Rït yakowin naʼän ri ayaʼon chawäch

1. Kʼïy chqë röj, ¿achkë kʼayewal nuʼän chqawäch?

¿KʼAYEWAL najin nuʼän chawäch rït naʼän ri ayaʼon chawäch?b We ke riʼ, ma xa xuʼ ta rït ke riʼ rubʼanon chawäch. Jojun tzʼetbʼäl. Philip xyaʼ chwäch más chaq taqïl nchʼö rkʼë Jehová chqä kan pa ran ntel pä ri nuʼij che rä. Ye kʼa kʼayewal wä nuʼän chwäch njäm ruwäch rchë nuʼän riʼ. Ya Erika xyaʼ chwäch napon yän chpan ri moloj nbʼan rchë ntzjöx le Biblia. Tapeʼ ke riʼ ronojel mul kʼa runaj napon. Tomáš xyaʼ chwäch nuskʼij ruwäch jontir le Biblia. Ryä nuʼij: «Rïn ma nqä ta wä chi nwäch nskʼij ruwäch le Biblia. Oxiʼ mul xintäj nqʼij rchë xinskʼij ruwäch, ye kʼa ma xiqʼax ta rkʼë Levítico».

2. ¿Achkë rma nkʼatzin ma nqbʼison ta taq ma nqkowin ta nqaʼän jun ri qayaʼon chqawäch?

² We rït ma yakowin ta naʼän jun ri ayaʼon chawäch, ma kabʼison ta. Nkʼatzin tiempo chqä nkʼatzin natäj aqʼij rchë naʼän ri achʼobʼon tapeʼ ma kan ta achkë ayaʼon chawäch. Rma rït kʼa najin na natäj aqʼij, reʼ nukʼüt chë naloqʼoqʼej awachbʼilanïk rkʼë Jehová chqä chë nawajoʼ nayaʼ ri más ütz che rä. Jehová nutzʼët riʼ y ma nukʼutuj ta chawä ri ma yakowin ta naʼän (Sal. 103:14; Miq. 6:8). Rma riʼ rït nkʼatzin natzʼët chë ri ayaʼon chawäch kan yakowin naʼän. We natzʼët chë yakowin naʼän ri ayaʼon chawäch, ¿achkë ütz naʼän komä? Tqatzʼetaʼ jojun naʼoj ri xkatkitoʼ.

NKʼATZIN NQAYAʼ QAN CHRIJ RI NQAJOʼ NQAʼÄN

3. ¿Achkë rma nkʼatzin nqayaʼ qan chrij ri nqajoʼ nqaʼän?

³ Rchë nqaʼän ri qachʼobʼon nkʼatzin nqayaʼ qan chubʼanik riʼ. ¿Achkë rma? Rma, we qayaʼon chwäch qan nqaʼän ri qachʼobʼon, kan xtqatäj qaqʼij chrij. Ya riʼ achiʼel ri kaqʼiqʼ ri nutoʼ jun barco rchë nbʼä pa ruwiʼ yaʼ. We kʼo kaqʼiqʼ, ri barco xtapon akuchï nrajoʼ wä. We ri kaqʼiqʼ riʼ kan kʼo ruchqʼaʼ, ri barco más na chik chanin xtapon. Ke riʼ chqä röj, taq kan qayaʼon chwäch qan nqaʼän ri nqajoʼ, ma kʼayewal ta xtuʼän chqawäch xtqaʼän riʼ. David, jun qachʼalal aj El Salvador, nuʼij: «Taq ayaʼon awan chrij ri nawajoʼ naʼän, kan natäj aqʼij chubʼanik riʼ. Naʼän jontir ri kʼo pan aqʼaʼ rchë majun ta jun nqʼatö chawäch rchë naʼän ri nawajoʼ». Rkʼë ri xqatzʼët qa, ¿achkë xkatoʼö rchë xtayaʼ awan chrij ri nawajoʼ naʼän?

4. ¿Achkë ütz nqakʼutuj che rä Jehová? (Filipenses 2:13; tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁴ Taʼij che rä Jehová chë tyaʼ pä awchqʼaʼ rchë naʼän ri nawajoʼ. Jehová xtksaj ri loqʼoläj ruchqʼaʼ rchë xtyaʼ awchqʼaʼ rchë naʼän ri ayaʼon chawäch (taskʼij ruwäch Filipenses 2:13). Kʼo mul kʼo nqayaʼ chqawäch nqaʼän rma qataman chë ya riʼ nkʼatzin nqaʼän; ya riʼ majun ta rubʼanon. Ye kʼa rkʼë jbʼaʼ ma kan ta nqajoʼ nqaʼän riʼ. Ya riʼ xbʼanatäj rkʼë ya Norina, jun qachʼalal aj Uganda. Ryä xyaʼ chwäch nutjoj jun winäq chrij le Biblia. Ye kʼa ma xyaʼ ta ran chrij riʼ rma xquʼ chë ma nkowin ta nuqʼalajsaj jun naʼoj. ¿Achkë xtoʼö rchë? Ryä nuʼij: «Ronojel qʼij xinbʼij che rä Jehová chë kirutoʼ pä rchë nrayij ntjoj jun winäq chrij le Biblia. Y rïn chqä kan xintäj nqʼij, xintjoj wiʼ rchë más ütz rubʼanik ye nqʼalajsaj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia. Jojun ikʼ chrij riʼ, más xinrayij xinyaʼ rutjonik jun winäq. Kan chpan ri junaʼ riʼ xinchäp kitjoxik kaʼiʼ winäq».

5. ¿Achoq chrij ütz nqchʼobʼon wä rchë más xtqarayij xtqaʼän ri nqajoʼ?

⁵ Kachʼobʼon chrij ri rubʼanon Jehová pan awiʼ (Sal. 143:5). Ri apóstol Pablo xchʼobʼon chrij ri xuʼän Jehová pa ruwiʼ. Ya riʼ xtoʼö ryä rchë kan rkʼë ronojel ran xyaʼ ruqʼij (1 Cor. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14). Ke riʼ chqä rït, taq más xkachʼobʼon chrij ri rubʼanon Jehová pan awiʼ más xtarayij xtaʼän ri ayaʼon chawäch (Sal. 116:12). Tatzʼetaʼ achkë xtoʼö rchë jun qachʼalal aj Honduras rchë xok precursora regular. Ryä nuʼij: «Xichʼobʼon chrij ri jaruʼ yirajoʼ Jehová. Ryä xirukʼäm pä chpan rutinamit chqä yiruchajin. Taq xinquʼ rij jontir reʼ, más xinwajoʼ Jehová y más xinrayij xinok precursora regular».

6. ¿Achkë jun chik xtqtoʼö rchë kan xtqarayij xtqaʼän ri xqayaʼ chqawäch?

⁶ Tayaʼ awan chrij ri utzil xtawïl we xtaʼän ri ayaʼon chawäch. Qtzjon chik jmul chrij ya Erika, ri xqatzjoj qa chpan ri peraj 1. ¿Achkë xtoʼö ryä rchë ma runaj ta chik xapon chutzjoxik le Biblia? Ryä nuʼij: «Xqʼalajin chi nwäch chë taq ma yinapon ta yän chutzjoxik le Biblia, kʼo jojun utzil ri ma yenwïl ta. Ye kʼa we yinapon yän, xkikowin xkenchʼaʼej ri qachʼalal chqä xtintamaj jojun naʼoj ri xkirutoʼ rchë más ütz rubʼanik xtintzjoj le Biblia chqä rchë kiʼ nkʼuʼx xtinbʼän». Rma ya Erika xtzʼët achkë utzil xtrïl we napon yän chutzjoxik le Biblia, kan xkowin xuʼän ri xyaʼ chwäch. Y rït, ¿achkë utzil xtawïl rkʼë ri achʼobʼon naʼän? We ayaʼon chawäch naskʼij ruwäch le Biblia o yachʼö rkʼë Dios, taquʼ rij achkë rubʼanik más junan xtuʼän awäch rkʼë Jehová (Sal. 145:18, 19). We rït nawajoʼ yejeʼ utziläj taq naʼoj awkʼë, taquʼ achkë rubʼanik xkaturtoʼ riʼ rchë más ütz xtakʼwaj awiʼ kikʼë ri nkʼaj chik (Col. 3:14). ¿Achkë más yakowin naʼän? Tatzʼibʼaj achkë rma nawajoʼ naʼän ri xayaʼ chawäch y chaq taqïl takamluj rutzʼetik. Tomáš, ri xqatzjoj chqä chpan ri peraj 1, nuʼij: «We ntzʼët chë kʼo kʼïy rma ri nwajoʼ nbʼän ri xinyaʼ chi nwäch, ma chanin ta xtinyaʼ qa rubʼanik».

7. ¿Achkë xtoʼö Julio chqä rixjayil rchë xkiʼän ri xkiyaʼ chkiwäch?

⁷ Katok kichiʼil winäq ri xkatkitoʼ rchë xtaʼän ri nawajoʼ (Prov. 13:20). Julio chqä rixjayil xkajoʼ xebʼä pa jun chik tinamït akuchï nkʼatzin más toʼïk. Ryä nuʼij achkë xtoʼö kichë: «Xqakanuj qachiʼil ri xkiyaʼ qatoʼik chqä xqatzjoj chkë achkë nqajoʼ nqaʼän. Xkiyaʼ ütz taq naʼoj chqë rma kʼïy chkë ryeʼ kibʼanon chik ri nqajoʼ nqaʼän röj. Chqä nkikʼutuj wä chqë achkë qabʼanon chik, y xkiʼij chqë chë taq xtkʼatzin qatoʼik, ryeʼ xkojkitoʼ rchë xtqaʼän ri qayaʼon chqawäch».

TAQ MA NUʼIJ TA RIʼ QAN NQAʼÄN RI XQAYAʼ CHQAWÄCH

8. ¿Achkë xtbʼanatäj we xa xuʼ taq nqarayij ya riʼ nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän ri qayaʼon chqawäch? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

⁸ Jontir röj, kʼo qʼij ma nuʼij ta riʼ qan nqaʼän ri nkʼatzin chqë. ¿Ntel chë tzij riʼ chë ri más ütz ya riʼ ma nqaʼän ta ri qachʼobʼon? Manä, ma ya riʼ ta ri más ütz. Qchʼobʼon chik jmul chrij ri kaqʼiqʼ chqä ri barco. Tapeʼ ri kaqʼiqʼ nkowin nutoʼ ri barco rchë napon akuchï nrajoʼ wä, ma ronojel ta mul junan ruchqʼaʼ ri kaqʼiqʼ, y kʼo jojun qʼij nixta kʼo kaqʼiqʼ. ¿Ntel chë tzij riʼ chë majun ta nkowin nuʼän ri kʼwayon rchë ri barco? Manä. Ye kʼo jojun barcos kʼo ki-motor y jojun chik kʼo ki-remos. Rma riʼ ri kʼwayon rchë ri barco nkowin yeruksaj riʼ rchë nukʼwaj ri barco. Ke riʼ chqä röj, kʼo qʼij kan nqarayij nqaʼän ri qayaʼon chqawäch, y kʼo qʼij ma nuʼij ta riʼ qan nqaʼän riʼ. Rma riʼ, we xa xuʼ taq nqarayij nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch ya riʼ taq nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän riʼ, rkʼë jbʼaʼ ma xtqkowin ta xtqaʼän. Ye kʼa achiʼel ri nkʼwan jun barco nukanuj nkʼaj chik rubʼanik rchë nbʼiyïn ri barco chwäch, röj chqä nqkowin nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän ri qachʼobʼon yajün taq ma nqarayij ta nqaʼän riʼ. Kantzij na wä chë ya reʼ kan xtkʼatzin xtqatäj qaqʼij chrij, ye kʼa kan kʼo utzil xtqïl. Rchë nqatzʼët achkë nkʼatzin nqaʼän, naʼäy tqayaʼ ruqʼalajsaxik jun kʼutunïk ri kan ye kʼïy ye bʼanayon rchë.

9. ¿Ütz komä nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch tapeʼ ma nqarayij ta nqaʼän riʼ?

⁹ Jehová nrajoʼ chë kan rkʼë ronojel qan chqä kan kiʼ qakʼuʼx nqayaʼ ruqʼij (Sal. 100:2; 2 Cor. 9:7). Rma riʼ, ¿achkë rma nkʼatzin nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch we ma nuʼij ta riʼ qan nqaʼän riʼ? Tqaquʼ rij ri apóstol Pablo. Ryä xuʼij: «Chaq taqïl nchʼäy ri nchʼakul chqä nchaqtiʼij kan achiʼel nuʼän jun winäq rkʼë rusamajel» (1 Cor. 9:25-27). Pablo xuʼän ri nrajoʼ Jehová yajün taq ma kan ta xuʼij riʼ ran xuʼän riʼ. ¿Kiʼ komä rukʼuʼx xuʼän Jehová rkʼë Pablo? Jaʼ, ryä kan kiʼ rukʼuʼx xuʼän rkʼë. Chqä xyaʼ utzil pa ruwiʼ rma ri samaj xuʼän (2 Tim. 4:7, 8).

10. ¿Achkë utzil xtqïl we xtqatäj qaqʼij rchë xtqaʼän ri xqayaʼ chqawäch tapeʼ kʼo mul ma nqarayij ta nqaʼän riʼ?

¹⁰ Jehová chqä kan kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë taq nutzʼët chë röj nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch yajün taq ma nqarayij ta nqaʼän riʼ. Ye kʼa ¿achkë rma nqatäj qaqʼij? Rma nqajoʼ ryä tapeʼ kʼo mul ma nqä ta chqawäch ri samaj xqayaʼ chqawäch. Jehová xyaʼ utzil pa ruwiʼ Pablo, y ke riʼ chqä xtuʼän qkʼë röj we xtqatäj qaqʼij (Sal. 126:5). Taq röj nqatzʼët chë Jehová nuyaʼ utzil pa qawiʼ, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ xtbʼanö chë xtqarayij xtqaʼän ri qachʼobʼon. Ya Lucyna, jun qachʼalal aj Polonia, nuʼij: «Kʼo mul ma nwajoʼ ta yinel chutzjoxik le Biblia, y más taq kowan yïn kosnäq. Ye kʼa taq yitzolin pä chwachoch kan kiʼ nkʼuʼx nnaʼ; ya riʼ kan jun spanïk». Komä tqatzʼetaʼ achkë ütz nqaʼän taq ma nqarayij ta nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch.

11. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ pä Jehová rchë nqatamaj nqaqʼät qiʼ?

¹¹ Taʼij che rä Jehová chë katurtoʼ pä rchë yakowin naqʼät awiʼ. Nqaʼij chë jun winäq retaman nuqʼät riʼ taq nkowin nuqʼät ri nunaʼ chqä ri yeruʼän. Re naʼoj reʼ ma xa xuʼ ta nqrtoʼ rchë ma nqaʼän ta ri ma ütz ta, xa kan nqrtoʼ chqä rchë nqaʼän ri ütz, yajün taq kʼayewal nuʼän chqawäch o ma nqarayij ta nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch. Ma tqamestaj ta chë ri nqaqʼïl qiʼ ya riʼ jun naʼoj ri nwachin rkʼë ri loqʼoläj ruchqʼaʼ Dios. Rma riʼ we nqaʼij che rä Jehová chë tyaʼ pä ri loqʼoläj ruchqʼaʼ pa qawiʼ, xtqkowin xtjeʼ re naʼoj reʼ qkʼë (Luc. 11:13; Gál. 5:22, 23). David, ri xqatzjoj qa chpan ri peraj 3, xyaʼ chwäch nutjoj más riʼ chrij le Biblia. Ryä nuʼij chë ri xtoʼö rchë ya riʼ xchʼö rkʼë Jehová. David nuʼij: «Xinbʼij che rä Jehová chë kirutoʼ pä rchë ntamaj nqʼät wiʼ, y ryä kan xirutoʼ pä. Xinbʼän jun n-programa rchë ntjoj wiʼ chrij le Biblia, y komä ma nyaʼon ta qa rubʼanik».

12. ¿Achkë rubʼanik nqrtoʼ Eclesiastés 11:4 rchë nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch?

¹² Ma tayoʼej ta kʼa ajän ütz rubʼanon jontir chawäch. Chpan re tiempo reʼ ma ronojel ta mul ütz ntel jontir chqawäch. We nqayoʼej na chë napon ri qʼij riʼ rchë nqaʼän ri nqajoʼ, rkʼë jbʼaʼ ma xtqkowin ta chik xtqaʼän (taskʼij ruwäch Eclesiastés 11:4). Ri qachʼalal Dayniel nuʼij: «Majun ta jun winäq ri kan ütz ntel jontir chwäch, ye kʼa we röj nqatäj qaqʼij, nqkowin nqaʼän chë jontir ütz ntel chqawäch». Paul, jun qachʼalal aj Uganda, nuʼij achkë rma nkʼatzin nqaʼän yän ri xqayaʼ chqawäch. Ryä nuʼij: «Taq nachäp rubʼanik ri xayaʼ chawäch tapeʼ ma jontir ta ütz lenäq chawäch, najin nayaʼ qʼij che rä Jehová rchë nuyaʼ utzil pan awiʼ» (Mal. 3:10).

13. ¿Achkë utzil nqïl taq eqal nqsamäj chrij jun ri qayaʼon chqawäch?

¹³ Eqal eqal tabʼanaʼ ri ayaʼon chawäch. Rkʼë jbʼaʼ kʼo mul ma nqarayij ta nqaʼän ri qayaʼon chqawäch rma nqanaʼ chë majun bʼëy xtqkowin ta xtqaʼän. We ke riʼ nbʼanatäj awkʼë rït, eqal eqal kasamäj chrij ri nawajoʼ naʼän. Jun tzʼetbʼäl. We nawajoʼ njeʼ jun ütz naʼoj awkʼë, tatjaʼ aqʼij rchë nakʼüt ri naʼoj riʼ tapeʼ ma kan ta achkë rubʼanik naʼän che rä pa naʼäy. We rït nawajoʼ naskʼij ruwäch jontir le Biblia, tayaʼ chawäch pa naʼäy ma kan ta kʼïy tiempo naksaj rchë naʼän riʼ. Tomáš, ri xqatzjoj qa pa naʼäy, kʼayewal xuʼän chwäch xskʼij jontir le Biblia pa jun junaʼ. Ryä nuʼij: «Xinnaʼ chë ma xkikowin ta xtinkʼïs ruskʼixik ruwäch le Biblia pa jun junaʼ. Rma riʼ xinchäp chik jmul, ye kʼa komä xa xuʼ nskʼij ri jaruʼ yikowin rïn. Xa xuʼ wä nskʼij jojun peraj jojun qʼij y yichʼobʼon chrij ri najin wä ntamaj. Eqal eqal más xqä chi nwäch xinskʼij ruwäch le Biblia». Rma Tomáš kan kiʼ wä rukʼuʼx nuskʼij ruwäch le Biblia, xjäm más ruwäch rchë xuʼän riʼ. Y, pa rukʼisbʼäl, xkʼïs ruskʼixik jontir le Biblia.c

MA TUʼÄN TA KAʼIʼ AKʼUʼX TAQ KʼO KʼAYEWAL XTAWÏL

14. ¿Achkë kʼayewal rkʼë jbʼaʼ xkeqïl?

¹⁴ Tapeʼ kan qayaʼon chwäch qan nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch, kʼo mul yeqïl kʼayewal. Jun tzʼetbʼäl. Rma «kʼo mul chaq kʼateʼ nbʼanatäj jun kʼayewal» pa qakʼaslemal, rkʼë jbʼaʼ rma riʼ ma nrïl ta chik chqawäch nqaʼän ri qachʼobʼon (Ecl. 9:11). Chqä rkʼë jbʼaʼ xtqïl jun kʼayewal ri xtyaʼ bʼis pa qan chqä xtkʼïs qachqʼaʼ (Prov. 24:10). Y, rma xa kʼo qa mak chqij, rkʼë jbʼaʼ kʼo jun ma ütz ta xtqaʼän (Rom. 7:23). Y ma tqamestaj ta chqä chë kʼo mul xa nqkos (Mat. 26:43). Rma riʼ, ¿achkë xtqtoʼö rchë ma xtqayaʼ ta qa rubʼanik ri qachʼobʼon nqaʼän taq kʼo jun kʼayewal nqïl?

15. ¿Achkë rma nqatäj qaqʼij rchë nqaʼän ri nqajoʼ tapeʼ kʼo kʼayewal yeqïl? (Salmo 145:14).

¹⁵ Tnatäj chawä chë we kʼo ma ütz ta ntel chawäch, riʼ ma ntel ta chë tzij chë ma xkakowin ta chik xtaʼän ri nawajoʼ. Achiʼel nuʼij le Biblia, rkʼë jbʼaʼ xkeqïl kʼïy kʼayewal. Ye kʼa nuʼij chqä chë rkʼë rutoʼik Jehová xtqkowin xtqaʼän ri qayaʼon chqawäch (taskʼij ruwäch Salmo 145:14). Philip, ri xqatzjoj qa chpan ri naʼäy peraj, nuʼij: «Chi nwäch rïn, ri kʼo más ruqʼij ma ya riʼ ta ri jaruʼ mul ma xikowin ta xinbʼän ri xinwajoʼ, xa kan yë ri jaruʼ mul xintäj nqʼij rchë xinbʼän chik ri xinyaʼ chi nwäch». Qtzjon chrij jmul chrij David. Ryä nuʼij: «Taq kʼo jun ma ütz ta ntel chi nwäch o kʼo jun kʼayewal nwïl, ma nnaʼ ta chë ya riʼ xkiqʼatö rchë nbʼän ri nwajoʼ. Chi nwäch rïn, ya riʼ jun rubʼanik nkʼüt chwäch Jehová jaruʼ nwajoʼ ryä». Rma riʼ taq röj nqatäj qaqʼij tapeʼ kʼo kʼayewal nqïl, nqakʼüt chwäch Jehová chë nqajoʼ nqaʼän ri nqä chwäch ryä. ¡Kantzij na wä chë Jehová kan kiʼ rukʼuʼx nuʼän taq nutzʼët chë rït natäj aqʼij rchë naʼän ri ayaʼon chawäch!

16. ¿Achkë nqatamaj qa chkij ri kʼayewal yeqïl?

¹⁶ Tatamaj qa chkij ri kʼayewal yeʼawïl. Taquʼ rij ri najin naqʼaxaj y takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Achkë ütz nbʼän rchë majun ta chik jun kʼayewal xkiqʼatö?» (Prov. 27:12). Chqä we ma nqkowin ta nqaʼän ri xqayaʼ chqawäch tapeʼ kan qatjon qaqʼij chrij, ¿ma nukʼüt ta komä riʼ chë rkʼë jbʼaʼ nkʼatzin nqajäl ri xqayaʼ chqawäch? Rchë natamaj we ke riʼ najin nbʼanatäj awkʼë rït, taquʼ we kantzij xkakowin xtaʼän ri xayaʼ chawäch. Jehová ma xtquʼ ta chë rït majun ta yakowin naʼän xa rma ma xakowin ta xaʼän jun ri xayaʼ chawäch, ri rkʼë jbʼaʼ kan ma yakowin ta wä naʼän (2 Cor. 8:12).d

17. ¿Achkë rma nkʼatzin ma nqamestaj ta jontir ri samaj qabʼanon pä?

¹⁷ Ma tamestaj ta ri samaj abʼanon pä chik. Le Biblia nuʼij chë «Dios ma itzel ta runaʼoj y ma numestaj ta ri samaj ibʼanon pä» (Heb. 6:10). Y rït chqä ma tamestaj ta riʼ. Taquʼ rij jontir ri abʼanon pä chik, achiʼel achkë rubʼanik xatok rachiʼil Jehová, achkë rubʼanik xatel chutzjoxik le Biblia o xaqasäx pa yaʼ. Jontir ri abʼanon pä chik nukʼüt chë rït yakowin naʼän ri ayaʼon chawäch komä (Filip. 3:16).

18. ¿Achkë nkʼatzin naʼän loman najin natäj aqʼij rchë naʼän ri ayaʼon chawäch? (Tatzʼetaʼ chqä ri achbʼäl).

¹⁸ Rkʼë rutoʼik Jehová, rït xkakowin xtaʼän ri ayaʼon chawäch, achiʼel nbʼanatäj rkʼë ri achï ri nukʼwan jun barco ri napon akuchï nrajoʼ wä ryä. Ye kʼïy winäq ri yekʼwan barco kan yekʼastan äl taq yebʼä pa ruwiʼ yaʼ. Rït chqä yakowin kiʼ akʼuʼx naʼän we natzʼët achkë rubʼanik yaturtoʼ pä Jehová rchë naʼän ri ayaʼon chawäch (2 Cor. 4:7). We rït natäj aqʼij rchë naʼän ri achʼobʼon, kan kʼïy utzil xtawïl chawäch apü (Gál. 6:9).