Kitango 2
Nanchi Kine Mwakonsha ‘Kufwenya Kwipi ne Lesa’ Nyi?
1, 2. (a) Ki ka kyakonsha kumvwanyika ku bavula nobe kuba kya ubiwa ne, bino Baibolo witubujishatu’mba ka? (b) Abalahama wajinga na bulunda bwa mutundu ka, kabiji mambo ka?
MWAKONSHA kumvwa byepi umvwe Mulenga walengele jiulu ne ntanda waamba pe anweba’mba, “Awe mulunda nami”? Ku bavula, kino kyakonsha kumvwanyika nobe kuba kya ubiwa ne. Nga aye muntutu wakonsha kwikala byepi mulunda na Yehoba Lesa? Bino Baibolo witubujishatu’mba twakonsha kufwenya kwipi ne Lesa.
2 Abalahama wajingako kala ke umo wa bantu bepwilulukile na Lesa. Yehoba wamutelele uno mushakulu amba “mulunda nami.” (Isaya. 41:8) Ee, Yehoba wamumwene Abalahama amba mulunda nanji. Abalahama wajinga mulunda nanji wa pa muchima mambo “wamwitabile Lesa.” (Yakoba 2:23) Ne lelo jino, Yehoba ‘wata muchima’ aba bamwingijila mu butemwe. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 10:15) Mambo anji akambizha’mba: “Fwenyai kwipi ne Lesa, kabiji ne aye ukafwenya kwipi ne anweba.” (Yakoba 4:8) Mu bino byambo tutanamo lwito ne mulaye.
3. Ñanyi lwito Yehoba lo etwita, kabiji mu luno lwito muji mulaye wa byepi?
3 Yehoba witwita kufwenya kwipi ne aye. Ukeba kwitutambula kwikala ke balunda nanji. Kabiji witulaya ne kuba’mba umvwe twafwenya kwi aye, ne aye ukafwenya kwipi ne atweba. Mu jino jishinda, twakonsha kwikala na kintu kyakilamo kuwama—‘kyafyamika nangwa’mba bulunda na Yehoba.’a (Masalamo 25:14) ‘Bulunda’ kilumbulula kwisamba bubiji bwenu na mulunda nobe wa pa muchima.
4. Mwakonsha kulumbulula byepi mulunda nenu wa pa muchima, kabiji mu ñanyi jishinda Yehoba mo aikela mulunda wa pa muchima ku boba bafwenya kwipi ne aye?
4 Nanchi mujipo na mulunda nenu wa pa muchima ye mwaketekela nyi? Uno mulunda nenu ke muntu wimuta bingi muchima. Nenuwa mwa muketekela, mambo wa kishinka. Mwikala bingi na lusekelo umvwe ke mwisambe nanji bintu bimusangajika. Bulanda bwenu bukepanako mambo ubena kwimubila lusa. Nangwa kya kuba kafwako wimuyukisha bulongo byo muji ne, aye wimuyuka. Byonkabyo, umvwe mwafwenya kwipi ne Lesa, mwikala na Mulunda nenu wa pa muchima wimunemeka kya kine, wimuta muchima, kabiji wimuyukisha bulongo byo muji. (Masalamo 103:14; 1 Petelo 5:7) Mwamuketekela kya kine kine, mambo mwayuka’mba walumbuluka ku boba balumbuluka kwi aye. (Masalamo 18:25) Bino, twakonsha kwikala balunda na Lesa mambo aye mwine wituswisha kwikala balunda nanji.
Yehoba Washinkula Jishinda
5. Yehoba waubilepo ka pa kuba’mba atweba tukonshe kufwenya kwipi ne aye?
5 Atweba bandengamambo kwakubula bukwasho kuba twafwenya kwipi ne Lesa ne. (Masalamo 5:4) Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Pakuba aye Lesa witumwesha butemwe bwanji mwine bo etutemenwamo, mambo, byo twakijinga bandengamambo, Kilishitu witufwijile.” (Loma 5:8) Ee, Yehoba wanengezhezhe Yesu “kupana mweo wanji ke kya kukula bavula.” (Mateo 20:28) Lwitabilo lwetu mu kino kitapisho kya kukula lwitulengela kufwenya kwipi ne Lesa. Pa kuba Lesa byo ‘etutemenwe patanshi,’ ko kuba’mba witwajijile kitendekesho kya kwisampilamo nanji bulunda.—1 Yoano 4:19.
6, 7. (a) Twayuka byepi’mba Yehoba kechi Lesa wifya, wabula kuyukanyikwa ne? (b) Mu ñanyi mashinda Yehoba mo esolwela aye mwine?
6 Yehoba waubapo ne kintu kikwabo: Wisolola aye mwine kwi atweba. Mu bulunda bonsetu, mwakonsha kwipwiluluka na muntu umvwe kya kuba awo muntu mwamuyukisha bulongo byo aji, kabiji munemeka byubilo byanji ne mashinda anji. Onkao mambo umvwe Yehoba wajinga Lesa wafyamika, wabula kuyukanyikwa, kuba twafwenya kwipi ne aye ne. Bino byo abula kwifya aye mwine, ko kuba’mba ukeba atweba kumuyuka. (Isaya 45:19) Kabiji byo esolola aye mwine byayukanyikwa ku bonse, nangwatu kwi atweba bamo tumweka ku bantu nobe kechi twanema ne.—Mateo 11:25.
7 Nga Yehoba wisolola byepi aye mwine kwi atweba? Mingilo ya bilengwa byanji yo iyukanyikisha mbaji yanji imo ya bumuntu bwanji—nabiji bulume bwanji bukatampe, maana anji azhika, ne butemwe bwanji bubula kwaluka. (Loma 1:20) Bino Yehoba kechi wisolwelatu mu bintu byo alengele byonka ne. Kimye kyonse Yehoba ufunjisha bantu maana mu jishinda jakila onse. Onkao mambo, wisolola aye mwine mu Baibolo, Mambo anji.
Kumona “Buya bwa Yehoba”
8. Mambo ka o kyakonsha kwambiwa’mba Baibolo yenkatu ke kiyukilo kya butemwe bo etutemwa Yehoba?
8 Baibolo yenkatu ke kimwesho kya butemwe bo etutemwa Yehoba. Mu Mambo anji, wisolola aye mwine mu byambo byo twakonsha kumvwa. Kino kechi kiyukilotu kya kuyukilako’mba witutemwa ne, bino ukeba ne kuba’mba tumuyuke ne ku mutemwa. Bintu byo tutanga mu uno buku wakilamo kunema bitukwasha kumona “buya bwa Yehoba” ne kwitutundaika kufwenya kwipi ne aye. (Masalamo 27:4) Pano twayai twisambe pa mashinda amo a lusekelo o esolwelamo Yehoba mwine mu Mambo anji.
9. Ñanyi byambo bimo bya kubula kupita mu mbaji biji mu Baibolo bilumbulula byubilo bimo bya Lesa?
9 Mu Binembelo muji byambo bya kubula kupita mu mbaji bilumbulula byubilo bya Lesa. Akimonai bya kumwenako bimo. “Yehoba watemwa buchibamambo bwaoloka.” (Masalamo 37:28) Lesa “ye mukatampe mu bulume.” (Yoba 37:23) “Ye Lesa wa kishinka.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 7:9) ‘Aye ye wa maana mu muchima.’ (Yoba 9:4) Ye “Lesa wa lusa ne wa bibusa, ubanda kuzhingila, wayula na butemwe bubula kwaluka ne bukishinka.” (Kulupuka 34:6) “Anweba Nkambo mwi wawama, mwaswila jimo kulekela mambo.” (Masalamo 86:5) Kabiji byonka byo kyatongolwa mu kitango kyapita, paji kyubilo kimo kyakila pa byonse: “Lesa ye butemwe.” (1 Yoano 4:8) Byo mulanguluka pa bino byubilo byawama, nanchi kechi mufwenya ku uno Lesa wakila nenyi?
10, 11. (a) Pa kuba’mba etukwashe kumvwisha bumuntu bwanji byo buji, Yehoba wavwangamo ka mu Mambo anji? (b) Bya kumwenako ka biji mu Baibolo bitukwasha kufwanyikizha bulume bwa Lesa byo bwingila?
10 Kununga pa kwitubula byubilo byanji, Yehoba mu butemwe wavwangamo mu Mambo anji bya kumwenako bya kine bya byo amwesheshe bulume bwanji ku bantu. Ano mashimikila etulengela kufwanyikizha bintu bya kine bitukwasha kumwesha bulongo mbaji yapusana pusana ya bumuntu bwanji. Kino kitukwasha kufwenya kwipi ne aye. Akimonai kino kya kumwenako.
11 Kyapela bingi kutanga’mba Lesa uji na “bukata bwa ngovu.” (Isaya 40:26) Pano bino ke kya kukumya pa kutanga byo apokolwele bena Isalela mu Kalunga Kachila ne kwibalama mu kiselebwa myaka 40. Fwanyikizhai mema apita jonse abwela aabana pakachi. Monai ne mukoka wa bantu, kampe nobe 3,000,000 bonse pamo sa benda pa mushiji wauma panshi ya kalunga ne mema sa ejinga kuku ne kuku nobe bibumbulu bikatampe. (Kulupuka 14:21; 15:8) Mubena kumona kiyukilo kya Yehoba kya byo alama bantu. Mema afumine mu jibwe. Kajo kafuminenga panshi kapashañene nobe ntetele itoka. (Kulupuka 16:31; Kubala 20:11) Yehoba pano kechi wamweshatu’mba uji na bulume ne, wamwesha ne kuba’mba wibwingijisha kukwasha bantu banji. Nanchi kechi kitukosesha pa kuyuka kuba’mba milombelo yetu iya kwi Lesa wa bulume waikala ke ‘kyetu kyakufyamamo, aye ngovu yetu, kabiji nkwasho wetu uji pepitu mu bimye bya malwa’ nenyi?—Masalamo 46:1.
12. Yehoba witukwasha byepi “kumumona” mu byambo byo twakonsha kumvwa?
12 Yehoba, aye mupashi, wauba byavula bingi bya kwitukwasha kumuyuka. Atweba bantu kumona kwetu kwapelelela kabiji tumonatu bintu bimweka ku meso etu kwapwa. Onkao mambo, kechi twakonsha kumona mpunzha ya mupashi ne. Umvwe Lesa witulumbulwijile byo aji mu byambo bya mupashi, inge kiji nobe mubena kulumbulwila muntu wasemekelwe mpofu mwekelo yenu, nabiji musombelo wa meso enu nangwa wa bibazhi byenu. Mu kifulo kya kwilumbulula mu byambo bya mupashi, Yehoba witukwasha “kumumona” mu byambo byo twakonsha kumvwa. Kimye kimo wingijisha ñambilo ya kifwanyikizho, ne kwiesakanya aye mwine ku bintu byo twayuka. Kabiji wilumbulula aye mwine amba uji na mbaji imo ya mwekelo ya muntu.b
13. Nga Isaya 40:11 wafwanyikizha ñanyi kipikichala, kabiji kimulengela kulanguluka byepi?
13 Monai Yehoba byo alondololwa mu Isaya 40:11 amba: ‘Wauba nobe kafunga ujisha jitanga janji, ne kusenda baana ba mikooko mu maboko anji, kasa ebabukata mu kyaji kyanji.’ Yehoba pano waesakanyiwa ku kafunga utola baana ba mikooko na “maboko anji.” Kino kibena kulumbulula bulume bwa Lesa bwa kuzhikijila ne kukwasha bantu banji, nangwatu boba babula wa kwibazhikijila. Twakonsha kwiumvwa bazhikijilwa bulongo mu maboko anji akosa, mambo umvwe twibakishinka kwi aye, kechi uketusha nangwa pachechetu ne. (Loma 8:38, 39) Kafunga Mukatampe usenda baana ba mikooko mu “kyaji kyanji.” Kino kyambo kibena kutongola fukuta wa pa kyaji kya kivwalo bakafunga mo basendelanga kimye kimo twana twa mikooko twasemwatu katataka. Mu jino jishinda betubula mu bukishinka kuba’mba Yehoba witulama ne kwitusunga bulongo. Onkao mambo, kyawama bingi kufwenya kwipi ne aye.
‘Mwana Waswa Kumusolola’
14. Mambo ka o kyaambiwa’mba Yehoba wilumbulula aye mwine byo aji kupichila mwi Yesu?
14 Mu Mambo anji, Yehoba wisolola aye mwine byo aji kupichila mwi Mwananji ye atemwisha aye Yesu. Kafwako nangwa umo wakila Yesu wakonsha kumwesha ndangulukilo ya Lesa ne byo eumvwa nangwa kumulumbulula bulongo byo aji ne. Mambo uno Mwana mubeji wajinga pamo ne Shanji bilengwa byonse bya mupashi ne bya mwiulu saka bikyangye kulengwa. (Kolose 1:15) Yesu wipwilulukile bingi ne Yehoba. Kyo kyo aambijile’mba: “Kafwako wayuka Mwana ne poso bonka Batata; nangwa wayuka Batata ne poso yenka Mwana, ne abo bantu bo aswa aye Mwana kwibasolwelaye.” (Luka 10:22) Byo ajinga panopantanda mu bumuntu, Yesu wasolwele Shanji mu mashinda abiji anema.
15, 16. Mu ñanyi mashinda abiji Yesu mo asolwela Shanji?
15 Jishinda jitanshi, mafunjisho a kwa Yesu etukwasha kuyuka Shanji byo aji. Yesu wamulumbulwile Yehoba byo aji mu byambo bitufika pa muchima. Kya kumwenako, pa kuba’mba alumbulule amba Lesa wa lusa utambwila bandengamambo balapila, Yesu wamwesakenye Yehoba ku shetu waumvwine lusa pa kumona mwananji walubile wabwela kya kuba wamunyemejile ne kumuponena pe shingo ne kumufyompa. (Luka 15:11-24) Kabiji Yesu wamulumbulwile Yehoba amba Lesa ‘ukoka’ bantu ba michima ya kishinka mambo wibatemwa. (Yoano 6:44) Aye uyuka ne kabwalula inge kapona panshi. Yesu waambile’mba, “kechi muchine ne: mambo mwibakila bañonyi bavula mu kunema.” (Mateo 10:29, 31) Kya kine twafwenya kwipi ne Lesa wa lusa.
16 Jishinda ja bubiji, byaubilenga Yesu bitubula Yehoba byo aji. Yesu wamwesheshe byonka biji Shanji kya kuba waambile ne kuba’mba: “Awa wammona amiwa wamona ne Batata.” (Yoano 14:9) Onkao mambo, byo tutanga pe Yesu mu Mambo awama nabiji byo aumvwinenga ne mashinda mo aubijilenga bintu na bantu, ko kuba’mba tubena kumona Shanji mwine byo aji. Yehoba kuba witulumbulwila byubilo byanji byo biji kukila pa kino ne. Mambo ka?
17. Lumbululai byauba Yehoba pa kuba’mba etukwashe kumuyuka byo aji.
17 Pa kuba’mba twikilumbulule bulongo: Fwanyikizhai mubena kulumbulula lusa byo luji. Mwakonsha kwilulumbulula mu byambo. Pano bino umvwe mwamonapo muntu ubena kuba byubilo bya lusa ne kwamba’mba, “Abya bibena kuba yewa lo lusa lombena kwambapo,” kyambo kya “lusa” po po kilumbululwa ne kumvwanyikisha bulongo. Yehoba byo byo auba pa kuba’mba etukwashe kumuyuka byo aji. Kununga pa kwilumbulula aye mwine mu byambo, witupa Mwananji kwikala wa kumwenako. Mwi Yesu, byubilo bya Lesa bimwekela mu mingilo. Kupichila mu mashimikila aji mu Mambo awama abena kwamba pe Yesu, kiji nobe Yehoba ubena kwamba’mba: “Abyo byo byonji amiwa.” Nga byambo byanembeshiwa na mupashi bimulondolola byepi Yesu byo ajinga panopantanda?
18. Yesu wamwesheshe byepi byubilo bya bulume, bololoke, ne maana?
18 Yesu wibilumbulwile bingi bulongo byubilo bina bikatampe bya Lesa. Wajinga na bulume bwa kubuka bikola, kupwisha nzala, ne kusangula bafu. Pano bino, kupusanako na bantu bakichima bengijisha bulume bwabo bibi, aye kechi waingijishepo bulume bwanji bwa kuba bya kukumya amba esangajikilemo aye mwine nangwa kufichisha bantu ku muchima ne. (Mateo 4:2-4) Watemenwe bololoke. Muchima wanji waubile bukaji bwa bololoke pa kumona bapoteshi bakanama sa bajiila bantu makusu pa mutwe. (Mateo 21:12, 13) Wakwashishenga bayanji ne balanda kwakubula misalululo, ne kwibakwasha ‘kukokolosha michima’ yabo. (Mateo 11:4, 5, 28-30) Mu mafunjisho afunjishenga Yesu mwajinga maana akatampe mambo ‘wamukijile Solomone.’ (Mateo 12:42) Bino, Yesu kechi witotelepo nangwa pacheche na mambo a maana o ajinga nao ne. Byambo byanji bibafikilenga pa muchima bantu basujilwe, mambo mafunjisho anji aumvwanyikilenga, apelele, kabiji ebakwashishenga.
19, 20. (a) Yesu wajinga byepi wa kumwenako mukatampe wa butemwe? (b) Byo tutanga ne kulanguluka pa byaubilenga Yesu, ki ka kyo twafwainwa kuvulukanga?
19 Yesu wajinga wa kumwenako mu butemwe. Mu mwingilo wanji yense, wamwesheshe butemwe monse monse, kabiji waubilenga ne lusa. Waumvwinenga bingi lusa pa kumona bantu byo bayanjilenga. Lusa lo lwa mulengejilenga kwibakwasha. (Mateo 14:14) Nangwa kya kuba wabukile balwazhi ne kujisha bafwile nzala, Yesu wamwesheshe lusa mu jishinda jikwabo jakilamo kunema. Wakwashishe bantu kuyuka, kutambwila, ne kutemwa bukine bwa Bufumu bwa Lesa bukobila bantu bintu byawama myaka ne myaka. (Mako 6:34; Luka 4:43) Kyakila pa byonse, Yesu wamwesheshe butemwe bwa kwipana byo aelejile bantu mweo wanji.—Yoano 15:13.
20 O ene mambo bantu ba myaka yonse ya kusemwa ne nkomeno yapusana pusana o bakasulukijilenga kwiya ku uno muntu wa lusa lukatampe. (Mako 10:13-16) Pano bino, byo tutanga ne kulanguluka byaubilenga Yesu, twayai tuvulukenga kimye kyonse’mba mu uno Mwana tubena kumona kipasha kya mwine Shanji byo aji.—Bahebelu 1:3.
Buku wa Kwitukwasha Kufunda
21, 22. Kumukeba Yehoba kwalumbulula ka, kabiji mu uno buku muji bi ka bya kwitukwasha kuba byonkabyo?
21 Byo esolola aye mwine bulongo mu Mambo anji kwa kubula kwifya, Yehoba wamwesha patokatu to amba ukeba atweba kufwenya kwipi ne aye. Pano bino, kechi witukanjikizha kwikala balunda nanji ne. Kiji kwi atwe bene kumukeba Yehoba ‘mu kimye kyo twakonsha kumutana.’ (Isaya 55:6) Kumukeba Yehoba kulumbulula kuyuka byubilo byanji ne mashinda anji mo obila bintu byonka byo byasololwa mu Baibolo. Uno buku wakufundamo ye mubena kutanga wanembelwa kwimukwasha kuba kino.
22 Musakumona’mba uno buku waabanwa mu bipungu bibena kwamba pa byubilo bina bikatampe bya Yehoba: bulume, bololoke, maana, ne butemwe. Kipungu kyonse ku ntendekelo yakyo kyaamba mu ngipipishilo pa kyo kyo kyubilo kijimo. Bitango bicheche byalondelapo mu kyo kyo kipungu byaamba pe Yehoba byo amwesha kyo kyo kyubilo mu mbaji yapusana pusana. Kabiji kipungu kyonse kiji na kitango kibena kwamba pe Yesu byo amwesheshe kyo kyo kyubilo, kabiji ne kitango kibena kwamba pa byo twakonsha kumwesha kyo kyo kyubilo mu bwikalo bwetu.
23, 24. (a) Lumbululai nkebelo ya kabokoshi ka “Mepuzho a Kulangulukapo.” (b) Kulanguluka languluka kwitukwasha byepi kufwenya kwipi ne Lesa?
23 Kutendeka na kino kitango, kuji kabokoshi kaji na mutwe wa kuba’mba “Mepuzho a Kulangulukapo.” Kya kumwenako, monai kabokoshi kaji pa peja 24. Binembelo ne mepuzho ajimo kechi aipuzhiwa’mba mupituluke mu kitango ne. Nkebelo ya bino binembelo ne mepuzho ke ya kuba’mba bimukwashe kulanguluka pa mbaji ikwabo yanema ya yewo mutwe. Mwakonsha kwikengijisha byepi bulongo kano kabokoshi? Monai byo byo binembelo mu Baibolo wenu ne kutanga bulongo byobyo byepelo. Apa bino mulanguluke ne pa bwipuzho bumo nangwa abiji alondela pa kyo kyo kinembelo. Langulukaipo pa mikumbu yo mwakumbula. Mwakonsha kukebelapo ne bishinka bikwabo. Ishikishai anwe bene mepuzho akwabo nabiji a kuba’mba: ‘Bino byambo bibena kumbulapo ka pe Yehoba? Byafwainwa kundengela kubapo ka mu bwikalo bwami? Nakonsha kwibingijisha byepi kukwashako bakwetu?’
24 Ino ndangulukilo yakonsha kwitukwasha kufwenya kwipi ne Yehoba. Mambo ka? Baibolo wamba amba milanguluko ifuma mu muchima. (Masalamo 19:14) Umvwe twalangulukishapo bulongo na muchima wa lusanchilo pa bintu byo twafunda pe Lesa, bino bintu bitwela mu muchima wetu wakifwanyikizho ne kwalula ndangulukilo yetu, kwitutundaika, ne kwitulengela kubapo kintu kimo. Butemwe bwetu pe Lesa bubailako, kabiji buno bonka butemwe bo bwitutundaika kukeba kumutokesha pa muchima byo aji Mulunda netu wa pa muchima. (1 Yoano 5:3) Pa kuba’mba twikale mu buno bulunda, twafwainwa kuyuka byubilo bya Yehoba ne mashinda anji. Bino patanshi twayai tukisambe pa lubaji lumo lwa bumuntu bwa Lesa bupana kishinka kitulengela kufwenya kwipi ne aye—buzhile bwanji.
[Tubyambo twa mushi]
a Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba ‘bulunda’ kyaambiwapo ne mu Amosi 3:7, kuba’mba Nkambo Yehoba ‘usolola bintu’ ku bakalume banji, kwibabujila jimo byo akeba kuba.
b Kya kumwenako, Baibolo watongola kilungi kya Lesa, meso, matwi, myona, kanwa, maboko ne maulu. (Masalamo 18:15; 27:8; 44:3; Isaya 60:13; Mateo 4:4; 1 Petelo 3:12) Bino byambo bya kifwanyikizho kechi twafwainwa kwibilanguluka’mba byo byo aji byonkabyo ne, byonka byo twakonsha kubula kulanguluka’mba Yehoba “Jibwe” nangwa’mba “jikebo.”—Mpitulukilo ya mu mizhilo 32:4; Masalamo 84:11.
Mepuzho a Kulangulukapo
Masalamo 15:1-5 Yehoba ukeba aba bakeba kwikala balunda nanji kuba ka?
Masalamo 34:1-18 Yehoba uji kwipi na ba ñanyi, kabiji bano bantu bafwainwa kwikala na luketekelo lwa mutundu ka mwi aye?
Masalamo 145:18-21 Ki ka kyo twafwainwa kuba kyakonsha kwituleta kwipi ne Yehoba?
2 Kolinda 6:14–7:1 Byubilo ka byo twafwainwa kwikala nabyo umvwe tukeba kwikala balunda na Yehoba?
[Kipikichala pa peja 19]
Baibolo witukwasha kufwenya kwipi ne Yehoba
[Kipikichala pa peja 21]
Yehoba wisolola aye mwine kupichila mu bilengwa byanji ne mu Mambo anji anembwa