Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • nwt 2 Crónicas 1:1-36:23
  • 2 Crónicas

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • 2 Crónicas
  • Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
2 Crónicas

2 CRÓNICAS
PAYÏR LIBRO

1 Davidan Salomón yoqapan reinopajj* jukʼamp chʼamaniruw tukuskäna. Jehová Diosapajj Salomonampïskänwa, juparojj wali jachʼarupuniw aptäna.+

2 Salomonajj Israel markpacharuw jawsayäna: 1.000 chachanakampiru 100 chachanakampir pʼeqtʼirinakaru, juezanakaru, Israel markpachan taqe jilïrinakaparu, nayra awkinakapan familianakap pʼeqtʼirinakaru. 3 Ukatjja Salomonasa taqe congregacionasa Gabaón+ markankir alto cheqankir sagrado lugararuw sarapjjäna, cheqpach Diosan jikisiñ carpapajj* uka cheqankatap layku. Uksti Jehová Diosan Moisés serviripaw wasaran luräna. 4 Ukampis uka nayrajja, Davidajj wakichkäna uka lugararuw cheqpach Diosan arcap Quiryat-Jearim+ cheqat apkatäna, arcatakejj mä carpwa Jerusalén+ markan saytʼayarakïna. 5 Bezalel chachajj lurkäna uka cobre altarajja,+ Jehová Diosan tabernaculop nayräjjan uchatänwa, uka nayraqatanwa Salomonasa taqe congregacionas oración lurapjjerïna.* Bezalel+ chachajj Urí chachan yoqapänwa, Hur chachan allchhiparakïnwa. 6 Salomonasti uka cheqanwa Jehová Dios nayraqatan ofrendanak loqtäna. Jupajj 1.000 animalanakwa nakhantayat ofrendanakjam Diosamp jikisiñ carpap nayräjjankkäna uka cobre altar+ patjjan loqtäna.

7 Uka arumajja, Diosajj mä samkanwa Salomonar uñstäna, akham sarakïnwa: “Kuntï munkta uk mayiskakita”+ sasa. 8 Uk satasti Salomonajj akham sasaw Diosar säna: “Jumajj wali munasiñat jan jaytjasirïtamwa David tatajar uñachtʼayayätajja,+ jumarakiw jupa lantejj reyit uttʼayistajja.+ 9 Jichhasti Jehová Dios Tata, David tatajar mä promesa lurasin arskta ukajj phoqaspan,+ kuna laykutejj jumaw chʼallar uñtat waljäki uka markjjar reyit uttʼayistajja.+ 10 Jichhajj aka marka apnaqañatakejj yatiñampi uñtʼañamp churita,+ cheqas ¿khitiraki aka jachʼa markamar juzgaspasti?”+ sasa.

11 Ukatjja Diosajj akham sasaw Salomonar säna: “Jumajj chuymatpach uk mayistajja, janirakiw qamirïñsa, wali utjirinïñsa, ni jachʼañchatäñsa, ni uñisirinakaman jiwañapsa, ni jaya tiempo jakañsa maykistati, jan ukasti reyit apnaqañamatak uttʼayksma uka markajar juzgañatakejj yatiñampi uñtʼañampi mayistajja,+ 12 ukhamajj yatiñampi uñtʼañampi nayajj churäma; ukjjarusti qamirïñampi, wali utjirinïñampi, jachʼañchatäñampi churarakïma, ukanakajj janirakiw khiti reyins jumat nayrajj utjkänti, ni khiti reyins jumat qheparojj utjkaniti”+ sasa.

13 Ukatsti kawkjankkäntï Diosamp jikisiñ carpajj uka Gabaón markan utjki uka alto cheqankir sagrado lugaratjja, Salomonajj Jerusalén markaruw kuttʼjjäna.+ Ukanwa jupajj Israel markarojj reyit apnaqäna. 14 Salomonasti carronaksa caballonaksa* tantachaskakïnwa. Jupanjja 1.400 carronakampi 12.000 caballonakampiw* utjäna,+ ukanakajj carronak jaytañatak markanakana+ ukhamarak Jerusalén markan jaytatänwa, reyejj kawkjankkäntï uka markana.+ 15 Jerusalén markanjja reyejj qollqemp qorimp wal utjayäna, ukanakajj qaljam waljapunïnwa,+ cedro madersa wal utjayarakïna, cedro maderajj Sefelá toqen utjki uka sicómoro sat qoqanakjam* waljapunïnwa.+ 16 Salomón reyin caballonakapajj Egipto markat apanitänwa,+ reyin comerciante jaqenakapaw caballonak tam tama alapjjerïna,* qhawqha preciotï amtatäkäna ukarjamaw caballonakat pagapjjarakirïna.+ 17 Egipto markat apanit sapa carron preciopajj 600 qollqe metalanakänwa, sapa caballon preciopajj 150 qollqe metalanakarakïnwa. Jupanakasti hititanakan reyinakaparu ukhamarak Siria markan reyinakaparuw aljapjjarakirïna.

2 Ukatjja Salomonajj Jehová Diosan sutip+ jachʼañchañatakejj mä uta lurasiñapatakiw arsüna, reinopatak* mä uta* lurasiñapatakis ukhamaraki.+ 2 Salomonasti 70.000 jan experienciani trabajirinakampiru,* qollunakan qala khuchuri 80.000 chachanakampiru+ ukhamarak jupanakar uñjiri 3.600 supervisoranakampiruw ajllïna.+ 3 Salomón reyisti Tiro markan Hiram+ sat reyiparojj mä yatiyäwi apayarakïna, akham sasa: “David tatajan mä uta* lurasiñapatakisa ukan jakañapatakis jumajj cedro maderanak apayaniyätajja, jichhajj kuntï tataj laykojj lurkayäta uka pachparak naya laykojj luram.+ 4 Jichhasti nayajj mä uta luräjja, Jehová Diosajan sutip jachʼañchañataki, jupatak sagrador tukuyañataki, suma olorani incienso+ jupa nayraqatan nakhayañataki, Diosar loqtat tʼantʼanaka+ sapa kuti loqtañataki ukhamarak nakhantayat ofrendanakataki; alwäpasa, jaypʼüpasa,+ sábado urüpasa,+ machaq phajjsïpasa,*+ Jehová Diosasan fiesta tiemponakapäskpasa.+ Uksti Israel markajj phoqañapapuniwa. 5 Nayajj lurkä uka utajj wali jachʼäniwa, wali sumarakïniwa, nanakan Diosajajj taqe yaqha diosanakat sipansa wali jachʼa Diosätap layku. 6 ¿Khitirak jupatak mä uta lurañ puedispasti? Jupan jakañapatakejj janiw ni ukchʼataq alajjpachas jachʼäkiti.+ Ukhamajj ¿khitïtsa nayajj jupatak mä uta lurañatakejja? Nayajj jupa nayraqatan sacrificionak jewqʼeyañatak mä utakwa luriristjja. 7 Jichhajj qorimpi, qollqempi, cobrempi,+ hierrompi, morado chʼankhampi, llijkir wila color hilompi, azul hilomp trabajiri wali yatjjattʼat mä artesano khitanita, jupajj adornonak leqʼsuñ sum yatiñapawa. Jupasti Judá ukhamarak Jerusalén markanakanwa nayan wali yatjjattʼat artesano jaqenakajamp trabajini, uka jaqenakarojj David tatajaw ajllïna.+ 8 Líbano toqetjja cedro maderanakampi, enebro maderanakampi,+ sándalo* maderanakamp+ apayanita. Nayajj yattwa juman servirinakamajj Líbano toqen utjki uka qoqanak*+ khuchuñ wali sum yatipjje. Nayan servirinakajajj juman servirinakamampiw trabajipjjani,+ 9 ukhamatwa nayatak walja maderanak wakichapjjani, kuna laykutejj lurkä uka utajj wali jachʼäniwa, wali sumarakïniwa. 10 Qoqanak* khuchupkani uka servirinakamarojj nayaw manqʼañanak churäjja:+ 3.200.000 kilonak* trigompi, 2.600.000 kilonak* cebadampi, 440.000 litronak* vinompi, 440.000 litronak* aceitempi” sasa.

11 Uk satasti Tiro markan Hiram sat reyipajj mä qellqat Salomonar apayäna, ukanjja akham sänwa: “Jehová Diosajj markaparojj wal munasi, ukatwa jumarojj reyit uttʼaytamjja” sasa. 12 Ukjjarusti Hiram reyejj akham sarakïnwa: “Israelan Jehová Diosapajj jachʼañchatäpan, jupaw alajjpachsa oraqsa luri. Juparakiw David reyirus yatiñani, amuytʼasiri, taqe kuns wali sum amuytʼiri+ mä yoqall wawa churi,+ uka wawaw Jehová Diosatakejj mä uta lurani, reinopatakis* mä uta lurarakini. 13 Jichhajj wali yatjjattʼat mä artesano khitasinksma, jupajj kuns lurtʼakispawa, Hiram-Abí satawa,+ 14 jupajj mä danita warmin yoqapawa, tatapajj Tiro markankir jaqënwa. Hiram-Abí chachajj qorimpi, qollqempi, cobrempi, hierrompi, qalanakampi, maderanakampi, morado chʼankhampi, azul hilompi, suma telampi, llijkir wila color hilomp trabajiri wali experienciani jaqewa.+ Jupajj kunayman adornonak leqʼsuñ yati, kuna dibujo churatas ukarjamaw taqe kun lurtʼaspa.+ Jupaw wali yatjjattʼat artesano jaqenakamampi ukhamarak David tataman wali yatjjattʼat artesano jaqenakapampejj trabajini. 15 Tatay, jichhajj servirinakamar churañatak arskta uka trigompi, cebadampi, aceitempi, vinompiy apayanipjjeta.+ 16 Nanakasti Líbano toqenkir qoqanakjja,*+ qhawqtï jumajj munkäta ukha khuchurapjjäjja, ukatjja nanakaw uka maderanak chinurasin lamar qota sarasin Jope+ cheqar apanirapipjjäma, jumasti uka cheqatwa Jerusalén markar apkatjjarakïta”+ sasa.

17 Ukatsti Salomonajj Israel oraqen jakasir taqe extranjero chachanakaruw jakthapïna,+ kunjamtï David tatapajj censo lurkäna ukhama,+ taqpach chachanakajj 153.600 ukhanïpjjänwa. 18 Uka chachanakatjja 70.000 chachanakaruw jan experienciani trabajirinakjam* uttʼayäna, 80.000 chachanakarusti qollunakan qalanak khuchupjjañapatakiw uttʼayäna,+ 3.600 chachanakarojj trabajirinakar uñjapjjañapatakiw supervisoranakat uttʼayarakïna.+

3 Ukatjja Salomón reyejj Jerusalén markankir Moria+ qollunwa Jehová Diosan utap lurañ qalltäna,+ uka cheqanwa Jehová Diosajj David tataparojj uñstäna,+ uka cheqanarakwa Davidajj Ornán sat jebuseo chachan grano takiyañ cheqapan templo lurañatak wakichäna.+ 2 Salomonajj pusi maranakaw reyit apnaqaskäna, ukhaw jupajj payïri phajjsit pä uru saraqatar templo lurañ qalltäna. 3 Salomonajj cheqpach Diosatak lurkäna uka utan cimientopajj largorojj niya 27 metronakanïnwa,* anchorusti niya 9 metronakanïnwa,*+ kunjamtï nayra tiempon medisirïkäna* ukarjama. 4 Templo nayräjjar saytʼayatäkäna uka pórtico sat mantañ cheqajja, largorojj niya 9 metronakanïnwa, qhawqchʼäkäntï anchorojj uka utajj ukarjam luratänwa, altorusti 9 metronirakïnwa;* manqhatsti suma qorimpiw forrarakïna.+ 5 Jachʼa cuartorusti* enebro maderanakampiw uchäna, uka tablanakarojj suma qorimpiw uchäna.+ Ukatjja palmera qoqanakar* uñtasit adornonakampi+ ukhamarak cadenanakampiw kʼachachtʼarakïna.+ 6 Taqpach templorojj suma qalanakampiw+ forräna; Parvaim markat apanit qorimpiw+ ucharakïna. 7 Jupajj taqpach templorusa, viganakarusa, punku marconakarusa, perqanakaparusa, punkunakaparusa qorimpiw ucharakïna;+ perqanakarusti querubín angelanakar uñtasit adornonak luräna.+

8 Ukatjja Santísimo+ lugar lurarakïna, largorojj niya llätunka metronakanïnwa,* qhawqchʼäkäntï anchorojj uka utajj ukarjam luratänwa, anchorojj niya llätunka metronakanïnwa.* Uka Santísimo lugararojj 600 suma qori talentonakampiw* ucharakïna.+ 9 Clavonakatak aptaskäna uka qorin pesopajj medio kilo jilaw pesäna;* patjja cuartonakarusti qorimpiw ucharakïna.

10 Ukatjja Santísimo lugaratakejj pä querubín angelanak luräna, ukanakarojj qorimpiw forrarakïna.+ 11 Querubín angelanakan chheqanakapajja,+ ukchʼpachajj niya llätunka metronak* ukchʼänwa. Nayrïr querubín angelan mä chheqapajj 2 metro 20 centimetronïnwa,* utan perqapkamaw purirakïna, mayni chheqapajj 2 metro 20 centimetronïnwa,* payïr querubín angelan mä chheqa puntapkamaw purirakïna. 12 Payïr querubín angelan mä chheqapajj 2 metro 20 centimetronïnwa,* utan maysa perqapkamaw purirakïna, mayni chheqapajj 2 metro 20 centimetronïnwa,* nayrïr querubín angelan mä chheqa puntapkamaw purirakïna. 13 Uka querubín angelanakan chheqanakapajj niya llätunka metronak* ukchʼar ayatatatäpjjänwa; uka angelanakasti saytʼatäpjjarakïnwa, ajanunakapajj Santo lugarar uñtatäpjjänwa.

14 Salomonajj azul hilompi, morado chʼankhampi, llijkir wila color hilompi, suma telampiw cortina lurarakïna,+ ukatjja querubín angelanakar uñtasit adornonak lurarakïna.+

15 Ukatjja utan nayraqataparojj pä columnanak lurarakïna,+ largorojj niya 16 metronakanïnwa.* Sapa columnanak patjjaru uchatäkäna uka capitel* adornonakajj 2 metro 20 centimetronïnwa.*+ 16 Jupasti collaranakar uñtasit cadenanak lurasajja, columnanak patjjar uchatäkäna uka capitel adornonakaruw uchäna, cadenanakar uchañatakisti granada frutar uñtasit 100 adornonak lurarakïna. 17 Jupasti templo nayräjjarojj columnanak saytʼayäna. Kupi toqerusti* mä columna luräna, chʼeqa toqerusti* yaqha columna lurarakïna, kupi toqenkir columnarojj Jakín* suti uchäna, chʼeqa toqenkir columnarusti Boaz* suti ucharakïna.

4 Ukatjja Salomonajj cobre altar luräna,+ largorojj niya llätunka metronïnwa,* anchorusti niya llätunka metronïnwa,* altorojj niya pusi metro chikatanirakïnwa.*

2 Ukatjja jupajj metal umatatayasaw Lamar Qota+ sat uma estanque luräna. Uka uma estanquejja moroqʼor uñtasitänwa, lakapajj mä ladot mä ladopkamajj niya pusi metro chikatanïnwa,* altorusti 2 metro 20 centimetronïnwa.* Uka uma estanquejj muytpacharojj 13 metronakani* mediñatak mä pita ukchʼänwa.+ 3 Uka uma estanquen manqha toqepanjja zapallor uñtasit pä fila adornonakaw utjäna,+ taqpach muytarakïna. Sapa niya medio metronjja,* tunka adornonakaw utjäna, taqpach uma estanque muytarakïna. Zapallor uñtasit adornonakajj pä filänwa, uma estanquempejj maypach luratakïnwa. 4 Uma estanquejj cobret lurat 12 toronakjjar uchatänwa:+ kimsa torojj alay toqer* uñtatänwa, kimsa torosti inti jalanta toqer uñtatänwa, kimsa torojj aynach toqer* uñtatänwa, kimsa torosti inti jalsu toqer uñtatarakïnwa. Uma estanquejj toronak patjjar uchatänwa, taqpach toronakan charanakapajj taypir uñthapisitkamakïnwa. 5 Uka uma estanquesti mä tʼajjlli ukchʼa* thurünwa,* lakapajj mä ñeqʼe phukun lakapjam luratänwa, panqarkiri lirior uñtasitarakïnwa. Uka uma estanquerojj 66.000 litronakaw* umajj mantäna.

6 Jarisiñatakejj tunka fuentenak jupajj lurarakïna, templon kupi toqeparojj phesqa fuentenak uchäna, templon chʼeqa toqeparusti phesqa fuentenak ucharakïna.+ Ukanwa sacerdotenakajj kunanakatï nakhantayat ofrendanakatak aptaskäna ukanak ayteqapjjerïna.+ Ukampis sacerdotenakajj Lamar Qota sat uma estanquenwa jarisipjjerïna.+

7 Ukatjja jupajj kunjamtï luratäñapäkäna+ ukarjamaw tunka candelabronak qorit luräna,+ ukanaksti temploruw ucharakïna, phesqa candelabronakjja kupi toqeru, phesqa candelabronaksti chʼeqa toqeruraki.+

8 Jupasti tunka mesanak luräna, temploruw ukanak ucharakïna, phesqa mesanakjja kupi toqeru, phesqa mesanaksti chʼeqa toqeruraki.+ Ukatjja jupajj 100 qori pʼujru* platonak lurarakïna.

9 Ukjjarusti jupajj sacerdotenakan patiopampi+ jachʼa patiompi luräna,+ jachʼa pation punkunakapsa lurarakïnwa, uka pationakan punkunakaparojj cobrempiw forräna. 10 Ukatsti templon kupi toqeparojj Lamar Qota sat uma estanque uchäna, inti jalsu toqet aynach toqeru.*+

11 Hiram chachajj qhellatak baldenakampi, lampanakampi, pʼujru* platonakampi lurarakïna.+

Ukhamaw Hiram chachajj kunanaktï cheqpach Diosan utapan Salomón reyitak lurkäna ukanak tukuyäna:+ 12 pä columnanaka;+ pä columnanak patjjar uchatäkäna uka pʼujru* plator uñtasit capitel* sat adornonaka; pʼujru plator uñtasit capitel adornonak patjjar uchat pä mallanaka,+ ukajj columnanak patjjar uchatarakïnwa; 13 pä mallanak patjjar uchatäkäna uka granada frutar uñtasita 400 adornonaka,+ sapa mallajj pä fila granada frutar uñtasit adornonakanïnwa, uka mallanakajj pʼujru* plator uñtasit capitel sat adornonakar uchatänwa, ukanakajj columnanak patjjar uchatarakïnwa;+ 14 tunka carritonakampi* carritonak patjjar uchatäkän uka tunka fuentenakampi;+ 15 Lamar Qota sat uma estanquempi uka uma estanquet manqha toqenkkäna uka 12 toronakampi;+ 16 ukhamarak qhellatak baldenakampi, lampanakampi, jachʼa tenedoranakampi,+ kunanakatï templon serviñatak wakiskäna taqe ukanakampi. Ukanaksti Hiram-Abiv+ chachaw Salomón reyin mayitaparjamajj Jehová Diosan utapatak llijkir cobret luräna. 17 Taqe ukanaksti Jordán oraqenwa Salomón reyejj cobre umatatayasajj ñeqʼe moldenakar lurayäna, Sucot+ markampit Zaredá markampit taypina. 18 Salomonajj kunanakatï templon serviñatak wakiskäna taqe ukanak waljpun luräna. Janirakiw cobrejj qhawqhas pesäna ukajj yatjjataskänti.+

19 Salomonasti kunanakatï cheqpach Diosan utapan serviñatak wakiskäna taqe ukanakwa luräna:+ qorit lurat altara;+ Diosar loqtat tʼantʼanak+ uchañataki mesanaka;+ 20 candelabronakampi suma qorit lurat lamparanakapampi,+ ukhamat jukʼamp manqhankir cuarto nayräjjan naktayañataki, kunjamtï luratäñapäkän ukarjama; 21 panqaranaka, lamparanaka, nina jiwayañ herramientanaka,* ukanaksti wali suma qorit luräna; 22 pabilonak khuchoqañatak tijeranaka, pʼujru* platonaka, copanaka, braserillonaka, taqe ukanak suma qorit luräna; jukʼamp manqhankir cuartökäna uka Santísimo lugaran punkunakapsa+ templon* utapan punkunakapsa qorit lurarakïna.+

5 Ukhamaw Salomón reyejj taqe kunanaktï Jehová Diosan utapatak lurañapäkäna ukanak lurañ tukuyäna.+ Ukatjja kunanaktï David tatapajj sagrador tukuykäna ukanakwa Salomonajj apanïna.+ Jupasti qollqsa, qorsa, kunanakatï valoranïkäna ukanaksa, cheqpach Diosan utaparuw uchäna, wali valoraninak imañ cheqanakaru.+ 2 Uka tiemponsti Salomón reyejj Israel markan taqe ancianonakaparuw* tantachtʼäna, tribunakan taqe pʼeqtʼirinakaparu ukhamarak Israelan familianakap pʼeqtʼirinakaparu. Jupanakajj Jerusalén markaruw jutapjjäna, ukhamat Davidan Markapa satäki uka Sionat+ Jehová Diosan pactor mantat arcap apkatañataki.+ 3 Israelankir taqe chachanakaw reyi nayraqatan tantachtʼasipjjäna, paqallqöri phajjsin amtaskäna uka fiestana.*+

4 Kunapachatï Israelan taqe ancianonakapajj purinipjjäna ukhaw levitanakajj arca aptapjjäna.+ 5 Jupanakaw arcsa, Diosamp jikisiñ carpsa,+ kunanakatï Diosar serviñatakejj carpan utjkäna taqe ukanaks apkatapjjäna. Sacerdotenakampi levitanakampiw* ukanak apkatapjjäna. 6 Salomón reyisa, jupamp tantachtʼasiñatak jawsayatäpkäna uka taqpach Israel markasa, arca nayräjjankapjjänwa. Ovejanakasa vacanakasa waljapuniw sacrificiot loqtasiskäna,+ janirakiw jaktʼañjamäkänti. 7 Ukatjja sacerdotenakajj lugaraparuw Jehová Diosan pactor mantat arcap uchapjjäna, jupanakajj templonkkäna uka jukʼamp manqhankir cuartoruw Santísimo sat lugarar uk uchapjjäna, querubín+ angelanakan chheqanakapat aynach toqeru. 8 Querubín angelanakan chheqanakapajj arca patjjar ayatatatänwa. Arcarusa barranakaparusa+ querubín angelanakaw patjjat imjjatapjjäna. 9 Barranakapajj wali jachʼänwa, jukʼamp manqhankir cuarto nayräjjankkäna uka Santo lugarat uñtanitajj uka barranakan puntanakapajj uñjasïnwa, ukampis janiw anqat uñtanitajj uñjaskänti. Jichhürkamaw ukanakajj ukankasipki. 10 Janiw kunas arcan utjkänti, Moisesajj Horeb cheqan uchkäna uka pä tʼalpha qalanakakiw ukan utjäna.+ Egiptot mistunipkäna+ uka qhepatwa Jehová Diosajj Israel markapamp mä pacto luräna.+

11 Sacerdotenakajj sagrado lugarat mistunjjapjjäna ukhajja (ukankapkäna taqe uka sacerdotenakaw qʼomachasipjjäna,+ kawkïr gruponkaskpansa taqeniw qʼomachasipjjäna),+ 12 Asaf+ chachampi, Hemán+ chachampi, Jedutún+ chachampi ukhamarak yoqanakapampi, jilanakapampi pʼeqtʼatäpkäna taqe uka levita cantirinakajja,+ suma telampi isthapitäpjjänwa, platillonaka, cuerdan instrumentonaka, arpanaka aptʼasitäpjjarakïnwa. Taqe jupanakasti altar cheqat inti jalsu toqen saytʼatäpjjänwa, jupanakamp chikajj 120 sacerdotenakaw trompetanak tukasipkäna.+ 13 Trompeta tukirinakampi cantirinakampejj mä wawakiw Jehová Diosar jachʼañchapjjäna, yuspärapjjarakïna. Trompetanakana, platillonakana ukhamarak yaqha music tukañ instrumentonakan suynatapaw wal istʼasïna, ukañkamajj akham sasaw Jehová Diosar jachʼañchapjjäna: “Kuna laykutejj jupajj suma Diosawa, munasiñat jan jaytjasirïtapas wiñayatakiwa”+ sasa. Ukapachaw mä qenayajj Jehová Diosan utapar phoqantäna.+ 14 Qenayan utjipanjja sacerdotenakajj janiw serviñatakejj ukankirjamäjjapjjänti, kuna laykutejj Jehová Diosan kʼajkir qhanapaw cheqpach Diosan utapan qhan amuyasïna.+

6 Ukatsti Salomonajj akham sänwa: “Jehová Dios, jumajj chʼamak qenayanwa jakäjja sasaw sayätajja.+ 2 Jichhasti nayajj mä jachʼañchat uta lurarapsma, ukajj jumatak uttʼayat mä lugarawa, ukan wiñayatak jakañamataki”+ sasa.

3 Ukatsti reyejj kutikipstasaw taqpach Israel congregacionar bendisïna, ukañkamasti taqpach Israel congregacionaw saytʼatäskäna.+ 4 Salomonajj akham sänwa: “Israelan Jehová Diosapajj jachʼañchatäpan, jupajj pachpa lakapampiw David tatajarojj mä promesa luräna, pachpa amparanakapampiw uk phoqaraki, jupajj akham sänwa: 5 ‘Markajarojj Egipto oraqet apsunkta ukürutjja, janiw nayajj Israelan taqe tribunakapat mä marka ajlliskti, ukhamat sutij jachʼañchir mä uta ukan lurasiñapataki,+ janirakiw nayajj Israel markajar pʼeqtʼañapatakejj mä chachar ajlliskti. 6 Ukampis jichhajj Jerusalén+ markaruw ajllista, ukhamat sutijajj ukan jachʼañchatäñapataki, Israel markar apnaqañapatakejj Davidaruw ajllisirakta’+ sasa. 7 Israelan Jehová Diosapan sutip jachʼañchir mä utjja,+ David tatajaw taqe chuyma lurañ munäna. 8 Ukampis Jehová Diosajj akham sasaw David tatajar säna: ‘Sutij jachʼañchir mä uta lurañjja, jumajj taqe chuymaw lurañ munayätajja. Walikpun chuymaman nayatak mä uta lurañ muntajja. 9 Ukampis janiw jumajj nayatak mä uta lurkätati, jan ukasti jumatak naskani uka yoqamaw sutij jachʼañchir mä uta lurani’+ sasa. 10 Kuntï Jehová Diosajj mä promesa lurasin arskäna uk phoqewa, ukatwa kunjamtï Jehová Diosajj arskäna+ ukarjamajj David awkij lantejj reyit uttʼayatätjja, Israelan tronoparuw qontʼasirakta.+ Israelan Jehová Diosapan sutip jachʼañchir utsa luraraktwa, 11 ukaruw Jehová Diosajj Israel markampi mä pacto lurkäna uka arca ucharakta”+ sasa.

12 Ukatsti Salomonajj Jehová Diosan altarap nayräjjaru ukhamarak taqpach Israel congregación nayräjjaruw saytʼasïna, ukatjja amparanakap loqtarakïna.+ 13 (Salomonajj cobret lurat mä plataforma luräna, uksti taypi patioruw ucharakïna.+ Uka plataformasti largorojj 2 metro 20 centimetronïnwa,* anchorusti 2 metro 20 centimetronïnwa,* altorusti 1 metro 30 centimetronirakïnwa;* jupajj uka patjjaruw saytʼasïna). Salomonajj Israel congregación nayräjjaruw qonqortʼasïna, alajjpachar amparanakap loqtasasti,+ 14 akham sänwa: “Jehová Dios Tata, Israelan Diosapa, janiw jumjam Diosajj alajjpachansa ni oraqensa utjkiti, jumajj pacto phoqerïtawa, juma nayraqatan taqe chuymampi sarnaqasipki uka servirinakamarus munasiñat jan jaytjasirïtam uñachtʼaytajja.+ 15 Jumar serviri David awkijar mä promesa lurasin arskayäta uk phoqtawa.+ Pachpa lakamampiw mä promesa lurasin arsuyätajja, jichhürusti pachpa amparamampiw uk phoqaraktajja.+ 16 Jichhasti Jehová Dios Tata, Israelan Diosapa, kuntï jumar serviri David tatajarojj mä promesa lurasin arskayäta uk phoqakimaya, jumajj akham sayätawa: ‘Juman yoqanakamatï leyij phoqasin wali amuyumpi sum sarnaqapjjani,+ kunjamtï jumajj naya nayraqatan sarnaqkta ukhamjja, jumat jutir mä chachajj naya nayraqatan Israelan tronopan qontʼasipuniniwa’+ sasa. 17 Jichhasti Jehová Dios Tata, Israelan Diosapa, kuntï David servirimar mä promesa lurasin arskayäta ukajj phoqasikpanaya.

18 ”Ukampis ¿cheqapunit Diosajj jaqenakampi aka oraqen jakani?+ Juman jakañamatakejj janiw ni ukchʼataq alajjpachas jachʼäkiti.+ Ukhamajj ¿kunjamarak nayajj lurkta uka utajj juman jakañamatak walïspasti?+ 19 Jichhasti naya serviriman oracionajsa wal ruwtʼasitajsa istʼakitaya. Jehová Dios Tata, nayan Diosaja, naya serviriman yanaptʼayasiñatak arnaqasitajsa juma nayraqataman oración luratajsa istʼakitaya. 20 Aka utarojj uruy arumay nayranakamamp uñtanim, jumasti nayan sutijaw ukankani sasaw aka lugarat sayätajja,+ ukhamat kuna oraciontï naya servirimajj aka lugarar uñtanis lurkä uk istʼañamataki. 21 Naya serviriman yanaptʼayasiñatak wal ruwtʼasitaj istʼakitaya, kuntï Israel markamajj aka lugarar uñtanit wal ruwtʼaskätam uks istʼakimaya,+ kawkjantï jumajj jakaskta uka alajjpachatpach istʼapjjakitaya.+ Istʼapjjeta, perdontʼasipjjarakita.+

22 ”Mä chachatï jaqe masip contra jucha luratapat juchañchatäni ukhajja, jaqe masipajj uka chacharojj mä juramento lurayani.* Uka chachatejj juramento luratapat aka utankir altaram nayraqatar jutani ukhajja,+ 23 jumajj alajjpachatpach jupar istʼakimaya. Servirinakamarojj lurataparjam juzgam, jan wal lurir jaqerojj jan wali jaqet uñjasa, lurataparjam kuttʼayasaraki,+ cheqapar sarnaqeri jaqerusti jan juchani* jaqet uñjasa, cheqapar sarnaqataparjam kuttʼayasaraki.+

24 ”Israel markamatï juma contra jucha luraskakitapat mä enemigopampi atipjat uñjasini,+ ukatsti jupanakajj jumar kuttʼanjjapjjani, sutims jachʼañchapjjani,+ aka utans oración lurapjjani,+ juma nayraqatans wal ruwtʼasipjjarakïtam ukhajja,+ 25 alajjpachatpach istʼanikimaya,+ Israel markaman juchanakapsa perdonakimaya, nayra awkinakapar churkta uka oraqeruy jupanakarojj kuttʼayanjjarakim.+

26 ”Kunapachatï juma contra jucha lurasipkakitap laykojj+ alajjpachajj jistʼantasjjani, jallus jan purjjani,+ ukatjja aka lugarar uñtanis orapjjani, sutimsa jachʼañchapjjarakini, jupanakar humilde chuyman jaqenakar tukuyatam laykojj* jan jucha lurjjapjjani ukhajja,+ 27 alajjpachatpach istʼanikimaya, Israel markamankir servirinakaman juchanakap perdonakimaya, jumaw jupanakarojj suma thakin sarnaqapjjañapatak yatichäta.+ Ukatjja markamar herenciat churkta uka oraqemarojj jallsa puriyanïtawa.+

28 ”Manqʼat pistʼañatejj markan utjaspa,+ jan ukajj mä jan wali usus*+ utjaspa, nakhantir juntʼu thayanakas utjaspa, plantanakas mä usump jiwsuspa,+ tam tama sarnaqeri langostanakas*+ utjaspa, jan ukajj enemigonakapas aka oraqenkir mä markan* jupanakar muyuntaspa,+ jan ukajj kuna yaqha plagas yaqha usus utjaspa ukhajja,+ 29 kunjjay jupanakajj oracionan mayipjjchïtam,+ kunjjay maynisa jan ukajj Israel markpachas wal ruwtʼasipjjchïtam+ (cheqas sapa mayniw kunas tʼaqesiyi uk yatisi),+ aka utar uñtatkam amparanakap loqtapjjani ukhajja,+ 30 kawkjantï jumajj jakaskta uka alajjpachatpach istʼakimaya,+ jupanakarojj perdonarakim.+ Sapa maynirojj sarnaqatanakaparjam uñjam, jumaw chuymanakap yattajja (jumakiw jaqen chuymap cheqpachapun yattajja),+ 31 ukhamatwa kawkïr oraqtï nayra awkinakajar churkta uka oraqen jakapjjañapkamajj jumar ajjsarasa thakinakaman sarnaqapjjani.

32 ”Kawkïr extranjerotejj jan Israel markamankirïchi, ukampis jaya markat jachʼa sutim layku*+ ukhamarak jachʼa chʼamam layku jutani, ukatsti jutasin aka utar uñtat oración lurani ukhajja,+ 33 kawkjantï jumajj jakaskta uka alajjpachatpach istʼakimaya, taqe kuntï uka extranjerojj maykätam uk lurakimaya, ukhamat aka oraqenkir taqe markanakajj sutim uñtʼapjjañapataki,+ ukhamarak jumar ajjsaras respetapjjañapataki, kunjamtï Israel markamajj lurki ukhama. Nayajj lurkta uka utajj juman sutim apatapsa yatipjjarakpan.

34 ”Markamatï enemigonakapampi guerran nuwasiñatak khitkäta uka thak sarani,+ ukatsti jumajj ajlliskta uka markar uñtanisa ukhamarak juman sutimatak nayajj lurkta uka utar uñtanis oración+ lurapjjani+ ukhajja, 35 oración lurapjjatapsa wal ruwtʼasipjjatapsa alajjpachatpach istʼakimaya, jupanak favoray saytʼarakim.+

36 ”Jupanakatejj juma contra jucha lurapjjani (cheqas jan jucha lurir jaqejj janiw utjkiti),+ ukatsti jumajj jupanakatak wal colerasisin mä enemigor apjjaruyäta, katuntirinakapajj jayarüskpas jakʼarüskpas mä markar aparakini,+ 37 ukatsti jupanakajj kawki markarutï apatäpkani uka markan amuytatasjjapjjani, jumar kuttʼanjjapjjarakini, katuntatäpki uka markan jumarojj wal ruwtʼasipjjätam, ‘nanakajj jucha lurapjjta, janiw wal lurapkti, jan walpun lurapjjta’ sasin sapjjarakini,+ 38 katuntat apatäpki+ uka markantï jupanakajj taqe chuymapampi+ taqe almapampi jumar kuttʼanjjapjjani, nayra awkinakapar churkta uka oraqepar uñtanisa, jumajj ajlliskta uka markar uñtanisa ukhamarak nayajj sutimatak lurkta uka utar uñtanis oración lurapjjani+ ukhajja, 39 oración lurapjjatapsa wal ruwtʼasipjjatapsa kawkjantï jumajj jakaskta uka alajjpachatpach istʼakimaya, jupanak favoray saytʼarakim,+ juma contra jucha lurir markamarojj perdonakimaya.

40 ”Jichhasti Diosajay, mirä amp suma, nayranakamajj uñjanikpanaya, aka lugaran* oración luratanaksa jiñchunakamajj istʼakpanaya.+ 41 Jehová Dios Tata, samartʼkäta uka lugaramarojj makatakimaya,+ chʼamanïtam uñachtʼayki uka arcas ukhamaraki. Jehová Dios Tata, juman sacerdotenakamajj salvacionampi isthapitäpjjpan, jumat jan jitheqtiri jaqenakajj juman munasirïtamat kusisipjjarakpan.+ 42 Jehová Dios Tata, janikiy ajllitamar apanukumti.+ Kunjamsa David servirimarojj munasiñat jan jaytjasirïtam uñachtʼayayäta uk amtakimaya”+ sasa.

7 Kunapachatï Salomonajj oración lurañ tukuyjjäna ukhajja,+ alajjpachat ninaw saraqanïna,+ ukatjja nakhantayat ofrendsa sacrificionaksa qʼal nakhantäna, Jehová Diosan kʼajkir qhanapaw utar phoqtʼarakïna.+ 2 Sacerdotenakajj janiw serviñatakejj Jehová Diosan utapar mantirjamäpkänti, kuna laykutejj Jehová Diosan kʼajkir qhanapaw Jehová Diosan utaparojj phoqtʼäna.+ 3 Alajjpachat ninajj saraqanïna ukhasa, Jehová Diosan kʼajkir qhanapas uta patjjankkäna ukhasa, Israel markpachaw uñchʼukiskäna, ukatjja qalanakamp lurat pisoruw qonqortʼasisajj oraqer puriñkam altʼasipjjäna, Jehová Diosarojj akham sasaw yuspärapjjarakïna: “Kuna laykutejj jupajj suma Diosawa, munasiñat jan jaytjasirïtapas wiñayatakiwa” sasa.

4 Ukatjja reyisa taqpach Israel markasa Jehová Dios nayraqatanwa sacrificionak loqtapjjäna.+ 5 Salomón reyejj 22.000 vacanakampi 120.000 ovejanakampi sacrificiot loqtäna. Ukhamaw reyisa taqpach markasa cheqpach Diosan utap inaugurapjjäna.+ 6 Sacerdotenakajj puestonakapan saytʼatäsipkänwa, Jehová Diosatak music tukañ instrumentonak aptʼasit levitanakas puestonakapan saytʼatäsipkarakïnwa.+ (David reyiw uka instrumentonak Jehová Diosar yuspärañatak luräna, ukhamat ukanakamp* Diosar akham sasin alabañataki: “Kuna laykutejj munasiñat jan jaytjasirïtapas wiñayatakiwa” sasa). Sacerdotenakajj levitanak nayraqatanwa trompetanakap wali jachʼat suynayasipkäna,+ ukañkamasti taqe israelitanakajj saytʼatäsipkarakïnwa.

7 Nakhantayat sacrificionakasa, grano ofrendanakasa,+ likʼinakas+ waljapunïnwa, Salomonajj lurkäna uka cobret lurat altarajj+ jiskʼakëjjänwa, ukatwa Salomonajj uka urun Jehová Diosan utap nayräjjankkäna uka pation chika taypip sagrado lugarar tukuyäna, ukhamatwa uka cheqan nakhantayat ofrendanaksa,+ grano ofrendanaksa, sumankañ sacrificionakan likʼinakapsa loqtäna. 8 Uka urunsti Salomonajj taqe Israel markampiw paqallqo urunak mä fiesta* luräna,+ walja jaqenakaw Lebó-Hamat cheqat* qalltasajj Egipton+ jawirapatpach jutapjjäna. 9 Paqallqo urunakaw altar inaugurapjjäna, paqallqo urunakarakiw fiesta lurapjjäna, ukampis kimsaqallqöri* urunjja, mä sagrado tantachäwi amtapjjäna.+ 10 Paqallqöri phajjsina, pä tunka kimsanïri urunsti, reyejj markankirinakarojj khitanukjjänwa, jupanakasti kunjamsa Jehová Diosajj Davidarusa, Salomonarusa, Israel markaparus suma chuymampi uñjatap uñachtʼayäna+ uk amuyasajja, wali kusisitaw utanakaparojj chuymas chuym sarjjapjjäna.+

11 Ukhamaw Salomonajj Jehová Diosan utapsa reyin utapsa* lurañ tukuyjjäna.+ Kunanaktï Salomonajj Jehová Diosan utap lurañatakisa jupan utap lurañatakisa amtkäna ukanakjja, sum tuktʼayjjäna.+ 12 Ukatsti Jehová Diosajj arum toqeruw Salomonarojj mä samkan uñstäna,+ akham sasa: “Juman oracionam nayajj istʼsmawa. Nayaw aka lugar ajllista, ukhamat aka utan sacrificionak loqtasiñapataki.+ 13 Kunapachatï nayajj jallu jan puriñapataki alajjpach jistʼantkä ukhasa, tʼiju tʼijunakarus aka oraqen chʼojjña alinakap manqʼsupjjañapatak mayï ukhasa, ukatsti nayatï markajar mä jan wali usu* apayanï, 14 ukampis sutij apir markajatï+ humillasini,+ oracions lurani, nayarus thaqarakitani, jan wali thakinakapatsa kuttʼanjjarakini ukhajja,+ nayajj alajjpachatpach istʼanisaw jupanakan juchanakap perdonäjja, oraqenakapan jan walinakapsa askicharakïwa.+ 15 Jichhat uksarusti, khitinakatï aka lugaran oración lurapkani ukanakarojj istʼapunïwa, nayranakajas jupanakarojj uñtanirakiniwa.+ 16 Jichhasti nayajj aka uta ajllista, sagradoruw tukuyarakta, ukhamat sutijajj jaya tiempotak uka utankañapataki,+ nayaw uka ut uñjäjja, taqe horasanwa jarkʼaqarakëjja.+

17 ”Jumatejj taqe kuntï mayksma ukanak phoqasin David tatamjam naya nayraqatan leyinakajs phoqäta, kunanaktï nayajj Juezjamajj amtkta ukanaks phoqarakïta ukhajja,+ 18 nayaw reinoman* tronop uttʼayäjja,+ kunjamtï David tatamarojj mä pacto lurasin arskayäta ukhama,+ juparojj akham sayätwa: ‘Jumat jutir mä chachajj Israelan reyit apnaqapuniniwa’+ sasa. 19 Ukampis jumanakatï nayar arkañat jitheqtapjjetäta, churapksma uka mandamientonakajsa leyinakajsa jan phoqapkäta, yaqha diosanakar servir sarapjjäta, nayraqatanakapans altʼasipjjarakïta ukhajja,+ 20 kawkïr oraqtï jupanakar churkta uka oraqetwa nayajj Israel markar chhaqtayäjja,+ sutijatak sagrador tukuykta aka utsa naya nayraqatat apanuküwa, taqe markanak taypinwa aka utajj jiskʼachatäni,* phenqʼachatarakïni.+ 21 Aka utajj laqayar tukuyatäniwa. Taqe khititejj uka uta jakʼa paskani ukajj wali musparataw uñchʼukini,+ akham sarakiniwa: ‘¿Kunatarak Jehová Diosajj aka oraqerusa aka utarus ukham lurpachasti?’+ sasa. 22 Ukatsti jupanakajj akham sapjjaniwa: ‘Jupanakajj nayra awkinakapar Egipto oraqet irpsunkäna+ uka Jehová Diosaparuw apanukupjje,+ yaqha diosanakaruw arkapjje, uka diosanakatakiw altʼasipjje, ukanakaruw servipjjaraki.+ Ukatwa jupajj taqe uka jan waltʼañanak jupanakjjar apayani’+ sasa”.

8 Salomonajj Jehová Diosan utapsa jupan utapsa* 20 maranakanwa luräna.+ 2 Uka qhepatjja Hiram+ chachajj Salomonar churkäna uka markanakwa Salomonajj mayamp saytʼayäna, ukaruw israelitanakarojj ucharakïna. 3 Ukatjja Salomonajj Hamat-Zobá lugarar sarasaw uka lugar katuntäna. 4 Wasaransti Tadmor marka saytʼayäna,* Hamat+ lugaran lurkäna taqe uka imañ markanaksa+ saytʼayarakïnwa. 5 Jupasti Bet-Horón Alta+ sat markampi Bet-Horón Baja+ sat markampi saytʼayäna, uka markanakajj punkunakampi, trancanakampi, jachʼa perqanakampi muyuntatänwa. 6 Baalat+ marksa, Salomón reyinkkäna uka manqʼañanak imañ markanaksa, carronak imañatak taqe markanaksa,+ caballot sariri chachanakatak markanaksa saytʼayarakïnwa. Ukatjja Salomonajj Jerusalenansa, Líbano toqensa, jupan apnaqat taqe oraqenakansa kuntï lurañ munkäna taqe ukanakwa saytʼayarakïna.

7 Khitinakatï hititanakatsa, amorreonakatsa, perizitanakatsa, heveonakatsa, jebuseonakatsa+ jiltʼapkäna, janirak Israel markankirïpkäna,+ 8 jupanakat jutir uka jaqenakajj Israel markanwa quedasipjjäna, janirakiw israelitanakajj jupanakar qʼal tukjapkänti,+ ukanakaruw Salomonajj chʼama tukuñ trabajon trabajipjjañapatak esclavonakapjam tantachthapïna, jupanakasti jichhürkamaw ukhamäsipki.+ 9 Salomonajj janiw ni mä israelitarus jupatak trabajir esclavor tukuykänti,+ jan ukasti israelitanakajj Salomonan guerran nuwasiri jaqenakapäpjjänwa, oficialanakapan pʼeqtʼirinakapäpjjänwa, carronak apnaqerinakampin caballot saririnakampin pʼeqtʼirinakapäpjjänwa.+ 10 Salomón reyinjja comisarionakan 250 pʼeqtʼirinakapaw utjäna, jupanakaw trabajipkäna uka jaqenakarus uñjapjjäna.+

11 Salomonasti faraonan phuchaparojj+ jupatak lurarapkäna uka utaruw Davidan Markapa sat markat apanjjarakïna,+ jupan akham satap layku: “Kawki cheqanakarutï Jehová Diosan arcapajj jutki uka lugaranakajj sagrado lugaranakawa,+ ukhamajj warmijäkchisa janiw jupajj Israelan David reyin utapan jakañapäkiti” sasa.

12 Ukatsti Salomonajj Jehová Diosaruw nakhantayat sacrificionak+ loqtäna, pórtico+ sat mantañ cheqa nayräjjan lurkäna uka Jehová Diosan altarap+ patjjana. 13 Moisesajj churkäna uka mandamientonakarjamaw Salomonajj sapüru loqtaskäna uka sacrificionak loqtäna, sabadonakatak sacrificionaka,+ machaq phajjsinakatak*+ sacrificionaka, maran kimsa kuti amtaski uka fiestanakatak+ sacrificionaka: Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiestataki,+ Semananakan Fiestapataki,+ Ramanakamp Carpachasiñ Fiestataki.+ 14 Salomonasti kunjamtï David tatapajj maykäna ukarjamaw sacerdotenakarojj grup grupo servipjjañapatak uttʼayäna;+ levitanakarojj puestonakapan servipjjañapatakiw uttʼayäna, ukhamat kunjamtï sapüru lurasirïkäna ukarjam sacerdotenakan uñjkat Diosar jachʼañchapjjañapataki,+ servipjjañapataki; porteronakarojj sapa punkutakiw grup grupo uttʼayarakïna.+ Jupajj kunjamtï cheqpach Diosan David serviripajj maykäna ukarjamaw taqe ukanak luräna. 15 Jupanakasti kuntï reyejj sacerdotenakarusa levitanakarus maykäna ukarjamapuniw taqe kuns phoqapjjäna, imañ utanak* toqetsa ukhamaraki. 16 Kuntï Salomonajj lurkäna ukajj wali suma organiztʼatänwa,* Jehová Diosan utapan+ cimientonakap uchkäna ukürut qalltasajj tukuyaskäna ukürkama. Ukhamaw Jehová Diosan utap lurañajj tukuyasjjäna.+

17 Ukapachaw Salomonajj Ezión-Guéber+ ukhamarak Elot+ lugaranakar saräna, Edom+ oraqenkir qota jakʼaru. 18 Hiram+ reyejj servirinakap taypiw barconakampi wali yatjjattʼat marineronakamp khitäna. Jupanakasti Salomonan servirinakapampiw Ofir+ sat lugarar sarapjjäna, uka lugaratwa 450 qori talentonak*+ Salomón reyitak aparapipjjäna.+

9 Saba*+ markan reinapasti, kunjamsa Salomonajj wali uñtʼatäjjäna ukanak parlir istʼäna, ukatwa Salomonan ukarojj jan amuytʼkañ jisktʼanakampi yantʼirejj Jerusalenar jutäna. Saba markan reinapajj walja servirinakapampi, camellonakjjar khumjjatat bálsamo sat aceitempi, walja qorimpi,+ suma qalanakampi ukhamaw Jerusalenar purïna. Jupasti Salomón reyin ukar mantasaw taqe kuntï yatiñ munkäna ukanak jisktʼasïna.+ 2 Salomonasti taqe jisktʼanakaparuw qhanañcharakïna. Salomonatakejj jisktʼanakapar qhanañchañajj janiw kuna chʼamäkänsa,* jupajj taqpach qhanañchäna.

3 Saba markan reinapajja, Salomonan yatiñanïtap uñjasasa,+ uta luratap uñjasasa,+ 4 Salomonan mesapankkäna uka manqʼañanak uñjasasa,+ servirinakapajj kunjam qontʼatäpjjänsa uk uñjasasa, meseronakapar servir uñjasasa, isinakap uñjasasa, coperonakapar uñjasasa, isinakap uñjasasa, kunjamsa Salomonajj Jehová Diosan utapan nakhantayat sacrificionak loqtapunïna uk uñjasasa,+ walpun jupajj musparäna. 5 Ukatwa jupajj reyir akham säna: “Kunanaktï nayajj luratanakamatsa* yatiñanïtamatsa markajan istʼkayäta taqe ukanakajj cheqäskapunitaynawa. 6 Kunanaktï yatiyapkitäna uk janiw creykayätti, ukampis juman ukar jutasaw pachpa nayranakajampi ukanak uñjta.+ ¡Cheqpachans janiw nayarojj ni chikats yatiyapkitütuti!*+ Juman wali yatiñanïtamajj kuntï nayajj istʼkayäta ukanakat sipans jukʼampiwa.+ 7 ¡Kusisiñanïpjjew juman yatiñam sapür istʼapki uka jaqenakamasa servirinakamasa! 8 Juman Jehová Diosamajj jachʼañchatäpan, jupaw chuymapar kusisiyatam laykojj Jehová Diosamatak tronopan qontʼaytamjja. Diosamajj Israelarojj munasiwa,+ Israelan wiñay utjañap munaraki, ukatwa Israelan reyipäñamatak jumar uttʼaytamjja, ukhamat cheqaparjam juzgañamataki, cheqaparjam apnaqañamataki” sasa.

9 Ukatsti jupajj 120 qori talentonakampi,*+ walja bálsamo aceitempi, walja suma qalanakampi reyir churäna. Janipuniw kunapachas ukham bálsamo aceitejj apanitäkänti, Saba markan reinapakiw Salomón reyirojj ukham churäna.+

10 Ukhamarus Ofir+ sat lugarat qori apanipkäna uka Hiram sat reyin servirinakapampi Salomonan servirinakapampejja, sándalo* maderanakampi suma qalanakampi apanipjjarakïna.+ 11 Uka sándalo maderanakatjja reyejj gradanakwa Jehová Diosan utapatakisa+ reyin utapatakis*+ luräna, cantirinakatakejj arpanaksa cuerdanakan instrumentonaksa+ lurarakïnwa. Janipuniw kunapachas Judá oraqen ukham maderanakajj uñjasirïkänti.

12 Salomón reyisti kunanaktï Saba markan reinapajj maykäna munkarakïna ukanak churäna, kunanaktï reyitak apankäna ukanakat sipans jukʼamp katoqäna.* Ukatjja Saba markan reinapajj servirinakapamp chikaw markapar kuttʼjjäna.+

13 Salomón reyin sapa mara qori katoqatapajj 22.777 kilonakaw pesäna,*+ 14 comerciantenakasa, negociantenakasa, árabe jaqenakan taqe reyinakapasa, markan gobernadoranakapasa Salomonatakejj ukhamarak qorimpi qollqemp apanirapipjjäna.+

15 Salomón reyisti qorimpi yaqha metalampi apthapit 200 jachʼa escudonak luräna+ (sapa escudorojj yaqha metalampi apthapit 600 qori siclonakaw* mantäna),+ 16 ukatjja qorimpi yaqha metalampi apthapit 300 jiskʼa escudonak* lurarakïna (sapa escudorojj kimsa qori minanakaw* mantäna). Ukanaksti reyejj Líbano Monte* sat utaruw uchäna.+

17 Reyisti marfilat* mä jachʼa trono luräna, ukarusti suma qorimpiw forrarakïna.+ 18 Reyin tronopkamajj sojjta gradanakaw utjäna, tronor mayachtʼatajj qorit lurat mä kayu taktʼasiñaw utjarakïna. Tronon purap ladoparojj ampar samartʼayasiñanakaw utjäna, uka ladonakapanjja saytʼat leonanakar+ uñtasit pä estatuanakaw utjarakïna. 19 Sojjta gradanak patjjanjja 12 saytʼat leonanakar+ uñtasit estatuanakaw utjäna, uka leonanakajj sapa gradanwa purap lador uchatäna. Janipuniw kuna reinos* Salomón reyin tronopjam lurkänti. 20 Salomón reyin taqpach copanakapajj qorit luratkamakïnwa, kunanakatï Líbano Monte* sat utan serviñatakejj wakiskäna taqe ukanakas suma qorit luratarakïnwa. Qollqe metalat luratajj janiw kunas utjkänti. Salomón reyin urunakapansti, qollqe metalajj janis kunäkaspa ukham uñjatänwa.+ 21 Reyisti Tarsis+ toqer sarir walja barconakanïnwa, Hiram+ reyin servirinakapaw uka barconak apnaqapjjerïna. Tarsis toqenkir barconakajj sapa kimsa maraw qorimpi, qollqempi, marfilampi,+ mononakampi ukhamarak pavo real sat animalanakamp cargantat purinipjjerïna.

22 Salomón reyisti oraqenkir taqe reyinakat sipansa wali qamiripunïnwa, wali yatiñanirakïnwa.+ 23 Taqe cheqat jutir reyinakaw Salomonamp jikisiñ munapjjäna, ukhamat cheqpach Diosajj Salomonan chuymapar uchkäna uka yatiñap istʼañataki.+ 24 Sapa marasti, jupar visitirinakajj sapa mayniw regalonak apanipjjerïna: qollqe metalat luratanaka, qori metalat luratanaka, isinaka,+ armanaka, bálsamo sat aceite, caballonaka, mulanaka. 25 Salomonansti caballonakapatakejj 4.000 uyunakaw establonakapan utjäna, carronakampi 12.000 caballonakampiw*+ utjarakïna, ukanakajj carronak jaytañatak markanakana ukhamarak Jerusalén markan jaytatänwa, reyejj kawkjankkäntï uka markana.+ 26 Salomonajj taqe reyinakaruw apnaqäna, Éufrates jawirat qalltasin filisteonakan oraqepkama, Egipto markan qorpapkama.+ 27 Jerusalén markanjja reyejj qollqe metal wal utjayäna, qollqe metalajj qaljam waljapunïnwa, cedro madersa wal utjayarakïna, cedro maderajj Sefelá+ toqen utjki uka sicómoro sat qoqanakjam* waljapunïnwa. 28 Egipto markampita ukhamarak taqe yaqha markanakampitwa Salomonatakejj caballonak apanipjjerïna.+

29 Salomonan yaqha sarnaqäwinakapajja,+ qalltat tukuykamajj Natán profetan qellqatanakapana,+ Ahíya+ sat silonita profetan profecianakapana, Idó+ sat profetan visionanakapan registratawa, jupasti Nebat chachan Jeroboán+ yoqapjjat visionanak uñjirïna. 30 Jerusalén markanjja, Salomón reyejj 40 maranakaw Israel markpachar apnaqäna. 31 Ukatjja Salomonajj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, Davidan Markapa sat markanwa juparojj imtʼjjapjjäna.+ Jupa lantejj Rehoboam yoqapaw reyit apnaqjjarakïna.+

10 Israel markpachaw Siquem markar Rehoboam chachar reyit uttʼayañatak jutapjjäna,+ ukatwa Rehoboam chachajj Siquem+ markar saräna. 2 Nebat chachan Jeroboán+ yoqapajj taqe ukanak yatïna ukhajja, ratukiw Egiptot kuttʼanjjäna (jupasti Egipto markankaskänwa, Salomón reyi kawsaw Egiptor escaparakïna).+ 3 Ukatjja jupanakajj Jeroboanaruw jawsayapjjäna, ukatwa Jeroboanampi taqpach Israel markampejj Rehoboam chachampi parlañatak jutapjjäna, jupanakasti akham sapjjänwa: 4 “Juman tatamajj nanakan yukuj wali jathiruw tukuyäna.+ Ukampis jumatï ukham chʼama serviñ apaqapjjetäta, tatamajj nanakjjar uchkäna uka jathi* yuku phisnaptayarakïta ukhajja, nanakajj jumaruw servipjjäma” sasa.

5 Uk istʼasasti jupajj akham sänwa: “Kimsa urutwa nayan ukar kuttʼanipjjäta” sasa. Ukatwa jaqenakajj sarjjapjjäna.+ 6 Rehoboam reyejj jilïr jaqenakaruw* jisktʼasïna, jupanakajj Salomón tataparuw jakkäna ukhajj servipjjäna, jupanakarojj akham sänwa: “Jumanakay sapjjeta, ¿aka markarojj kamsiristsa?” sasa. 7 Jupanakasti akham sapjjänwa: “Jumatï aka markar munasiñampi uñjäta, kuntï mayipktam ukanaks istʼarakïta, jupanakarojj suma arunakampi parlarakïta ukhajja, jumarojj servipjjapunïtamwa” sasa.

8 Ukampis kuntï jilïr jaqenakajj* jupar sapkäna uka arunakarojj janiw istʼkänti, antisas jupamp chik jilsupkäna jupar yanapapkarakïna uka waynanakaruw jisktʼasïna.+ 9 Jupanakarojj akham sasaw jisktʼäna: “Jumanakajj sapjjetaya, ‘tatamajj nanakjjar uchkäna uka jathi yuku phisnaptayam’ sapkitu uka jaqenakarojj ¿kun sañas walïspa?” sasa. 10 Jupamp chik jilsupkäna uka waynanakajj akham sapjjarakïnwa: “‘Juman tatamajj nanakan yukuj wali jathiruw tukuyäna, ukampis tatamajj nanakjjar uchkäna uka jathi yuku phisnaptayam’ sasin sapktam uka jaqenakarojj akham sañamawa: ‘Amparajan qallu lukʼanapajja, tatajan caderapat sipans jukʼamp thurüniwa.* 11 Tatajajj wali jathi yuku jumanakjjar uchawayi, nayasti jumanakan yukum jukʼamp jathiptayäjja. Tatajajj chicotenakampiw castigapjjayätamjja, ukampis nayajj ari puntanakan chicotenakampiw castigapjjäma’ sasa”.

12 Jeroboanampi israelitanakampejj kimsürutwa Rehoboam reyin ukar sarapjjäna, reyejj “kimsa urutwa nayan ukar kuttʼanipjjäta”+ siskäna ukarjama. 13 Ukampis reyejj chuyma ustʼayir arunakampiw jupanakarojj parläna. Rehoboam reyejj kuntï jilïr jaqenakajj* sapkäna uka arunakarojj janiw istʼkänti. 14 Reyisti kuntï waynanakajj sapkäna uka arunakarjamaw jaqenakar parläna, akham sasa: “Nayasti jumanakan yukum jathiptayäwa, jukʼamp jathiruw tukuyäjja. Tatajajj chicotempiw castigapjjayätamjja, nayasti ari puntanakan chicotempiw castigapjjäma” sasa. 15 Reyejj janiw markankirinakar istʼkänti, cheqpach Diosaw ukham pasañapatak amtäna,+ ukhamat kuntï Jehová Diosajj Nebat chachan Jeroboán yoqapar siskäna uka arunakan taqpach phoqasiñapataki, ukanaksti Ahíya+ sat silonita profeta taypiw arsüna.

16 Taqe Israel markasti, reyin jupanakar jan istʼañ munatap laykojj akham sasaw reyir sapjjäna: “¡Janiw nanakan kuna lurañas Davidamp utjapkituti! ¡Nanakajj janiw Davidat kunsa katoqapkti! Janirakiw Jesé chachan yoqapampejj kuna herencias utjapkituti. Israelankir jaqenaka, sapa maynis diosanakamar kuttʼjjapjjam. ¡Davidat jutirinaka, jichhajj jumanakak asuntonakamat llakisjjapjjam!”+ sasa. Uka pasatatsti taqe israelitanakajj utanakaparuw* kuttʼjjapjjäna.+

17 Ukampis Rehoboam reyejj Judá tribun markanakapan jakiri israelitanakarojj reyit apnaqaskakïnwa.+

18 Ukatjja Rehoboam reyejj Hadoram+ sat chacharuw israelitanakan ukar khitäna, jupajj chʼama tukuñ trabajonakan reyitak trabajipkäna ukanakaruw uñjäna, ukampis israelitanakajj qalamp jaqjasaw Hadoram chachar jiwayapjjäna. Rehoboam reyejj carropar sarjjatasaw Jerusalenar escapjjäna.+ 19 Israelitanakajj jichhürkamaw Davidan familiap contrajj saytʼasisipkaki.

11 Kunapachatï Rehoboam reyejj Jerusalén markar purïna ukhajja, jankʼakiw jupajj Judá tribunkir chachanakampiru ukhamarak Benjamín+ tribunkir chachanakampir tantachthapïna, jupajj guerran nuwasiñatak suma wakichtʼat* 180.000 chachanakaruw tantachthapïna, ukhamat Israel contra nuwasipjjañapataki, ukhamarak reinojj* Rehoboam+ chachar kutkatjjañapataki. 2 Ukatjja cheqpach Diosan Semaya+ sat serviriparojj akham sasaw Jehová Diosajj säna: 3 “Judá tribur reyit apnaqeri Salomonan Rehoboam yoqaparusa, Judá oraqena ukhamarak Benjamín oraqen jakir taqe israelitanakarus akham sañamawa: 4 ‘Jehová Diosajj akham siwa: “Jumanakajj janiw jilanakam contra makatasajj nuwasipjjañamäkiti, sapa maynejj utanakamaruw kuttʼjjapjjañama, nayaw ukham pasañapatakejj amtta”+ sasa’”. Jupanakasti Jehová Diosan arupar istʼasajj kuttʼjjapjjänwa, janiw Jeroboán contra nuwasir sarapkänti.

5 Rehoboam reyejj Jerusalén markanwa jakäna, jupajj jachʼa perqanakamp muyuntat markanakwa Judá oraqen saytʼayäna. 6 Ukhamaw jupajj Belén,+ Etam, Tecoa+ markanak saytʼayäna, 7 ukhamarak Bet-Zur, Socó,+ Adulam,+ 8 Gat,+ Maresá, Zif,+ 9 Adoraim, Lakís,+ Azecá,+ 10 Zorá, Ayalón,+ Hebrón.+ Uka jachʼa perqanakampi muyuntat markanakajja, Judá oraqena ukat Benjamín oraqenkapjjänwa. 11 Jachʼa perqanakampi muyuntat lugaranaksa jukʼamp chʼamañchtʼarakïna, uka lugaranakarojj comandantenak uttʼayäna, manqʼañanaksa, aceitsa, vinsa churarakïnwa. 12 Ukatjja taqe uka markanakarojj jachʼa escudonakampi lanzanakampi churäna; ukhamatwa uka markanakajj wali chʼamanir tukupjjäna. Judá oraqensa Benjamín oraqensa jupaw reyit apnaqaskakïna.

13 Taqe Israel markankapkäna uka sacerdotenakampi levitanakampejja, oraqenakap jaytasaw Rehoboam toqet saytʼasipjjäna. 14 Levitanakasti pastoni oraqenakapsa kunanakatï jupanakan utjkäna ukanaksa jaytjjapjjänwa,+ Judá markampiru Jerusalén markampiruw sarjjapjjarakïna, kuna laykutejj Jeroboán chachampi yoqanakapampiw Jehová Diosar sacerdotenakat serviñ jarkʼapjjäna.+ 15 Ukatjja Jeroboanajj alto cheqankir sagrado lugaranakatakisa,+ cabrar* uñtasit demonionakatakisa,+ jupan lurat vaca qallur+ uñtasit estatuanakatakisa jupan pachpa sacerdotenakaparuw uttʼayäna. 16 Israelan taqe tribunakapatsti, khitinakatï Israelan Jehová Diosapar chuymapat serviñ amtapkäna ukanakajja, Jerusalenaruw sacerdotenakampiru levitanakampir arkapjjäna, ukhamat nayra awkinakapan Jehová Diosapar sacrificionak loqtañataki.+ 17 Jupanakasti kimsa maranakaw Judá oraqenkir reinor* chʼamañchapjjäna, Salomonan Rehoboam sat yoqaparuw apoyapjjarakïna, jupanakajj kimsa maranakaw Davidampir Salomonampir uñtasit sarnaqapjjäna.

18 Ukatsti Rehoboam chachajj Jerimot chachan Mahalat sat phuchapampiw casarasïna, Jerimot chachajj Davidan yoqapänwa. Mahalat warmisti Abihail warmin phuchapänwa, Abihail warmejj Eliab chachan phuchapänwa, Eliab chachasti Jesé+ chachan yoqaparakïnwa. 19 Tiempompisti jupanakajj wawanakanëjjapjjänwa: Jeús, Semarías, Zaham ukanakänwa. 20 Mahalat warmi qhepatsti, Rehoboam chachajj Absalón+ chachan Maacá sat allchhipampiw casarasirakïna. Tiempompisti jupanakajj wawanakanëjjapjjänwa: Abías,+ Atái, Zizá, Selomit ukanakänwa. 21 Taqe esposanakapat sipansa taqe concubinanakapat sipansa, Rehoboam chachajj Absalón chachan Maacá sat allchhiparuw wal munasïna. Rehoboam chachajj 18 esposanakani, 60 concubinanakanïnwa,+ 28 yoqanakani, 60 phuchanakanirakïnwa. 22 Ukatjja Rehoboam chachajj Maacá warmin Abías sat yoqaparuw jilanakap taypit pʼeqtʼirimpit jilïrimpit uttʼayäna, jupasti Abiasan reyïñap munarakïna. 23 Ukampis jupajj wali yatiñampiw yaqhep yoqanakaparojj taqe Judá oraqempiru Benjamín oraqempir khitäna,* jachʼa perqanakamp muyuntat markanakamppacharu,+ jupanakarojj walja manqʼañanak churäna, walja warminak thaqarapirakïna.

12 Kunapachatï Rehoboam reyin reinopajj* suma uttʼayatäjjäna,+ wali chʼamanëjjarakïna uka qhepatjja, jupajj Jehová Diosan Leyip apanukjjänwa,+ taqe Israel markas jupjamarakiw apanuküna. 2 Rehoboam reyejj phesqa maranak apnaqaskäna ukhaw Egipto markan Sisac+ reyipajj Jerusalén contra nuwasiñatak makatäna, Jehová Dios contra juchachasipjjatap layku. 3 Sisac reyejj 1.200 carronakani caballot sariri 60.000 jaqenakanïnwa, Egipto markat jupamp chika purinir soldadonakas waljapunïnwa: libionaka, sukiyimanaka, etiopenaka.+ 4 Sisac reyejj Judá oraqenkir jachʼa perqanakamp muyuntat markanak katuntäna, Jerusalén markakamaw purirakïna.

5 Semaya+ profetajj Rehoboam reyin ukaruw purïna, Sisac reyir ajjsarasin Jerusalenan tantachtʼatäsipkäna uka Judá oraqen principenakapan ukaruw purirakïna, jupanakarojj akham sänwa: “Jehová Diosajj akham siwa: ‘Jumanakajj apanukupjjestawa, ukatwa nayajj Sisac reyin amparapar apanukupjjaraksma’+ sasa”. 6 Uk satasti Israelan principenakapasa reyisa Dios nayraqatan humillasipjjänwa,+ akham sasa: “Jehová Diosajj cheqaparjamaw luri” sasa. 7 Kunapachatï Jehová Diosajj jupanakan humillasipjjatap uñjäna ukhajja, Jehová Diosajj akham sasaw Semaya profetar säna: “Jupanakajj humillasipjjewa. Ukhamajj janiw jupanakar tukjkäti,+ akat mä jukʼa tiempot salväwa. Janiw nayajj Jerusalén markarojj Sisac reyimp tukjaykäti. 8 Ukampis juparuw servipjjäta, ukhamat kunas jukʼamp sumajj uk yatipjjañamataki: nayar serviña jan ukajj yaqha markanakan reyinakapar* serviñacha” sasa.

9 Ukatwa Egipto markan Sisac reyipajj Jerusalén contra nuwasiñatak makatäna. Jehová Diosan utapansa reyin utapansa* kunanakatï wali valoranïkäna ukanakjja, Sisac reyiw apasjjäna.+ Jupajj taqwa apasïna, Salomonan lurat qori escudonaks apasirakïnwa.+ 10 Uka escudonak lantejja, Rehoboam reyejj cobre metalatwa escudonak luräna, ukanaksti guardianakan* pʼeqtʼirinakaparuw katuyäna, uka guardianakaw reyin utapan* punkup uñjapjjäna. 11 Kunapachatï reyejj Jehová Diosan utapar sarirïna ukhajja, guardianakaw uka escudonak aptʼasit jupamp chik sarapjjerïna, ukatsti guardianakatak utjkäna uka utaruw imjjapjjerïna. 12 Reyin humillasitap laykusti, Jehová Diosajj janiw reyitak jukʼamp colerjjänti,+ janirakiw juparusa ni markaparus qʼal tukjkänti.+ Ukhamarus Judá oraqenkirinakan mä qhawqha suma luratanakapaw utjäna.+

13 Rehoboam reyejj jukʼamp chʼamaniw Jerusalén markan tukuskäna, reyit apnaqaskarakïna. Kunapachatï Rehoboamajj reyit uttʼayatäkäna ukhajj 41 maranïnwa, jupajj 17 maranakaw Jerusalén markan apnaqäna, Jehová Diosaw uka markarojj jupan sutip uchañatakejj Israelan taqe tribunakapat ajllïna. Reyin mamapajj Naamá satänwa, jupajj ammonita warmïnwa.+ 14 Rehoboamajj kunatï jan walïki uk luräna, chuymapanjj janirakiw Jehová Diosar thaqkänti.+

15 Rehoboam reyin sarnaqäwipajja, qalltat tukuykamajj familianakan listapan registratawa, Semaya+ profetampin visionanak uñjiri Idó+ chachampin arunakap taypinkarakiwa. Rehoboam reyimpi Jeroboán+ reyimpejj sapa kutiw jupanakkamajj guerran nuwasipjjäna. 16 Ukatjja Rehoboam reyejj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, jupajj Davidan Markapa sat markanwa+ nayra awkinakapamp imtʼatäjjäna. Jupa lantejj Abías+ yoqapaw reyëjjäna.

13 Jeroboán reyejj 18 maranakaw reyit apnaqaskäna, ukapachaw Abías chachajj Judá markan reyipäjjäna.+ 2 Abías reyejj kimsa maranakaw Jerusalenan apnaqäna. Jupan mamapajj Micaya+ satänwa, Guibeá+ markankir Uriel chachan phuchaparakïnwa. Abías reyimpi Jeroboán+ reyimpejj jupanakkamaw guerran nuwasipjjäna.

3 Ukatwa Abías reyejj ejercitopamp chikajj guerran nuwasir saräna, jupanakajj guerran nuwasir 400.000 chʼamani chachanakäpjjänwa, guerran nuwasiñatak suma wakichtʼatäpjjarakïnwa.*+ Jeroboán reyejj jupa contra guerran nuwasiñatakiw formtʼasïna, jupamp chikajj guerran nuwasir 800.000 chʼamani chachanakaw utjäna, jupanakajj guerran nuwasiñatak suma wakichtʼatäpjjarakïnwa.* 4 Abías reyisti Efraín tribun qollunakap toqenkir Zemaraim sat qollu patjjanwa saytʼasïna, akham sasa: “¡Jeroboanasa taqe Israel markasa istʼapjjeta! 5 ¿Janit jumanakajj yatipkta? Israelan Jehová Diosapajj Israelar wiñayatak apnaqañapatakiw Davidampir yoqanakapampirojj+ mä reino* churi,+ ukatakejj walja tiempotak mä pacto*+ jupanakamp luräna. 6 Ukampis Nebat chachan Jeroboán+ yoqapajj reyip contraw saytʼasïna.+ Nebat chachajj Davidan Salomón sat yoqapan serviripänwa. 7 Jeroboanampejj jan trabajoni jan kunatak serviri chachanakaw mayachasipjjäna. Kunapachatï Salomonan Rehoboam sat yoqapajj waynitüskäna, ajjsarir chuymanirakïna, janirak jupanak contrajj saytʼirjamäkäna ukhajja, jupanakajj facilak Rehoboam contra saytʼasisajj atipjapjjäna. 

8 ”Jichhasti jumanakajj waljanïpjjtawa, Jeroboán chachajj jumanakan diosapäñapatak qorit lurki uka vaca qallunakas utjapjjaraktamwa,+ ukatwa jumanakajj Davidan yoqanakapan amparapankki uka Jehová Diosan reinop* contrajj nuwasiñs puedipkasma ukham amuyasipjjtajja. 9 ¿Janit jumanakajj Aarón chachat jutirïpki uka Jehová Diosan sacerdotenakaparusa levitanakarus alisnukupkta?+ ¿Janit jumanakajj yaqha markanakjam pachpa sacerdotenakam uttʼayasipkta?+ Mä torillompi paqallqo orqo ovejanakamp ofrendat apanirejj jan diosäpki uka diosanakan sacerdotepat uttʼayatakïnwa. 10 Ukampis Jehová Diosaw nanakan Diosajajja,+ janirakiw apanukupkti. Aarón chachat jutirïpki uka nanakan sacerdotenakajas Jehová Diosaruw servisipki, levitanakajj jupanakaruw trabajonakamp yanaptʼasipkaraki. 11 Jupanakajj sapa alwampi sapa jaypʼumpiw nakhantayat ofrendanak Jehová Diosatak jewqʼeyasipki,+ suma olorani inciensomp chika,+ Diosar loqtat tʼantʼas+ suma qorit lurat mesa patjjankarakiwa, qori candelabrsa+ lamparanakapsa+ sapa jaypʼuw naktayapjjaraki. Cheqas nanakajj kuntï Jehová Diosatak phoqapjjañajäki ukanak janiw apanukupkti, ukampis jumanakajj juparuw jaytanukupjjtajja. 12 Jichhasti cheqpach Diosaw nanakampïski, juparakiw pʼeqtʼasipkitu. Jupan sacerdotenakapajj akankasipkarakiwa, jupanakaw jumanak contra guerran nuwasiñatakejj trompetanakap mä señaljam tuktʼapjjani. Israelankir chachanaka, nayra awkinakaman Jehová Diosap contrajj jan nuwasipjjamti, janiw atipjapkätati”+ sasa.

13 Ukampis Jeroboanajj mä akatjamat atacapjjañapatakiw soldadonak Judá markankir chachanakan qhepap khitäna. Nayrïr ejercitopajj Judá markankir chachanakan nayrap sarapjjañapäna, mä akatjamat atacapjjañapäkäna uka soldadonakajj jupanakan qhepap sarapjjarakïna. 14 Judá markankir chachanakajj kutikipstapjjäna ukhajja, qhepa toqempit nayräjj toqempit guerran nuwasipjjañap amuyasipjjäna. Ukatwa Jehová Diosar artʼasiñ qalltapjjäna.+ Ukañkamasti sacerdotenakajj wali jachʼat trompetanak tukapjjäna. 15 Judá markankir chachanakajj guerran nuwasiñatakiw arnaqasiñ qalltapjjäna. Kunapachatï Judá markankir chachanakajj guerratak arnaqasipjjäna ukhajja, cheqpach Diosajj Abías nayraqatana ukhamarak Judá marka nayraqatanwa Jeroboán chachampir taqe Israel markampirojj atipjäna. 16 Israelitanakajj Judá markan uñjkataw escapjjapjjäna, Diosasti jupanakan amparaparuw israelitanakarojj katuyarakïna. 17 Abías reyimpi jaqenakapampejj walpun jupanakar jiwarayapjjäna. Israel markankirinakajj jiwarasipkakïnwa, guerran nuwasiñatak suma wakichtʼat* 500.000 chachanakaw jiwarapjjäna. 18 Ukhamaw Israelit chachanakajj uka tiempon atipjat uñjasipjjäna, ukampis Judá markankir chachanakajj nayra awkinakapan Jehová Diosaparuw confiyapjjäna,+ ukatwa jupanakar atipjapjjäna. 19 Abiasajj Jeroboanar arktaskakïnwa, ukatjja jupan markanakap katuntarakïna: Betel+ markampi uka jakʼankir jiskʼa markanakampi, Jesaná markampi uka jakʼankir jiskʼa markanakampi, Efrén+ markampi uka jakʼankir jiskʼa markanakampi. 20 Abiasan urunakapansti, Jeroboanajj janipuniw mayampis nayrjam chʼamanëjjänti. Ukatsti Jehová Diosajj Jeroboanar castigänwa, jupasti jiwjjarakïnwa.+

21 Ukampis Abías reyin reinopajj* jukʼamp chʼamaniruw tukuskäna. Tiempompisti 14 warminakani,+ 22 yoqanakani, 16 phuchanakanëjjänwa. 22 Abías reyin taqe sarnaqäwinakapasa, luratanakapasa, arunakapasa, Idó+ profetan qellqatanakapan registratawa.

14 Ukatjja Abías reyejj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, Davidan Markapa sat markaruw+ imtʼjjapjjarakïna. Jupa lantejj Asá yoqapaw reyit apnaqjjarakïna. Reyit apnaqañ qalltkäna ukapachajja, tunka maranakaw jan waltʼäwinakajj markan jan utjkänti.

2 Asá reyejj kunatï Jehová Diosap nayraqatan sumäki cheqapäkaraki ukwa luräna. 3 Jupasti yaqha markanakankir diosanakan altaranakapsa+ alto cheqankir sagrado lugaranaksa chhaqtayänwa, sagrado columnanak+ tʼunthapïna, sagrado postenaks+ qʼal khuchuräna. 4 Judá markarusti, nayra awkinakapan Jehová Diosapar serviñapataki, Leyimpi mandamientonakampi phoqañapatakiw mayïna. 5 Asá reyejj Judá oraqenkir taqe markanakan alto cheqankir sagrado lugaranakapsa, incienso loqtañatak altaranaksa qʼal chhaqtayäna.+ Jupajj reyit apnaqkäna ukapachajja, janiw kuna jan waltʼäwis utjkänti. 6 Markan jan waltʼäwinak jan utjipansti, Asá reyejj jachʼa perqanakamp muyuntat markanak Judá oraqen luräna,+ janirakiw jupa contrajj kuna guerras uka maranakan utjkänti, Jehová Diosajj samarañ jupar churatap layku.+ 7 Asá reyejj akham sasaw Judá markar säna: “Jiwasanakajj aka markanak lurañäni, ukarojj murallanakampi, torrenakampi,+ trancanakampi, punkunakampi*+ muyuntayañäni. Markajj jiwasankaskiwa, Jehová Diosasar thaqatas layku. Jiwasanakajj juparuw thaqtanjja, ukatwa jupajj jiwasanak jakʼankir enemigonakasat samarañ churistu” sasa. Ukatwa jupan luratanakapajj sumar saräna.

8 Asá reyin ejercitopansti, Judá markankir 300.000 chachanakaw utjäna, jupanakajj jachʼa escudonakani ukhamarak lanzanakanïpjjänwa. Benjamín tributsti, guerran nuwasir 280.000 chʼamani chachanakaw utjarakïna, jupanakajj jiskʼa escudonakanïpjjänwa,* flechtʼañ arconakamp armantatäpjjarakïnwa.+

9 Qhepatsti Zérah sat etíope jaqew jupanak contrajj 1.000.000 chachanakani 300 carronakani+ mä ejercitomp jutäna. Kunapachatï jupajj Maresá+ lugarar purïna ukhajja, 10 Asá reyejj jupa contraw mistunïna, Maresá jakʼankir Zefata sat vallenwa guerran nuwasiñatak formtʼasipjjarakïna. 11 Ukatjja Asá reyejj Jehová Diosaparuw ruwtʼasïna,+ akham sasa: “Jehová Dios Tata, chʼamanirus* jan chʼamanirus igualak jumajj yanaptʼtajja.+ Nanakan Jehová Diosaja, yanaptʼapjjakitaya. Nanakajj jumaruw confiyasipjjsmajja,+ sutimjjaruw aka walja jaqenak contra nuwasirejj jutapjjarakta.+ Jehová Dios Tata, jumaw nanakan Diosajätajja. Janikiy aleq jaqenakan jumar atipjañap munamti”+ sasa.

12 Ukatwa Jehová Diosajj Asá reyinsa Judá markans uñjkat etiopenakar atipjäna. Etiopenakajj escapjjapjjarakïnwa.+ 13 Asá reyejj jupampïpkäna uka jaqenakampejj Guerar+ sat lugarkamaw arktapjjäna. Etiopenakajj mayat mayaw jiwarapjjäna, jan mayaniw taqen jiwarapjjäna, Jehová Diosaw jupanakarojj ejercitopamp qʼal jiwarayäna. Ukatsti Judá markankir chachanakajj kunanaktï katuntapkäna ukanakjja, waljpun apasipjjäna. 14 Ukhamarus Guerar jakʼankir taqe markanak contraw nuwasipjjarakïna, kuna laykutejj Jehová Diosaw uka markanakarojj wali ajjsarañ uchäna. Ukatsti jupanakajj taqe markanakwa saqueyjapjjäna, uka markanakan saqueyjañajj waljapunïnwa. 15 Uywanïpkäna uka jaqenakan carpanakap contras saytʼapjjarakïnwa, jupanakajj walja uywanakampi camellonakamp katuntapjjäna, ukatsti Jerusalenaruw kuttʼjjapjjäna.

15 Ukatsti Diosan espiritupaw Oded chachan Azarías sat yoqapjjar jutäna. 2 Ukatwa Azarías chachajj Asá reyin ukar saräna, juparojj akham sänwa: “¡Asá reyisa taqe Judá oraqenkiri Benjamín oraqenkiri chachanakasa, istʼapjjeta! Jumanakatï Jehová Diosat jan jitheqtapkätajja, jupajj jumanakampïskaniwa;+ jumanakatï jupar thaqapjjätajja, jupajj jumanakamp katuyasiniwa;+ ukampis jumanakatï jupar apanukupjjätajja, jupajj apanukupjjarakïtamwa.+ 3 Israel markajj jaya tiempow* jan cheqpach Diosampïkänti, janirakiw mä yatichiri sacerdotenïkänti ni leyinïkänsa.+ 4 Ukampis jupanakajj tʼaqesipjjäna ukhajja, Israelan Jehová Diosapar kuttʼanisaw thaqapjjäna, jupasti jupanakampejj katuyasïnwa.+ 5 Uka tiemponakanjja janiw khitis sumak viajiñ puedkänti,* markanakansti sinti jan waltʼayasiñanakaw taqe jaqenak taypin utjäna. 6 Mä nacionajj yaqha nacionampi tukjatänwa, mä markasti yaqha markampiraki, kuna laykutejj Diosaw jupanakarojj kunayman jan waltʼäwinakamp pantjasiyäna.+ 7 Ukampis jumanakajj chʼamani saytʼasipjjam, jan desanimasipjjamti,*+ luräwinakamarjam kuttʼayatäpjjätawa” sasa.

8 Kunapachatï Asá reyejj Azarías chachan arunakapampi Oded profetan profeciapampi istʼäna ukhajja, wal jupajj chʼam katjjatäna, taqe Judá ukhamarak Benjamín oraqenakatsa Efraín oraqen qollunakap toqen katuntkäna uka markanakatsa, ajjtaskañ idolonak chhaqtayäna.+ Jehová Diosan utapankki uka pórtico sat mantañ cheqat nayräjjankkäna uka Jehová Diosan altarapsa askicharakïnwa.+ 9 Asá reyisti taqe Judá ukhamarak Benjamín oraqenkirinakaruw tantachtʼäna, jupanakampïpkäna uka extranjero jaqenakarojj Efraín, Manasés, Simeón uka tribunakatpachwa tantachtʼarakïna.+ Jehová Diosapajj jupampïskatap uñjapjjäna ukhaw Israelat walja extranjeronakajj Asá reyimpi mayachasjjapjjäna. 10 Asá reyejj 15 maranak reyit apnaqaskäna ukhaw kimsïr phajjsin jupanakajj Jerusalén markan tantachasipjjäna. 11 Uka urunsti jupanakajj kunanaktï katuntas apanipkäna ukanakatwa Jehová Diosar sacrificionak loqtapjjäna, 700 toronakampi 7.000 ovejanakampi. 12 Ukhamarus jupanakajj nayra awkinakapan Jehová Diosaparuw taqe chuymapampi taqe almapampi* thaqtañatak mä pacto lurapjjäna.+ 13 Israelan Jehová Diosapar jan thaqkäna ukajj jiwayatäñapänwa, jiskʼäskpansa, jachʼäskpansa, chachäskpansa, warmïskpansa jiwayatäñapänwa.+ 14 Jupanakasti wali jachʼat arsusaw Jehová Diosar mä juramento lurapjjäna, wali kusisitaw arnaqasipjjäna, trompetanakampi pututunakamp phustʼasisa. 15 Judá oraqenkirinakajj taqe chuymaw uka juramento lurapjjäna, jupar thaqtañatakis walrak chʼamachasipjjäna, jupasti jupanakampejj katuyasirakïnwa,+ ukatwa taqe Judá oraqenkirinakajj juramento lurasajj wal kusisipjjäna. Jehová Diosajj jupanak jakʼankir enemigonakapat samarañ churarakïna.+

16 Asá reyejj Maacá sat awichaparojj reinäñatsa apaqarakïnwa,+ kuna laykutejj uka awichapaw sagrado poster adorañatakejj* mä ajjtaskañ ídolo luräna.+ Asá reyejj uka ajjtaskañ ídolo apsusajj qʼal ñutʼjäna, Cedrón vallenwa phichantarakïna.+ 17 Ukampis alto cheqankir sagrado lugaranakajj janiw Israelat+ chhaqtayatäkänti.+ Ukhamäkchïnsa Asá reyejj jiwañapkamaw* Diosar phoqat chuymamp servïna.+ 18 Ukatjja kunanaktï jupasa tatapas sagrador tukuyapkäna ukanakwa cheqpach Diosan utaparojj apanïna: qollqempi, qorimpi, kunanakatï Diosan utapan serviñatak wakiskäna ukanakampi.+ 19 Asá reyejj 35 maranak reyit apnaqaskäna ukapachkamajja, janiw kuna guerras utjkänti.+

16 Asá reyejj 36 maranakaw apnaqaskäna, ukapachaw Israelan Baasá+ reyipajj Judá contra makatasajj Ramá+ marka mayamp saytʼayañ qalltäna, ukhamat Asá reyejj apnaqkäna uka Judá+ markan oraqenakapat jan khitis mistuñapataki ni mantañapataki. 2 Ukatwa Asá reyejj Jehová Diosan utapana+ ukhamarak reyin utapan* imatäkäna taqe uka qollqempi qorimpi apsüna, ukatsti Siria apnaqeri Ben-Hadad reyin ukaruw apayäna,+ ukapachajj Damasco markanwa Ben-Hadad reyejj jakaskäna. Asá reyejj jupar sarakïnwa: 3 “Jumamp nayampejj mä acuerdow* utjistu, tatamampi tatajampis ukhamaraki. Jumarojj qollqempi qorimpi apayasinksma. Jichhajj Israel marka apnaqeri Baasá reyimpejj kuna acuerdotï* utjktam uk pʼakintjjam, ukhamat jupajj nayan ukat sarjjañapataki” sasa.

4 Ben-Hadad reyejj Asá reyin mayitaparojj istʼänwa, ukatwa jupajj ejercitonakapan pʼeqtʼirinakaparojj Israelankir markanak contra khitäna, jupanakasti Ijón+ markampi, Dan+ markampi, Abel-Maim markampi katuntapjjäna, Neftalí+ oraqenkir markanakan utjkäna uka imañ lugaranaksa taqpach katuntapjjarakïna. 5 Kunapachatï Baasá reyejj taqe ukanak istʼäna ukhajja, janiw Ramá marka wasitat saytʼayañatak kuns lurjjänti, ni kuna trabajsa ukan lurjjarakïnti. 6 Asá reyejj taqpach Judá marka katusajja qalanakampi maderanakampi Ramá+ markat apasjjapjjäna, ukanakampiw Baasá reyejj qalltan Ramá marka wasitat saytʼayaskäna.+ Ukanakampirakiw Asá reyejj Gueba+ marksa Mizpá+ marksa wasitat saytʼayäna.

7 Uka tiemponsti Hananí+ sat visionanak amuytʼiriw Judá markan Asá reyipan ukar jutäna, akham sasa: “Jumajj Sirian reyipar confiyasajj janiw Jehová Diosamar confiyktati, ukatwa Sirian reyipan ejercitopajj amparamat escapjje.+ 8 ¿Janit etiopenakasa libionakas walja carronakani caballot sarir walja jaqenakani mä jachʼa ejercitökänjja? Ukampis Jehová Diosar confiyatam laykojja, jupajj amparamaruw jupanak katuytamjja.+ 9 Jehová Diosan nayranakapajj wali amuyumpiw aka oraqpach uñchʼukisinki,+ ukhamat khitinakatï jupar phoqat chuymamp servipki ukanak laykojj chʼamap uñachtʼayañataki.+ Ukampis jichhajj jan amuytʼasiri jaqjamaw ak lurtajja, jichhat uksarojj walja guerranakaw juma contrajj utjani”+ sasa.

10 Ukampis Asá reyejj visionanak amuytʼiritakejj chuym ustʼayasïna, jupar ukham satap laykojj wal colertʼasisaw carcelar* llawintayäna. Ukapachasti Asá reyejj markankirinakat yaqheparojj tʼaqesiyañ qalltäna. 11 Asá reyin taqe sarnaqäwinakapajja, qalltat tukuykamajj Judá ukhamarak Israel markanakan Reyinakapat Parlir Libron qellqatawa.+

12 Asá reyejj 39 maranak reyit apnaqaskäna ukapachajja, jupajj kayunakapat usuntäna, walpun usuntarakïna. Ukham usutpachas jupajj janiw Jehová Diosan yanapap thaqkänti, jan ukasti qollirinakan yanapap thaqäna. 13 Ukatsti Asá reyejj 41 maranak apnaqaskäna ukhaw jiwjjäna. Jupajj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna.+ 14 Asá reyirojj mä suma sepulturaruw imtʼjjapjjäna, juparakiw Davidan Markapa sat markan+ uka sepultura lurasïna. Juparojj bálsamo sat aceitempi, kunayman qollanakampi ukhamarak suma olorani aceitenakamp uchat mä camillaruw uchapjjäna.+ Imtʼjjapjjäna ukapachajja, jupatakejj mä jachʼa nina nakhayapjjäna.*

17 Asá reyi lantejj Jehosafat+ yoqapaw reyëjjäna, Israel markjjarojj wali chʼamanirakïnwa. 2 Jupasti Judá oraqen utjkäna taqe uka jachʼa perqanakamp muyuntat markanakarojj ejercitonak jaytäna, Judá oraqerusa Asá tatapajj Efraín oraqenkir markanak katuntkäna uka markanakarus tropanak jaytarakïna.+ 3 Jehosafat reyejj kunjamtï David nayra awkipajj nayra tiempon sarnaqkäna ukhamwa sarnaqäna,+ janirakiw Baal diosanakar sirvkänti, ukatwa Jehová Diosajj jupar jan jaytjkänti. 4 Jupajj tatapan Diosaparuw servïna,+ kuntï Israel markajj lurkäna ukanak lurañat sipansa, Diosan mandamientonakap phoqäna.*+ 5 Jehová Diosasti Jehosafat reyin reinop* wali sum uttʼayäna,+ taqe Judá markankirinakaw Jehosafat reyir regalonak churapjjarakïna. Jupajj qamirïnwa, wali jachʼañchatarakïnwa.+ 6 Jupasti jan ajjsarasaw Jehová Diosan thakipan sarnaqäna, alto cheqankir sagrado lugaranaksa+ sagrado postenaksa+ Judá markat chhaqtayänwa.

7 Kunapachatï jupajj kimsa maranak apnaqaskäna ukhajja, Ben-Hail, Abdías, Zacarías, Netanel, Micaya sat principenakaparuw jawsayäna, ukatsti Judá oraqenkir markanakapan yatichapjjañapatakiw jupanakar khitäna. 8 Jupanakamp chikajj Semaya, Netanías, Zebadías, Asahel, Semiramot, Jehonatán, Adonías, Tobiya, Tob-Adonías sat levitanakaw sarapjjäna, Elisamá sacerdotes Jehoram sacerdotes sarapjjarakïnwa.+ 9 Jupanakajj Judá oraqen yatichañ qalltapjjäna, Jehová Diosan Leyinakan librop aptʼataw sarapjjäna.+ Judá oraqen taqe markanakapan utjkäna uka jaqenakar yatichasaw muytapjjäna.

10 Judá marka jakʼankir markanakan taqe reinonakaparojj* Jehová Diosaw wali ajjsarañ uchäna, ukatwa jupanakajj Jehosafat contra jan nuwasipkänti. 11 Ukatjja filisteonakajj regalonakampi qollqempi Jehosafat reyitakejj impuestot apanipjjerïna. Arabenakasti 7.700 orqo ovejanakampi 7.700 orqo cabranakampi uywanakapat apanipjjäna.

12 Jehosafat reyejj jukʼamp chʼamaniruw tukuskäna,+ jachʼa perqanakamp muyuntat lugaranaksa+ imañ markanaksa+ Judá markan luraskakïnwa. 13 Ukatjja wali jachʼa trabajonakwa Judá oraqenkir markanakan luräna, ukhamarus jupajj Jerusalén markan soldadonakanïnwa, guerran nuwasir chʼamani jaqenakanïnwa. 14 Jupanakajj familianakaparjam grupo grupo jaljatäpjjänwa: Judá markatjja 1.000 chachanakar pʼeqtʼirinakaw utjäna. Nayrïristi Adná sat pʼeqtʼirïnwa, jupamp chikajj guerran nuwasir 300.000 chʼamani chachanakaw utjäna.+ 15 Adná chachajj Jehohanán sat pʼeqtʼiri chacharuw pʼeqtʼäna, Jehohanán chachampejj 280.000 chachanakaw utjäna. 16 Adná chachajj Zicrí chachan Amasíah sat yoqaparuw pʼeqtʼarakïna. Amasíah chachajj chuymapat Jehová Diosar serviñ amtäna, jupampejj guerran nuwasir 200.000 chʼamani chachanakaw utjäna. 17 Benjamín+ tributsti Eliadá sat guerran nuwasir chʼamani chachaw ukankarakïna, jupampejj flechtʼañ arconakampi escudonakamp armantat 200.000 chachanakaw utjäna.+ 18 Eliadá chachasti Jehozabad chacharuw pʼeqtʼäna, jupampejj guerran nuwasiñatak 180.000 wakichtʼat chachanakaw utjäna. 19 Jupanakasa taqe Judá markan jachʼa perqanakamp muyuntat markanakar reyejj uchkäna ukanakasa, reyiruw servisipkäna.+

18 Jehosafat reyejj qamirïnwa, jachʼañchatarakïnwa,+ ukhampachas Acab+ reyimpiw familiar mantañatak parlthapïna. 2 Walja maranak qhepatjja, jupajj Acab reyin ukaruw Samaria markar saraqäna,+ Acab reyisti Jehosafat reyitakisa jupamp chik sarapkäna uka jaqenakatakis waljpun ovejanaksa vacanaksa khariräna. Ukatsti Ramot-Galaad+ contra makatañapatakiw jupar mayïna.* 3 Ukatjja Israelan Acab sat reyipajj Judá markan Jehosafat sat reyiparojj akham sänwa: “¿Ramot-Galaad markarojj nayamp chikat saräta?” sasa. Jehosafat reyejj akham sarakïnwa: “Jumamp nayampejj mayakïtanwa, markamas markajas mayakiwa, markajasti guerran nuwasiñ yanaptʼätamwa” sasa.

4 Ukampis Jehosafat reyejj akham sasaw Israelan reyipar sarakïna: “Mirä amp suma, nayraqatajj Jehová Diosaruy uka toqet jisktʼam”+ sasa. 5 Ukatwa Israelan reyipajj profetanakar tantachtʼäna, 400 chachanakaruw tantachtʼäna. Jupanakarusti akham sänwa: “¿Ramot-Galaad marka contra nuwasir sarapjjañajäspati, jan ukajj janich sarañajäkaspa?” sasa. Jupanakasti akham sapjjänwa: “Makataskakim, cheqpach Diosaw juma reyirojj jupanakar atipjañamatakejj yanaptʼätam” sasa.

6 Ukatsti Jehosafat reyejj akham sänwa: “¿Janit Jehová Diosan mä profetapajj akan utjki?+ Jupa taypi Diosar jisktʼasiñäni”+ sasa. 7 Ukatjja Israelan reyipajj akham sasaw Jehosafat reyir säna: “Jehová Diosat jisktʼasiñatakejj mä chachaw utjaski,+ ukampis janiw nayatakejj suma profecía arunak arsurïkiti, jan ukasti jan walinakak arsuri,+ ukatwa nayajj jupar uñista. Jupajj Imlá chachan Micaya sat yoqapawa” sasa. Ukampis Jehosafat reyejj akham sänwa: “Jachʼa rey, janiw ukham sañamäkiti” sasa.

8 Ukatwa Israelan reyipajj palacion trabajiri mä jilïrir jawsasajj akham säna: “Jankʼaki, Imlá+ chachan Micaya sat yoqapar irptanim” sasa. 9 Israelan reyipampi Judá markan Jehosafat reyipampejj sapa mayniw trononakapan reyi isinakapamp isthapita qontʼatäsipkäna. Jupanakajj kawkjantï grano takiyañ cheqajj Samaria markan punkupan utjkäna uka cheqan qontʼatäsipkänwa. Profetanakasti taqeniw jupanak nayraqatan profecía arunak arsusipkarakïna. 10 Ukatjja Kenaaná chachan Sedequías yoqapajj wajjranak hierrot lurasïna, akham sarakïnwa: “Jehová Diosajj akham siwa: ‘Aka wajjranakampiw sirionakarojj tukjañkam usuchjäta’* sasa”. 11 Mayni profetanakajj taqenirakiw mä kikpa profecía arsusipkäna, akham sasa: “Ramot-Galaad markar makataskakim, jumajj atipjätawa.+ Jehová Diosajj juma reyin amparamaruw jupanakar katuyätam” sasa.

12 Ukatjja Micaya profetar jawsir sarkäna uka jaqejj akham sasaw Micayar säna: “Taqe profetanakaw reyitakejj suma arunak arsupjje. Mirä amp suma, juman arunakamajj jupanakan arunakapjamäpanaya,+ reyitakejj suma arunak arsurapim”+ sasa. 13 Ukampis Micaya profetajj akham sänwa: “Kunjamtï Jehová Diosajj cheqpachapun jakkir Diosäkejja, nayajj kuntï Diosajajj siskani ukakwa parläjja”+ sasa. 14 Ukatjja jupajj Israelan reyipan ukaruw mantäna, reyisti akham sasaw jupar jisktʼäna: “Micaya, ¿Ramot-Galaad marka contra nuwasirejj sarapjjañajäspati, jan ukajj janich sarañajäkaspa?” sasa. Jupajj jankʼakiw akham sarakïna: “Makataskakim, jumajj atipjätawa. Jupanakajj amparanakamar katuyatäniwa” sasa. 15 Uk istʼasasti Israelan reyipajj akham sasaw jupar säna: “¿Qhawqha kutis jumarojj juramentompi arsuyäma, ukhamat Jehová Diosan sutipjjarojj kunatï cheqäki ukpun nayar arsuñamataki?” sasa. 16 Ukatwa Micayajj akham säna: “Nayajj taqe israelitanakaruw jan awatirin ovejanakjam qollunakan ananukut uñjta.+ Jehová Diosajj akham sänwa: ‘Jupanakajj janiw uywirinëjjapjjeti. Jupanakat sapa maynejj sumak utanakapar kuttʼjjapjjpan’ sasa”.

17 Ukatsti Israelan reyipajj akham sasaw Jehosafat reyir säna: “¿Janit jumarojj ‘janiw nayatakejj suma profecía arunak jupajj arsurïkiti, jan ukasti jan walinakak arsuri’ sasin sisksma?”+ sasa.

18 Ukatjja Micaya profetajj akham sänwa: “Kuntï Jehová Diosajj siski uk istʼam: nayajj Jehová Diosaruw tronopan qontʼat uñjta,+ jupa jakʼansti alajjpachankir taqe ejercitoruw uñjarakta,+ jupanakajj kupëjjapan chʼeqäjjapan saytʼatäsipkarakïnwa.+ 19 Ukatsti Jehová Diosajj akham sarakïnwa: ‘¿Khitis Israelan Acab reyiparojj engañjani, ukhamat Ramot-Galaad markar makatasajj ukan jiwañapataki?’ sasa. Ukjjarusti mä angelaw may arsüna, yaqha angelasti yaqha arsurakïna. 20 Ukatjja mä angelaw*+ Jehová Dios nayraqatan uñstasajj saytʼasïna, jupasti akham sänwa: ‘Nayaw Acab reyirojj engañjäjja’ sasa. Jehová Diosajj akham sasaw jupar jisktʼäna: ‘¿Kunjamsa uk luräta?’ sasa. 21 Uka angelajj akham sarakïnwa: ‘Nayajj mistusaw profetanakaparojj kʼarinak arsuyäjja’ sasa. Diosajj jupar sarakïnwa: ‘Kuntï lurañ amtkta uk lurätawa, juparojj engañjätawa. Jumajj sarasin uk luraskakim’ sasa. 22 Jichhasti Jehová Diosajj kʼarinakwa profetanakamarojj arsuyi,+ ukampis jan waltʼäwinakwa Jehová Diosajj juma contra arsuraki” sasa.

23 Ukatjja Kenaaná chachan Sedequías+ yoqapajj jakʼachasisaw Micaya+ profetarojj ajanut nuwantäna,+ Sedequiasajj akham sarakïnwa: “¿Jehová Diosan espiritupajj nayamp parlañatakiw jupar jaytanuku sañt munista?”*+ sasa. 24 Micayajj jupar akham sarakïnwa: “Jukʼamp manqhäjj cuartor imantasir mantkäta ukhaw cheqpachapun uk yatïta” sasa. 25 Ukatsti Israelan reyipajj akham sarakïnwa: “Micaya profetar katuntapjjam, juparojj markan Amón sat gobernadorapampiru reyin Joás sat yoqapampir katuyapjjarakim. 26 Jupanakarojj akham sätawa: ‘Reyejj akham siwa: “Aka jaqerojj carcelar llawintapjjam,+ nayan sumak kuttʼaniñajkamajj mä jukʼa tʼantʼampi mä jukʼa umampik jupar churapjjäta” sasa’”. 27 Ukampis Micaya profetajj akham sarakïnwa: “Jumatejj sumak kuttʼanïtajja, kunanaktï nayajj sisksma ukajj janiw Jehová Diosat jutkiti sañ munani”+ sasa. Ukatsti sarakïnwa: “Taqe jaqenaka, nayan arunakaj taqeni istʼapjjam” sasa.

28 Ukatjja Israelan reyipampi Judá markan Jehosafat reyipampejj Ramot-Galaad+ markaruw makatapjjäna. 29 Ukatsti Israelan reyipajj akham sasaw Jehosafat reyirojj säna: “Jan uñtʼayasiñatakejj yaqha isimpi isthapisisaw guerran nuwasir mantäjja, ukampis jumajj reyi isimampiw isthapisiñama” sasa. Ukatwa Israelan reyipajj jan uñtʼayasiñatakejj yaqha isimpi isthapisïna, ukatsti guerran nuwasiriw mantapjjarakïna. 30 Siria oraqen reyipajj carronakapan comandantenakaparojj akham sänwa: “Jumanakajj Israelan reyipampikiw nuwasipjjañama, janiw yaqhanakampi nuwasipjjätati” sasa. 31 Kunapachatï carronakan comandantenakapajj Jehosafat reyir uñjapjjäna ukhajja, akham sasaw jupanakkam sasipjjäna: “Jupajj Israelan reyipawa” sasa. Ukatwa jupa contra nuwasiñatak kutjtanipjjäna. Jehosafat reyisti yanaptʼayasiñatakiw wal arnaqasïna.+ Jehová Diosajj jupar yanaptʼänwa. Diosaw jupanakarojj jupan ukat ratuk saranukuyäna. 32 Kunapachatï carronakan comandantenakapajj jupan jan Israelan reyipätap amuyapjjäna ukhajja, ukaratpachaw juparojj jan jukʼamp arktjjapjjänti.

33 Ukampis mä chachaw jan amuytʼasisin mä akatjamat flechtʼañ arcop flechtʼäna, uka flechampiw Israelan reyiparojj armadurapajj mayachthapiski uka cheqat waktʼayäna. Ukatwa reyejj carrop apnaqerirojj akham säna: “Kuttʼam, guerran nuwasiñ taypit* irpsjjeta, wali usuchjatapunïtwa”+ sasa. 34 Uka urunjja walpun nuwasipjjäna, reyin saytʼatäskakiñapatakejj carronwa katjjäsipjjäna, Israelan reyipan ajanupajj jaypʼukamaw sirionak toqer uñtatäskäna. Reyejj inti jalantaruw jiwjjarakïna.+

19 Judá markan Jehosafat reyipasti, atipjanisajj Jerusalén markankir utaparuw* kuttʼjjäna.+ 2 Ukatjja visionanak uñjiri Hananí+ chachan Jehú+ sat yoqapaw jupan ukar saräna, Jehosafat reyirojj akham sarakïnwa: “¿Jan wali jaqenakar yanaptʼañasa,+ Jehová Diosar uñisipki ukanakar munasiñas walikiw sasat jumajj amuyta?+ Ukatwa Jehová Diosajj jumatak wal colerasi. 3 Ukampirus Diosajj sumanakwa chuymaman uñji,+ kuna laykutejj sagrado postenakwa jumajj aka oraqet chhaqtaytajja, cheqpach Diosar serviñatakis chuymam wakicharaktawa”.*+

4 Jehosafat reyejj Jerusalén markanwa jakaskakïna, ukatjja wasitat jupajj markankirinakar visitir saräna, Beer-Seba markat qalltasin Efraín+ tribun qollunakap toqenkir oraqenakapkama, ukhamat markankirinakarojj nayra awkinakapan Jehová Diosapar kuttʼayaniñataki.+ 5 Ukatsti jupajj taqe Judá oraqensa uka oraqen jachʼa perqanakamp muyuntat taqe markanakapansa, juezanak uttʼayäna.+ 6 Juezanakarojj akham sänwa: “Kuntï jumanakajj lurapkta uk sum amuyasipjjam, jumanakajj Jehová Diosatakiw juzgapjjtajja, janiw jaqenakatak juzgapktati, juzgapkta ukhajj jupaw jumanakampïski.+ 7 Jichhasti jumanakajj Jehová Diosar ajjsarapjjam.+ Kuntï lurapkta uk sum amuyasipjjam, jiwasan Jehová Diosasajj kunatï jan cheqapäki uk janiw munkiti,+ janiw khitirus yaqhachkiti+ ni kunampis alayaskarakiti”+ sasa.

8 Jerusalén markansti, Jehosafat reyejj Jehová Diosatak juezanakjam servipjjañapatakejj yaqhep levitanakampi, sacerdotenakampi, nayra awkinakapan familianakap yaqhep pʼeqtʼirinakampi uttʼayäna, ukhamat Jerusalén markan jakirinakan quejanakap juzgapjjañapataki.+ 9 Jehosafat reyejj akham sasaw jupanakar mayïna: “Jehová Diosar ajjsarasaw lurañanakam phoqapjjañama, sum phoqasa, phoqat chuymampirakiw uk lurapjjañama. 10 Markanakapan jakasir jilanakamatejj jaqen wilap wartasitap+ layku juzgatäñatak quejasipjjätam, jan ukajj mä leyitsa, mä mandamientotsa, leyinakatsa jan ukajj kunanaktï juezanakajj amtapki ukanakatsa jisktʼasiñ munapjjani ukhajja, jumanakaw Jehová Dios nayraqatan jan juchani uñstapjjañapatakejj ewjjtʼapjjañama; janitï ukhamäkanejja Diosan colerasiñapaw jumanakjjarusa jilanakamjjarus jutani. Jan juchani uñstapjjañamatakejj uk lurapjjañamawa. 11 Amarías sat jilïr sacerdotew jumanakarojj uñjasipkätam, jupaw kuntï Jehová Diosajj munki taqe ukanak yatiñ yanaptʼapjjätam.+ Ismael chachan Zebadías sat yoqapaw Judá triburusa reyin lurañanakapsa uñjaskani. Ukatsti levitanakaw jumanakar yanaptʼasipkätam. Jumanakasti chʼamani saytʼasipjjam lurañanakam phoqapjjarakim, Jehová Diosajj khitinakatï sumanak lurapki ukanakampïskiwa”.*+

20 Ukatjja moabitanakampi,+ ammonitanakampi+ ukhamarak yaqhep ammonim* jaqenakampejj mayachtʼasisaw Jehosafat reyi contra guerran nuwasiñatak jutapjjäna. 2 Ukatwa Jehosafat reyirojj akham sasin yatiyapjjäna: “Mä jachʼa ejercitow qota* toqet juma contra jutaski, Edom+ oraqeta. Jichhasti Hazazón-Tamar markankasipkiwa, En-Guedí+ toqena” sasa. 3 Uk yatisasti Jehosafat reyejj ajjsarayasïnwa, ukatwa Jehová Diosar thaqtañ amtäna.+ Jupajj taqe Judá markan mä ayuno utjañapatakiw arsurakïna. 4 Ukatjja Judá oraqenkir jaqenakajj Jehová Diosar jisktʼasiñatakiw tantachasipjjäna.+ Jupanakajj Judá oraqen taqe markanakapatwa Jehová Diosar jisktʼasir jutapjjäna.

5 Ukatsti Jehosafat reyejj Judá ukhamarak Jerusalén congregación taypinwa saytʼasïna. Jupanakajj Jehová Diosan utapanwa machaq pationkasipkäna. 6 Jupajj akham sänwa:

“Jehová Dios Tata, nanakan nayra awkinakajan Diosapa, ¿janit jumajj alajjpachan Diosäktajja?+ ¿Janit jumajj taqe markanakar apnaqkaraktajja?+ Amparamajj chʼamaniwa, janirakiw khitis juma contra saytʼkaspati.+ 7 Nanakan Diosaja, ¿janit jumajj Israel markam nayraqatat aka oraqen jakirinakarojj alisnukkta, ukhamat Abrahán amigoman wawanakapar aka oraqe walja tiempotak churañataki?+ 8 Jupanakasti uka oraqenakanwa jakañ qalltapjjäna, ukanwa sutimatak mä santuario saytʼayapjjarakïna,+ akham sasa: 9 ‘Nanakjjarutï kuna jan waltäwinakas jutaspajja: guerranakäpansa, castigöpansa, manqʼat pistʼañäpansa jan ukajj mä jan wali usüpansa.* Nanakajj aka uta nayräjjänwa juma nayraqatan saytʼasipjjä (sutimajj aka utankatap layku),+ tʼaqesiñanakajansa jumaruw yanaptʼayasiñatak artʼasinipjjäma, jumasti istʼapjjakitaya, salvapjjakitaya’+ sasa. 10 Jichhasti Ammón oraqenkir chachanakasa, Moab oraqenkir chachanakasa, Seír+ oraqen utjki uka qollunak toqen jakir chachanakas akankapjjewa. Kunapachatï Israelajj Egipto oraqet mistunkäna ukhajja, janiw jumajj Israel markampejj uka jaqenakan oraqenakap katuntañap munkayätati. Israel markajj jupanakat jitheqtasajj janiw jupanakar tukjkänti.+ 11 Jichhasti herenciat churapkista uka oraqemat nanakar alisnukuñatak jutasajja, jan walinakampiw jupanakajj kuttʼayasipkitu.+ 12 Nanakan Diosaja, ¿janit jupanakarojj castigkäta?+ Nanak contra jutapki uka jachʼa ejército contra saytʼasiñatakejj janiw chʼamanïpkti, janirakiw kuns lurirjamäpkti,+ ukampis nayranakajajj jumaruw uñtanipjjtam”+ sasa.

13 Ukañkamasti Judá markankirinakajj taqeniw Jehová Dios nayraqatan saytʼatäsipkäna, warminakapasa, wawanakapasa,* jiskʼa wawanakapas ukankapjjarakïnwa.

14 Ukatjja congregación taypinwa Jehová Diosan espiritupajj Jahaziel chachjjar jutäna: jupajj Zacarías chachan yoqapänwa, jupajj Benaya chachan yoqapänwa, jupajj Jeiel chachan yoqapänwa, jupajj Asaf chachan yoqanakapat jutiri Matanías sat levita chachan yoqaparakïnwa. 15 Jupasti akham sänwa: “¡Judá markankir taqe jaqenakasa, Jerusalenan jakir taqe jaqenakasa, Jehosafat reyisa, wali amuyumpi istʼapjjam! Jehová Diosajj jumanakarojj akham sapjjtamwa: ‘Uka jachʼa ejército kawsajj jan ajjsarapjjamti ni sustjasipjjamsa, guerran nuwasiñajj janiw jumanakankkiti, Diosankiwa.+ 16 Qharürojj jupanak contra saraqapjjam. Jupanakajj Ziz sat thaki makatasipkani. Jumanakasti Jeruel sat wasara jakʼankki, vallejj tukuskaraki uka cheqanwa jupanakar jikjjatapjjäta. 17 Janiw jumanakan uka guerran nuwasipjjañamajj wakiskaniti. Lugaranakaman saytʼasipjjam, jan kuns lurapjjamti,+ kunjamsa naya Jehová Diosajj jumanakar salvapjjäma uk uñjapjjarakim.+ Judá markankirinaka Jerusalén markankirinaka jan ajjsarapjjamti ni sustjasipjjamsa.+ Qharürojj jupanak contra mistupjjam, naya Jehová Diosaw jumanakampïskta’+ sasa”.

18 Ukaratpachaw Jehosafat reyejj oraqer puriñkam altʼasïna, taqe Judá markankirinakasa Jerusalén markankirinakasa Jehová Dios nayraqatanwa Jehová Diosar adorañatak* altʼasipjjarakïna. 19 Ukatsti cohatitanakampit+ coreitanakampit jutirïpkäna uka levitanakajja, Israelan Jehová Diosapar wali jachʼat alabañatakiw saytʼasipjjäna.+

20 Qhepürojj wali alwat sartapjjäna, ukatsti Tecoa sat wasararuw mistupjjäna.+ Mistusipkäna ukhasti, Jehosafat reyejj saytʼasisaw akham säna: “¡Judá markankirinakasa Jerusalenan jakir jaqenakasa, istʼapjjeta! Chʼamani saytʼasiñatakejj* jumanakan Jehová Diosamar confiyapjjam.* Jupan profetanakaparus confiyapjjarakim,*+ ukhamatwa jumanakatakejj taqe kunas sumar sarani” sasa.

21 Markankirinakar jisktʼasisajja, armantat jaqenakan nayräjjap sarapjjañapatakejj chachanak uttʼayäna, ukhamat sagrado isinakampi isthapitajj Jehová Diosar cantapjjañapataki,+ alabapjjañapataki, akham sasa: “Jehová Diosar yuspärapjjam, munasiñat jan jaytjasirïtapas wiñayatakiwa”+ sasa.

22 Kunapachatï wali kusisit alabanzanak cantañ qalltapjjäna ukhajja, Jehová Diosaw Judá contra nuwasipkäna uka Ammón oraqenkirinakatakisa, Moab oraqenkirinakatakisa, Seír oraqen utjki uka qollunak toqen jakir jaqenakatakis mä akatjamat contra saytʼasiñ utjayäna, jupanakkamaw jiwarayasipjjäna.+ 23 Ammonitanakasa moabitanakasa Seír+ oraqen utjki uka qollunak toqen jakir jaqenak contraw saytʼapjjäna, ukhamat jupanakar qʼal tukjasin jiwarayañataki. Seír oraqen jakirinakar tukjasajja, jupanakkamaw jiwarayasipjjarakïna.+

24 Kunapachatï Judá markankirinakajj wasaran utjkäna uka vigilañatak torrer puripjjäna,+ jachʼa ejército toqer uñtapjjarakïna ukhajja, pampan jaqosiskir jiwat cuerponak uñjapjjäna,+ janirakiw mä jakiris utjkänti. 25 Ukatwa Jehosafat reyisa markapankirinakasa kunanakatï uka jiwat jaqenakan wali valoranïkäna ukanak apaqer jutapjjäna. Jupanak taypinsti, walja yänakampi,* isinakampi, kunanakatï wali valoranïki ukanakamp katupjjäna, taqe ukanak jupanakatakiw qʼal apaqapjjäna, janirakiw jukʼamp apasiñ puedipkänti.+ Waljätap laykojj kimsa urunwa jupanakajj ukanak apasipjjäna. 26 Pusïri urunsti Beracá sat vallenwa tantachasipjjäna, uka cheqanwa jupanakajj Jehová Diosar jachʼañchapjjäna.* Ukatwa uka lugararojj Beracá*+ valle sutimp uchapjjäna, jichhürkamas ukham satäskakiwa.

27 Ukatsti taqe Judá markankir chachanakasa Jerusalén markankir chachanakasa, Jehosafat reyin pʼeqtʼataw wali kusisit Jerusalenar kuttʼjjapjjäna, kuna laykutejj Jehová Diosaw enemigonakapar atipjapjjatapat jupanakar kusisiyäna.+ 28 Jupanakasti cuerdan instrumentonak tuktʼasisa, arpanak+ tuktʼasisa, trompetanak+ tuktʼasisa ukhamaw Jerusalén markar mantapjjäna, ukatjja Jehová Diosan utaparuw sarapjjarakïna.+ 29 Kunapachatï markanakan taqe reinonakapajj* Jehová Diosajj Israelan enemigonakapampi nuwasitap yatipjjäna ukhajja, Diosar ajjsarañaw jupanakjjar jutäna.+ 30 Ukhamatwa Jehosafat reyin reinopan* kuna jan walis jan utjkänti, Diosapaw jupa jakʼankir enemigonakapat samarañ churarakïna.+

31 Jehosafat reyejj Judá markar reyit apnaqaskakïnwa. Jupajj 35 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 25 maranakaw Jerusalenan reyit apnaqarakïna. Jupan mamapajj Azubá satänwa, Silhí chachan phuchaparakïnwa.+ 32 Jehosafat reyejj Asá tatapjamarakiw sarnaqäna,+ janiw maysar saranukkänti, kunatï Jehová Dios nayraqatan cheqapäki uk lurarakïna.+ 33 Ukampis alto cheqankir sagrado lugaranakajj janiw chhaqtayatäkänti,+ markankirinakajj janirakiw nayra awkinakapan Diosapar chuymanakapan adorañ* amtapkänti.+

34 Jehosafat reyin yaqha sarnaqäwinakapasti, qalltat tukuykamajj Hananí+ chachan Jehú sat yoqapan qellqatanakap taypin qellqatawa,+ ukanakajj Israelan Reyinakapat Parlir Libron qellqatarakiwa. 35 Uka qhepatsti Judá markan Jehosafat reyipajj Israelan Ocozías sat reyipampiw mayachtʼasïna, Ocoziasajj jan walinak lurarakïna.+ 36 Jupajj Tarsis+ toqer sarir barconak lurañatakiw Jehosafat reyimpi mayachtʼasïna, ukatsti Ezión-Guéber+ sat lugaranwa uka barconak lurapjjäna. 37 Ukampis Maresá markankir Dodavahu chachan Eliezer sat yoqapajj Jehosafat reyi contraw profecía arsüna, akham sasa: “Ocozías reyimpi mayachasitam laykuw Jehová Diosajj luratanakam tukjani”+ sasa. Ukatwa barconakajj jiskʼa jiskʼa qʼal tukusïna,+ janirakiw Tarsis toqer sarjjapjjänti.

21 Ukatjja Jehosafat reyejj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, jupajj Davidan Markapa sat markanwa nayra awkinakapamp imtʼatäjjäna. Jehosafat reyi lantejj Jehoram yoqapaw reyëjjäna.+ 2 Jehoram reyin jilanakapäpkäna, Jehosafatan yoqanakapäpkarakïna ukanakajj Azarías, Jehiel, Zacarías, Azarías, Miguel, Sefatías ukanakänwa. Taqe jupanakaw Israelan Jehosafat reyipan yoqanakapänjja. 3 Jupanakan tatapajj kunanakatï qollqet luratäki, qorit luratäki, kunanakatï wali valoranïki ukanakwa jupanakar regalot walj churäna, Judá markankir jachʼa perqanakamp muyuntat markanaksa churarakïnwa.+ Ukampis jilïr wawapätap laykojja, Jehosafat reyejj Jehoram yoqaparuw reinop* churäna.+

4 Kunapachatï Jehoram reyejj tatapan reinop* apnaqañ qalltäna ukhajja, taqe jilanakapar espadampi jiwarayasaw chʼamani saytʼäna,+ Israelan yaqhep principenakaparus ukhamarakiw jiwarayäna. 5 Jehoram chachajj 32 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, kimsaqallqo maranakaw Jerusalén markan reyit apnaqarakïna.+ 6 Jupajj kunjamtï Israelan reyinakapajj sarnaqapkänjja uka kikpa sarnaqäna,+ kunjamtï Acab chachan familiapajj sarnaqkänjja ukhama, kuna laykutejj Acab chachan phuchapaw jupan warmipänjja.+ Jehoram reyejj Jehová Dios nayraqatan kunatï jan walïki ukanak luraskakïnwa. 7 Ukampis Jehová Diosajj Davidarusa yoqanakaparusa wiñayatak mä lámpara* churañatakiw arsüna,+ ukatwa Davidampi mä pacto luratap laykojj Davidan familiaparojj jan tukjañ munkänti.+

8 Jehoram reyin urunakapanjja, Edom markajj Judá contraw saytʼasïna,+ jupanakar apnaqañapatakejj yaqha rey uttʼayasipjjarakïna.+ 9 Ukatwa Jehoram reyisa ejercitopan comandantenakapas taqpach carronakapamp paskatapjjäna. Arum toqer sartasasti, jupampiru carronakan comandantenakapampir muyuntapkäna uka edomitanakaruw jupajj atipjäna. 10 Edomitanakajj jichhürkamaw Judá contra saytʼaski. Libná+ markajj ukhamarakiw uka urunakan Jehoram contra saytʼäna, Jehoram reyejj nayra awkinakapan+ Jehová Diosapar apanukutap layku. 11 Jehoram reyejj Judá oraqen qollunakapanwa alto cheqankir+ sagrado lugaranak lurarakïna, ukhamat Jerusalén markan jakirinakajj Diosat jitheqtapjjañapataki,* Judá markarus ukhamarak Diosat jitheqtayäna.

12 Qheparusti Elías+ profetan mä qellqatapaw jupatak purïna, ukansti akham sänwa: “David nayra awkiman Jehová Diosapajj akham siwa: ‘Jumajj janiw Jehosafat+ tatamjam sarnaqktati, janirakiw Judá markan Asá+ reyipjamas sarnaqktati. 13 Antisas Israelan reyinakapjamaw sarnaqtajja,+ jumajj Judá markarusa Jerusalén markan jakirinakarus Diosatwa jitheqtaytajja,*+ kunjamtï Acab chachan familiapajj Diosat jitheqtapkäna ukhama.*+ Jumajj pachpa jilanakamaruw jiwaraytajja,+ tataman yoqanakaparu, jupanakajj jumat sipans jukʼamp sumäpjjänwa. 14 Ukatwa Jehová Diosajj markamarusa, yoqanakamarusa, warminakamarusa, taqe kunanakatï jumankki ukanaks tukjani. 15 Walja usunakampiw jumajj usuntäta, jiphillats usuntarakïtawa, urut urutjamaw jukʼamp usuntäta, ukham usunïtam laykojj jiphillamas mistjjarakïtamwa’ sasa”.

16 Ukatsti Jehová Diosajj filisteonakampiru+ etiopenak jakʼan jakir arabenakampiruw+ Jehoram contra saytʼayäna.+ 17 Ukatwa jupanakajj Judá contra nuwasisajj oraq katuntapjjäna, taqe kunanakatï reyin utapan* utjkäna ukanaksa,+ yoqanakapsa, warminakapsa qʼal apasipjjäna, Jehoacaz*+ sat sullka yoqaparukiw jan apasipkänti. 18 Ukanak pasatatsti, Jehová Diosajj mä jan qollkaña usumpiw jiphillat usuntayäna.+ 19 Mä qhawqha tiempotjja, pä maranak phoqat pasjjäna ukhajja, usunïtap laykojj jiphillanakapaw mistjjäna, uka usupamp wal tʼaqesisaw jiwjjarakïna. Jupar imtʼjjapjjäna ukhasti, jupan markapajj janiw kunjamtï nayra awkinakapatak nina nakhayapkäna ukham nakhayarapipkänti.+ 20 Kunapachatï 32 maranïkäna ukhaw jupajj reyit apnaqañ qalltäna, kimsaqallqo maranakaw Jerusalén markan reyit apnaqarakïna. Jupajj jiwjjäna ukhajja janirakiw khitis llakiskänti, Davidan Markapa+ sat markanwa imtʼjjapjjäna, ukampis janiw reyinakan sepulturapar imtʼapkänti.+

22 Ukatsti Jerusalén markan jakir jaqenakajj Jehoram chachan Ocozías* sat sullka yoqaparuw jupa lantejj reyit uttʼayapjjäna, kuna laykutejj arabenakamp chik campamentor jutapkäna uka saqueyjir tropanakajj taqe jilïr yoqanakaparuw jiwarayapjjäna.+ Ukatwa Jehoram chachan Ocozías sat yoqapajj Judá oraqen reyipat apnaqañ qalltäna.+ 2 Ocozías chachajj 22 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, mä maraw Jerusalén markan reyit apnaqarakïna. Ocozías chachan mamapajj Atalía+ satänwa, uka warmisti Omrí+ chachan allchhiparakïnwa.*

3 Ocozías chachan mamapajj jan walinak lurañapatakiw amuytʼayäna, ukatwa jupajj Acab chachan familiapjam sarnaqäna.+ 4 Ocozías reyejj Acab chachan familiapjamarakiw kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïki ukanak luraskakïna. Jupan tatapajj jiwjjäna uka qhepatsti, Acab chachan familiapaw amuytʼayirinakapäjjapjjäna, ukhamatwa jupajj jan walir purtʼasïna. 5 Ocozías reyejj jupanakan amuyunakap istʼänwa, ukatwa Israelan Acab reyipan Jehoram sat yoqapampejj Siria oraqenkir Hazael+ reyi contra sarapjjäna, jupanakajj Ramot-Galaad+ markanwa guerran nuwasipjjarakïna, ukanwa flechtʼañ arconinakajj Jehoram reyir usuchjapjjäna. 6 Siria+ oraqenkir Hazael reyi contra nuwasiskäna ukhajja, Jehoram reyirojj Ramá markan usuchjapjjäna, ukatwa Jezreel+ markarojj waliptañatak kuttʼäna.

Judá markan reyipäki Jehoram+ chachan yoqapäkaraki uka Ocozías* reyisti, Acab chachan Jehoram+ sat yoqapan usuchjatätap* laykojj Jezreel markaruw saraqäna, ukhamat jupar uñjaniñataki.+ 7 Ukampis kunapachatï Ocozías reyejj Jehoram reyir visitir sarkäna ukhaw Diosajj jupar mä jan waltʼäwin uñjasiyäna. Ocozías reyejj ukar purïna ukhajja, Jehoram reyimpiw Nimsí chachan Jehú+ sat allchhipan* ukar saräna. Jehová Diosajj Jehú chacharuw Acab+ chachan familiapar tukjañapatak uttʼayäna.* 8 Kunapachatï Jehú chachajj Acab chachan familiapar juchañchkäna ukhajja, Judá markan principenakapampiru, Ocozías reyin jilanakapan yoqanakapäkäna Ocozías reyir servipkarakïna ukanakampiruw katusin jiwarayäna.+ 9 Ukatsti jupajj Ocozías reyiruw thaqtäna. Samaria markan imantaskäna uka cheqan katusaw Ocozías reyirojj Jehú chachan ukar apanipjjäna. Ukatjja jupar jiwayasajj imtʼjjapjjänwa,+ akham sapjjarakïnwa: “Jupajj taqe chuymapamp Jehová Diosar sirvkäna uka Jehosafatan allchhipänwa”+ sasa. Ocozías reyin familiapat janirakiw khitis jupan reinop* apnaqañatak chʼamanïkänti.

10 Kunapachatï Ocozías chachan Atalía+ mamapajj yoqapan jiwatäjjatap yatïna ukhajja, Judá markan reyïpjjañapajj waktʼkäna taqe ukanakaruw jiwarayäna.+ 11 Ukampis Jehoram reyin phuchapäki uka Jehosabeat sat warmejja, Ocozías chachan Jehoás+ sat yoqall wawaparuw jamasat apasïna, ukhamat jiwayatäpjjañapäkäna uka reyin yoqanakapat yaqhachañataki. Jupasti yoqall wawarusa uka wawar uywir warmirusa manqhäjjankir mä cuartoruw imantäna. Jehoram+ reyin Jehosabeat sat phuchapajja, Atalía warmitwa uka yoqall wawar imantäna, ukhamat Atalía warmejj jan jiwayañapataki.+ (Jehosabeat warmejj Jehoiadá+ sat sacerdoten warmipänwa, Ocozías reyin kullakaparakïnwa). 12 Uka yoqall wawasti sojjta maranakaw jupanakampïskäna, cheqpach Diosan utapan imantatäskänwa, markansti Atalía warmiw reinat apnaqaskarakïna.

23 Paqallqöri maransti Jehoiadá sacerdotejj jan ajjsartʼasaw 100 chachanakjjar pʼeqtʼapkäna uka chachanakamp mä pacto luräna:+ Jeroham chachan Azarías yoqapampi, Jehohanán chachan Ismael yoqapampi, Obed chachan Azarías yoqapampi, Adaya chachan Maaseya yoqapampi, Zicrí chachan Elisafat yoqapampi. 2 Ukatsti jupanakajj taqpach Judá oraqe sarapjjäna, ukatsti Judá oraqen taqpach markanakapan jakir levitanakampiru+ Israelan nayra awkinakapan familianakap pʼeqtʼirinakapampiruw tantachtʼapjjäna. Kunapachatï Jerusalén markar puripjjäna ukhajja, 3 taqpach congregacionaw reyimpejj cheqpach Diosan utapan mä pacto luräna.+ Ukjjarusti Jehoiadá sacerdotejj akham sasaw jupanakar säna:

“Reyin yoqapaw reyit apnaqani, kunjamtï Jehová Diosajj Davidan yoqanakapatak mä promesa lurasin arskäna ukhama.+ 4 Jumanakajj akham lurapjjañamawa: sábado urun trabajiñatak jutapki uka sacerdotenakampiru levitanakampir kimsa grupor jaljasajja,+ mä grupojj porteronakäpjjaniwa,+ 5 payïri grupojj reyin utapankaniwa,*+ kimsïri grupojj Cimiento Punku sat punkunkaniwa, markankirinakajj taqenirakiw Jehová Diosan utapan pationakapankapjjani.+ 6 Janirak khitirus Jehová Diosan utaparojj mantayapjjamti, servisipki uka sacerdotenakampi levitanakampikiw ukar mantapjjañapa.+ Jupanakajj mä sagrado servicio lurapjjatap laykojj qʼomäpjjewa, mayni markankirinakasti anqan quedasisaw Jehová Diosatak phoqapjjañapa. 7 Levitanakasti sapa ladotwa reyir muyuntapjjañapa, sapa maynis amparapan armanak aytʼasitäñapawa. Kawkïritejj utar mantkani ukajj jiwayatäniwa. Kawkirutï reyejj sarkani ukar sarasajja,* jupampipuniw quedasipjjañama” sasa.

8 Levitanakasa taqe Judá markasa, kunjamtï Jehoiadá sacerdotejj jupanakar siskäna ukarjamapuniw lurapjjäna. Sapa mayni pʼeqtʼirinakaw jaqenakapar tantachthapïna, kawkïrinakatejj sábado urun trabajisipkäna, kawkïrinakatejj sábado urun jan trabajipkäna+ ukanakaruw tantachthapipjjäna, kuna laykutejj Jehoiadá sacerdotew taqe gruponakarojj lurañanakap phoqayaskakïna.+ 9 Ukatsti Jehoiadá sacerdotejj 100 chachanakjjar pʼeqtʼirinakarojj+ David reyinkkäna uka lanzanakampi, jiskʼa escudonakampi,* escudonakampwa churäna,+ taqe ukanakasti cheqpach Diosan utapankänwa.+ 10 Ukatjja taqe markankirinakarojj sapa mayniruw lugaranakapar saytʼayäna, armanakapas* amparanakapar aytʼasita. Jupanakasti uta nayraqatan saytʼatäsipkänwa, kupi toqet chʼeqa toqekama, yaqhepasti altar jakʼana yaqhepajj uta jakʼana, taqe jupanakaw reyirojj muyuntapjjäna. 11 Ukatjja jupanakajj reyin yoqapar irpsunisajja,+ pʼeqep patjjarojj coronampi Diosan Leyipan rollompi*+ reyïñapatak apjjatapjjäna. Ukhamaw juparojj Jehoiadá sacerdotempi yoqanakapampejj reyit uttʼayapjjäna.* Ukatsti jupanakajj akham sapjjänwa: “¡Reyejj walja maranak jakpan!”+ sasa.

12 Kunapachatï Atalía warmejj jaqenakan tʼijupjjatapa ukhamarak reyir jachʼañchapjjatap istʼäna ukhajja, jankʼakiw jaqenakan ukar Jehová Diosan utapar saräna.+ 13 Ukhamatwa jupajj mantañ cheqan reyirojj columna ladon* saytʼat uñjäna. Principenakampi+ trompet tukirinakampejj reyimpïsipkänwa, markankir jaqenakas wali kusisitarakiw+ trompetanak tuktʼasipkäna, cantirinakasti music tukañ instrumentonakampiw alabanzanak cantañan pʼeqtʼasipkäna.* Uk uñjasasti Atalía warmejj isip chʼiyjasisaw akham sas arnaqasïna: “¡Naya contraw mayachtʼasipjje! ¡Naya contraw mayachtʼasipjje!” sasa. 14 Ukampis Jehoiadá sacerdotejj 100 chachanakjjar pʼeqtʼapkäna uka ejerciton pʼeqtʼirinakapar khitasajj akham sänwa: “¡Uka warmirojj akat apsupjjam, jupar arktirirojj espadamp jiwayapjjam!” sasa. Kuna laykutejj Jehoiadá sacerdotew akham säna: “Janiw juparojj Jehová Diosan utapan jiwayapjjätati” sasa. 15 Ukatwa uka warmirojj katuntapjjäna, reyin utapankir* Caballonakan Punkupa sat cheqaruw apapjjarakïna. Purisajj ukanwa juparojj jankʼak jiwayapjjäna.

16 Ukatjja Jehoiadá sacerdotejj reyimpi ukhamarak taqpach markampejj mä pacto luräna, ukhamat jupanakajj Jehová Diosan markapäsipkakiñapataki.+ 17 Uka qhepatjja markankir taqe jaqenakaw Baal diosan templopar sarasajj qʼal tʼunthapipjjäna,+ Baal diosan altaranakapsa idolonakapsa qʼal tʼunjapjjarakïna,+ Baal diosan Matán sacerdoteparus altaranak nayraqatanwa jiwayapjjäna.+ 18 Ukatjja Jehoiadá sacerdotejj sacerdotenakampiru levitanakampiruw Jehová Diosan utap uñjapjjañapatak uttʼayäna. Davidaw Jehová Diosan utap uñjapjjañapatakisa, nakhantayat sacrificionak Jehová Diosar loqtapjjañapatakis+ jupanakar grup grupo uttʼayäna. Jupanakajj kunjamtï Moisesan Leyipan qellqatäki ukarjamaw ukanak phoqapjjäna,+ wali kusisita, canttʼasisa, kunjamtï Davidajj siskäna ukhama. 19 Jehová Diosan utapan utjkäna uka punkunakarojj porteronak uttʼayäna,+ ukhamat jan qʼomäki ukajj jan ukar mantañapataki. 20 Ukatsti Jehoiadá sacerdotejj 100 chachanakjjar pʼeqtʼirinakampiru,+ wali importante jaqenakampiru, marka apnaqerinakampiru ukhamarak markankir taqe jaqenakampiruw tantachthapïna, ukhamatwa reyir jarkʼaqañatak jupamp chik sarapjjäna, Jehová Diosan utapat reyimpiw saraqapjjarakïna. Jupanakasti reyin utapar* sarasajj alto punku cheq pasapjjäna, ukatjja reyirojj reinon*+ tronoparuw qontʼayapjjäna.+ 21 Markankir taqe jaqenakasti walpun kusisipjjäna, Atalía warmir espadampi jiwayapjjatap laykojj markankirinakajj sumakiw jakasjjapjjäna.

24 Jehoás chachajj paqallqo maranïkäna ukhaw reyëjjäna,+ jupajj 40 maranakaw Jerusalenan reyit apnaqäna. Mamapan sutipajj Zibíah satänwa, jupajj Beer-Seba+ markankir warmïnwa. 2 Jehoiadá+ sacerdoten taqe urunakapanjja, Jehoás reyejj kunatï Jehová Dios nayraqatan cheqapäki ukanak luräna. 3 Jehoiadá sacerdotejj pä warmi jupatak ajllirapïna. Jehoás reyejj yoqanakani phuchanakanïnwa.

4 Ukatjja Jehoás reyejj Jehová Diosan utap machaqaptayañwa chuymapan amtäna.+ 5 Ukatwa jupajj sacerdotenakampir levitanakampir tantachtʼäna, akham sasa: “Judá oraqenkir markanakar sarapjjam, jumanakan Diosaman utap sapa mara askichañatak taqe Israel markat qollqe apthapinipjjam.+ Ratukiw uk lurapjjañama” sasa. Ukampis levitanakajj janiw ukanak ratuk lurapkänti.+ 6 Ukhamasti Jehoás reyejj Jehoiadá sat jilïr sacerdoter jawsasaw akham säna:+ “¿Kunatsa levitanakarojj pactor mantat arcajj+ uchatäki uka carpatakejj Judá markatsa Jerusalén markatsa Jehová Diosan Moisés serviripajj maykäna uka sagrado impuesto apanipjjañapatak jan maykta?+ Ukajj Israel congregacionan sagrado impuestopawa. 7 Jumajj yatiskaraktasä, Atalía+ sat jan wali warmin yoqanakapaw cheqpach Diosan utaparojj chʼamapamp mantapjje, kunanakatï Jehová Diosan utapan sagradöki taqe ukanakampiw Baal diosanakar adorapjjaraki”*+ sasa. 8 Ukatjja reyin ordenaparjamajj mä cajaw lurasïna,+ Jehová Diosan utapan punku nayräjjaparuw uchapjjarakïna.+ 9 Ukjjarusti taqe Judá ukhamarak Jerusalén markanwa mä yatiyäwejj yatiyasïna, ukhamat cheqpach Diosan Moisés serviripajj wasaran Israelar maykäna uka sagrado impuesto Jehová Diosatak apanipjjañapataki.+ 10 Taqe principenakas taqpach markas wal kusisipjjäna,+ impuestonakap apanisajj phoqtʼayañkamaw* cajar uchapjjarakïna.

11 Kunapachatï levitanakajj qollqe phoqätap amuyapjjerïna ukhajja, reyir churañatakiw uka caja apapjjerïna, ukatsti reyin secretariopampi jilïr sacerdoten yanapiripamp jutasaw uka caja chʼusachasajj lugarapar kuttʼayjjapjjerïna.+ Ukhamaw jupanakajj sapüru uk lurapjjerïna, walja qollqerak apthapipjjerïna. 12 Ukatjja reyimpi Jehoiadá jilïr sacerdotempejj Jehová Diosan utapan serviñatak trabajo uñjapkäna ukanakaruw uka qollqe katuyapjjerïna. Jupanakasti Jehová Diosan utap mayamp saytʼayañatakejj qala khuchurinakampi artesanonakampi contratapjjäna,+ Jehová Diosan utap askichañatakejj hierrompi cobrempi trabajirinak contratapjjarakïna. 13 Ukhamatwa trabajo uñjirinakajj trabajiñ qalltapjjäna, uta askichañajj jupanakan uñjkataw lurasïna, kunjamäkäntï cheqpach Diosan utapajj ukhamar tukuyañkamaw jupanakajj uka uta lurapjjäna, sum saytʼayapjjarakïna. 14 Tukuyjjapjjäna ukhajja, qhawqha qollqetï jiltʼkäna ukanak reyin ukampiru Jehoiadá jilïr sacerdoten ukampiruw apanjjapjjäna. Ukampiw jupanakajj kunanakatï Jehová Diosan utapan serviñatakejj wakiski ukanak lurapjjäna, ukampirakiw kunanakatï serviñatakisa ofrenda loqtañatakisa wakiski ukanaksa, copanaksa, kunanakatï qorimpita qollqempit luratäki ukanaksa lurapjjäna.+ Jehoiadá sacerdoten taqe urunakapanjja, sapüruw Jehová Diosan utapan sacrificionak loqtapjjerïna.+

15 Jehoiadá sacerdotejj wali awkëjjäna ukhaw walja maranak wali sum jakasisajj jiwjjäna, 130 maranïkäna ukhaw jiwjjäna. 16 Juparusti reyinakamp chikaw Davidan Markapa sat markan imtʼjjapjjäna,+ cheqpach Diosatakis utapatakis Israel markan sumanak luratap layku.+

17 Jehoiadá sacerdoten jiwatap qhepatjja, Judá markan principenakapajj reyin ukar jutasaw nayraqatapan altʼasipjjäna, reyisti jupanakarojj istʼarakïnwa. 18 Markankirinakajj nayra awkinakapan Jehová Diosan utap apanukusajja, sagrado postenakampiru idolonakampiruw servipjjäna, ukatwa Diosan wali colerasiñapajj Judá markampiru Jerusalén markampiru jutäna, jupanakan jucha lurapjjatap layku. 19 Jupan ukar kuttʼayaniñatakejj Jehová Diosajj profetanakwa jupanakan ukar khitaskakïna. Profetanakajj jupanakar ewjjtʼapjjänwa,* ukampis janiw jupanakajj istʼañ munapkänti.+

20 Diosan espiritupaw Jehoiadá sacerdoten Zacarías sat yoqapjjar jutäna,*+ jupasti mä alto cheqar saytʼasisaw markankirinakar akham säna: “Cheqpach Diosajj akham siwa: ‘¿Kunatsa jumanakajj naya Jehová Diosan mandamientonakaj pʼakintasajj jumanak pachpa jan waltʼäwinakamp apjjatasipjjta? Jumanakajj naya Jehová Diosaruw apanukupjjestajja, nayasti jumanakarojj apanukupjjarakïmawa’+ sasa”. 21 Ukampis jupanakajj Zacarías contraw arustʼasipjjäna,+ reyin ordenataw Jehová Diosan utapan utjkäna uka pation jiwayañkam qalamp jaqjapjjäna.+ 22 Jehoás reyejj kunjamsa Jehoiadá tatapajj* jupar munasiñat jan jaytjkäna uk janiw amtasjjänti, antisas yoqaparojj jiwayänwa, jupasti jiwañampïskäna ukhajj akham sänwa: “Jehová Diosay luratam uñjasajj jumar cuenta maypan”+ sasa.

23 Marajj qalltaskäna ukhaw sirionakan ejercitopajj Jehoás reyi contra makatasajj Judá markampi Jerusalén markampi katuntäna.+ Ukatsti jupanakajj markan taqe principenakaparuw tukjapjjäna,+ kunanaktï katuntapkäna ukanakjja taqpachwa Damasco markan reyipar apayapjjäna. 24 Katuntañatak makatkäna uka sirionakan ejercitopajj jukʼa jaqenikïnwa, ukampis Jehová Diosajj mä wali jachʼa ejército sirionakar katuyäna,+ markajj nayra awkinakapan Jehová Diosapar apanukupjjatap layku. Ukhamatwa jupanakajj* Jehoás reyi contrajj Diosan castigop phoqasiyapjjäna. 25 Kunapachatï sirionakajj jupar wal usuchjasin* sarjjapjjäna ukhajja, jupan pachpa servirinakapaw Jehoiadá+ sacerdoten yoqanakapan* wilap wartatap laykojj jupa contra arustʼasipjjäna. Pachpa ikiñapanwa juparojj jiwayapjjäna.+ Jiwjjepansti Davidan Markapa sat markanwa imtʼjjapjjäna,+ ukampis janiw reyinakan sepulturapar imtʼapkänti.+

26 Aka chachanakaw jupa contra arustʼasipjjäna:+ Simeat sat ammonita warmin Zabad sat yoqapa, Simrit sat moabita warmin Jehozabad sat yoqapa. 27 Jehoás reyin yoqanakapatsa, jupa contra kunaymaninak arsuskäna ukanakasa,+ kunjamsa cheqpach Diosan utapajj mayamp saytʼayasïna ukasa,+ taqpachaw Reyinakat Parlir Libron qellqata. Jupa lantejj Amasías yoqapaw reyëjjäna.

25 Kunapachatï Amasías chachajj 25 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 29 maranakaw Jerusalenan reyit apnaqarakïna. Amasías chachan mamapan sutipajj Jehoadán satänwa, Jerusalén markatarakïnwa.+ 2 Amasías reyejj kunatï Jehová Dios nayraqatan cheqapäki ukanakwa luräna, ukampis janiw phoqat chuymamp ukanak lurkänti. 3 Kunapachatï jupan reinopajj* suma saytʼatäjjäna ukhajja, jankʼakiw reyïkäna uka tatapar jiwayiri servirinakapar jiwarayäna.+ 4 Ukampis jupajj janiw tatapar jiwayapkäna ukanakan yoqanakaparojj jiwaraykänti, kunatï Leyin qellqatäki ukarjamaw uk phoqäna, ukasti Moisesan libropan qellqatawa, Jehová Diosajj ukan akham sarakïnwa: “Janiw wawanakapan juchanakapat tatanakaparojj jiwayasiñapäkiti, janirakiw wawanakarojj tatanakapan juchanakapat jiwayasiñapäkiti. Jan ukasti sapa mayniw juchapat jiwañapa”+ sasa.

5 Ukatjja Amasías reyejj Judá markankirinakaruw tantachtʼäna, jupanakarojj nayra awkinakapan familianakaparjama, 1.000 chachanakar pʼeqtʼirinakarjama ukhamarak 100 chachanakar pʼeqtʼirinakarjamaw tantachtʼäna. Jupajj taqe Judá ukhamarak Benjamín oraqenakan uk luräna.+ Jupajj 20 maranit alayaruw registräna,+ ukatjja ejerciton servipjjañapatakejj guerran nuwasiñatak suma wakichtʼat 300.000 chachanak utjatap amuyäna, jupanakajj lanzanaksa jachʼa escudonaksa sum apnaqapjjarakïna. 6 Amasías reyisti 100 talento* metal qollqenakampiw Israel markat guerran nuwasiri 100.000 chʼamani chachanak contratasïna. 7 Ukampis cheqpach Diosan mä serviripaw Amasías reyin ukar jutasin akham säna: “Jachʼa rey, janikiy Israelan ejercitopajj jumamp sarpanti, Jehová Diosajj janiw Israel markampïkiti,+ mä arunjj janiw ni mä efraimitampïkisa. 8 Antisas sapak saram, guerran nuwasiñ jan ajjsaramti. Janitï ukhamäkaspajja, cheqpach Diosajj enemigonakamampi atipjatäñamatakiw jaytiristam, Diosasti jumar yanaptʼañatakejj chʼamaniwa”+ sasa. 9 Uk satasti Amasías reyejj akham sasaw cheqpach Diosan serviripar säna: “¿Israelan soldadonakapar churkta uka 100 talento metal qollqenakastï?” sasa. Cheqpach Diosan serviripajj juparojj akham sarakïnwa: “Jehová Diosajj ukat sipans jukʼamp churiristam”+ sasa. 10 Ukatwa Amasías reyejj jupan ukar Efraín oraqet jutapkäna uka soldadonakar khitanukjjäna, pachpa lugaranakaparuw khitjjarakïna. Ukampis jupanakajj Judá markatak wali coleratäpjjänwa, wali coleratarakiw pachpa lugaranakapar kuttʼjjapjjäna.

11 Ukatjja Amasías reyejj chʼam katjjatasaw soldadonakaparojj Jayu sat valler+ apjjäna, Seír toqenkir 10.000 chachanakaruw jiwarayäna.+ 12 Judá markankir chachanakajj 10.000 chachanakaruw jakkirpach katuntapjjäna. Ukatsti jupanakarojj mä jachʼa qarqa* patjjaruw apapjjäna, uka patjjatwa jaqoqapjjäna, jupanakasti qʼala tukjataw puripjjarakïna. 13 Ukampis kawkïr tropanakarutï Amasías reyejj jupamp chik guerrar jan sarapjjañapatak kuttʼaykäna ukanakajja,+ Judá oraqenkir markanakanwa saqueyjasipkäna, Samaria markat+ Bet-Horón markakama.+ Uka markankirinakarojj 3.000 ukhaniruw jiwarayapjjäna, kunanaktï katuntapkäna ukanak waljpun apasipjjarakïna.

14 Edomitanakar jiwarayanisin kuttʼanisajja, Amasías reyejj Seír chachanakan diosanakap apasinisajj jupan diosanakapjam saytʼayäna,+ ukanakatakiw altʼasiñ qalltäna, sacrificionaks jewqʼeyäna. 15 Ukatwa Jehová Diosajj Amasías reyitak wal colerasïna, mä profetaruw akham sañapatak khitarakïna: “¿Kunatsa jumajj uka diosanakar adoraskta?* Uka diosanakajj janiw markapankirinakarojj amparamat salvapkiti”+ sasa. 16 Profetajj jupar parlaskäna ukhajja, reyejj akham sasaw jupar sarakïna: “¡Amuktʼam! ¿Nayat jumarojj amuytʼayañamatak jisktʼasksma?+ ¡Janitï amuktʼkätajja,+ jiwayämawa!” sasa. Ukatwa profetajj akham sasin amuktʼjjäna: “Jumajj idolonakaruw adorasktajja,* janirakiw nayan ewjjtʼaj istʼkistati.+ Ukatwa Diosajj jumar tukjañ amti” sasa.

17 Amuytʼayirinakapar jisktʼasisajja, Judá markan Amasías reyipajj Israelan Jehoás sat reyipan ukaruw chachanak khitäna, akham sanipjjañapataki: “Jutam, jumampejj guerran nuwasiñäni”*+ sasa. Jehoás reyejj Jehoacaz chachan yoqapänwa, jupasti Jehú chachan yoqaparakïnwa. 18 Israel markan Jehoás reyipajj akham sasaw mä yatiyäwi Judá markan Amasías sat reyipar apayäna: “Líbano toqenkir chʼapi alisti, akham sasaw mä yatiyäwi Líbano toqenkir cedro qoqarojj* apayäna: ‘Phuchamjja nayan yoqajaruy warmipäñapatak churarapita’ sasa. Ukampis uka chʼapi alirojj Líbano toqenkir mä salvaje animalaw jutasin oraqer taksüna. 19 Jumajj akham sistawa: ‘Nayaw Edom+ markarojj atipjta’* sasa. Ukhamatwa juman chuymamajj jachʼa jachʼa tukuraki, jachʼañchatäñ munasina. Ukampis jichhajj utamanak* quedasim. ¿Kunatarak jan waltʼäwi utjayätasti, ukhamat atipjatäkäta ukhajj Judá markar jan waltʼayañataki?” sasa.

20 Ukampis Amasías chachajj janiw istʼkänti,+ kuna laykutejj taqe ukanakajj cheqpach Diosatwa jutäna, ukhamat Amasías reyirusa jaqenakaparus enemigonakapan amparapar katuyañataki,+ jupanakajj Edom markan diosanakapar adorapjjatap* layku.+ 21 Ukatwa Israelan Jehoás reyipajj makatäna, ukatjja jupampi Judá markan Amasías reyipampejj Bet-Semes+ cheqanwa guerran nuwasipjjäna, uka cheqajj Judá markan oraqepawa. 22 Israelaw Judá markar atipjäna, ukatwa sapa maynejj utanakapar* escapjjäna. 23 Israelan Jehoás reyipajj Judá markan Amasías reyiparojj Bet-Semes cheqanwa katuntäna, Amasías reyejj Jehoás chachan yoqapänwa, Jehoás chachasti Jehoacaz* chachan yoqaparakïnwa. Ukatjja Jehoás reyejj Jerusalenaruw juparojj apanïna, Jerusalén markan murallapjja Efraín Punkut+ qalltasajj Esquin Punkukamaw+ allinuküna, niya 178 metronak* allinuküna. 24 Taqpach qorsa, qollqsa, kunanaktï Obed-Edom chachajj cheqpach Diosan utapan uñjkäna taqe ukanaksa, reyin utapan* wali valoraninak imañ cheqanakan imatäkäna ukanaksa,+ preso katuntat jaqenaksa taqpach apasisaw Samaria markar kuttʼjjäna.

25 Jehoacaz chachan yoqapäki Israel markan reyipäkaraki+ uka Jehoás+ reyejj jiwjjäna uka qhepatjja, Judá markan reyipäki Jehoás chachan yoqapäkaraki uka Amasías+ reyejj 15 maranakampiw jakaskäna. 26 Amasías reyin yaqha sarnaqäwinakapajja, qalltat tukuykamajj Judá ukhamarak Israel markanakan Reyinakapat Parlir Libron qellqatawa. 27 Amasías reyejj Jehová Diosat jitheqtjjäna ukapachatjja, jupa contra saytʼasiñatakiw Jerusalén markan arustʼasipjjäna,+ ukatwa jupajj Lakís markar escapjjäna. Ukampis jupan qhepap arktapjjañapatakejj Lakís markakamaw chachanak khitapjjäna, ukhamatwa juparojj uka markan jiwayapjjarakïna. 28 Ukatsti juparojj caballonakamp qatatit mä carrot apasaw kuttʼayjjapjjäna, nayra awkinakapampiw Judá markan imtʼjjapjjarakïna.

26 Uzías*+ waynitojj 16 maranïkäna ukhaw Judá markankir taqe jaqenakajj reyit uttʼayapjjäna, ukhamat Amasías+ sat tatap lanti reyit apnaqañapataki. 2 Kunapachatï reyejj* nayra awkinakapamp samartʼjjäna uka qhepatjja,+ Uzías reyejj Elot+ lugar mayamp saytʼayasajj Judá markaruw kuttʼayjjäna. 3 Uzías+ reyejj 16 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 52 maranakaw Jerusalenan reyit apnaqarakïna. Mamapan sutipajj Jecolías satänwa, Jerusalén markatarakïnwa.+ 4 Jupasti kunatï Jehová Dios nayraqatan cheqapäki ukanakwa luräna, kunjamtï Amasías+ tatapajj lurkäna ukhamwa lurarakïna. 5 Zacarías chachan urunakapanjja, Uzías reyejj Diosaruw serviskäna, Zacariasaw juparojj cheqpach Diosar taqe chuyma ajjsarañ yaticharakïna. Uziasajj Jehová Diosar sirvkäna uka tiemponjja, cheqpach Diosajj jupar bendisïnwa.+

6 Uzías reyejj filisteonak+ contra nuwasir sarasajja, Gat,+ Jabné,+ Asdod+ markanakan murallap qʼasjasaw atipjäna. Ukatjja Asdod oraqensa filisteonakan oraqepansa markanak saytʼayarakïna. 7 Filisteonak contra nuwasiñatakisa, Gurbaal lugaran jakapkäna uka arabenak+ contra nuwasiñatakisa, meunim sat jaqenak contra nuwasiñatakisa, cheqpach Diosaw juparojj yanaptʼaskäna. 8 Ammonitanakasti+ Uzías reyirojj impuesto pagañ qalltapjjäna. Tiempompisti reyejj wali chʼamanëjjänwa, wali uñtʼatätapajj Egipto markakamaw purirakïna. 9 Uzías reyejj Jerusalén markan torrenak luräna:+ Esquin Punku jakʼana,+ Valle Punku jakʼana,+ Katjjäsir Columna jakʼana, ukanaksti wali sum saytʼayarakïna. 10 Ukhamarus jupajj torrenakwa wasaran luräna,+ walja uma estanquenak allsurakïna* (jupajj walja uywanakanïtap layku), Sefelá toqensa pampa oraqensa uka pachparak luräna. Uzías reyirojj yapuchañajj wal gustäna, ukatwa jupajj qollunakansa Carmelo toqensa yapuchirinakani uvas yapunakan trabajirinakanïnjja.

11 Uzías reyisti guerran nuwasiñatakejj wali armantat mä ejercitonirakïnwa. Jupanakajj guerran nuwasiriw mistupjjerïna, walja tropanakar jaljatäpjjänwa. Hananías chachan ordenatasti, Jeiel+ secretariompi Maaseya sat pʼeqtʼirimpiw jupanakar jakthapisajj registrapjjarakïna,+ Hananías chachajj reyin mä principepänwa. 12 Nayra awkinakapan familianakap pʼeqtʼapkäna ukanakaw uka guerran nuwasir chʼamani chachanakarojj pʼeqtʼapjjarakïna, jupanakajj 2.600 ukhanïpjjänwa. 13 Jupanakajj pʼeqtʼapkäna uka ejercitonjja, guerrar sarañatak 307.500 wakichtʼat chachanakaw utjäna, uka wali chʼamani ejercitow reyirojj enemigonakapat arjjatäna.+ 14 Uzías reyejj taqpach ejercitorojj escudonakampi, lanzanakampi,+ casconakampi, armaduranakampi,+ flechtʼañ arconakampi ukhamarak qʼorawtʼañatak qalanakampiw+ wakichtʼäna. 15 Ukatjja jupajj guerran nuwasiñatakiw ingenieronakan amuytʼat maquinanak Jerusalén markan luräna. Uka maquinanakajj torrenakana ukhamarak murallanakan esquinanakapan uchatänwa,+ ukanakampiw flechtʼapjjaspäna, jachʼa qalanaksa jaqtʼapjjaspäna. Ukhamatwa jupajj taqe cheqan wali uñtʼatäjjäna, kuna laykutejj Diosaw juparojj yanaptʼäna, wali chʼamanëjjarakïnwa.

16 Ukampis Uzías reyejj wali chʼamanëjjasajja, chuymapajj jankʼakiw jachʼa jachʼa tukjjäna, ukhamatwa jupa pachpa jan walir purtʼasïna. Jupajj Jehová Diosan templopar mantasinsti, incienso loqtañatak altar+ patjjan incienso nakhayasaw Jehová Dios contra juchachasïna. 17 Ukatjja Jehová Diosan Azarías sacerdotepampi mayni jan ajjsartʼiri 80 sacerdotenakampejj jankʼakiw reyin qhepap mantapjjäna. 18 Jupanakajj Uzías reyi contra saytʼasisajj akham sapjjänwa: “¡Uzías, Jehová Diosar incienso nakhayañamajj janiw jumar waktʼktamti!+ Sacerdotenakakiw incienso nakhayapjjañapa, jupanakasti Aarón+ chachat jutirïpjjewa, jupanakarurakiw Diosajj santo jaqenakar tukuyi. Santuariot mistum, jumajj juch lurtajja. Uk luratamatjja, Jehová Diosajj janiw jumar jachʼañchkätamti” sasa.

19 Ukampis Uzías reyejj incienso nakhayañatakiw mä incensario katuskäna, wal colerasirakïna.+ Jupajj sacerdotenakar wali colerat parlaskäna ukhaw lepra usojj parapan uñstäna.+ Sacerdotenakan uñjkataw ukajj Jehová Diosan utapan pasäna, incienso loqtañatak altar ladona. 20 Kunapachatï Azarías sat jilïr sacerdotesa mayni sacerdotenakas jupar uñkatapjjäna ukhajja, ¡lepra usunïtap parapan uñjapjjäna! Ukatwa uka cheqat ratuk irpsupjjäna, jupasti ratukirakiw mistüna, kuna laykutejj Jehová Diosaw jupar castigäna.

21 Uzías reyejj jiwañkamaw lepra usunïskäna, jupasti mä lepra usuni jaqjamaw yaqha utankjjäna.+ Juparojj janirakiw Jehová Diosan utapar sarayjjapjjänti. Ukañkamasti Jotán sat yoqapaw reyin utap* apnaqaskäna, markankir jaqenakarus jupaw juzgarakïna.+

22 Uzías reyin yaqha sarnaqäwinakapajja, qalltat tukuykamajj Amoz chachan yoqapäki uka Isaías+ profetan registratawa. 23 Ukatjja Uzías reyejj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, juparojj nayra awkinakapampiw imtʼjjapjjarakïna, ukampis reyinakankkäna uka sepulturani oraqeruw imtʼjjapjjäna, jupanakan akham sapjjatap layku: “Jupajj lepra usuniwa” sasa. Jupa lantejj Jotán+ sat yoqapaw reyëjjäna.

27 Jotán+ chachajj 25 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 16 maranakaw Jerusalenan reyit apnaqarakïna. Mamapan sutipajj Jerusá satänwa, Sadoc chachan phuchaparakïnwa.+ 2 Jotán reyisti kunatï Jehová Dios nayraqatan cheqapäki ukanakwa luräna, jupasti kunjamtï Uzías tatapajj lurkäna ukhamwa lurarakïna,+ ukampis jupajj janiw Jehová Diosan templopar mantkänti.+ Ukhamarus markankirinakajj jan walinak lurasipkakïnwa. 3 Jupaw Jehová Diosan utapankkäna uka alto punku luräna,+ juparakiw Ofel cheqankir murallan kunayman trabajonak luräna.+ 4 Juparakiw Judá markan qollunakap toqen+ markanak luräna,+ jachʼa perqanakamp muyuntat lugaranakansa+ monte* lugaranakansa torrenak luräna.+ 5 Jotán reyejj ammonitanak contraw guerran nuwasïna,+ jupanakarojj atipjarakïnwa, ukatwa ammonitanakajj uka maran 100 talento metal qollqenakampi,* niya 1.600.000 kilonak* trigompi, 1.300.000 kilonak* cebadampi jupar churapjjäna. Ammonitanakajj payïri maransa kimsïri maransa uka pachparak pagapjjäna.+ 6 Ukhamaw Jotán reyejj chʼamanir tukuskäna, kuna laykutejj Jehová Diosapan thakinakapan sarnaqañatakiw amtäna.

7 Jotán reyin yaqha sarnaqäwinakapasa, guerran nuwasitapasa, luratanakapasa, Judá ukhamarak Israel markanakan Reyinakapat Parlir Libron qellqatawa.+ 8 Jupajj 25 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 16 maranakaw Jerusalén markan reyit apnaqäna.+ 9 Ukatjja Jotán reyejj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, juparojj Davidan Markapa sat markanwa+ nayra awkinakapamp imtʼjjapjjäna. Jupa lantejj Acaz yoqapaw reyëjjäna.+

28 Acaz+ chachajj 20 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 16 maranakaw Jerusalenan reyit apnaqarakïna. Jupajj janiw Jehová Dios nayraqatan kunatï cheqapäkäna uk lurkänti, kunjamtï David nayra awkipajj lurirïkäna ukhama.+ 2 Jan ukasti jupajj Israelan reyinakapjamaw sarnaqäna,+ Baal diosanakar uñtasit idolonakwa metalat lurarakïna.+ 3 Hinón vallens* sacrificionak jewqʼeyäna, yoqall wawanakaparus ninaruw phichantarakïna,+ Jehová Diosajj israelitanakan uñjkat alisnukkäna uka markanakjamaw ajjtaskañanak lurarakïna.+ 4 Alto cheqankir sagrado lugaranakansa,+ jiskʼa qollunakansa, taqe jachʼa qoqanak*+ jakʼansa, sacrificionak loqtaskakïnwa, sacrificionaksa jewqʼeyaskakïnwa.

5 Ukatwa Jehová Diosapajj Siria markan reyipan amparapar jupar katuyjjäna,+ ukhamatwa jupar atipjapjjäna, waljanir katuntasajj Damasco+ markaruw apapjjarakïna. Acaz reyejj Israelan reyipan amparapar katuyatarakïnwa, uka reyiw juparusa markaparus jiwarayäna. 6 Remalías chachan Pécah+ sat yoqapaw Judá markan jan ajjsartʼiri 120.000 chachanakar mä urunak jiwarayäna, jupanakajj nayra awkinakapan Jehová Diosapar apanukupjjatap layku.+ 7 Guerran nuwasiri Zicrí sat efraimita chachajja, reyin Maaseya yoqapampiru, Azricam chachampiru, Elcaná chachampiruw jiwayäna. Azricam chachajj palacio* uñjirïnwa. Elcaná chachajj reyjjarünwa. 8 Ukatjja israelitanakajj jilanakap taypit 200.000 warminakampiru wawanakampiruw Judá markat apasipjjäna, kunanaktï katuntapkäna ukanak waljpun Samaria+ markar apasipjjarakïna.

9 Ukampis Jehová Diosan mä profetapaw ukankaskäna, Oded sutini. Jupaw Samaria markar jutkäna uka ejerciton nayraqatap mistunïna, jupanakarojj akham sarakïnwa: “Nayra awkinakaman Jehová Diosapajj Judá markatak wali coleratänwa, ukatwa jupanakarojj jumanakan amparanakamar katuyapjjtam.+ Jumanakasti wali coleratarakiw alajjpachan istʼasiñapkam jupanakar jiwarayapjjtajja. 10 Jichhasti jumanakajj Judá markankirinakarusa Jerusalén markankirinakarusa, sirvientenakat ukhamarak sirvientanakat serviyasiñ amtasipktajja.+ Ukampis ¿janit jumanakajj Jehová Diosam nayraqatan juchanïpkarakta? 11 Ukhamajj istʼapjjeta, jilanakam taypit katuntat apanipkta ukanakarojj kuttʼayjjapjjam, Jehová Diosajj jumanakatak wali coleratapuniwa” sasa.

12 Ukatwa Efraín tribunkir yaqhep pʼeqtʼirinakajj guerran nuwasiñat kuttʼanipkäna ukanak contra saytʼapjjäna: Jehohanán chachan Azarías sat yoqapa, Mesilemot chachan Berekías yoqapa, Salum chachan Jehizquías yoqapa, Hadlái chachan Amasá yoqapa. 13 Jupanakajj akham sasaw jupanakar sapjjäna: “Katuntanipkta uka jaqenakarojj jan akar apanipjjamti, jumanakatï uka jaqenakar akar apanipjjätajja, juchaniw Jehová Dios nayraqatan uñjasiñäni. Kuntï jumanakajj lurañ amtasipkta ukampejj jukʼamp juchaniw uñjasiñäni, jiwasan juchasajj wali jachʼawa, Israelatakejj wali colerasiñaw utjaraki” sasa. 14 Ukatwa armantat soldadonakajj katuntanipkäna uka jaqenaksa saqueyjanipkäna ukanaksa,+ principenakampir ukhamarak tantachtʼasitäpkäna taqe ukanakampir katuyjjapjjäna. 15 Ukatjja uttʼayatäpkäna uka chachanakaw katuntat apanitäpkäna ukanakar yanaptʼapjjäna, jupanakarakiw qʼalaläpkäna taqe ukanakarojj saqueyjanipkäna ukanakat isinak churapjjäna. Ukhamaw jupanakarojj isthapiyapjjäna, wiskhunak* churapjjäna, manqʼañanaksa umañanaksa churapjjäna, jañchipatakejj aceite churapjjarakïna. Pisi chʼamaninakarusti, asnonakat apasaw jilanakapan ukar Jericó markar apjjapjjäna, palmeranakani markaru. Uka pasatatsti Samaria markaruw kuttʼjjapjjarakïna.

16 Uka tiemponsti Acaz reyejj Asiria markan reyinakaparuw yanap mayïna.+ 17 Ukatjja edomitanakajj mayampirakiw Judá markar mantasin uka marka contra nuwasipjjäna, preso katuntatanaks apasipjjarakïnwa. 18 Filisteonakajj+ ukhamarakiw Judá oraqen Sefelá+ ukhamarak Négueb toqenkir markanakar mä akatjamat mantapjjäna. Ukatjja filisteonakajj Bet-Semes+ markampi, Ayalón+ markampi, Guederot markampi, Socó markampi uka jakʼankir markanakapampi, Timná+ cheqampi uka jakʼankir markanakapampi, Guimzó markampi uka jakʼankir markanakapampi katuntapjjäna, ukanwa jakapjjarakïna. 19 Jehová Diosajj Israel markankir Acaz reyi kawsaw Judá markar jiskʼachäna, kuna laykutejj Acaz reyiw Judá markarojj jan wal sarnaqayäna, ukhamatwa jupanakajj Jehová Dios contrajj jachʼa juchanak lurapjjäna.

20 Asiria markan Tilgat-Pilnéser+ reyipajja, jupar yanaptʼañat sipans antisakiw jupa contrajj jutäna, wal llakisiyarakïna.+ 21 Acaz reyejj Jehová Diosan utapsa, reyin utapsa,*+ principenakan utanakapsa qʼal qʼepsüna, ukhamat Asiria markan reyipar mä regalo churañataki. Ukampis uka luratapajj janiw juparojj kunans yanaptʼkänti. 22 Wali llakitäskäna uka tiemponjja, Acaz reyejj jukʼamp jachʼa juchanak Jehová Dios contrajj luräna. 23 Acaz reyejj jupar atipjapkäna+ uka Damasco markan diosanakapatakiw sacrificionak loqtäna,+ akham sarakïnwa: “Siria markan reyinakapan diosanakapaw jupanakarojj yanaptʼaski. Nayasti uka diosanakaruw sacrificionak loqtäjja, ukhamat jupanakampi yanaptʼayasiñataki”+ sasa. Ukampis jupanakajj juparusa Israel markpacharus jan walin uñjasiyäna. 24 Acaz reyejj kunanakatï cheqpach Diosan utapan serviñatak utjkäna ukanak apthapïna, ukatsti kunanakatï cheqpach Diosan utapan serviñatak utjkäna ukanak jiskʼa jiskʼa tukjäna,+ Jehová Diosan utapan punkunakaps llawintänwa.+ Jerusalén markan callenakapansti, sapa esquinaruw altaranak jupatak lurasïna. 25 Judá oraqenkir taqe markanakansti, yaqha diosanakar sacrificionak jewqʼeyañatakiw alto cheqankir sagrado lugaranak luräna,+ nayra awkinakapan Jehová Diosaparuw chuym ustʼayarakïna.

26 Acaz reyin yaqha sarnaqäwinakapasa taqe kunanaktï qalltat tukuykamajj lurkäna ukanakasa, Judá ukhamarak Israel markanakan Reyinakapat Parlir Libron qellqatawa.+ 27 Ukatjja Acaz reyejj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, Jerusalén markanwa juparojj imtʼjjapjjäna, ukampis janiw Israelan reyinakapan sepulturanakapar imtʼapkänti.+ Jupa lantejj Ezequías yoqapaw reyëjjäna.

29 Ezequiasajj+ 25 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 29 maranakaw Jerusalenan reyit apnaqarakïna. Mamapan sutipajj Abías satänwa, Zacarías+ chachan phuchaparakïnwa. 2 Ezequías reyejj David nayra awkipjamarakiw+ kunatï Jehová Dios nayraqatan cheqapäkäna ukanak luräna.+ 3 Kunapachatï jupajj apnaqañ qalltkäna uka maranjja, nayrïr phajjsinwa Jehová Diosan utapankir punkunakap llawirasajj askichäna.+ 4 Ukatjja Ezequías reyejj sacerdotenakampiru levitanakampiruw apanïna, markat inti jalsu toqenkir plazaruw jupanakarojj tantachtʼarakïna. 5 Jupanakarojj akham sarakïnwa: “Levitanaka, istʼapjjeta. Jumanakajj qʼomachasipjjam,+ nayra awkinakaman Jehová Diosapan utapsa qʼomachapjjarakim, kunatï qʼañüki ukanaksa sagrado lugarat chhaqtayapjjam.+ 6 Jiwasan awkinakasajj Diosar apanukupjjänwa, kunanakatï Jehová Diosas nayraqatan jan walïki ukanakwa lurapjjarakïna.+ Jupanakasti Diosarojj apanukupjjänwa, janirakiw Jehová Diosan tabernaculop toqerus uñtjjapjjänti, juparojj jaytanukupjjänwa.+ 7 Templon pórtico* sat mantañ cheqan punkunakapsa llawintapjjänwa,+ lamparanaksa+ jiwtʼayapjjänwa. Israelan Diosaparojj janiw sagrado lugaran incienso nakhayjjapjjänti,+ janirakiw nakhantayat sacrificionaks loqtjjapjjänti.+ 8 Ukatwa Jehová Diosajj Judá markatakisa Jerusalén markatakis wal colerasïna,+ jan waltʼäwinak jupanakjjar apanirakïna, ukhamat khitinakatï uk uñjapkani, istʼapkarakini ukanakajj wal ajjsarayasipjjañapataki, wal musparapjjañapataki, khuyusipjjañapataki,* kunjamtï jumanakajj pachpa nayranakamamp uñjapkta ukhama.+ 9 Ukham lurapjjatap laykuw nayra awkinakasajj espadampi jiwarayat uñjasipjjäna,+ yoqanakasasa, phuchanakasasa, warminakasas preso katuntat apatäpjjarakïnwa.+ 10 Jichhasti nayajj chuymajanwa Israelan Jehová Diosapamp mä pacto lurañ munta,+ ukhamat jupan wal colerasitapajj jan jiwasjjankañapataki. 11 Nayan markaja, jichhajj janiw kunanaktï lurapjjañamäki ukanak jaytañ* horasäkiti, Jehová Diosaw jumanakarojj jupa nayraqatan saytʼatäpjjañamatak ajllisipjjtam, ukhamat jupar servipjjañamataki,*+ sacrificionakapsa jewqʼeyapjjañamataki”+ sasa.

12 Ukanak istʼasasti levitanakajj trabajiñ qalltapjjäna: cohatitanakatjja,+ Amasái chachan Máhat yoqapa, Azarías chachan Joel yoqapa; meraritanakatjja,+ Abdí chachan Quis yoqapa, Jehalelel chachan Azarías yoqapa; guersonitanakatjja,+ Zimá chachan Joá yoqapa, Joá chachan Edén yoqapa; 13 Elizafán chachan yoqanakapatjja, Simrí chachampi Jeuel chachampi; Asaf+ chachan yoqanakapatjja, Zacarías chachampi Matanías chachampi; 14 Hemán+ chachan yoqanakapatjja, Jehiel chachampi Simeí chachampi; Jedutún+ chachan yoqanakapatjja, Semaya chachampi Uziel chachampi. 15 Ukatjja jupanakajj jilanakaparuw tantachtʼapjjäna, qʼomachasisaw jutapjjarakïna, ukhamat Jehová Diosan utap qʼomachañataki,+ kunjamtï reyejj Jehová Diosan arunakaparjamajj maykäna ukarjama. 16 Sacerdotenakasti Jehová Diosan utap qʼomachañatakiw mantapjjäna, Jehová Diosan templopan taqe kunanakatï qʼañüki ukanak katusajj apsunipjjänwa, Jehová Diosan utapan patioparuw apapjjäna.+ Levitanakasti ukanak katusajj Cedrón sat valleruw apapjjarakïna.+ 17 Ukhamaw jupanakajj nayrïr phajjsin mä uru saraqatarojj templo qʼomachañ qalltapjjäna, kimsaqallqöri urunsti Jehová Diosan pórtico sat mantañ cheqaparuw puripjjarakïna.+ Jupanakasti kimsaqallqo urunakampiw Jehová Diosan utap qʼomachapjjäna, nayrïr phajjsit 16 urunak saraqjjäna ukhaw tukuyjjapjjarakïna. 

18 Ukatsti jupanakajj Ezequías reyin ukar mantasajj akham sapjjarakïnwa: “Nanakajj Jehová Diosan utap taqpach qʼomachapjjta, nakhantayat ofrenda+ loqtañatak altarsa, kunanakatï ukan serviñatakejj wakiski taqe ukanaksa,+ Diosar loqtat tʼantʼa uchañatak messa,+ kunanakatï ukan serviñatak wakiski taqe ukanaksa qʼomachapjjaraktwa. 19 Diosat jitheqtir Acaz reyejj+ reyit apnaqaskäna ukapachajja, kunanakatï templon serviñatakejj wakiskäna ukanak katusajj yaqha cheqaruw apanuküna. Nanakasti ukanak wakichtʼasaw sagrador tukuyapjjta,+ jichhasti Jehová Diosan altarap nayraqatankaskiwa” sasa.

20 Ezequías reyisti wali alwat sartasisajj markan principenakaparuw tantachtʼäna, ukatsti Jehová Diosan utaparuw makatapjjarakïna. 21 Reyin utapankirinakatakisa, santuariotakisa, Judá markatakisa,+ jucha luratat ofrenda loqtañatakejj paqallqo toronakampi, paqallqo orqo ovejanakampi, paqallqo corderonakampi, paqallqo orqo cabranakamp apanipjjäna. Ukatwa reyejj Aarón chachat jutir sacerdotenakarojj Jehová Diosan altarap patjjan ukanak loqtapjjañapatak mayïna. 22 Ukatwa jupanakajj toronak kharinukupjjäna,+ sacerdotenakajj uka wila aptasajj altararuw chʼallsupjjarakïna.+ Ukatjja orqo ovejanak kharinukupjjäna, wilapsti altar patjjaruw chʼallsupjjarakïna, ukatsti corderonak kharinukusajj altar patjjaruw wilap chʼallsupjjarakïna. 23 Jucha luratat ofrenda loqtañatak orqo cabranakjja, reyi nayraqatampiru tantachatäkäna uka jaqenak nayraqatampiruw apapjjäna, ukatjja sacerdotenakajj uka orqo cabranakaruw loqjjatapjjäna. 24 Ukatsti sacerdotenakajj uka orqo cabranak kharinukusajj jucha luratat ofrendjam loqtapjjäna, wilanakapsti altar patjjaruw uchapjjarakïna, ukhamat taqpach Israel markan juchanakap qʼomachañataki, reyiw nakhantayat ofrendsa jucha luratat ofrendsa taqe Israel markpachat loqtasiñapatak mayïna.

25 Ukañkamasti reyejj levitanakaruw Jehová Diosan utapar uchäna, jupanakajj platillonakani, cuerdan instrumentonakani, arpanakanïpjjänwa,+ kunjamtï Davidasa,+ reyitak visionanak uñjiri Gad+ chachasa, Natán+ profetas maykän ukhama, Jehová Diosaw ukham lurasiñapatakejj profetanakap taypi mayïna. 26 Ukatwa levitanakajj Davidan music tukañ instrumentonakapamp ukan saytʼatäsipkäna, sacerdotenakajj trompetanakampiraki.+

27 Ukatjja Ezequías reyejj altar patjjan nakhantayat sacrificio loqtasiñapatakiw mayïna.+ Kunapachatï nakhantayat ofrenda loqtañ qalltasipkäna ukhaw Jehová Diosatak cancionajj qalltäna, Israelan David reyipan music tukañ instrumentonakapamp kunaw tuktʼasïna, trompetanakas ukhamaraki. 28 Cancionajj cantaskäna ukhasa trompetanakajj tuktʼaskäna ukhasa, ukan tantachtʼatanakajj taqpachaniw altʼasipjjäna. Nakhantayat ofrendan tukusiñapkamaw jupanakajj ukhamäsipkäna. 29 Ofrenda loqtañ tukuyjjapjjäna ukhajja, reyisa jupampïpkäna taqe ukanakas jankʼakiw oraqer puriñkam altʼasipjjäna. 30 Ukatsti Ezequías reyimpi principenakampejja, Davidana+ ukhamarak visionanak uñjiri Asaf+ chachan salmonakapampi Jehová Diosar alabapjjañapatakiw levitanakar mayipjjäna. Ukatwa jupanakajj wali kusisita alabanzanak cantapjjäna, oraqer puriñkamaw altʼasipjjarakïna.

31 Ukatjja Ezequías reyejj akham sänwa: “Niyakejjay jumanakajj Jehová Diosatak yaqhachatäpjjstajja, Jehová Diosan utapar jutapjjam, sacrificionaksa yuspärañatak ofrendanaksa apanipjjarakim” sasa. Ukatwa tantachtʼat taqe jaqenakajj sacrificionaksa yuspärañatak ofrendanaksa apaniñ qalltapjjäna, khitinakatï chuymapat churañ munapkäna ukanakajj nakhantayat ofrendanak apanipjjarakïna.+ 32 Tantachtʼat jaqenakasti 70 vacanakampi, 100 orqo ovejanakampi, 200 corderonakampi nakhantayat ofrendanak apanipjjäna. Taqe ukanakajj Jehová Diosatak nakhantayat ofrendänwa.+ 33 Yaqha sacrificionakasti 600 vacanakampi 3.000 ovejanakampirakïnwa. 34 Ukampis nakhantayat ofrendanakat apanipkäna uka animalanak kharsuñatakejja, janiw walja sacerdotenakajj utjkänti. Ukatwa levita jilanakapajj lurañanak tukuyasiñapkama ukhamarak sacerdotenakan qʼomachasiñapkam+ jupanakar yanaptʼapjjäna,+ kuna laykutejj levitanakaw sacerdotenakat sipansa wali amuyumpi* qʼomachasipjjerïna. 35 Nakhantayat ofrendanakas waljapunïnwa,+ sumankañ sacrificionakan likʼinakapasa,+ nakhantayat ofrendanakatak+ vino ofrendanakas waljapunirakïnwa. Ukhamaw Jehová Diosan utapan serviñajj mayamp uttʼayasïna.* 36 Ukatwa kunanaktï cheqpach Diosajj markapatak lurkäna+ ukanak uñjasajj Ezequías reyisa markpachas wal kusisipjjäna, taqe ukanakajj mä akatjamat pasatap layku.

30 Ezequías reyejj taqe Israelampiru taqe Judá markampiruw mä yatiyäwi apayäna,+ Efraín triburus Manasés+ triburus cartanak qellqarakïna, ukhamat Jerusalén markar Jehová Diosan utapar jutasin Israelan Jehová Diosapan Pascuap amtañataki.+ 2 Ukampis reyisa, principenakapasa, Jerusalén markan tantachtʼatäpkäna taqe uka jaqenakas payïri phajjsinwa Pascua fiesta fiestachañ amtapjjäna,+ 3 kuna laykutejj janiw sacerdotenakajj taqeni qʼomachasipkänti+ ni markankirinakas Jerusalenan tantachtʼatäpkänti, ukatwa jupanakajj nayrïr phajjsin jan amtapkänti.+ 4 Ukham lurañajj reyitakisa tantachtʼat taqe jaqenakatakis walikirakïnwa. 5 Ukatwa jupanakajj taqe Israel markan mä yatiyäwi yatiyasiñapatak amtapjjäna Beer-Seba cheqat Dan+ oraqkama, ukhamat markankirinakajj jutasin Israelan Jehová Diosapan Pascuap Jerusalén markan amtapjjañapataki. Uka nayrasti jupanakajj janiw kunatï qellqatäki ukarjamajj taqeni mä wawaki Pascua amtapkänti.+

6 Ukatsti carta apirinakajj* taqe Israel markampir taqe Judá markampir sarasaw reyimpin principenakapampin cartanakap reyin mayitaparjam apapjjäna, akham sasa: “Israel markankirinaka, Abrahanampin Isaacampin Israelampin Jehová Diosapar kuttʼjjapjjam, ukhamat jupajj Asiria markan reyinakapat escapanipki uka jiltʼirinakan ukar kuttʼanjjañapataki.+ 7 Jan jumanakajj nayra awkinakaman Jehová Diosapar apanukupjjamti, kunjamtï nayra awkinakamas jilanakamas lurapkäna ukhama, ukatwa Diosajj jupanakjjar jan waltʼäwinak apanïna, ukhamat khitinakatï uk uñjapkani istʼapkani ukanakajj wal ajjsarayasipjjañapataki, kunjamtï jumanak pachpa uñjapkta ukhama.+ 8 Jichhasti jan jumanakajj nayra awkinakamjam jan istʼasiri tukupjjamti.+ Jehová Diosar katuyasipjjam, wiñayatak qʼomachki uka santuariopar jutapjjarakim,+ Jehová Diosamar servipjjam, ukhamat Diosan wal colerasitapajj jan jumanakjjankañapataki.+ 9 Jumanakajj Jehová Diosar kuttʼanjjapjjäta ukapachajja, khitinakatï jilanakamaru yoqanakamaru katuntapki ukanakajj jupanakat khuyaptʼayasipjjatapwa uñachtʼayapjjani,+ aka oraqer kuttʼanjjapjjañapsa janiw jarkʼapkaniti,+ jumanakan Jehová Diosamajj sinttʼasiriwa khuyaptʼayasirirakiwa,+ jumanakatï jupar kuttʼjjapjjätajja jupajj katoqapjjarakïtamwa”+ sasa.

10 Ukatwa carta apirinakajj* taqe Efraín oraqeru Manasés+ oraqeru markat marka sarapjjäna, jupanakajj Zabulón oraqkamaw puripjjäna, ukampis jaqenakajj jupanakat larusipjjänwa, burlasipjjarakïnwa.+ 11 Ukampis Aser oraqenkiri, Manasés oraqenkiri, Zabulón oraqenkir yaqhep jaqenakajj humillasisaw Jerusalén markar jutapjjäna.+ 12 Cheqpach Diosan bendicionapajj Judá markampïskarakïnwa, jupanakajj kuntï reyisa principenakasa Jehová Diosan aruparjam mayipkäna uk mä wawakiw* phoqapjjäna.

13 Jerusalén markanjja walja jaqenakaw tantachasipjjäna, waljanipuniw tantachasipjjäna, ukhamat payïri phajjsin+ Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiesta amtañataki.+ 14 Jupanakasti sartasisaw Jerusalén markan utjkäna uka falso diosanakan altaranakap chhaqtayapjjäna,+ ukatjja incienso loqtañatak altaranak+ katusajj Cedrón valleruw jaqontapjjarakïna. 15 Ukatjja payïri phajjsin 14 urunak saraqataruw Pascua sacrificio kharinukupjjäna. Sacerdotenakampi levitanakampejj phenqʼachataw uñjasipjjäna, ukatwa jupanakajj qʼomachasisajj nakhantayat ofrendanak Jehová Diosan utapar apanipjjäna. 16 Cheqpach Diosan serviripäkäna uka Moisesan Leyiparjamajja, jupanakajj lugaranakapanwa saytʼasipjjäna. Ukatsti sacerdotenakajj levitanakat katoqapkäna uka wilampiw altar patjjar chʼallsupjjäna.+ 17 Tantachtʼatäpkäna ukanak taypinjja, waljaniw jan qʼomachasitäpkänti. Levitanakaw jan qʼomachasitäpkäna ukanakatakejj Pascua sacrificionak kharinukuñatak encargatäpjjäna, ukhamat jupanakarojj Jehová Diosatak qʼomachañataki.+ 18 Jaqenakatjja waljaniw jan qʼomachasitäpkänti, jukʼampis Efraín, Manasés,+ Isacar, Zabulón oraqenkirinakaw jan qʼomachasitäpkänti, ukhampachas Pascua manqʼapjjänwa, ukham lurasajj janiw qellqatarjam phoqapkänti. Ukampis Ezequías reyiw jupanakatak oración luräna, akham sasa: “Jehová Diosajj suma Diosawa,+ jupajj perdonaniw 19 taqe khitinakatï cheqpach Diosar serviñatak chuymap wakichki ukanakarojja,+ jupasti nayra awkinakapan Jehová Diosapawa, jupanakajj janis kunatï sagradöki ukatak qʼomachasitäpkpan ukasa”+ sasa. 20 Jehová Diosasti Ezequías reyirojj istʼänwa, markarojj perdonarakïnwa.*

21 Ukhamaw Jerusalén markankapkäna uka israelitanakajj wali kusisita+ paqallqo urunak Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiesta amtapjjäna,+ levitanakampi sacerdotenakampejj sapüruw Jehová Diosar alabapjjäna, wali jachʼatwa music tukañ instrumentonakap Jehová Diosatak tukapjjarakïna.+ 22 Ukhamarus Ezequías reyejj Jehová Diosar wali amuyump servipkäna taqe uka levitanakaruw parläna, chʼamañchtʼarakïnwa.* Jupanakasti paqallq urunakaw uka fiestan manqʼapjjäna,+ nayra awkinakapan Jehová Diosapar sumankañ sacrificionak loqtasa,+ yuspärasaraki.

23 Ukatjja tantachtʼat taqe jaqenakaw uka fiesta paqallqo urunakampi fiestachañ amtapjjäna, ukatwa jupanakajj wali kusisita paqallqo urunakampi uka fiesta fiestachapjjäna.+ 24 Judá markan Ezequías reyipajj tantachatäpkäna ukanakatakejj 1.000 toronakampi 7.000 ovejanakampi churäna, principenakasti 1.000 toronakampi 10.000 ovejanakampwa+ tantachatäpkäna ukanakatak churapjjarakïna. Sacerdotenakajj waljanipuniw qʼomachasisipkäna.+ 25 Tantachasipkäna taqe uka Judá markankirinakasa, sacerdotenakasa, levitanakasa, Israel markat jutapkäna taqe uka tantachtʼasitanakasa,+ Israel oraqet jutapkäna taqe uka extranjeronakasa,+ Judá markan jakirinakasa walpun kusisipjjarakïna. 26 Jerusalén markanjja wali kusisiñaw utjäna, Israelan David reyipan Salomón yoqapan urunakapat aksarojj janipuniw Jerusalén markan ukhamajj paskänti.+ 27 Ukatjja levita sacerdotenakajj saytʼasisaw markar bendisipjjäna.+ Diosasti jupanakarojj istʼänwa, oracionanakapajj alajjpachkamaw purirakïna, Diosan sagrado utjäwipkama.

31 Uka fiesta tukuyasasti, ukankir taqe israelitanakajj Judá oraqenkir markanakaruw sarapjjäna, ukhamatwa taqe Judá oraqensa Benjamín oraqensa sagrado columnanak+ qʼal tʼunjapjjäna, sagrado postenaks+ khuchurapjjänwa, alto cheqankir sagrado lugaranaksa+ altaranaksa+ qʼal tʼunthapipjjarakïna, Efraín oraqensa Manasés+ oraqensa uka pachparak lurapjjäna, taqe ukanak qʼal tʼunjañkama. Ukatsti taqe israelitanakajj utanakaparuw kuttʼjjapjjäna, kawkjantï jakapkäna uka markanakaparu.

2 Ukatsti Ezequías reyejj sapa gruponakaparjamaw sacerdotenakarus levitanakarus grup grupo jaljäna,+ sapa maynis kunjamtï sacerdotenakas levitanakas servipjjañapäki ukarjam servipjjañapataki.+ Jupanakaw nakhantayat ofrendanaksa sumankañ sacrificionaksa loqtapjjäna, Jehová Diosan pationakapan*+ utjkäna uka punkunakans servipjjäna, Diosarus yuspärapjjäna, jachʼañchapjjarakïna. 3 Kunatï reyin utjkäna ukanakatjja, mä partew nakhantayat ofrendanakatak churasïna,+ alwampi jaypʼumpi loqtaski uka nakhantayat ofrendanakamppacha.+ Sabadonakataki,+ machaq phajjsinakataki*+ ukhamarak fiestanakataki+ nakhantayat ofrendanakas churatarakïnwa, kunjamtï Jehová Diosan Leyipan qellqatäki ukarjama.

4 Ukatjja Jerusalenan jakirinakarojj qhawqhatï sacerdotenakarus levitanakarus+ churasiñapäki uk churapjjañapatakiw reyejj mayïna, ukhamat jupanakajj kunatï Jehová Diosan leyipan qellqatäki ukarjampun lurapjjañapataki. 5 Reyin mayitapjjarusti, jankʼakiw israelitanakajj nayrïr grano achunakapatsa, machaq vinsa, aceitsa,+ miskʼsa, kunanakatï oraqen achki taqe ukanaks+ waljpun apanipjjäna. Israelitanakajj waljpun taqe ukanakat diezmo apanipjjäna.+ 6 Judá oraqen markanakapan jakapkäna uka Judá ukhamarak Israel markanakankirinakajja, ukhamarakiw vacanakapatsa ovejanakapatsa diezmo apanipjjäna, kunanakatï Jehová Diosapatak sagrador tukuyatäkäna ukanakats ukhamarak diezmo apanipjjäna.+ Jupanakajj apanisaw walja montonanak montontʼapjjäna. 7 Kimsïri phajjsinsti+ jupanakajj kunanaktï churapkäna ukanak walja montonanak montontʼapjjäna, paqallqöri phajjsinsti+ tukuyjjapjjarakïnwa. 8 Kunapachatï Ezequías reyisa principenakasa jutasin uka montonanak uñjapjjäna ukhajja, Jehová Diosaruw jachʼañchapjjäna, Israel markaparus bendisipjjarakïnwa.

9 Ukatsti Ezequías reyejj sacerdotenakampir levitanakampiruw uka montonanakjjat jisktʼäna. 10 Ukatwa Sadoc chachan utapankir Azarías jilïr sacerdotejj jupar akham säna: “Jehová Diosan utapar contribucionanak apaniñ qalltapki ukapachatjja,+ jaqenakajj sistʼasiñkamaw manqʼaski, jiltʼas waljapuniwa, Jehová Diosaw markapar bendisi, jichhajj taqe akanakaw jiltʼaskaraki”+ sasa.

11 Uk satasti Ezequías reyejj Jehová Diosan utapan imañ utanak*+ wakichapjjañapatakiw jupanakar mayïna, ukatwa ukanak wakichapjjäna. 12 Jupanakajj jan jaytasaw contribucionanaksa, diezmonaksa,+ kunanakatï sagradöki ukanaksa apanipjjäna. Conanías sat levita chachaw taqe ukanakat encargatänjja, Simeí jilapajj jupjjarurakïnwa. 13 Jehiel, Azazías, Náhat, Asahel, Jerimot, Jozabad, Eliel, Ismakías, Máhat, Benaya sat chachanakajj Conanías chachampin Simeí jilapampin yanapirinakapjam uttʼayatäpjjänwa, Ezequías reyin mayitaparjama. Azarías chachasti cheqpach Diosan utap uñjirirakïnwa. 14 Imná chachan Coré yoqapäki, inti jalsu toqen+ porterökaraki uka levita chachajja, cheqpach Diosankki uka voluntadat churat ofrendanakat+ encargatäna, juparakiw kunanaktï Jehová Diosatak+ apanipkäna ukanaksa kunanakatï wali sagradöki ukanaksa lakinoqäna.+ 15 Coré chachajj Edén, Miniamín, Jesúa, Semaya, Amarías, Secanías sat chachanakaruw sacerdotenakan markanakapan+ pʼeqtʼäna. Jupanakajj confiykañ cargonïpjjänwa, ukhamat sapa gruponkir jilanakaparojj jilïrïskpansa sullkäskpansa, mä igualak uka contribucionanak lakinoqapjjañapataki.+ 16 Jehová Diosan utapan serviñatak sapür jutapkäna uka chachanakarusa, khitinakatï gruponakapan lurañanakap phoqapkäna ukanakarusa, kimsa maranit alayaru wawanakaparus churapjjarakïnwa, jupanakajj taqeniw familianakapan listaparjam registratäpjjäna.

17 Sacerdotenakasa 20 maranit alayaru levitanakasa,+ familianakapan listapanwa nayra awkinakapan familiaparjama+ ukhamarak kunanaktï gruponakapan lurapkäna ukarjam registratäpjjäna.+ 18 Familianakapan listapanjja, taqe wawanakapasa, warminakapasa, yoqanakapasa, phuchanakapasa registratäpjjänwa, cheqas levitanakajj taqe familianakapamp registratäpjjänwa. (Kuna laykutejj confiykaña cargonïsaw jupanakajj sagrado lurañanakap phoqañatakejj qʼomachasipjjäna). 19 Aarón chachat jutirinakasa, markanakapar muytkäna uka pastoni oraqenakan jakir sacerdotenakas registratäpjjarakïnwa.+ Taqe markanakansti, mä qhawqha chachanakaruw ajllisïna, ukhamat sacerdotenakarusa khitinakatï levitanakan familianakapan listapankkäna ukanakarus manqʼa lakirapjjañapataki.

20 Ezequías reyejj taqe Judá markanwa uk luräna. Jupasti kunatï sumäki cheqapäkaraki ukwa Jehová Dios nayraqatan luräna, janirakiw Diosar apanukkänti. 21 Ezequías reyejj taqe kunanaktï Diosar serviñatak lurkäna ukanak taqe chuymaw luräna, cheqpach Diosan utapan serviñäpasa+ jan ukajj Leyimpi mandamientompi phoqañäpasa, ukham luratapajj sumarupuniw saräna.

32 Ezequías reyin taqe ukanak wali sum phoqatap qhepatjja,+ Asiria markan Senaquerib reyipaw jutasin Judá oraqer mantäna. Jupasti jachʼa perqanakamp muyuntat markanaksa muyuntarakïnwa, chʼamamp mantasaw uka markanak katuntañ munäna.+

2 Kunapachatï Ezequías reyejj Senaquerib reyin jutatapsa Jerusalén marka contra guerran nuwasiñ munatapsa amuyäna ukhajja, 3 principenakapampiru guerran nuwasir jaqenakapampir jisktʼasajj marka anqäjjankir uma jalsunak tapantañ amtäna,+ jupanakasti juparojj walikiwa sapjjarakïnwa. 4 Walja jaqenakaruw tantachtʼasïna, jupanakaw taqe uma jalsunaksa uka oraqen jalir umsa tapantapjjäna, akham sapjjarakïnwa: “¿Kunatarak Asiria markan reyinakapajj akar jutasin walja uma katupjjanisti?” sasa.

5 Ukatjja Ezequías reyejj jan payachasisaw trabajonak luraskakïna, allinukutäkäna uka perq wasitat saytʼayäna, uka patjjarusti torrenak lurarakïna, anqa toqerusti yaqha murallamp saytʼayarakïna. Davidan Markapa sat markan utjkäna uka Montículo*+ sat lugarsa askichänwa, walja armanakampi* escudonakamp lurarakïna. 6 Ukatsti markjjarojj ejército pʼeqtʼirinak uttʼayäna, jupanakarojj markan punkup jakʼankir plazaruw tantachtʼäna, akham sasaw chʼamañchtʼarakïna:* 7 “Jan aynachtʼapjjamti, chʼaman saytʼasipjjam. Asiria markan reyip kawsas jupampïpki uka jaqenak kawsas jan ajjsarapjjamti ni sustjasipjjamsa,+ jupanak toqet saytʼasirinakat sipansa jiwas toqet saytʼasirinakaw jukʼampejja.+ 8 Jupajj jaqen chʼamaparukiw confiyasi,* ukampis Jehová Diosaw jiwasampïski, jupaw yanaptʼistani, juparakiw jiwas toqet guerran nuwasini”+ sasa. Ukatsti markankirinakajj Judá markan Ezequías reyin arunakapampejj chʼamañchtʼatäpjjänwa.+

9 Ukanak qhepatjja, Asiria markan Senaquerib reyipajj taqe soldadonakapampiw* Lakís+ markankaskäna, ukapachaw jupajj Jerusalén markarusa, Judá markan Ezequías reyipan ukarusa, Jerusalén+ markankapkäna taqe uka Judá markankirinakarus servirinakap khitäna, akham sanipjjañapataki:

10 “Asiria markan Senaquerib reyipajj akham siwa: ‘¿Jerusalén markan muyuntatpachas kunar confiyasisas ukankasipkakta?+ 11 “Jehová Diosaw Asiria markan reyipat salvistani”+ sasajj ¿janit Ezequías reyejj engañasipktamjja, ukhamat manqʼatjam umatjam jiwarapjjañamataki? 12 ¿Janit pachpa Ezequiasajj jumanakan Diosaman* alto cheqankir sagrado lugaranakapsa+ altaranakapsa+ chhaqtaykänjja? ¿Janit jupajj Judá markarus Jerusalén markarus “jumanakajj mä altar nayraqataruw altʼasipjjañama, uka patjjanwa sacrificionaks jewqʼeyapjjañama”+ sasin siskänjja? 13 Nayasa nayra awkinakajas yaqha markanakarojj kunsa lurapjjta ukanak ¿janit jumanakajj yatipkta?+ ¿Yaqha markanakan diosanakapajj markanakaparojj nayan amparajat salviti?+ 14 Nayra awkinakajajj qʼal tukjapkäna uka markanakan diosanakapat ¿kawkïr diosas markaparojj amparajat salvi, ukhamat jumanakan Diosamajj amparajat jumanakar salvañapataki?+ 15 Ukhamajj ¡jan jumanakajj Ezequiasamp engañayasipjjamti ni suma arunakapampis apayasipjjamti!+ Jupar jan confiyasipjjamti,* janiw ni mä reinon* diosapasa ni mä markan diosapas markaparojj amparajatsa nayra awkinakajan amparapatsa salvkiti. Cheqas ¡janiw jumanakan Diosamas amparajat salvapkiristamti!’+ sasa”.

16 Senaquerib reyin servirinakapajj jukʼampiw cheqpach Jehová Dios contras Ezequías servirip contras parlapjjäna. 17 Senaquerib reyejj Israelan Jehová Diosapar jiskʼachañatakisa+ jupa contra parlañatakisa cartanak qellqarakïna,+ akham sasa: “Kunjamtï yaqha markanakan diosanakapajj markaparu amparajat jan salvapkejja,+ ukhamarakiw Ezequiasan Diosapajj markapar amparajat jan salvkaniti” sasa. 18 Jupanakasti murall patjjankasipkäna uka Jerusalenankir jaqenakarojj wali jachʼatwa judionakan arupat* arnaqapjjäna, jupanakar ajjsarayañataki wal sustjañataki, ukhamat marka katuntañataki.+ 19 Jupanakajj Jerusalenan Diosap contraw parlapjjäna, kunjamtï oraqenkir markanakan diosanakap contrajj parlapkän ukhama, uka diosanakajj jaqenakan amparapamp luratakiwa. 20 Ukampis Ezequías reyisa Amoz chachan Isaías+ profeta yoqapasa uka toqet oración lurasipkakïnwa, alajjpachankir Diosarus yanaptʼayasiñatak artʼasisipkakïnwa.+

21 Ukatjja Jehová Diosajj mä angelaruw khitäna, uka angelaw Asiria markan campamentopan utjkäna uka guerran nuwasir chʼamani jaqenakarusa,+ jilïrinakarusa, pʼeqtʼirinakarus jiwarayäna, reyejj pachpa markaparuw wali jiskʼachat kuttʼjjäna. Uka qhepatjja jupajj diosapan temploparuw mantäna, ukanjja pachpa yoqanakapat mä qhawqhaniw espadamp jupar jiwayapjjäna.+ 22 Ukhamaw Jehová Diosajj Ezequías reyirusa Jerusalén markan jakirinakarus Asiria markan Senaquerib reyipan amparapat salväna, taqe yaqha jaqenakan amparanakapats salvarakïnwa, jupanak jakʼankir taqe enemigonakapats samarañ churäna. 23 Ukatsti waljaniw Jerusalén markan Jehová Diosatakejj regalonak apanirapipjjäna, Judá markan Ezequías reyipatakejj kunatï sumäki ukanak apanirapipjjarakïna.+ Uka qhepatsti Ezequías reyejj yaqha markanakampejj wali respetatäjjarakïnwa.

24 Uka urunakanjja Ezequías reyiw usuntäna, niya jiwirjamarakïnwa. Ukatsti jupajj Jehová Diosaruw mä oración luräna.+ Diosasti juparojj jaysänwa, mä señal churarakïna.+ 25 Ukampis suma uñjatäsajj janiw Ezequías reyejj yuspärasir chuymanïkänti, chuymapajj jachʼa jachʼaw tukjjäna, ukhamatwa jupa contrasa, Judá contrasa, Jerusalén contrasa Diosan colerasiñap apanïna. 26 Ukampis Ezequiasajj jachʼa jachʼa tukuri chuymanïtapat humillasïnwa,+ jupasa Jerusalén markankirinakasa humillasipjjarakïnwa. Ukatwa Jehová Diosan colerasiñapajj Ezequías reyin urunakapan jupanakjjar jan jutkänti.+

27 Ezequiasajj wali qamirëjjänwa, wali jachʼañchatarakïnwa,+ jupatakejj imañ utanak lurasïna,+ ukhamat ukanakarojj qollqempi, qorimpi, suma qalanakampi, bálsamo sat aceitempi, escudonakampi ukhamarak kunanakatï munkañäki taqe ukanakamp imasiñataki. 28 Granonakampi, machaq vinompi, aceitempi imañatakejj imañ cheqanak jupajj lurarakïna, taqe kasta uywanakapatakejj uyunak lurarapïna, ovejanakatakis yaqha uyunak lurarakïna. 29 Jupatakejj markanak saytʼayasïna, vacanaksa, ovejanaksa, tam tama animalanaksa waljpun katüna. Diosaw juparojj walja utjirinak churäna. 30 Ezequías reyejj amsta toqenkkäna uka Guihon+ sat uma jalsun umapwa chaktʼäna,+ ukatsti aynach toqeruw irpanuküna, inti jalanta toqeru, Davidan Markaparu.+ Ezequías reyin taqe luratanakapajj sumarupuniw saräna. 31 Ukampis kunapachatï Babilonia markan principenakapajj jupanak lanti parlanipjjañapatak chachanak Ezequías reyin ukar khitapjjäna ukhajja, cheqpach Diosajj jupar sapak jaytasaw yantʼäna,+ ukhamat taqe kunatï chuymapan utjkäna uk yatiñataki.+ Uka chachanakajj kuna señalatï+ markan paskäna+ uka toqet jisktʼañatakiw sarapjjäna.

32 Ezequías reyin yaqha sarnaqäwinakapasa munasiñat jan jaytjasirïtapat lurkäna ukanakasa,+ Amoz chachan Isaías profeta yoqapan visionapat+ qellqatäki ukan registratawa, ukasti Judá ukhamarak Israel markanakan Reyinakapat Parlir Libron qellqatarakiwa.+ 33 Ukatjja Ezequías reyejj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, juparusti Davidan yoqanakapan sepulturapar makatki uka parkiruw imtʼjjapjjarakïna.+ Jupajj jiwjjäna ukhajja, taqe Judá markankirinakasa Jerusalén markan jakirinakas jachʼañchapjjänwa. Jupa lantejj Manasés yoqapaw reyëjjäna.

33 Manasés+ chachajj 12 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 55 maranakaw Jerusalenan reyit apnaqarakïna.+

2 Manasés reyejj kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïkäna ukanak luräna, kawkïr markanaktï Jehová Diosajj israelitanakan uñjkat alisnukkäna uka markanakjamaw Manasés reyejj ajjtaskañanak lurarakïna.+ 3 Ezequías tatapajj alto cheqankir sagrado lugaranak tʼunthapkäna uka lugaranakjja, wasitat jupajj saytʼayäna.+ Juparakiw Baal diosanakatak altaranaksa saytʼayäna, sagrado postenaksa luräna. Ukatjja alajjpachankir taqe ejercitonak nayraqatanwa jupajj altʼasïna, ukanakaruw servirakïna.+ 4 Jehová Diosan utapansa altaranak lurarakïna,+ Jehová Diosajj uka utapatjja akham sänwa: “Sutijajj wiñayatakiw Jerusalén markankani”+ sasa. 5 Manasés reyejj alajjpachankir taqe ejercitonakatakiw Jehová Diosan utapan utjkäna uka pä pation altaranak luräna.+ 6 Pachpa yoqall wawanakaparus Hinón+ vallenwa* ninar phichantäna.+ Jupajj magianak lurañampiru,+ yatirinakan luräwinakap lurañampiru ukhamarak layqasiñampiruw uchasïna, ukatsti jiwatanakamp parlirinakampi yatirinakampi uttʼayarakïna.+ Jehová Diosan chuymap ustʼayañatakejj kunatï jan walïkäna ukanak sintpun luräna.

7 Jupajj lurkäna uka idolorojj cheqpach Diosan utaparuw uchäna,+ uka utatjja Diosajj akham sasaw Davidampiru Salomón yoqapampirojj säna: “Aka utansa Israelan taqe tribunakapat ajlliskta uka Jerusalén markansa, jaya tiempotakiw sutij uchäjja.+ 8 Jupanakatejj Moisés servirijajj phoqapjjañapatak churkäna uka Ley taqpach phoqapjjani, mä arunjja leyinaksa kunanaktï nayajj Juezjam amtkta ukanaks phoqapjjani, cheqas mayitajarjam taqpach phoqapjjani ukhajja, janipuniw Israel markarojj nayra awkinakapar churkta uka oraqet mayamp alisnukkäti” sasa. 9 Manasés reyejj jan wali thakir irpasaw Judá markan jakirinakarus Jerusalenan jakirinakarus saranukuyaskäna, Jehová Diosajj israelitanakan uñjkat tukjkäna uka yaqha markanakat sipansa, Manasés kawsajj jukʼamp jan walinakwa israelitanakajj lurapjjäna.+

10 Jehová Diosajj Manasés reyirusa markaparus arjjayaskakïnwa, ukampis jupanakajj janiw istʼapkänti.+ 11 Ukatwa Jehová Diosajj Asiria markan reyipan ejerciton pʼeqtʼirinakapar jupanak contra saytʼayäna, jupanakasti Manasés reyirojj ganchonakampiw* katuntapjjäna, ukatsti cobret lurat pä cadenanakamp chinuntasaw Babilonia markar apjjapjjarakïna. 12 Wal tʼaqesisajja, Jehová Diosaparuw jupajj walpun ruwtʼasïna, nayra awkinakapan Diosap nayraqatansa humillasirakïnwa. 13 Jupasti Diosarojj oración luraskakïnwa. Diosajj ukham mayisitapat sinttʼasïnwa, wal ruwtʼasitaparojj jaysarakïnwa, Jerusalén markan reyit apnaqañsa kuttʼayjjarakïnwa.+ Ukhamatwa Manasés reyejj Jehová Diosan cheqpach Diosätap amuyäna.+

14 Uka qhepatsti Manasés reyejj Davidan Markapa+ sat marka anqäjjarojj mä muralla saytʼayäna, Guihon uma jalsut inti jalanta toqeru,+ ukasti valle toqenkiwa. Uka murallajj Chawlla Punku+ sat cheqakamaw purïna, uka cheqatsti marka muytarakïna Ofel lugarar puriñkama.+ Ukhamarus Judá oraqenkir jachʼa perqanakamp muyuntat taqe markanakanjja, ejército pʼeqtʼirinak uttʼayäna. 15 Ukatsti jupajj yaqha markankir diosanaksa Jehová Diosan utapankkäna uka idolsa chhaqtayänwa,+ Jehová Diosan utapajj kawkja qollunkkäntï uka qollun lurkäna taqe uka altaranaksa+ Jerusalén markan lurkäna taqe uka altaranaksa chhaqtayarakïnwa, marka anqäjjar jaqtanipjjañapatakiw ordenarakïna. 16 Jehová Diosan altarapsa askicharakïnwa,+ uka altaranwa sumankañ sacrificionaksa+ yuspärañatak sacrificionaksa loqtarakïna,+ Judá markarus Israelan Jehová Diosapar servipjjañapatakiw mayirakïna. 17 Ukhampachas markankirinakajj alto cheqankir sagrado lugaranakan sacrificionak loqtasipkakïnwa, ukampis Jehová Diosaparukiw sacrificionak loqtapjjäna.

18 Manasés reyin yaqha sarnaqäwinakapasa, Diosapar oración luratapasa, Israelan Jehová Diosapan sutipjjar jupar parlapkäna uka visionanak uñjiri chachanakan arunakapasa, Israelan reyinakapan sarnaqäwinakapat parlki uka libron qellqatawa. 19 Jupan oracionapasa,+ kunjamsa wal ruwtʼasitaparojj jaysasïna ukasa, taqe jucha luratanakapasa, Diosar jan istʼatapasa,+ janïr humillaskasajj kawkinsa alto cheqankir sagrado lugaranaksa+ sagrado postenaksa idolonaksa luräna ukanakasa, visionanak uñjapkäna uka jaqenakapan qellqatanakapan qellqatawa. 20 Ukatjja Manasés reyejj nayra awkinakapampiw samartʼjjäna, utap jakʼaruw imtʼjjapjjarakïna. Jupa lantejj Amón yoqapaw reyëjjäna.+

21 Amón+ chachajj 22 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, pä maraw Jerusalén markan reyit apnaqarakïna.+ 22 Amón reyejj Manasés tatapjamarakiw kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïkäna ukanak luraskakïna.+ Ukatjja kawkïr idolonaktï Manasés tatapajj lurkäna ukanakaruw sacrificionak loqtäna,+ uka idolonakaruw servirakïna. 23 Ukampis jupajj janiw Jehová Dios nayraqatan humillaskänti,+ kunjamtï Manasés tatapajj humillaskäna ukhama,+ antisas Amón chachajj jukʼamp juchanïnwa. 24 Tiempompisti Amón reyin servirinakapajj jupa contraw arustʼasipjjäna,+ ukatjja pachpa utapanwa jiwayapjjarakïna. 25 Ukampis markankir jaqenakajj Amón rey contra saytʼasipkäna+ ukanakarojj jiwarayapjjänwa, Josías+ sat yoqaparuw jupa lanti reyit uttʼayapjjarakïna.

34 Josiasajj+ kimsaqallqo maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 31 maranakaw Jerusalén markan reyit apnaqarakïna.+ 2 Josías reyejj kunatï Jehová Dios nayraqatan cheqapäkäna ukanakwa luräna, David nayra awkipjamaw sarnaqäna, janiw jupajj ni kupirus ni chʼeqarus saranukkänti.

3 Kunapachatï Josías reyejj kimsaqallqo maranak reyit apnaqaskäna, waynitüskarakïna ukhajja, jupajj David nayra awkipan Diosaparuw serviñ qalltäna.+ Jupajj 12 maranak reyit apnaqaskäna ukhaw alto cheqankir sagrado lugaranaksa,+ sagrado postenaksa, idolonaksa, metalat lurat idolonaksa+ Judá markampit Jerusalén markampit chhaqtayäna.+ 4 Baal diosanakan altaranakap jupa nayraqatanwa allthapipjjäna. Ukatsti ukanakat patjja toqenkkäna uka incienso loqtañatak altaranak qʼal jupajj tʼunjäna. Sagrado postenaksa, idolonaksa, metalat lurat estatuanaksa jiskʼa jiskʼa tukjäna, qʼal ñutʼjasajj ukanakar sacrificionak loqtapjjerïkäna ukanakan sepulturanakaparuw willikipäna.+ 5 Ukatjja sacerdotenakan chʼakhanakap ninampiw pachpa altaranakapan phichantäna.+ Ukhamatwa Judá marksa Jerusalén marksa qʼomachäna.

6 Manasés, Efraín,+ Simeón oraqenakan markanakapat Neftalí oraqkamasa, qʼala tukjat taqe lugaranakansa, 7 altaranak tʼunthapïna, sagrado postenaksa idolonaksa+ laqʼar tukuyañkamaw qʼal ñutʼjäna. Taqe Israel oraqen utjkäna taqe uka incienso loqtañatak altaranak tukjäna,+ ukatsti Jerusalén markaruw kuttʼjjarakïna.

8 Kunapachatï Josías reyejj 18 maranak reyit apnaqaskäna, oraqempi templompi* qʼomachjjarakïna ukhajja, Azalías chachan Safán+ sat yoqapampiru, marka pʼeqtʼirïki uka Maaseya chachampiru, Joacaz chachan yoqapäki registrirïkaraki uka Joá sat chachampiruw Jehová Diosapan utap askichapjjañapatak khitäna.+ 9 Jupanakajj Hilquías sat jachʼa jilïr sacerdoten ukar sarasaw Diosan utapar apanitäkäna uka qollqe churapjjäna. Uka qollqsti, porterot servipkäna uka levitanakaw Manasés, Efraín ukhamarak taqe mayni israelitanakampit apthapipjjäna,+ Judá, Benjamín ukhamarak Jerusalén markan jakirinakatsa jupanakaw apthapipjjarakïna. 10 Ukatjja uka qollqejj khitinakatï Jehová Diosan utap askichañatak ajllitäpkäna ukanakaruw churasïna. Jehová Diosan utap askichirinakajj uka qollqempiw uta askichapjjäna. 11 Jupanakajj artesanonakampiru utanak luririnakampiruw uka qollqe churapjjäna, ukhamat kʼutsut qalanakampi puntalanakatak maderanakampi alapjjañapataki ukhamarak Judá markan reyinakapajj qʼal tukusiyapkäna uka utanak viganakampi lurañataki.+

12 Uka chachanakajj sum uka trabajo phoqapjjäna.+ Jupanakar uñjapjjañapatakejj aka levitanakaruw supervisorat ajllisïna: meraritanakatjja+ Jáhat chachampi Abdías chachampi, cohatitanakatjja+ Zacarías chachampi Mesulam chachampi. Music wali sum tuktʼiri taqe levitanakasti,+ 13 jan experienciani trabajirinakaruw* uñjapjjäna, kunayman trabajonakan servipkäna ukanakarus jupanakaw uñjapjjarakïna. Yaqhep levitanakajj secretarionakäpjjänwa, pʼeqtʼirinakäpjjänwa, porteronakäpjjarakïnwa.+

14 Jehová Diosan utapar apanitäkäna uka qollqe apsusipkäna ukhajja,+ Hilquías sacerdotejj Jehová Diosan Leyinakan librop+ katjäna, uka librojj Moisés taypi churatänwa.+ 15 Ukatwa Hilquías sacerdotejj Safán secretariorojj akham säna: “Nayajj Leyinakan libro Jehová Diosan utapan katta” sasa. Uk sasasti Hilquías sacerdotejj Safán chacharuw uka libro churäna. 16 Ukatjja Safán secretariojj reyin ukaruw uka libro apanïna, akham sarakïnwa: “Juman servirinakamajj kunanakatï jupanakar mayitäki ukanak taqpach lurasipki. 17 Jupanakajj Jehová Diosan utapankkäna uka qollqe katusajja, khitinakatï uttʼayatäpki uka chachanakampiru trabajonak lurapki uka chachanakampiruw churapjjaraki” sasa. 18 Safán secretariosti akham sasaw reyirojj sarakïna: “Hilquías sacerdotejj mä libro nayar churitu”+ sasa. Ukatjja Safán chachajj reyi nayraqatanwa liyiñ qalltarakïna.+

19 Leyin arunakap istʼasasti, reyejj ukspachaw isip chʼiyjasïna.+ 20 Ukatsti Hilquías sacerdoterusa, Safán chachan Ahicam+ sat yoqaparusa, Miqueas chachan Abdón sat yoqaparusa, Safán secretariorusa, reyin Asaya sat serviriparus akham sasaw reyejj säna: 21 “Jumanakajj naya layku, Israelan ukhamarak Judá markan jiltʼapki ukanak layku sarapjjam, katutäki uka libron arunakapat Jehová Diosar jisktʼanipjjam. Jehová Diosan jiwas contra colerasitapajj wali jachʼäniwa, kuna laykutejj janiw nayra awkinakasajj Jehová Diosan arunakap istʼapkänti. Jupanakajj janiw taqe kunatï aka libron jiwasatak qellqatäki ukanak phoqapkänti”+ sasa.

22 Ukatwa Hilquías sacerdotejj reyin khitatäpkäna ukanakampejj Huldá sat profetisa warmin ukar saräna.+ Jupajj Salum chachan esposapänwa, Jerusalén markanwa Segundo Barrio sat lugaran jakäna, ukanwa jupampejj parlapjjarakïna.+ Salum chachajj isinak imañ utat encargatänwa, Ticvá chachan yoqapänwa, Harhás chachan allchhiparakïnwa. 23 Huldá warmejj akham sasaw jupanakar säna: “Israelan Jehová Diosapajj akham siwa: ‘Nayan ukar khitanipktam uka chacharojj akham sapjjam: 24 “Jehová Diosajj akham siwa: ‘Aka lugaratakisa aka lugaran jakirinakatakisa,+ nayajj mä jan waltʼäwi apayanëjja, Judá markan reyip nayraqatan liytʼapki uka libron qellqatäki taqe uka maldicionanakampi apayanëjja.+ 25 Jupanakajj apanukupjjetuwa,+ yaqha diosanakaruw sacrificionak jewqʼeyapjjaraki, ukhamat taqe luratanakapamp chuymaj ustʼayañataki,+ ukatwa nayan colerasitajajj aka lugarar jutani, janirakiw colerasiñaj apjtayaskäti’+ sasa”. 26 Ukampis Jehová Diosar jisktʼasiñatak khitanipktam uka Judá markan reyiparojj akham sapjjañamawa: “Israelan Jehová Diosapajj akham siwa: ‘Kawkïr arunaktï istʼkta uka arunakatjja,+ 27 naya Jehová Diosajj akham sistwa: “Kuntï nayajj aka lugaratakisa aka lugaran jakirinakatakis arskayäta uk istʼasajja, jumajj naya Dios nayraqatanwa istʼasir chuymanïtamsa humillasitamsa uñachtʼaytajja, isim chʼiyjasisaw naya nayraqatan jachayätajja, ukhamïpanwa nayajj jumar istʼaraksma.+ 28 Ukatwa jumajj nayra awkinakamamp chikäjjäta, sumakiw imtʼatäjjarakïta, kuna jan waltʼäwinaktï aka lugaratakisa akan jakirinakatakis apankä ukanaksa janirakiw nayranakamajj uñjkaniti”+ sasa’”.

Ukatsti jupanakajj reyin ukaruw ukanak yatiyir sarapjjäna. 29 Josías reyisti Judá markampina ukhamarak Jerusalén markampin taqe ancianonakapar tantachtʼapjjañapatakiw mayïna.+ 30 Ukatjja reyejj Jehová Diosan utaparuw makatäna, Judá markankir taqe chachanakasa, Jerusalén markan jakiri jaqenakasa, sacerdotenakasa, levitanakasa jupamp chikaw makatapjjäna, cheqas markpachaw jachʼat jiskʼakam makatapjjäna. Reyisti Jehová Diosan utapan katupkäna uka pacto libron taqpach arunakapwa jupanakan istʼkañ liytʼarakïna.+ 31 Ukatsti reyejj lugarapar saytʼasisaw Jehová Dios nayraqatan mä pacto luräna,*+ ukhamat kunatï uka libron qellqatäkäna uka arunakarjam phoqasajj taqe chuymapampi taqe almapampi*+ Jehová Diosar arkañataki ukhamarak mandamientonakapsa, amtayäwinakapsa, leyinakapsa phoqañataki.+ 32 Reyisti Jerusalén markankirinakarus Benjamín oraqenkirinakarus ukarjam phoqapjjañapatakiw chʼamañchtʼäna. Jerusalén markan jakirinakasti, nayra awkinakapan Diosapan pactoparjamaw phoqapjjäna.+ 33 Ukatsti Josías reyejj israelitanakan taqe oraqenakapatwa taqe kunanakatï ajjtaskañäki ukanak* chhaqtayäna,+ jupanakan Jehová Diosapar servipjjañapatakiw taqe Israel markar yanaptʼäna. Josías reyin jiwañapkamasti,* janiw jupanakajj nayra awkinakapan Jehová Diosapar arkañat saranukupkänti.

35 Josías reyisti Jehová Diosatakejj mä Pascua+ Jerusalén markan luräna, jupanakajj nayrïr phajjsin 14 urunak saraqataruw+ Pascua sacrificiot+ animalanak kharinukupjjäna. 2 Josías reyejj lurañanakapanwa sacerdotenakarojj uttʼayäna, Jehová Diosan utapan servipjjañapatakis chʼamañchtʼarakïnwa.+ 3 Ukatjja kawkïr levitanakatï taqe Israelan yatichirïpkäna,+ Jehová Diosatak santo jaqenakäpkarakïna ukanakarojj akham sasaw säna: “Kawkïr uttï Davidan yoqapäki uka Israel markan Salomón reyipajj lurkäna uka utar sagrado arca uchapjjam.+ Jumanakajj janiw kallachinakamjjarojj uka arca jukʼamp apjjapjjätati.+ Jichhasti jumanakan Jehová Diosamampiru jupan Israel markapampir servipjjam. 4 Ukatsti nayra awkinakaman familianakaparjama grup grupo jaljatäpkta ukarjam wakichtʼasipjjam, kunanaktï Israelan David+ reyipasa Salomón+ yoqapas qellqapkäna ukanakarjam wakichtʼasipjjam. 5 Jumanakasti markankir* jilanakaman familianakaparjamaw sagrado lugaran saytʼasipjjañama, sapa mayni familiatakisti levitanakan familiapat mä grupow utjañapa. 6 Ukatjja Pascua sacrificio+ kharinukupjjam, qʼomachasisajj jilanakamatak wakichapjjarakim, ukhamat kuntï Jehová Diosajj Moisés taypi arskäna ukarjam phoqañataki” sasa.

7 Taqe khitinakatï ukankapkäna ukanakatakejj Josías reyejj uywanakwa Pascua sacrificionakatakejj churäna, orqo ovejanakampi cabritonakampi, taqpachajj 30.000 ukhänwa, vacanakasti 3.000 ukharakïnwa. Taqe uka uywanakajj reyinkänwa.+ 8 Josías reyin principenakapas ukhamarakiw markatakisa, sacerdotenakatakisa, levitanakatakisa, voluntadapat ofrendanak churapjjäna. Cheqpach Diosan utapan pʼeqtʼapkäna uka Hilquías,+ Zacarías, Jehiel chachanakasti, Pascua sacrificiotakejj 2.600 animalanakampi 300 vacanakamp sacerdotenakar churapjjarakïna. 9 Levitanakar pʼeqtʼapkäna uka Conanías chachasa, jupan Semaya ukhamarak Netanel jilanakapasa, Hasabías, Jeiel, Jozabad chachanakasa, levitanakarojj 5.000 animalanakampi 500 vacanakamp Pascua sacrificiotak churapjjäna.

10 Fiestatakejj taqe kunas wali suma wakichtʼatäjjänwa, sacerdotenakasa levitanakasa gruponakaparjamaw+ lugaranakapar saytʼasipjjäna, kunjamtï reyejj maykäna ukarjama. 11 Levitanakajj Pascua sacrificionak+ kharinukusipkäna, animalanak kharsusipkarakïna+ ukhajja, sacerdotenakajj levitanakat katoqapkäna uka wilampiw altar patjjar chʼallsupjjäna.+ 12 Ukatjja levitanakajj markankirinakar nakhantayat ofrendanak churañatakiw wakichtʼapjjarakïna, markankirinakasti familianakaparjamaw grup grupo jaljatäpjjäna, ukhamat kunjamtï Moisesan libropan qellqatäki ukarjam Jehová Diosar loqtañataki. Vacanakampejj uka pachparak lurapjjäna. 13 Ukatsti kunjamtï lurasirïkäna ukarjamaw Pascua ofrendanak ninar qhatiyapjjäna.*+ Sagrador tukuyatäkäna uka ofrendanaksti, phukunakaru, jachʼa purakan phukunakaru ukhamarak sartenanakaruw phayapjjarakïna, ukatjja jankʼakiw taqe markankirinakatak aych apapjjäna. 14 Ukatjja levitanakajj jupanakampitaki sacerdotenakampitakiw Pascua manqʼa wakichapjjarakïna, kuna laykutejj Aarón chachat jutirïpkäna uka sacerdotenakajj arumthapiñapkamaw nakhantayat sacrificionaksa likʼinaksa loqtasipkäna, ukatwa levitanakajj jupanakatakisa Aarón chachat jutirïpkäna uka sacerdotenakatakis wakichapjjäna.

15 Asaf+ chachan yoqanakapäkäna uka cantirinakasti, kunjamtï Davidasa,+ Asaf+ chachasa, Hemán chachasa, reyitak visionanak uñjiri Jedutún+ chachas maykäna ukarjamaw lugaranakapan saytʼatäsipkäna, porteronakasti sapa punkunkasipkarakïnwa.+ Kunanakantï jupanakajj servisipkäna ukanak jaytapjjañapajj janiw wakiskänti, kuna laykutejj levita jilanakapaw jupanakatak Pascua manqʼa wakicharapipjjäna. 16 Ukhamaw jupanakajj uka urun kuntï Jehová Diosajj Pascua+ amtañatak maykäna ukanaksa, Jehová Diosan altarapan loqtañatak nakhantayat ofrendanaksa wakichañ tukuyapjjäna, kunjamtï Josías reyejj maykäna ukarjama.+

17 Ukankapkäna uka israelitanakasti, Pascua fiesta uka tiempon amtapjjäna, Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiestsa paqallqo urunakaw amtapjjarakïna.+ 18 Samuel profetan urunakapat aksarojj janipuniw kunapachas ukham Pascua fiestajj Israel markan amtaskänti, ni Israel markan mayni reyinakapas ukham amtapkänti,+ kunjamtï Josías reyisa, sacerdotenakasa, levitanakasa, taqe Judá markasa, taqe Israel markasa, Jerusalén markan jakirinakas amtapkäna ukhama. 19 Josías reyejj 18 maranak reyit apnaqaskäna ukapachaw uka Pascua fiestajj amtasïna.

20 Ukanak pasatatsti, kunapachatï Josías reyejj templo* mayamp uttʼayjjäna ukhajja, Egipto markan Nekó+ sat reyipaw nuwasiñatak Carquemis markar makatanïna, Éufrates jawir jakʼaru. Josías reyejj Nekó reyi contraw misturakïna.+ 21 Ukatwa Nekó sat reyejj chachanak Josías reyin ukar khitäna, akham sapjjañapataki: “Judá markan reyipa, ¿kunatsa jumajj naya contra jutta? Nayajj janiw juma contra jutkti, yaqha marka contraw jutaskta, Diosajj apurasiñamaw sarakituwa. Diosaw nayampïski, juman askimatakejj jan Dios contra saytʼamti, jan ukasti jupajj tukjätamwa” sasa. 22 Ukampis Josías reyejj janiw ukhamak jaytañ munkänti, jan ukasti Nekó reyi contra nuwasir sarañatakejj yaqha isinakampiw jan uñtʼayasiñatak isthapisïna.+ Diosan lakapat jutkäna uka Nekó reyin arunakaparojj janiw Josías reyejj istʼkänti, ukatwa jupajj Meguidó sat valle pampan nuwasiñatak saräna.+

23 Ukatjja arcomp flechtʼirinakaw Josías reyirojj flechtʼapjjäna, reyisti servirinakaparojj akham sarakïnwa: “Aka cheqat apsupjjeta, qʼala usuchjatapunïtwa” sasa. 24 Ukatwa servirinakapajj carrot apsusajj guerran nuwasiñatak payïri carropar uchapjjäna, Jerusalén markaruw apanjjapjjarakïna. Ukhamaw jupajj jiwjjäna, nayra awkinakapan sepulturaparuw imtʼjjapjjarakïna.+ Taqe Judá ukhamarak Jerusalén markanakaw Josías reyitjam jachapjjäna. 25 Ukatjja Jeremías+ chachaw Josías reyin jiwatapat cantarakïna, taqe cantir chachanakasa cantir warminakasa+ jichhürkamaw llakkañ cancionanakapan Josiasjjat cantasipki. Ukatsti Israel markan cantasiñapatakiw amtasirakïna, llakkañ cancionanak taypin qellqatarakiwa.

26 Josías reyin yaqha sarnaqäwinakapasa, kunatï Jehová Diosan Leyipan qellqatäki ukarjam munasiñat jan jaytjasirïtapat luratanakapasa, 27 kunanaktï lurkäna ukanakasa, qalltat tukuykamajj Judá ukhamarak Israel markanakan Reyinakapat Parlir Libron qellqatawa.+

36 Ukatsti uka markankir jaqenakajja, Josías reyin Jehoacaz+ sat yoqaparuw Jerusalén markan tatap lanti reyit uttʼayjjapjjäna.+ 2 Jehoacaz chachajj 23 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, kimsa phajjsinakaw jupajj Jerusalén markan reyit apnaqarakïna. 3 Ukampis Egipto markan reyipaw Jerusalén markan reyipäñat jupar apaqjjäna, ukatsti markarojj 100 talento* metal qollqenakampi mä qori talentompi multat mayirakïna.+ 4 Ukhamarus Egipto markan reyipajj Jehoacaz reyin Eliaquim sat jilaparuw Judá markampiru Jerusalén markampir reyit apnaqañapatak uttʼayäna, ukatsti Jehoiaquim sutimpiw ucharakïna, ukampis Eliaquim chachan Jehoacaz jilaparojj Egipto markaruw Nekó+ reyejj apjjäna.+

5 Jehoiaquim+ chachajj 25 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 11 maranakaw Jerusalén markan reyit apnaqarakïna. Jehoiaquim reyejj kunatï Jehová Diosap nayraqatan jan walïkäna ukanak luraskakïnwa.+ 6 Babilonia markan Nabucodonosor+ reyipajj jupa contraw jutäna, ukhamat pä cobre cadenanakampi chinuntas Babiloniar apjjañataki.+ 7 Ukatjja Nabucodonosor reyejj kunanakatï serviñatak wakiskäna ukanakwa Jehová Diosan utapat mä qhawqhanak apasïna, ukatsti Babilonia markanwa palaciopar uchjjäna.+ 8 Jehoiaquim reyin yaqha sarnaqäwinakapasa, ajjtaskañanak lurkäna ukanakasa, kuna jan walinakatï jupan utjkäna ukanakasa, Judá ukhamarak Israel markanakan Reyinakapat Parlir Libron qellqatawa. Jupa lantejj Joaquín yoqapaw reyëjjäna.+

9 Joaquín+ chachajj 18 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, kimsa phajjsimpi tunka urumpiw Jerusalén markan reyit apnaqarakïna. Jupajj kunatï Jehová Dios nayraqatan jan walïkäna ukanak luraskakïnwa.+ 10 Kunapachatï marajj qalltaskäna* ukhaw Nabucodonosor reyejj servirinakapar khitäna, ukhamat Joaquín reyirojj Babiloniar apanipjjañapataki,+ Jehová Diosan utapan utjkäna uka wali valoraninakampi chik apanipjjañapataki.+ Ukatjja Sedequías tioparuw Judá markampiru Jerusalén markampir reyit apnaqañapatak uttʼayäna.+

11 Sedequías+ chachajj 21 maranïkäna ukhaw reyëjjäna, 11 maranakaw Jerusalén markan reyit apnaqarakïna.+ 12 Sedequías reyejj kunatï Jehová Diosap nayraqatan jan walïkäna ukanak luraskakïnwa. Jupajj janiw Jeremías profeta nayraqatan humillaskänti,+ uka profetasti Jehová Diosan ordenataw parlarakïna. 13 Jupasti Nabucodonosor reyi contraw saytʼarakïna,+ uka reyejj Diosan sutipjjaruw mä juramento lurayäna. Sedequías reyejj janiw istʼaskänti, chuymapsa qalarayasïnwa, janirakiw Israelan Jehová Diosaparus serviñ munkänti. 14 Sacerdotenakan taqe jilïrinakapasa markankirinakasa, kunanaktï yaqha markankirinakajj lurapkäna taqe uka ajjtaskañanak lurasaw Dios contra wal juchachasipjjäna, ukhamatwa Jehová Diosajj Jerusalenan qʼomachkäna uka utap qʼañuchapjjäna.+

15 Nayra awkinakapan Jehová Diosapasti mensajeronakap taypiw jupanakar ewjjtʼaskakïna, kutin kutiniw ewjjtʼarakïna, kuna laykutejj jupajj markapatsa templopatsa* sinttʼasïnwa. 16 Ukampis jupanakajj cheqpach Diosan mensajeronakapat burlasipjjänwa,+ arunakapsa jiskʼachapjjänwa,+ profetanakapatsa burlasipjjänwa,+ janiw jupanakarojj kunjamats yanaptʼañjamäjjänti, ukatsti Jehová Diosan colerasiñapaw markapjjar jutäna.+

17 Ukatwa jupanak contrajj caldeonakan reyipar apanïna,+ uka reyiw waynanakarojj jupanakan santuariopan+ espadamp jiwarayäna,+ jupajj janiw waynanakatsa, virgen tawaqonakatsa, jilïr jaqenakatsa,+ jan chʼamaninakatsa sinttʼaskänti. Diosaw uka reyin amparaparojj taqpach katuyäna.+ 18 Kunanakatï cheqpach Diosan utapan serviñatak wakiskäna taqe ukanaksa, jachʼäpasa jiskʼäpasa, kunatï Jehová Diosan utapan wali valoranïkäna ukanaksa, reyimpin principenakapampin wali valoraninakapsa, taqpachwa Babilonia markar apasïna.+ 19 Jupajj cheqpach Diosan utap phichantänwa,+ Jerusalén markan murallaps allinukünwa,+ jachʼa torrenakaps ninampiw phichantarakïna, taqe kunanakatï valoranïkäna ukanaks tukjänwa.+ 20 Ukatjja espadampi jiwayatäñat salvasipkäna ukanakarojj Babilonia markaruw preso apjjäna,+ ukatjja jupampin yoqanakapampin servirinakaparuw tukuyäna,+ Persia markan reinopajj* uka oraqe apnaqañapkama,+ 21 ukhamat Jehová Diosajj kuntï Jeremías taypi arskäna uka arunakan phoqasiñapataki.+ Oraqejj apanukutaw uñjasïna qhawqha sabadonakatï jan samarkäna taqe uka sabadonakan samarañapkama.+ Oraqejj apanukutäkäna taqe uka tiemponsti, samararakïnwa,* 70 maranak phoqasiñapkama.+

22 Persia markan Ciro+ reyipajj mä mara apnaqaskäna ukhajja, kuntï Jehová Diosajj Jeremías taypi arskäna uka arunakan phoqasiñapatakejja,+ Jehová Diosaw Persia markan Ciro reyin chuymapar mä amuyu uchäna, ukhamat taqe reinopan* mä decreto yatiyasiñapataki, uksti jupajj akham sasaw qellqarakïna:+ 23 “Persia markan Ciro reyipajj akham siwa: ‘Alajjpachankir Jehová Diosaw nayarojj oraqenkir taqe reinonak* churitu,+ juparakiw Jerusalén markan mä uta lurañatakis uttʼayitu, ukasti Judá oraqenkiwa.+ ¿Khitis jumanak taypit markap taypinki? Jehová Diosapajj jupampïpan, Jerusalenar makatarakpan’+ sasa”.

Jan ukajja, “gobiernopajj”.

“Diosamp jikisiñ carpa” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “ukanwa jupar jisktʼasipjjerïna”.

Jan ukajja, “caballot sarir chachanaksa”.

Jan ukajja, “caballot sarir chachanakampiw”.

Jan ukajja, “arbolanakjam”.

Ukajja, “Salomón reyin caballonakapajj Coa lugarampit Egipto markampit apayanitänwa; reyin comerciante lurir jaqenakapaw Coa lugarat caballonak alapjjerïna” sasaw jaqokipasirakispa. Coa sasinjja, inas Cilicia lugarat parlaskchi.

Jan ukajja, “gobiernopatak”.

Jan ukajja, “palacio”.

Jan ukajja, “carganak apirinakampiru”.

Jan ukajja, “mä palacio”.

Jan ukajja, “wawa phajjsïpasa”.

Hebreo arunjja, “algum”. Algum sat maderajja, wali valorani suma maderänwa, uka maderatwa kunayman sumanak lurapjjerïna.

Jan ukajja, “arbolanak”.

Jan ukajja, “Arbolanak”.

Hebreo arunjja, “20.000 coro medidanak”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “20.000 coro medidanak”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “20.000 batonak”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “20.000 batonak”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “gobiernopatakis”.

Jan ukajja, “arbolanakjja”.

Jan ukajja, “carganak apirinakjam”.

Hebreo arunjja, “60 codonakanïnwa”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “20 codonakanïnwa”.

Yaqhepanakajja, “nayra tiempon medisirïkäna” sasinjja, jachʼa codot parlaskpacha sasaw amuyapjjaraki. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, “120 ukchʼarakïnwa” sasaw qhanañchi, ukampis yaqha qellqatanakansa yaqhep traducit qellqatanakansa, “20 codonakanïnwa (9 metronakanïnwa)” sasaw qhanañchi.

Hebreo arunjja, “Jachʼa utarusti”. Ukham sasinjja, inas Santo lugarat parlaskchi.

Jan ukajja, “arbolanakar”.

Hebreo arunjja, “20 codonakanïnwa”.

Hebreo arunjja, “20 codonakanïnwa”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “50 siclonakaw pesäna”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “20 codonak”.

Hebreo arunjja, “phesqa codonakanïnwa”.

Hebreo arunjja, “phesqa codonakanïnwa”.

Hebreo arunjja, “phesqa codonakanïnwa”.

Hebreo arunjja, “phesqa codonakanïnwa”.

Hebreo arunjja, “20 codonak”.

Hebreo arunjja, “35 codonakanïnwa”.

“Capitel” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “phesqa codonakanïnwa”.

Jan ukajja, “Aynach (Sur) toqerusti”.

Jan ukajja, “alay (norte) toqerusti”.

Ukajja, “jupaw sum saytʼayani” sañ muni. “Jupaw” sasinjja, Jehová Diosat parlaski.

Ukajja, inas “chʼamampi” sañ munchi.

Hebreo arunjja, “20 codonakanïnwa”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “20 codonakanïnwa”.

Hebreo arunjja, “tunka codonakanirakïnwa”.

Hebreo arunjja, “tunka codonakanïnwa”.

Hebreo arunjja, “phesqa codonakanïnwa”.

Hebreo arunjja, “30 codonakani”.

Hebreo arunjja, “Sapa codonjja”.

Jan ukajja, “norte toqer”.

Jan ukajja, “sur toqer”.

Jan ukajja, “pusi lukʼan ukchʼa”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Variante: “lankhünwa”.

Hebreo arunjja, “3.000 bato medidaw”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “hondo”.

Jan ukajja, “sur toqeru”.

Jan ukajja, “hondo”.

Jan ukajja, “hondo”.

“Capitel” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “hondo”.

Jan ukajja, “uma carritonakampi”.

Jan ukajja, “pinzanaka”.

Jan ukajja, “hondo”.

“Templo” sasinjja, Santo lugarat parlaski.

Jan ukajja, “jilïr irpirinakaparuw”.

Ukajja, Ramanakamp Carpachasiñ Fiestawa.

Jan ukajja, “Levita sacerdotenakaw”.

Hebreo arunjja, “phesqa codonïnwa”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “phesqa codonïnwa”.

Hebreo arunjja, “kimsa codonirakïnwa”.

Jan ukajja, “mä maldicionampiw apjjatani”. Kunapachatï maynejj mä falso juramento luräna jan ukajj mä juramento pʼakintäna ukapachaw juramentopajj maldicionar tukjjäna.

Hebreo arunjja, “cheqapar sarnaqeri”.

Jan ukajja, “jupanakar llakisiyatam laykojj”.

Hebreo arunjja, “epidemias”.

“Langosta” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “punkunakapan”.

Jan ukajja, “juman wali uñtʼatätam layku”.

Jan ukajja, “aka lugarat”.

Jan ukajja, “jupanakamp”. Ukham sasinjja, inas levitanakat parlaskchi.

Ukajja, Ramanakamp Carpachasiñ Fiestawa.

Jan ukajja, “Hamat cheqar mantañawjat”.

Ukajj fiesta pasat urünwa, tunka phesqanïri ururakïnwa.

Jan ukajja, “palaciopsa”.

Hebreo arunjja, “mä epidemia”.

Jan ukajja, “gobiernoman”.

Hebreo arunjja, “säwi arunakar tukuni”.

Jan ukajja, “palaciopsa”.

Jan ukajja, “mayamp saytʼayäna”.

Jan ukajja, “wawa phajjsinakatak”.

Jan ukajja, “wali valoraninak imañ cuartonak”.

Jan ukajja, “wali suma tuktʼayatänwa”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “Seba”.

Hebreo arunjja, “Salomonatakejj janiw kuna imantatas utjkänti”.

Jan ukajja, “arunakamatsa”.

Variante: “yatiyapkataytuti”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “algum”. Algum sat maderajja, wali valorani suma maderänwa, uka maderatwa kunayman sumanak lurapjjerïna.

Jan ukajja, “palaciopatakis”.

Ukajja, “kunanaktï reyitak apankäna uka regalonakan valorapat sipans jukʼamp katoqäna” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “666 qori talentonakaw pesäna”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “broquelanak”. Flechtʼañ arco apnaqerinakaw uka jiskʼa escudonak apnaqapjjerïna.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “Bosque”.

Marfilajj elefantempin yaqha animalanakampin janqʼo colmillonakapatwa apsusispa, ukajj wali jila valoranirakiwa.

Jan ukajja, “gobiernos”.

Jan ukajja, “Bosque”.

Jan ukajja, “caballot sarir chachanakampiw”.

Jan ukajja, “arbolanakjam”.

Jan ukajja, “tʼaqesiyir”.

Jan ukajja, “ancianonakaruw”.

Jan ukajja, “ancianonakajj”.

Variante: “lankhüniwa”.

Jan ukajja, “ancianonakajj”.

Hebreo arunjja, “carpanakaparuw”.

Hebreo arunjja, “ajllit”.

Jan ukajja, “gobiernojj”.

Hebreo arunjja, “cabranakar”.

Jan ukajja, “gobiernor”.

Jan ukajja, “aywitatayäna”.

Jan ukajja, “gobiernopajj”.

Hebreo arunjja, “reinonakapar (gobiernonakapar)”.

Jan ukajja, “palaciopansa”.

Hebreo arunjja, “tʼijurinakan”. Uka guardianakajj reyin carrop nayraqat tʼijuri soldadonakäpjjänwa.

Jan ukajja, “palaciopan”.

Hebreo arunjja, “ajllitäpjjarakïnwa”.

Hebreo arunjja, “ajllitäpjjarakïnwa”.

Jan ukajja, “gobierno”.

Hebreo arunjja, “mä jayu pacto”. Ukajja, jan tukusiri jan mayjtʼiri mä pactotwa parlaski.

Jan ukajja, “gobiernop”.

Hebreo arunjja, “ajllit”.

Jan ukajja, “gobiernopajj”.

Hebreo arunjja, “pä hojanakani punkunakampi”.

Jan ukajja, “broquelanakanïpjjänwa”. Flechtʼañ arco apanaqerinakaw uka jiskʼa escudonak apnaqapjjerïna.

Hebreo arunjja, “waljanirus”.

Hebreo arunjja, “walja urunakaw”.

Hebreo arunjja, “janiw khitis sumak mistkaspänti ni mantkaspänsa”.

Hebreo arunjja, “jan amparanakam ayaqapjjamti”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychañatakejj”.

Hebreo arunjja, “taqe urunakapanwa”.

Jan ukajja, “palaciopan”.

Jan ukajja, “mä pactow”.

Jan ukajja, “pactotï”.

Hebreo arunjja, “ceponakan utar”. “Cepo” siski uk glosarion liytʼäta.

Amuyatajja, janiw Asá reyin cuerpop nakhayañat parlkiti, jan ukasti qollanak nakhayañat parlaski.

Hebreo arunjja, “mandamientopan sarnaqäna”.

Jan ukajja, “gobiernop”.

Jan ukajja, “gobiernonakaparojj”.

Jan ukajja, “iyawsayäna”.

Jan ukajja, “wajjrantäta”.

Hebreo arunjja, “mä espirituw”.

Hebreo arunjja, “¿Kawki cheq pasasas Jehová Diosan espiritupajj nayar jaytasin jumamp parlañatak juti?”.

Hebreo arunjja, “campamentot”.

Jan ukajja, “palacioparuw”.

Jan ukajja, “chuymaman amtaraktawa”.

Jan ukajja, “kunatï sumäki ukampïskiwa”.

Ukajja, “meunita” sasaw jaqokipasirakispa.

Amuyatajja, Mar Muerto qotat parlaski.

Hebreo arunjja, “mä epidemiäpansa”.

Hebreo arunjja, “yoqanakapasa”.

Jan ukajja, “yupaychañatak”.

Jan ukajja, “Aguantañatakejj”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “cosasanakampi”.

Hebreo arunjja, “bendisipjjäna”.

Ukajja, “bendición” sañ muni.

Jan ukajja, “gobiernonakapajj”.

Jan ukajja, “gobiernopan”.

Jan ukajja, “yupaychañ”.

Jan ukajja, “gobiernop”.

Jan ukajja, “gobiernop”.

Ukajja, Davidat jutir mä jaqet parlaski.

Jan ukajja, “yaqha diosanakampi prostitución jucha lurapjjañapataki”.

Jan ukajja, “yaqha diosanakampi prostitución jucha luraytajja”.

Jan ukajja, “yaqha diosanakampi prostitución jucha lurapkäna ukhama”.

Jan ukajja, “palaciopan”.

Jupajj Ocozías satarakiwa.

2 Crónicas 21:17 textonjja, Jehoacaz satarakiwa.

Hebreo arunjja, “phuchaparakïnwa”.

Yaqhep hebreo qellqatanakanjja, Azarías sutiw uñsti.

Jan ukajja, “usutätap”.

Hebreo arunjja, “yoqapan”.

Jan ukajja, “ajllïna”. “Ajlliña” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “gobiernop”.

Jan ukajja, “palaciopankaniwa”.

Hebreo arunjja, “mantkani mistkarakini ukanjja”.

Jan ukajja, “broquelanakampi”. Flechtʼañ arco apnaqerinakaw uka jiskʼa escudonak apnaqapjjerïna.

Jan ukajja, “lanzanakapas”.

Hebreo arunjja, “coronampi Testimoniompi”.

Hebreo arunjja, “ajllipjjäna”. “Ajlliña” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “columnap ladon”.

Jan ukajja, “señal churasipkäna”.

Jan ukajja, “palaciopankir”.

Jan ukajja, “palaciopar”.

Jan ukajja, “gobiernon”.

Jan ukajja, “yupaychapjjaraki”.

Ukajja, “taqenin churapjjañapkamaw” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “Profetanakajj jupanak contraw arsusipkäna”.

Hebreo arunjja, “yoqapar isthapiyäna”.

“Tatapajj” sasinjja, Zacariasan tatapat parlaski.

Ukajja, sirionakat parlaski.

Jan ukajja, “walja usunakamp jaytasin”.

Jan ukajja, “yoqapan”. “Yoqanakapan” sasinjja, inas jachʼar aptañatakïchi.

Jan ukajja, “gobiernopajj”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Variante: “jaqhe”.

Jan ukajja, “yupaychaskta”.

Jan ukajja, “yupaychasktajja”.

Jan ukajja, “jumamp nayampejj purapat jikintasiñäni”.

Jan ukajja, “arbolarojj”.

Hebreo arunjja, “Jumaw Edom markarojj atipjtajja”.

Jan ukajja, “palaciomanak”.

Jan ukajja, “yupaychapjjatap”.

Hebreo arunjja, “carpanakapar”.

Jupajj Ocozías satarakiwa.

Hebreo arunjja, “400 codonaka”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “palaciopan”.

2 Reyes 14:21 textonjja, Azarías satarakiwa.

Ukajja, Uzías reyin Amasías sat tatapat parlaski.

Variante: “jatʼsurakïna”. Jan ukajja, “kʼutsurakïna”. Inas ukanakajj qarqaru (jaqheru) luratächïna.

Jan ukajja, “palaciop”.

Jan ukajja, “bosque”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “10.000 coro medidanaka”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “10.000 coro medidanaka”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “Hinón chachan yoqapan vallepans”. “Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “arbolanak”.

Hebreo arunjja, “uta”.

Variante: “jiskhunak”.

Jan ukajja, “palaciopsa”.

Ukajja, templo nayräjjar saytʼayatäkäna uka mantañ cheqat parlaski.

Jan ukajja, “burlasipjjañapataki”.

Jan ukajja, “ukanakat samarañ”.

Jan ukajja, “jupan servirinakapjam servipjjañamataki”.

Hebreo arunjja, “cheqap chuymampi”.

Jan ukajja, “wakichtʼasïna”.

Hebreo arunjja, “tʼijurinakajj”.

Hebreo arunjja, “tʼijurinakajj”.

Hebreo arunjja, “mä chuymakiw”.

Hebreo arunjja, “qollarakïnwa”.

Hebreo arunjja, “chuymanakaparuw parlarakïna”.

Hebreo arunjja, “campamentonakapan”.

Jan ukajja, “wawa phajjsinakataki”.

Jan ukajja, “comedoranak”.

Jan ukajja, “Miló”. Uka sutejja, hebreo arun “phoqantaña” sañ muni.

Jan ukajja, “walja lanzanakampi”.

Hebreo arunjja, “jupanakan chuymanakapar parlarakïna”.

Hebreo arunjja, “Mä jañchi amparakiw jupampïski”.

Jan ukajja, “taqe ejercitopan musparkañ chʼamapampiw”.

Hebreo arunjja, “Janit pachpa Ezequiasajj jupan”.

Jan ukajja, “jan feinïpjjamti; jan iyawsapjjamti”.

Jan ukajja, “gobiernon”.

“Arupat” sasinjja, judionakan hebreo arupat parlaski.

Hebreo arunjja, “Hinón chachan yoqapan vallepanwa”.

Ukajja, “pʼiyanakanwa” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “utampi”.

Jan ukajja, “carganak apirinakaruw”.

Jan ukajja, “mä pacto mä kutimp luräna”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “taqe ajjtaskañ idolonak”.

Hebreo arunjja, “taqe urunakapansti”.

Hebreo arunjja, “markan yoqanakapäki uka”.

Ukajja, “kanksupjjäna” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “uta”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Ukajja, Israel marka toqen utjir qhepa jallu tiempot parlaski (ukajja marzo jan ukajj abril phajjsin qalltäna). Apéndice B15 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “kawkjantï jupajj jakaski uka lugaratsa”.

Jan ukajja, “gobiernopajj”.

Jan ukajja, “sábado uru imarakïnwa”.

Jan ukajja, “gobiernopan”.

Jan ukajja, “gobiernonak”.

    Aymara qellqatanaka (2005-2026)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki