¿Khitis alajjpachat jutki uka chhullunkrantat sullar luri?+

30 ¿Khitis umarojj qalanakampis imjjatkaspa ukham imjjati,

wali manqha umanakan patjjaps chhullunktʼayi?+

31 ¿Kimá* sat warawaranakan pitanakap* chintʼasmati?

Jan ukajj ¿Kesil* sat warawaranakan pitanakapcha jararasma?+

32 ¿Jumajj horasaparut warawaranakarojj* mistuyasma?

Jan ukajj ¿Ash* sat warawaranakaruch wawanakapamp chik irpasma?

33 ¿Alajjpachanak apnaqki uka leyinak jumajj uñtʼtati?+

Jan ukajj ¿uka leyinakampich oraq apnaqayasma?*

34 ¿Jumajj qenayanakkamat arum puriyasma,

ukhamat jumjjarojj jallun wal purintañapataki?+

35 ¿Jumajj lliju llijunak khitasmati?

¿Kuttʼanisajj ‘¡akankasipktwa!’ sapjjätamti?

36 ¿Khitis qenayanak taypin* yatiñ uchi?+

Jan ukajj ¿khitich alajjpacharojj* amuytʼasirïñ churi?+

37 ¿Khitis qenayanak jaktʼañatakejj wali yatiñanejja?

Jan ukajj ¿khitich alajjpachankir uma wakullanak wartaspa?+

38 ¿Khitis laqʼarojj ñeqʼer tukuyaspa,

khulanakarus jupanakkam mayachthapispa?

39 ¿Jumajj mä leonan manqʼañapatakejj kuns katjasmati?

Jan ukajj ¿chʼamani leonanakaruch sistʼasiñkam manqʼayasma?+

40 Kunapachatï leonanakajj imantasiñ lugaranakapan kʼumtʼatäsipki,

jan ukajj mä akatjamat katjañatak jiptʼatäsipki ukhajja, ¿jupanakar manqʼayasmati?

41 ¿Khitis cuervo jamachʼirojj manqʼa churi,+

kunapachatï chhiwchhinakapajj yanaptʼayasiñatak Diosar artʼasipjje,

jan manqʼañ utjipans uks aks muyupjje ukapachajja?

39 ”¿Kunapachas qollunkir cabranakajj wawachasipjje uk yattati?+

¿Venadonakarojj* qallunakap wawachasir uñjirïtati?+

 2 ¿Qhawqha phajjsinakas qallunakapajj purakapanki uk jaktʼtati?

¿Kunapachas wawachasipjjani uk yattati?

 3 Jupanakajj kʼumtʼasaw qallunakap wawachasipjje,

wawachasiñatak tʼaqesitapajj ukharuw tukusjjaraki.

 4 Qallunakapajj wali chʼamaniruw tukupjje, pampanwa jilsupjjaraki.

Ukatsti sarjjasajj janirakiw jupanakan ukarojj kuttʼanjjapjjeti.

 5 ¿Khitis salvaje asnorojj antuti?+

¿Khitis salvaje asnon thuru pitanakap* jarari?

 6 Nayaw jupan utapäñapatakejj chʼusa pampa lurarapta,

nayaw jupan jakañapatakejj jayukʼar oraq lurarapta.

 7 Salvaje asnojj markan ojjotaparojj* jiskʼachiwa,

janirakiw animalanakar trabajiyki ukan arnaqasitanakap istʼkiti.

 8 Jupajj pastonak thaqasaw jiskʼa qollunakan muynaqe,

kunayman chʼojjña alinak thaqasa.

 9 ¿Mä salvaje torojj jumar serviñ munaniti?+

¿Establomancha* arumajj ikini?

10 ¿Thuru pitanakampi* chinuntasat mä salvaje tororojj sukanak lurayasisma?

Jan ukajj ¿jumampich vallerojj qhollir sarani?

11 ¿Jupan wali chʼamanïtaparut confiyasïta,

chʼama tukuñ trabajonakti lurarapïtam?

12 ¿Jupat jumatakejj cosecham* apthapirapïtam,

grano takiyañ cheqarut apthapirapïtam?

13 Avestruz sat jamachʼejj kusisitaw chheqanakap jawqʼarasi,

ukampirus ¿chheqanakapas phuyunakapas cigüeña sat jamachʼinkirimpejj igualayasispati?+

14 Jupasti pamparuw kʼawnanakap apanuku,

juntʼukïpjjañapatakejj chʼallaruw ucharaki.

15 Jupajj kʼawnanakapan jaqenakamp takjjatatäñaps armasiwa,

jan ukajj mä salvaje animalamp takichatäñaps armasirakiwa.

16 Wawanakaparojj jan sinttʼasiñampiw uñji, janis jupan wawanakapäkaspa ukhama,+

jupajj janiw inamay chʼama tukutapat ajjsarayaskiti.

17 Kuna laykutejj Diosaw juparojj yatiñ jan churkiti,*

janirakiw amuytʼasirïñs churkiti.

18 Ukampirus kunapachatï sartasajj chheqanakap jawqʼarasi ukhajja,

caballotsa caballot sarir jaqetsa wal larusi.

19 ¿Jumat caballorojj chʼamap churta?+

¿Jumat kunkaparojj thayamp onoqeyat chʼaskampi isthapiyta?

20 ¿Juparojj langostanakarjamat* thoqtayasma?

Jupan musparkañ wali chʼamampi samsutapajj wali ajjsarkañawa.+

21 Jupajj vallenwa kayunakap takirasi, chʼamampiw thoqtaraki,+

nuwasiñatakiw thoqsuraki.*+

22 Jupajj ajjsarayasiñat larusiwa, janirakiw juparojj kunas sustjkiti.+

Janiw jupajj mä espada kawsajj qhepar kuttʼkiti.

23 Flechanak uchañ bolsajj jupjjanwa thalasiraki.

Lanzas jiskʼa lanzas llijtarakiwa.

24 Jan inaktʼirjam thalasisaw nayraqatar sari,

janirakiw pututun suynatapatakejj aleqtʼañ puedkiti.*

25 Pututun phustʼasitaparojj warartatiwa.*

Jupajj jayatpach guerran nuwasiñ muktʼi,

comandantenakan jachʼat arnaqasitanakapsa guerrasiñatak arnaqasitanaksa istʼarakiwa.+

26 ¿Jumat halcón jamachʼirojj jalañ yatichta?

¿Jumat aynach toqer* jalañ yatichta?

27 Jan ukajj ¿juman ordenatach pakajj wali altor jalkati,+

tapaps wali alto cheqar lurasiraki?+

28 Arumarusti jupajj mä barranconwa iki,

mä jachʼa qarqanwa* jarkʼaqasiñ lugarapan jaki.

29 Uka cheqatwa jupajj manqʼañ thaqe,+

nayranakapajj wali jayaruw uñjaraki.

30 Chhiwchhinakapajj wil juchhapjje,

pakajj kawkjantï jiwatanakajj utjki uka cheqankarakiwa”.+

40 Jehová Diosajj akham sasaw Job chachar saskakïna:

 2 “¿Mä kʼumisir jaqejj Taqe Chʼamani Diosamp jiskhisispati?+

Diosar cheqañchir jaqejj jayspan”+ sasa.

3 Job chachajj akham sasaw Jehová Diosar jaysäna:

 4 “Cheqas nayajj janiw kunäktsa.+

¿Kunarak jaysirismasti?

Lakajs amparampiw lluptʼasta.+

 5 Nayajj mä kutiw parlta, ukampis janiw mayamp jayskäti.

Pä kut parlkta uka arunakarojj janiw kuns yaptʼkäti” sasa.

6 Ukatjja Jehová Diosajj mä jachʼa thaya+ taypiw Job chacharojj jaysäna, akham sasa:

 7 “Mirä amp suma, mä chʼaman chachjamay wakichtʼasim,

nayaw jumar jisktʼäma, jumasti jaysarakitätawa.+

 8 ¿Jumajj cheqaparjam uñjatajarojj kʼumitätati?*

¿Razonanïñamatakit nayarojj juchañchitäta?+

 9 ¿Jumajj cheqpach Diosjamat chʼamani amparanïta?+

Jan ukajj ¿jupanjamach juman arumajj mä qʼejjo qʼejjor uñtat suynaspa?+

10 Mirä amp suma, chʼamampi jachʼañchatäñampi kʼachachtʼasim,

jachʼätamsa jachʼañchatäñamatak derechonïtamsa uñachtʼayam.

11 Juman utjki uka wali colerasitam antutam,

jachʼa jachʼa tukurirojj amuyump uñjam, ukatsti jiskʼacharakim.

12 Taqe jachʼa jachʼa tukurinakarojj wali amuyump uñjam, ukatsti humillarakim,

jan wali jaqenakarojj uka pachpar takichasim.*

13 Taqe jupanakarojj laqʼar imantam,

chʼamak cheqan chinuntarakim.*

14 Ukhamäni ukhajj naya pachpaw arsurista,*

juman chʼamani amparamajj jumaru salvañ pueditapjja.

15 Behemot* animalat amuytʼam, jupajj toro kikpakiw pasto manqʼasi.

Nayaw juparusa jumarusa lurapjjsma.

16 ¡Jupan caderapajj qhawqha chʼamanis uk uñjam,

purakapan ankunakapajj qhawqha chʼamanis uk uñjarakim!

17 Jupan wichʼinkapajj mä cedro qoqar* uñtat chʼollqhewa,

lankhu charapan ankunakapajj kʼanantatarakiwa.

18 Jupan chʼakhanakapajj cobret luratawa,

charanakapajj hierrot luratarakiwa.

19 Diosan luratanakap taypinsti nayrankarakiwa.*

Luriripakiw juparojj mä espadampi jiwayaspa.

20 Jupan manqʼañanakapajj qollunakanwa jilarapi,

kawkjantï taqe salvaje animalanakajj anatapki uka lugarana.

21 Jupajj loto* sat qoqanak* jakʼanwa winktʼasi,

siniyanakan* utjir cañanak taypina.

22 Loto sat qoqanakan* chʼiwipaw juparojj chʼiwtʼayi,

vallen utjir álamo sat qoqanakaw juparojj muytapjjaraki.

23 Jawiran wali chʼamamp saraqanitap laykojj janiw sustjaskiti,

Jordán+ jawiran umanakapas jupan lakapar chʼamamp purkchejja, janiw ajjsarayaskiti.

24 Jupajj uks aks wal uñchʼukiski ukhajj ¿maynejj jupar katuntaspati,

jan ukajj mä ganchompich nasap pʼiyjaspa?

41 ”¿Jumajj mä chawlla katuñ anzuelompit Leviatán*+ sat animalarojj katjasma,

jan ukajj mä pitampich* lajjrap chintʼasma?

 2 ¿Mä pitampit* nasa pʼiyapat passuyasma,

jan ukajj mä ganchompich* quijadap pʼiyjasma?

 3 ¿Jupajj walja kutit jumar wal ruwasïtam,

jan ukajj qoña arunakampich jumar parlätamjja?

 4 ¿Jumampit mä pacto lurani,

ukhamat jupajj wiñayataki juman esclavomäñapataki?

 5 ¿Jupampejj mä jamachʼimpjamat anatasïta,

jan ukajj jiskʼa imill wawanakaman anatasiñapatakich mä chinuñampi chintʼasma?

 6 ¿Negociantenakajj jupampit negocio lurapjjani?

¿Comerciantenakkamat juparojj jaljasipjjani?

 7 ¿Jañchiparojj arponanakampit* junurpayäta,+

jan ukajj chawlla katuñ lanzanakampich pʼeqeparojj junurpayäta?

 8 Jumatï mä kutikis amparamamp llamktʼasmajja,

janipuniw jupamp nuwasitam armaskasmati, janirakiw mayampis uk lurkasmati.

 9 Jupar apnaqañ munatamajj inamayawa.

Jupamp uñjatäsakiw wal sustjasisma, liwitattarakismawa.

10 Janiw khitis jupa contrajj saytʼkaspati.

Ukhamajj ¿khitirak naya contra saytʼaspasti?+

11 ¿Khitis nayarojj nayraqat kuns churitu, ukhamat jupar kuttʼayañajataki?+

Taqe kunanakatï alajjpachanakat aynachankki ukanakajj nayankiwa.+

12 Janiw nayajj charanakapat parlañ amuktʼkäti,

ni chʼamapatsa, ni musparkañ lurat cuerpopatsa.

13 ¿Khitis patjja isip jupar apsuspa?

¿Khitis lakap taypir mantaspa?

14 ¿Khitis munkir jan munkir lakap* jistʼaraspa?

Taqe laka chʼakhanakapajj wali ajjsarkañawa.

15 Jupan jikhanipajj escamanakamp seqentatawa,*

ukanakajj maypachar suma mayachthapitawa.

16 Uka escamanakajj mayat may lugarapar wali suma uchtʼatawa,

janiw ni aires uka taypi paskaspati.

17 Ukanakajj jupanakkam lipʼthapitawa,

mayat may mayachthapitarakiwa, janiw jaljtayaskaspati.

18 Nasapamp phusaraski ukhajj llijtir qhanaw mistu,

nayranakapasti willjta qhanar uñtasitarakiwa.

19 Lakapatjja lliju llijunakaw mistu,

jiskʼa nina sankʼanakaw lakapat chhuksuraki.

20 Nasapatsti jewqʼew mistu,

aqkir mä hornor uñtasita.*

21 Samanapajj sankʼanaksa naktayiwa,

lakapatsti aqkir ninaw thoqsuraki.

22 Kunkapajj wali chʼamaniwa,

taqe khitinakatï jupamp jikthaptapkani ukanakajj wali sustjatäpjjaniwa.

23 Purakapankir jañchi lipʼichipajj chʼollqhewa,

hierrot lurat mä planchar uñtasitawa, janirakiw lugarapat onjjtayaskaspati.

24 Chuymapajj mä qaljam chʼollqhewa,

molinon manqha qalapjam chʼollqhewa.

25 Kunapachatï jupajj sarti ukhajja, chʼamaninakas wal sustjasipjje,

uma manqhan wali chʼamamp onjjtatapajj ajjsarkañarakiwa.

26 Janiw espadas juparojj apnaqkaspati,

janirakiw lanzasa, flechasa, ni kuna yaqha armasa.+

27 Jupatakejj hierrojj waña pajar uñtasitawa,

cobresti ñusantat maderar uñtasitawa.

28 Mä flechajj janiw juparojj escapaykaspati,

qʼorawamp qʼorawtʼat qalanakas waña pajar uñtasitawa.

29 Mä thuru* lawas jupatakejj pajar uñtasitawa,

lanzamp jupar jaqtʼapki ukhas larusiwa.

30 Jupan purakapajj ari jikʼillitanakar uñtasitawa,

grano takiñ tablar uñtataw ñeqʼen suchtaraki.+

31 Kunjamtï mä phukojj wal wallaqkejja, ukhamarakiw jupajj manqha umanak wallaqeyi,

lamar qotar* mantasajj kunjamtï aceitejj phukun wallaqki ukhamaw umarojj phulloqeyaraki.

32 Uman tuyusajj jupan qhepaparojj jopoqonak sarayi,

ukhamïpanjja manqha umanakajj janqʼo ñikʼutanïkaspas ukhamwa maynejj amuyaspa.

33 Oraqenjja janiw jupjamajj utjkiti,

Diosaw juparojj jan ajjsarirïñapatak luri.

34 Jachʼa jachʼa tukuri taqe animalanakarojj cheqakwa uñkati.

Taqe jachʼa salvaje animalanakan reyipawa”.

42 Ukatsti Job chachajj akham sasaw Jehová Diosar jaysäna:

 2 “Jichhaw yatta, jumajj taqe kun lurasma,

kuntï jumajj amtkta uk phoqapuntawa.+

 3 Jumajj akham sistawa: ‘¿Khitis aka jaqejj nayan amtanakaj jan yatiñamp qʼewjirejja?’+ sasa.

Cheqas nayajj jan amuytʼasisaw parlayäta,

kunanakatï nayatak wali musparkañäki, kunanaktï jan amuytʼkayäta ukanakata.+

 4 Jumajj akham sayätawa: ‘Mirä amp sum istʼita, nayaw parläjja.

Nayaw jumar jisktʼäma, jumasti jaysarakitätawa’+ sasa.

 5 Jiñchunakajajj jumat parlir istʼapjjänwa,

ukampis jichhajj pachpa nayranakajampiw jumar uñjsmajja.

 6 Ukatwa nayajj ukanak arsutajat arrepentista,+

uk uñachtʼayañatakejj laqʼa patjjana qhella patjjan qontʼasirakta”+ sasa.

7 Kunapachatï Jehová Diosajj Job chachamp parlañ tukuyjjäna ukhajja, Elifaz sat temanita chacharojj akham sasaw Jehová Diosajj säna:

“Jumatakis juman pä amigonakamatakis wali coleratapunïtwa,+ janiw jumanakajj nayjjat kunatï cheqäki uk parlapktati,+ kunjamtï Job servirijajj parlki ukhama. 8 Ukhamajj paqallqo toronakampi paqallqo orqo ovejanakampi Job servirijan ukar sarapjjam, ukatsti nakhantayat sacrificio juchanakamat loqtapjjam. Job servirijajj jumanakatakiw oración lurarakini.+ Nayasti jupan mayitaparojj istʼapunïwa, janirakiw jumanakarojj jan amuytʼasirïpjjatamat phenqʼachapkämati, jumanakajj janiw nayjjat kunatï cheqäki uk parlapktati, kunjamtï Job servirijajj parlki ukhama” sasa.

9 Ukhamasti Elifaz sat temanita chachasa, Bildad sat suhita chachasa, Zofar sat naamatita chachasa, kuntï Jehová Diosajj jupanakar siskäna ukanak luririw sarapjjäna. Jehová Diosasti, Job chachan oración lurataparojj istʼarakïnwa.

10 Job chachajj amigonakapatak oración lurarapïna uka qhepatsti,+ Jehová Diosajj Job chachan tʼaqesiñap chhaqtayjjänwa,+ wasitat jupar qamiriptayjjarakïna. Jehová Diosajj kunatï Job chachan nayrajj utjkäna ukanakat sipans mä ukhamp churjjäna.+ 11 Taqe jilanakapasa, kullakanakapasa, taqe nayra amigonakapas+ Job chachan ukaruw jutapjjäna, jupampiw utapan manqtʼasipjjarakïna. Jupanakajj Job chachat sinttʼasipjjänwa, kuna jan waltʼäwinaktï Jehová Diosajj pasañapatak jupar jaytkäna taqe ukanakats chuymachtʼapjjarakïnwa. Sapa mayniw Job chacharojj qollqempi mä qori anillompi regalapjjäna.

12 Ukhamaw Jehová Diosajj Job chachan vidaparojj nayra maranakapat sipans qhepa maranakap bendisïna.+ Job chachajj 14.000 ovejanakani, 6.000 camellonakani, 2.000 vacanakani,* 1.000 asnonakani* ukhamäjjänwa.+ 13 Ukhamarus yaqha paqallqo yoqanakanëjjänwa, yaqha kimsa phuchanakampi.+ 14 Nayrïrejj Jemimá satänwa, payïristi Quesías satänwa, kimsïristi Querén-Hapuc satarakïnwa. 15 Taqe uka oraqensti janiw Job chachan phuchanakapjam wali suma uñnaqtʼani warminakajj utjkänti, Job tatapajj jilanakapamp chikaw mä herencia churarakïna.

16 Taqe ukanak qhepatsti, Job chachajj 140 maranakampiw jakäna, wawanakaparusa, allchhinakaparusa, allchhinakapan allchhinakaparus uñjawärakïnwa. 17 Qheparusti Job chachajj jiwjjänwa, walja maranak wali sum jakasisaw jiwjjarakïna.

Uka sutejja, inas “tʼaqesiyata” sañ munchi.

Jan ukajja, “Jupajj jan juchañchkaya”.

Hebreo arunjja, “500 yuntanakani”.

Hebreo arunjja, “qachu asnonakani”.

Jan ukajja, “angelanakapajj”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “Jupajj jan juchañchkaya”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “munañamankiwa”.

Ukajja, “Mä rayow” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “Nayajj qʼalalakiw mamajan purakapat mistta, qʼalalakiw kuttʼjjarakï”.

Jan ukajja, “angelanakapajj”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “Jupajj jan juchañchkaya”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “almap”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “munañamankiwa”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “sinti jan wali ulceranakampi”. Ukajja llejjtir uñtasitawa.

Hebreo arunjja, “uruparuw maldisïna”.

Jan ukajja, “Chʼamakampi jiwayir chʼiwimpiy”.

“Leviatán” siski uk glosarion liytʼäta.

Ukajja, “Jupanakajj laqayar tukuyat lugaranak jupanakatak wakichasipjjäna” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “qaritätajja”.

Jan ukajja, “amtapki”.

Jan ukajja, “yatiyirinakapan”.

Variante: “kawuyanakap”.

Hebreo arunjja, “santorus”.

Hebreo arunjja, “sumankañätap”.

Variante: “jaqher”.

Hebreo arunjja, “jilanakajas”.

Jan ukajja, “Seba markankir walja gruponak viajirinakajj”.

Variante: “iñutak”.

Jan ukajja, “aljañanakampiw turkantapjjasma”.

Jan ukajja, “nayan cheqap jaqëtajajj pachpakïskiwa”.

Jan ukajja, “alwa qhanjtakamaw”.

Hebreo arunjja, “janipuniw mayampis kunatï walïki uk uñj-jjaniti”.

Jan ukajja, “Seolar”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “chʼakhanakajat”.

Variante: “thusaj”.

Jan ukajja, “mä chʼaman thayawa”.

Jan ukajja, “juma laykojj sartaniwa”.

Hebreo arunjja, “¿Janit jupanakajj chuymanakapat arunak apsupkani?”.

“Papiro” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “pantano”.

“Papiro” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “ukanakan thakipajj ukhamarakiwa”.

Jan ukajja, “apóstata”.

Hebreo arunjja, “utapar”.

Hebreo arunjja, “utaparuw”.

Jan ukajja, “mä qala utaruw uñchʼukiraki”.

Jan ukajja, “ukhamaw jupan thakipajj tukusjjani”.

Jan ukajja, “Diosajj jan juchañchkaya”.

Hebreo arunjja, “janiw amparat waythapkaniti”.

Ukajja, inas Osa Mayor sat constelacionat parlaskchi.

Ukajja, inas Orión sat constelacionat parlaskchi.

Ukajja, inas Tauro sat constelacionankki uka Pléyades sat warawaranakapat parlaskchi.

Uka sutinakajj grup grupo warawaranakan sutinakapawa, oraqetpach uñtatajj animalanakaru ukhamarak kunaymaninakar uñtasitanakaw uñjasispa.

Jan ukajja, “sur toqenkir”.

Hebreo arunjja, “aynacha (sur) toqenkir manqhäjj cuartonak luri”.

“Rahaban” sasinjja, inas lamar qotankir wali ajjsarkañ animalat parlaskchi.

Ukajja, “Mä juicion juchañchkitu ukarojj” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “¿Khitirak nayarojj mä juicior apitaspasti?”.

Jan ukajja, “Nayajj janis juchanïkäjja”.

Jan ukajja, “Nayajj janis juchanïkäjja”.

Jan ukajja, “Taqpach chuymamp servirirus”.

Hebreo arunjja, “ajanunakaps”.

Hebreo arunjja, “jan wali jaqet uñjatïristwa”.

Jan ukajja, “potasampi”. Ukajja qhellat lurat jabonawa.

Hebreo arunjja, “Jupatï varap nayjjat apaqjjetaspa”.

Hebreo arunjja, “¿Jumajj jañchi nayranïtati?”.

Jan ukajja, “samanaj”.

Hebreo arunjja, “Ukampis jumajj chuymamaruw ukanak imanttajja”.

Jan ukajja, “ukhamat mä jukʼa kusisiñajataki”.

Jan ukajja, “wali chʼamakäki, jiwañan chʼiwipäkaraki”.

Jan ukajja, “¿mä jachʼañchasir jaqejj razonanïspati?”.

Jan ukajja, “¿Taqe Chʼamani Diosajj kawkikam jachʼasa uk yatjjatasmati?”.

Jan ukajja, “Seolat”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Kunapachatï mä salvaje asnojj jaqjam nasispa”.

Hebreo arunjja, “amparanakams jupar loqtarakisma”.

Hebreo arunjja, “markäpjjtajja”.

Hebreo arunjja, “chuymanïskaraktwa”.

Jan ukajja, “yupaychapki”.

Hebreo arunjja, “espiritupasa”.

Jan ukajja, “taqe kunanakatï jupanakan utjki ukanak apaqe”.

Jan ukajja, “taqe kunanakatï jupanakan utjki ukanak apaqe”.

Jan ukajja, “ancianonakarus”.

Hebreo arunjja, “wali chʼamaninakan cinturonapsa phisarayi”.

Hebreo arunjja, “chuyma”.

Jan ukajja, “Jumanakan arsutanakamajj”.

Hebreo arunjja, “¿Kunatsa jañchij laka chʼakhanakajamp aptjja?”.

Jan ukajja, “janiw khiti apostatas”.

Ukajja, “Maynitï uk luraspajja, nayajj amukëjjeristwa, jiwjjarakiristwa” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “Payak nayarojj jan luristati”.

“Cepo” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “jupajj”. Inas Job chachat parlaskchi.

Jan ukajja, “llakinakamp phoqantatarakiwa”.

Ukajja, “khuchoqatäjjarakiwa” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “nayar apanistajja”.

Jan ukajja, “Mä arbolatakis”.

Jan ukajja, “arbolan”.

Jan ukajja, “Seolaruy”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Ukajja, sepulturan suyañat parlaski.

Variante: “jaqhejj”.

Jan ukajja, “jan servir yatiñampi”.

Jan ukajja, “piensapjjañapsa”.

Jan ukajja, “Juman pantjasitamaw lakamar parlayi”.

Hebreo arunjja, “santonakapar”.

Variante: “wañjat”.

Hebreo arunjja, “tʼantʼa”.

Jan ukajja, “atipjañ yantʼaraki”.

Variante: “lankhu”.

Hebreo arunjja, “escudopan thuru (lankhu) moqonakapampi”.

Jan ukajja, “arbolan”.

Jan ukajja, “arbolan”.

Jan ukajja, “Apostatanakan”.

Jan ukajja, “nayamp tantachaski ukanakaruw”.

“Jumajj” sasinjja, Diosatwa parlaski.

Variante: “tajjätajasti”.

“Llakisiñ isi” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “jiwañ chʼiwiniwa”.

Ukajja, “jan ikiniw Diosar uñtapjje” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “Espiritujajj”.

Jan ukajja, “uñchʼukipjjaraki”.

“Jupajj” sasinjja, Diosat parlaski.

Hebreo arunjja, “säwi arunak nayat parlapjjañapatakiw”.

Variante: “tajjakëjjewa”.

Jan ukajja, “apóstata”.

Jan ukajja, “Seolaw”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Seolan”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Ukajja, “qʼañu jaqet” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “jaqhenakach”.

Jan ukajja, “reder”.

Variante: “mä kawuyaw”.

Jan ukajja, “cojtas cojtas sarnaqayi”.

Hebreo arunjja, “jiwañan jilïr wawapaw”.

Jan ukajja, “ukatsti sinti jan wali jiwañaruw sarayapjje”.

Hebreo arunjja, “Jan jupankirïki ukaw carpapan jakani”.

Jan ukajja, “nina azufrempi”.

Jan ukajja, “arbolar”.

Hebreo arunjja, “janirakiw jupajj callen sutinïkaniti”.

Jan ukajja, “kawkjantï jupajj mä qhawqha tiempotak jakki”.

Jan ukajja, “insultapjjestajja”.

Jan ukajja, “redepamp”.

Jan ukajja, “arbolar”.

Jan ukajja, “familiaranakajajj”.

Variante: “jaqher”.

Jan ukajja, “mayamp alirijan”.

Hebreo arunjja, “laqʼjjar”.

Jan ukajja, “Riñonanakajaw naya manqhan jan waltʼjjeti”.

Jan ukajja, “jaqenakajj; Adanajj”.

Jan ukajja, “apóstata jaqen”.

Hebreo arunjja, “Chʼakhanakapajj”.

Jan ukajja, “katarin”.

Variante: “mallanti”.

Jan ukajja, “katarinakan”.

Hebreo arunjja, “jan oqontasaw (jan mallantasaw)”.

Hebreo arunjja, “jupajj”.

Hebreo arunjja, “vesiculapan umapat”.

Hebreo arunjja, “jupan”.

Jan ukajja, “wali chʼamaniptapjjaraki”.

Jan ukajja, “caramillon”.

Jan ukajja, “mä akatjamat”. Ukajja, ratuki jan tʼaqesis jiwañat parlaski.

Jan ukajja, “Seolar”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “payar jaljatächejja”.

Jan ukajja, “mä kuns yatichaspa”.

Hebreo arunjja, “chʼakhanakapan parpapas chhuyuraki”.

Jan ukajja, “yatjjatatanakap”.

Hebreo arunjja, “jupaw taqe jaqenakarojj jupan qhepap apasjjarakini”.

Jan ukajja, “kusisiyit”.

Hebreo arunjja, “qʼalaläpki ukanakaruw isinakap apartajja”.

Jan ukajja, “wajchanakan (iñunakan)”.

Hebreo arunjja, “jamachʼi trampanakamp”.

Jan ukajja, “alintirirojj”.

Jan ukajja, “kutkatasis”.

Jan ukajja, “piensasasti”.

Ukajja, juicio urut parlaski.

Variante: “iñu wawanakan”.

Jan ukajja, “prendat”.

Ukajja, “Camponwa forraje cosechapjjañapa” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “jaqhenak”.

Hebreo arunjja, “jan awkini wajcha (iñu) wawapajj”.

Ukajja, “aceite chʼirwapjje” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “wañjatäsipkakiwa”.

Ukajja, “Diosajj janiw mä jan walit khitirus juchañchkiti” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “utanak allsupjje”.

Hebreo arunjja, “Jupajj ratukiw umanak patjjan sari”.

Jan ukajja, “Seolajj”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “Matrizajj”.

Jan ukajja, “arbolar”.

Hebreo arunjja, “Jupajj”.

Hebreo arunjja, “Jupasti”.

Jan ukajja, “espiganakajj”.

Hebreo arunjja, “alto lugaranakapan”.

Jan ukajja, “qʼomäspasti”.

Jan ukajja, “Waljpun”.

Jan ukajja, “Seolansti”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “jupat”.

Jan ukajja, “Abadón sat lugaran”. “Abadón” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “chʼusaruw”.

Hebreo arunjja, “alaya (norte toqe)”.

Hebreo arunjja, “Rahabarus”.

Jan ukajja, “thayapampiw”.

Jan ukajja, “katarirus”.

Variante: “qawayapakiwa”.

Jan ukajja, “Taqe urunakajan”.

Jan ukajja, “apóstata”.

Jan ukajja, “yupaychasach”.

Ukajja, “Diosan amparap taypi” sasaw jaqokipasirakispa.

Ukajja, “Jupanakajj amparanakap tʼajjllirtʼarapipjje, lugarapatwa jupar khuytʼapjjaraki” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “jaqhenakat”.

Variante: “jatʼsu”.

Amuyatajja, mineriat parlaski.

“Suma qalanaka” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “jaqhe”.

“Suma qalanaka” siski uk glosarion liytʼäta.

“Coral” siski uk glosarion liytʼäta.

“Suma qalanaka” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “qawayanakaps”.

Hebreo arunjja, “Kunapachatï jupajj thayan pesopajj qhawqhänis uk uttʼayäna”.

Jan ukajja, “servirinakajas”.

Variante: “jaqhenakas”.

Hebreo arunjja, “imantasipjjänwa”.

Variante: “iñu wawanakarusa”.

Jan ukajja, “jan manganakani isïkaspasa”.

Hebreo arunjja, “tapajanwa”.

Hebreo arunjja, “jiñchunakaparuw chʼaqantäna”.

Ukajja, “janiw ajanujan qhanap chʼamaktʼayapkänti” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “jaqhenakan”.

Hebreo arunjja, “chicotemp alisnukut”.

Hebreo arunjja, “flechtʼañ arcojan pitap phisarayi”.

Jan ukajja, “Naya nayraqatan frenonaks apanukupjjewa”.

Ukajja, “jan khitin yanaptʼataw ukanak lurapjje” sasaw jaqokipasirakispa.

“Isijajj” sasinjja, inas jañchipat parlaskchi.

Ukajja, “Wal tʼaqesitajaw mayjtʼayitu” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “mä tukjat montonarojj nuwantkaspati”.

Jan ukajja, “jan wali urun uñjasipki”.

Ukajja, “calenturamp” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “caramillojasti”.

Ukajja, “¿Mä kutis kʼarisiri jaqenakamp sarnaqtti?” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “mallkintkä”.

Jan ukajja, “nayat jutir wawanakajj apsutäpjjpan”.

Hebreo arunjja, “yaqha chachanakarak jupa patjjan qonqortʼasipjjpan”.

Hebreo arunjja, “qʼal tukjañkam manqʼantiri”.

Hebreo arunjja, “¿Janit jupa pachpajj matrizan lurkistänjja?”.

Variante: “iñu wawanakar”.

Variante: “iñu wawajj”. Hebreo arunjja, “jupajj”.

Hebreo arunjja, “mamajan matrizapatpachwa”.

Hebreo arunjja, “jupar”.

Variante: “iñu wawar”.

Ukajja, “kunapachatï nayajj markan punkupan apoyonïtaj uñjayäta ukhajja” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “omoplatojat”.

Jan ukajja, “chʼakha moqojj jaljtki ukhatpach; patjjankir chʼakhatpach”.

Hebreo arunjja, “qhanan”.

Jan ukajja, “yupaychañatak”.

Hebreo arunjja, “aychapampejj”.

Jan ukajja, “mä extranjeros”.

Jan ukajja, “Akäskiw firmajajja”.

Jan ukajja, “niyakejjay Job chachajj jupa pachpatak cheqap jaqëchïnjja”.

Hebreo arunjja, “urunakajan jiskʼakïsktwa”.

Jan ukajja, “walja urunïpjjatap”.

Jan ukajja, “janiw ni maynis Job chachar cheqañchañ puedipkayätati”.

Jan ukajja, “ni khitir jachʼañchir arsa arskäti”.

“Cepo” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “sellanti”.

Jan ukajja, “vidaparojj”.

Jan ukajja, “mä armamp”.

Hebreo arunjja, “Vidapatakejj”.

Variante: “tajjapunëjjewa”.

Jan ukajja, “Vidapajj”.

Jan ukajja, “mä angelatï”.

Jan ukajja, “kʼumarar”.

Hebreo arunjja, “akham sasaw cantani”.

Ukajja, “janirakiw ukajj kunans yanaptʼkituti” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “vidajajj qhan uñjani”.

Hebreo arunjja, “chuymani”.

Jan ukajja, “oraqen jakirinakjjar”.

Jan ukajja, “mä apostatajj”.

Hebreo arunjja, “Chuymani”.

Ukajja, “Tatay, Job chachajj” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “kʼari”.

Ukham sasinjja, Diosat parlaski.

Ukajja, “Jupasti trononakjjaruw reyinakar qontʼayi” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “kawuyanakamp”.

Jan ukajja, “armampi”.

Jan ukajja, “Apostatanakajj”.

Hebreo arunjja, “jupajj”.

Jan ukajja, “jan chuyma ustʼat amparanak tʼajjllisiñar jumarojj puriypanti”.

Ukajja, “thakip kʼumispasti; thakipat cuenta mayispasti” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “qhanap”.

Hebreo arunjja, “lamar qotan saphinakaparojj”.

Ukajja, “arjjati” sasaw jaqokipasirakispa.

Ukajja, “mä kunan” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “norte toqet”.

Jan ukajja, “qenayanakar ordeni”.

Jan ukajja, “sur toqet”.

Ukajja, intit parlaski.

Jan ukajja, “Norte toqensti”.

Hebreo arunjja, “chuymapan yatiñanïkaspas”.

Variante: “kawuyamp”.

Jan ukajja, “angelanakapajj”.

Variante: “kʼiluntkayäta”.

Hebreo arunjja, “Juman urunakaman”.

Variante: “qawayanakap”.

Hebreo arunjja, “aytat amparanakapajj pʼakjatawa”.

Hebreo arunjja, “jiwañan chʼiwipcha”.

Hebreo arunjja, “Urunakamajj”.

Ukajja, “lliju llijojj” sasaw jaqokipasirakispa.

Ukajja, inas Tauro sat constelacionankki uka Pléyades sat warawaranakapat parlaskchi. Kimá, Kesil sutinakajj grup grupo warawaranakan sutinakapawa, oraqetpach uñtatajj animalanakaru ukhamarak kunaymaninakar uñtasitanakaw uñjasispa.

Variante: “kawuyanakap”.

Ukajja, inas Orión sat constelacionat parlaskchi.

Jan ukajja, “mä constelacionarojj”. Hebreo arunjja, “Mazarot constelacionarojj”.

Ukajja, inas Osa Mayor sat constelacionat parlaskchi.

Ukajja, “¿Diosan autoridadapampich oraq apnaqayasma?” sasaw jaqokipasirakispa.

Ukajja, “Khitis jaqerojj” sasaw jaqokipasirakispa.

Ukajja, “amuyurojj” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “Tarujanakarojj”. Ukajja, qachu venadotwa parlaski.

Variante: “lankhu kawuyanakap”.

Variante: “chʼajjwataparojj”.

Jan ukajja, “Uywa liwañamancha”.

Variante: “Lankhu kawuyanakampi”.

Hebreo arunjja, “jatham”.

Hebreo arunjja, “yatiñ armasiyi”.

“Langosta” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “armamentonakan ukaruw misturaki”.

Ukajja, “janirakiw pututun suynataparojj creykiti” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “¡Ajá! sarakiwa”.

Jan ukajja, “sur toqer”.

Variante: “jaqhenwa”.

Jan ukajja, “janis kunäkaspa ukhamti uñjäta”.

Variante: “taksum”.

Hebreo arunjja, “ajanup chʼoqtʼarakim”.

Jan ukajja, “jachʼañchirisma”.

Inas hipopótamo animalat parlaskchi.

Jan ukajja, “arbolar”.

Hebreo arunjja, “nayrïrirakiwa”.

Ukajja, chʼapirar ramanakan mä aliwa jan ukajj jiskʼa qoqawa (arbolawa).

Jan ukajja, “arbolanak”.

Jan ukajja, “pantanonakan”.

Jan ukajja, “arbolanakan”.

Inas cocodrilo animalat parlaskchi. “Leviatán” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “kawuyampich”.

Variante: “kawuyampit”. Hebreo arunjja, “junco”. Ukajja siniyanakan (pantanonakan) jilir mä aliwa, pitanak (kawuyanak) lurañatakiw apnaqasiraki.

Hebreo arunjja, “chʼapimpich”.

Ukajj mä lanzar uñtasitawa, jachʼa chawllanak katuñatakiw apnaqasiraki.

Hebreo arunjja, “ajanupankir punkunakap”.

Ukajja, “Jupan jachʼañchasiñapajj seqentat (filantat) escamanakapawa” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “junco alinakamp juntʼuptayat hornor uñtasita”.

Variante: “lankhu”.

“Lamar qota” sasin jaqokipatäki uka hebreo arojja, mä jachʼa jawirarakïspawa.

Hebreo arunjja, “1.000 yuntanakani”.

Hebreo arunjja, “qachu asnonakani”.

    Aymara qellqatanaka (2005-2025)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki