NAKYLLAR KITABY

 2 Nakyllar akyldar bolmaga+, terbiýäni kabul etmäge,

Pähimli sözlere düşünmäge kömek edýär.

 3 Nakyllar terbiýeleýär+, düşünjäňi artdyrýar,

Dogruçyl+, adalatly bolmagy+, halal ýaşamagy* öwredýär.

 4 Ynanjaňlary* ätiýaçly edýär+,

Ýaşlara bilim we akyl* berýär+.

 5 Paýhasly adam diňläp, tabşyryga* düşünýär+,

Düşünjeli adam maslahat* soraýar+,

 6 Nakyllara, matallara,

Pähimlere we tapmaçalara düşünýär+.

 8 Oglum, ataň terbiýesini kabul et+,

Eneň öwüt⁠-⁠ündewini* unutma+.

 9 Olar başyňa owadan täç+,

Boýnuňa monjuk bolar+.

12 Biz olary mazar* kimin,

Çukur kimin diriligine ýuwudarys.

13 Olaryň baýlygyny alarys,

Öýümizi oljadan doldurarys.

14 Bize şärik bol,

Oljany deň paýlaşarys» diýseler,

Olaryň ýolundan ýöreme+.

16 Sebäbi olar zalymlyk etmäge ylgaýar,

Gan dökmäge howlugýar+.

18 Olar hem bigünä gany dökmek üçin,

Jan almak üçin bukuda ýatýarlar.

19 Haram gazanjyň yşkyna düşenler şeýle işleri edýärler,

Olar baýlyk diýip, öz janyny pida edýärler+.

Şonda size güýjümi* bererin,

Sözlerimi size düşündirerin+.

24 Men çagyrdym, jogap bermediňiz,

Elimi uzatdym, ünsem bermediňiz+.

25 Maslahatyma gulak asmadyňyz,

Käýinjimi diňlemediňiz.

26 Betbagtçylyga uçranyňyzda üstüňizden gülerin,

Başyňyza gorkýan zadyňyz inende heşelle kakaryn+.

27 Betbagtçylyk tüweleý kimin inende,

Bela⁠-⁠beter tupan ýaly gelende,

Gaýgy⁠-⁠alada üstüňizi basanda, sizi utanja goýaryn.

28 Şonda olar çagyrarlar, men jogap bermerin.

Jan edip meni gözlärler, ýöne tapmazlar+.

29 Sebäbi olar bilimi ýigrendiler+,

Ýehowadan gorkmadylar+.

30 Olar maslahatymy diňlemediler,

Käýinjime gulak asmadylar.

31 Olar näme ekse, şony orar+.

Gazan çukuryna özi düşer.

32 Tejribesizleri* özdiýenliligi heläk eder,

Akmaklary biperwaýlygy öldürer.

33 Emma maňa gulak asan adam asuda ýaşar+,

Betbagtçylyk döwri kalby rahat bolar»+.

2 Oglum, sözlerime gulak assaň,

Tabşyryklarymyň gadyryny bilseň+,

 2 Akyldarlygy diňleseň+,

Parasatlylygy* ýürekden agtarsaň+,

 3 Düşünje dileseň+,

Parasatly bolmak* üçin ýalbarsaň+,

 4 Kümüş kimin gözleseň+,

Gizlin hazyna kimin agtarsaň+,

 5 Ýehowadan gorkmagy öwrenersiň+,

Hudaýy tanarsyň+.

 6 Ýehowa akyldarlyk berýär+,

Ol bilimiň we parasatlylygyň* gözbaşydyr.

 7 Alla akyldarlygy dogruçyllara berýär,

Ol wepaly adamlaryň* galkanydyr+.

 8 Ol dogruçyllaryň ýollaryna nazar salýar,

Wepaly bendeleriniň ýodalaryny goraýar+.

 9 Şonda sen hakykata, dogruçyllyga we adalata düşünersiň,

Dogry ýoldan ýörärsiň+.

10 Akyldarlyk ýüregiňde kök uranda+,

Bilim janyňa* hoş ýakanda+,

11 Akylyň* seni gorar+,

Parasatlylyk* saňa hemaýat berer.

12 Seni erbet ýoldan,

Ýalançy adamlardan gorar+.

13 Dogry ýoldan sowlup,

Tümlükde gezýänlerden+,

14 Erbet işlerden keýp alýanlardan,

Zalymlygy, hilegärligi gowy görýänlerden,

15 Egri ýollardan ýöreýänlerden,

Ganyna hilegärlik siňen adamlardan gorar.

16 Akyldarlyk seni azgyn* aýaldan,

Ahlaksyz* aýalyň süýji dilinden gorar+.

17 Ol aýal ýaşlykda durmuşa çykan ärini* taşlady+,

Hudaýa beren wadasyny ýatdan çykardy.

18 Onuň öýüne baran diri çykmaz,

Ýollary mazara eltýär+.

19 Oňa ýanaşan* diri galmaz,

Ýaşaýyş ýoluna gaýdyp gelmez+.

20 Şol sebäpli ýagşy adamlardan görelde al,

Adalat ýollaryndan ýöre+.

21 Sebäbi ýer ýüzünde dogruçyl,

22 Erbetler ýer ýüzünden ýok ediler+,

Dönükler hem sogrulyp taşlanar+.

3 Oglum, öwüt⁠-⁠ündewimi* unutma,

Tabşyryklarymy ýürekden berjaý et.

 2 Şonda uzak ömür sürersiň,

Parahatlykda ýaşarsyň+.

Olary ýüregiňe ýaz+, monjuk kimin boýnuňa dak.

 4 Şonda Hudaýyň we adamlaryň öňünde ýagşy adyň bolar+,

Düşünjeli adam hökmünde tanalarsyň.

 5 Ýehowa bütin ýüregiň bilen bil bagla+,

Düşünjäňe daýanma+.

 6 Her ädimiňde Hudaýdan maslahat sora+,

Şonda ähli işleriňde* üstünlik gazanarsyň+.

 8 Akyldarlyk bedeniňe melhem bolar,

Süňkleriň kuwwatlanar.

 9 Ýehowany sylap, mal⁠-⁠mülküňden+,

Ilkinji* hasylyňdan sadaka ber+.

10 Şonda ammarlaryň dolup daşar+,

Küýzeleriň täze şerapdan püre⁠-⁠pür bolar.

11 Oglum, Ýehowanyň terbiýesinden boýun gaçyrma+,

Käýinjini ýigrenme+.

12 Ata gowy görýän ogluny terbiýeleýär+,

Ýehowa⁠-⁠da söýýänine temmi berýär+.

13 Akyldarlygy gözläp tapan+,

Parasatly bolmagy* öwrenen bagtlydyr.

14 Akyldar bolmak kümüş gazanmakdan gowudyr,

Altyndan hem köp peýda berýändir+.

15 Ol merjenden has gymmatly,

Hiç bir arzyly zat oňa taý gelmez.

16 Onuň sag elinde uzak ömür,

Çep elinde şöhrat we baýlyk bardyr.

17 Onuň ýollaryndan ýöreýän ynsan bagtlydyr,

Ýodalaryna gadam basýan parahatlykda ýaşaýar+.

18 Akyldarlyk ýaşaýyş daragtydyr,

Oňa ýapyşanlar uzak ýaşar we bagtly bolar+.

20 Alla bilimi bilen suwlary böldi,

Bulutlardan ýagyş ýagdyrdy+.

Akyldarlyga ýapyş, akylyňy* ýitirme.

22 Olar seniň ömrüňi uzaldar,

Boýnuňa monjuk bolar.

23 Şonda asuda ýaşarsyň,

Hiç haçan aýagyň taýmaz+.

24 Ýatanyňda gorkmarsyň+,

Düşegiňde süýji uka gidersiň+.

25 Erbetleriň başyna inýän heläkçilikden+,

Duýdansyz gelýän betbagtçylykdan gorkmarsyň+.

26 Sebäbi Ýehowa seniň daýanjyň bolar+,

Seni* duzakdan gorar+.

27 Eliňden gelse,

Mätäç adamlara ýagşylyk et+.

29 Agzybir ýaşaýan goňşyňa

Duzak gurma+.

30 Ýamanlyk etmedik adam bilen+

Ýersiz⁠-⁠ýere dawalaşma+.

31 Zalym adama göriplik etme+,

Onuň ýollaryndan ýöreme.

32 Sebäbi Ýehowa mekirleri ýigrenýär+,

Dogruçyllar bolsa onuň dostudyr+.

33 Erbediň öýüne Ýehowanyň näleti siňer+,

Dogruçyla bolsa bereket berer+.

34 Ol ýaňsylaýjylary kemsidýär+,

Ýumşak adamlara ýagşylyk edýär+.

35 Paýhasly adam at⁠-⁠abraýa eýe bolýar,

Akmak bolsa masgara bolýar*+.

4 Ogullarym, ata terbiýesini alyň*+,

Düşünjäňiz artar ýaly ünsli boluň.

 2 Sebäbi berýän tabşyrygym peýdalydyr,

Öwredenlerimi* unutmaň+.

 3 Men atamyň wepaly ogludym+,

Enemiň eziz perzendidim+.

 7 Iň wajyp zat — akyldarlyk+, akyldarlygy öwren.

Durmuşda näme gazansaň⁠-⁠da,

Düşünje gazanmagy unutma+.

 9 Başyňa owadan täji,

Şöhrat täjini geýdirer».

10 Oglum, aýdanlarymy diňleseň,

Diýenimi etseň, uzak ömür sürersiň+.

11 Saňa akyldarlygyň ýoluny öwrederin+,

Halal ýollardan äkiderin+.

12 Ýöräniňde büdremersiň,

Ylganyňda ýykylmarsyň.

14 Zalymlaryň ýoluna gadam basma,

Erbetleriň ýolundan ýöreme+.

15 Ol ýoldan uzakda dur, golaýyna⁠-⁠da barma+,

Ondan ýüzüňi sow, aýlanyp geç+.

17 Olar zalymlygy çörek kimin iýýärler,

Zorlugy şerap kimin içýärler.

18 Dogruçyllaryň ýodasy daň şapagy kimindir,

Ol süýr günortana çenli barha ýagtylýar+.

19 Erbetleriň ýoly garaňkylyga gaplanandyr,

Olar nämä büdreýändigini bilýän däldir.

20 Oglum, sözlerimi diňle,

Nesihatyma gulak goý.

21 Olara dykgatly bol,

Ýüregiň töründe sakla+.

22 Olary tapan adamyň ömri uzak+,

Jany sagdyn bolar.

23 Ähli zatdan öňürti ýüregiňi gora+,

Sebäbi ol ýaşaýşyň gözbaşydyr.

24 Ýalan gep⁠-⁠gürrüňden+,

Mekirlikden gaça dur.

25 Gözleriň öňe seretsin,

Göreçleriň diňe öňe dikilsin+.

26 Ýollaryňy dogrulasaň*+,

Ähli işleriň rowaçlanar.

Parasatly* sözlerimi ünsli diňle+.

 2 Şonda akylyňy* ýitirmersiň,

Hak sözler* diliňden düşmez+.

 3 Azgyn* aýalyň dili bal ýaly süýjüdir+,

Agzyndan çykýan sözler ýag ýaly ýakymlydyr+.

 4 Emma soňy ýowşan kimin ajy bolar+,

Iki ýüzli gylyç kimin bitmejek ýara salar+.

 7 Oglum, indi meni diňle,

Aýdanymdan çykma.

 8 Şeýle aýaldan uzakda dur,

Gapysynyň deňinden hem geçme+.

 9 Şonda abraýdan düşmersiň+,

Galan ömrüňi gaýgy⁠-⁠hasrat bilen geçirmersiň+.

10 Ýatlar mal⁠-⁠mülküňi* almaz+,

Der döküp gazanan çöregiňi gelmişekler iýmez.

11 Ýogsa güýç⁠-⁠gaýratyň gaçanda,

Ömrüň ahyrynda ahy⁠-⁠nala çekip+,

12 Şeýle diýersiň: «Terbiýäni näme üçin kabul etmändirin?!

13 Mugallymlarymyň sözüni diňlemedim,

Halypalarymyň öwredenine gulak asmadym.

14 Ulus⁠-⁠iliň öňünde ýüzügara boldum+,

Ömrüm kül boldy».

15 Suwy öz howzuňdan,

Sowuk suwy öz guýyňdan iç+.

16 Akar suwuň köçelere,

Çeşme⁠-⁠çaýlaryň şäher meýdançasyna* akmasyn+.

17 Goý, olar diňe seniňki bolsun,

Kesekiler bilen paýlaşma+.

18 Goý, çeşmäň bereketli bolsun,

Ýaşlygyňda öýlenen aýalyň bilen şatlan+.

19 Ol näzik maral, owadan jerendir+.

20 Oglum, azgyn* aýalyň ýesiri bolmak nämä gerek?

Ahlaksyz* aýaly näme üçin bagryňa basjak?+

21 Ýehowa ynsanyň ýollaryny görýär,

Ýodalaryna syn edýär+.

22 Erbediň ýazyklary duzaga düşürýär,

Günäsi özüne tor bolýar+.

23 Terbiýesizlikden ýaňa ömrüni kül edýär,

Akmaklykdan ýaňa ýoldan azaşýar.

6 Oglum, goňşyň karz alanda, kepil geçen bolsaň+,

Ýat adam bilen ylalaşyk baglaşan bolsaň*+,

 2 Diliňden bela galan bolsaň,

Aýdan sözleriň bilen duzaga düşen bolsaň+,

 3 Oglum, başyňy gutar.

Sebäbi onuň penjesine düşdüň.

 4 Gözüňe uky gelmesin,

Gabaklaryň ýumulmasyn.

 5 Awçydan gaçan jeren kimin,

Tordan sypan guş kimin janyňy halas et.

 6 Eý ýalta+, bar, garynja seret!

Işleýşine syn etseň, paýhasly bolarsyň.

 7 Onuň ne serdary, ne baştutany, ne⁠-⁠de ýolbaşçysy bar.

 8 Emma ol tomusda azygyny ýygnaýar+,

Hasyl döwri iýjegini toplaýar.

10 Biraz ýatsaň, biraz irkilseň,

Biraz gol gowşuryp otursaň+,

11 Garyplyk garakçy kimin+,

Mätäçlik talaňçy ýaly üstüňe geler.

12 Dereksiz, erbet adam ýalan⁠-⁠ýaşryk gepleýär+,

13 Göz gypyp+, el⁠-⁠aýagy bilen yşarat edýär.

14 Ol garaýürekli we päliýaman+,

Adamlaryň arasyna çöp atýar+.

15 Şonuň üçin başyna birdenkä heläkçilik iner,

Ol duýdansyz ýykylar, ýerinden galyp bilmez+.

16 Ýehowa alty zady ýigrenýär,

Ýedi zat onuň üçin nejisdir:

17 Tekepbir gözler+, ýalançy dil+, bigünä gany dökýän eller+,

18 Päliýaman ýürek+, zalymlyk etmäge howlugýan aýaklar,

19 Her deminde ýalan ýagdyrýan şaýat+,

Aga⁠-⁠iniň arasyna çöp atýan adam+.

20 Oglum, ataň tabşyryklaryny berjaý et,

Eneň öwüt⁠-⁠ündewini* unutma+.

21 Olar ýüregiňe kök ursun,

Boýnuňa monjuk bolsun.

22 Ýöräniňde ýol görkezsin,

Ýatanyňda gorasyn,

Turanyňda maslahatçyň bolsun.

23 Tabşyryk çyradyr+,

Kanun nurdur+,

Terbiýe we käýinç ýaşaýyş ýoludyr+.

24 Olar seni päliýaman aýaldan+,

Süýji dilli ahlaksyz* aýaldan gorar+.

25 Onuň gözelligine maýyl bolma+,

Owadan gözleriniň ýesiri bolma.

26 Ahlaksyz aýala sataşan çörege zar bolar+,

Kesekiniň gelni janyňy awlar.

29 Goňşusynyň* aýaly bilen ýatanyň ýagdaýy⁠-⁠da şeýledir;

Ol aýala el degren adam jezasyz galmaz+.

30 Garnyny doýurmak üçin ogrulyk eden kişini

Il⁠-⁠gün ýazgarýan däldir.

31 Emma ol tutulsa, ýedi esse öwezini dolmaly bolar,

Hatda öýüniň bar goşuny bermeli bolar+.

32 Zynahor adam akylsyzdyr,

Ol öz aýagyna özi palta urýar+.

33 Başyna bela satyn alýar, masgara bolýar+,

Ol näme etse⁠-⁠de, biabraý bolup galar+.

34 Gabanjaň är gahar⁠-⁠gazaba münýär,

Ol ar alanda rehim etmeýär+.

35 Näçe töleseň⁠-⁠de, pul gözüne görünmez.

Dünýä malyny berseň⁠-⁠de, gahary köşeşmez.

7 Oglum, sözüme gulak as,

Tabşyryklarymyň gadyryny bil+.

 2 Tabşyryklarymy berjaý edip, uzak ýaşa+.

Öwüt⁠-⁠ündewimi* gözüň göreji deý gora.

 3 Olary barmaklaryňa daň,

Ýüregiňe ýaz+.

 5 Olar seni azgyn* aýaldan+,

Süýji dilli ahlaksyz* aýaldan gorar+.

 6 Öýümiň aýnasyndan,

Penjiresinden daşary seretdim.

 7 Men tejribesiz* ýaşlara syn etdim.

Olaryň arasynda bir akmak ýigidi gördüm+.

 8 Ýigit aýalyň öýüne golaý çatryga bardy.

Aýalyň öýüne tarap howlugyp gitdi.

 9 Gün ýaşypdy, garaňky gatlyşypdy+,

Agşamarady, gije düşüpdi.

10 Seretsem, ahlaksyz ýaly geýnen+, garaýürekli aýal,

Ýigidiň öňünden çykdy.

12 Bir görseň köçede, bir görseň meýdançadadyr*,

Her burçda peýläp durandyr+.

13 Aýal ýigidi gujaklap öpdi.

Utanç⁠-⁠haýany unudyp şeýle diýdi:

15 Seni garşylamaga çykdym,

Gözläp⁠-⁠gözläp ahyry tapdym.

16 Düşegime owadan reňkli,

Müsüriň zygyr* matasyny ýazdym+,

18 Gel, ertire çenli söýgüden serhoş bolaly,

Birek⁠-⁠biregiň mährinden doýaly.

19 Ärim öýde ýok,

Uzak ýurda gitdi.

20 Pul torbasyny hem alyp gitdi,

Ol aýyň on dördüne çenli* gelmez».

22 Soýulmaga äkidilýän öküz kimin,

Gandala salnan däli kimin,

Ýigit şol bada yzyna düşdi+.

23 Bagryndan peýkam geçer,

Jany alnar.

Ýigit duzaga düşjek guş kimin mundan habarsyzdy+.

24 Oglum, sözlerimi diňle,

Nesihatlaryma gulak as.

Azaşyp, ýodalaryna aýak basaýma+.

26 Ol köp adamlaryň janyny alandyr+,

Birgiden adamy gyrandyr+.

27 Onuň öýi mazardyr*,

Merhumlaryň mekanydyr.

 2 Ol ýoluň ugrundaky depelerde+,

Çatryklarda durýar.

 3 Şäher derwezelerinde,

Gapylarynyň öňünde,

Şeýle jar çekýär+:

 4 «Eý halaýyk, size diýýärin,

Her biriňize ýüzlenýärin!

 5 Eý sadalar*, ätiýaçly boluň!+

Eý akylsyzlar, düşünjäňizi artdyryň!

 6 Diňläň, sözlerim wajypdyr,

Aýdýanlarym hakdyr.

 7 Dilim ýuwaşjadan hakykaty aýdýar,

Dodaklarym erbet sözleri ýigrenýär.

 9 Parasatly* adamlar sözlerime düşünýär,

Bilimli adamlar aýdanlarymy makullaýar.

10 Kümşe derek, terbiýe al,

Sap altyna derek, bilim al+.

11 Akyldarlyk merjenden* gymmatlydyr,

Dünýe maly oňa taý gelmez.

12 Men — akyldarlyk, hüşgärlik* — dostum*;

Men bilimli we akylly* boldum+.

Men gopbamsylygy, tekepbirligi+,

Zalym işleri we ýalan dili ýigrenýärin+.

14 Peýdaly maslahat, akyldarlyk+,

Düşünje+ we gudrat+ mendedir.

15 Patyşalar meniň saýamda hökümdarlyk edýär,

Wezirler adalatly kanun çykarýar+.

16 Serdarlar meniň saýamda baştutanlyk edýär,

Töre⁠-⁠begler adalatly höküm çykarýar.

17 Meni söýenleri menem söýýärin,

Meni agtarýanlar meni taparlar+.

18 Baýlyk we şan⁠-⁠şöhrat,

Genji⁠-⁠hazyna we adalatlylyk meniň elimdedir.

19 Meniň berjek sylagym altyndan, sap altyndan gowudyr,

Berjek serpaýym arassa kümüşden gymmatlydyr+.

20 Men hakykat ýolundan ýöreýärin,

Adalat ýodasynyň ortasyndan barýaryn.

21 Meni söýýänlere genji⁠-⁠hazyna miras berýärin,

Olaryň ammarlaryny doldurýaryn.

22 Men Ýehowanyň ýaradanlarynyň birinjisi+,

Gadymky eserleriniň ilkinjisi+.

23 Ol meni gadym döwürde beýgeltdi+,

Ýer ýaradylmanka, başlangyçdan bäri bardyryn+.

24 Giň ummanlar peýda bolmanka+,

Joşup akýan çeşme⁠-⁠çaýlar döremänkä ýaradyldym.

25 Men daglaryň düýbi tutulmanka,

Depeler peýda bolmanka doguldym.

26 Ol ýeri we düzleri ýaratmanka,

Ýeriň ilkinji topragyny döretmänkä dünýä indim.

27 Ol gökleri taýýarlanda+,

Asman bilen deňziň arasyna çäk goýanda+,

Men onuň ýanyndadym.

28 Asmany bulutlar bilen bezände,

Ummany suwdan dolduranda,

29 Suwlar dolup⁠-⁠daşmasyn diýip,

Deňze serhet goýanda+,

Ýeriň düýplerini tutanda,

30 Ökde ussa kimin onuň ýanyndadym+.

Her gün onuň guwanjydym+,

Hemişe huzurynda şatlanardym+.

31 Ýer ýüzüne seredip begenerdim,

Adam ogullaryny görüp, göwnüm has⁠-⁠da göterilerdi.

32 Ogullarym, meni diňläň,

Ýolumdan ýöräň, şonda bagtly bolarsyňyz.

33 Terbiýämi kabul edip+, paýhasly boluň,

Oňa hiç haçan sowuk⁠-⁠sala garamaň.

34 Sözlerimi diňleýän adam bagtly.

Ol säher bilen gapyma gelýär,

Öýümiň bosagasynda garaşýar.

35 Meni tapan adam ýaşaýşy tapar+,

Ýehowa ondan razy bolar.

36 Meni agtarmaýan adam durmuşyna awy gatar,

Meni ýigrenýänler ölüm penjesine düşer»+.

9 Akyldarlyk* jaý saldy,

Ýedi sütünini dikdi.

 2 Mallaryny soýdy,

Güýçli şerap ýasady,

Saçagyny näz⁠-⁠nygmatdan doldurdy.

 3 Kenizlerini ýollap,

Şäher diňlerinde jar çekdirdi+:

 5 «Geliň, saçak başyna geçiň,

Güýçli şerapdan içiň.

 6 Indi sadalygy* goýup, uzak ýaşaň+.

Düşünje ýoluna gadam basyň»+.

 7 Ýaňsylaýja öwüt berseň, utanja galarsyň+,

Erbede nesihat berseň, zyýan çekersiň.

10 Ýehowadan gorky akyldarlygyň başydyr+.

Mukaddes Hudaýyň bilimi düşünje berýär+.

11 Akyldar bolsaň, uzak ýaşarsyň+,

Uzak ömür sürersiň.

12 Akyldar bolsaň, özüň peýda taparsyň,

Ýaňsylaýjy bolsaň, özüň zyýan çekersiň.

14 Ol gapysynyň bosagasynda oturýar,

Öýi şäheriň belent ýerinde gurlandyr+.

15 Geçip barýan adamlara,

Öz ýoly bilen barýanlara diýýär:

17 «Ogurlanan suw süýjüdir,

Gizlinlikde iýlen nahar bal ýalydyr»+.

18 Aýalyň öýi merhumlaryň mekanydyr,

Myhmanlary mazara* inýär+,

Olar mundan bihabardyr.

Akylly ogul atasynyň guwanjydyr+,

Akmak enesiniň gözýaşydyr.

 2 Haram gazançdan peýda ýokdur,

Dogruçyllyk ölüm penjesinden halas edýär+.

 3 Ýehowa dogruçyly aç goýmaz+,

Erbetleriň isleg⁠-⁠arzuwyny berjaý etmez.

 4 Ýalta eller garyp düşürýär+,

Işeňňir gollar baý edýär+.

 5 Tomsuna orak orýan ogul düşünjelidir,

Hasyl döwri ýatýan ogul bolsa masgara bolýar+.

 6 Dogruçyl adamyň başyna bereket ýagýar+,

Betpäl süýji sözläp, niýetini gizleýär.

 7 Dogruçylyň ady ýagşylykda ýatlanar+,

Erbediň ady hemişelik unudylar+.

 8 Akylly adam maslahaty* diňlär+,

Boş gepleýän aýak astyna düşer+.

 9 Wepaly* arkaýyn ýaşar+,

Hilegäriň aýyby açylar+.

10 Gam⁠-⁠gussanyň başy — gözüni gypýan kişi+.

Aýak astyna düşer, boş gepleýän kişi+.

11 Dogruçyl adamyň dili ýaşaýyş çeşmesidir+,

Betpäl süýji sözläp, niýetini gizleýändir+.

12 Ýigrenç dawa⁠-⁠jenjel turuzýar,

Söýgi ähli günäleri bagyşlaýar*+.

13 Parasatly* adam akylly sözleýär+,

Düşünjesiziň arkasyndan taýak aýrylmaýar+.

14 Akyldar bilimini artdyrýar+,

Akmak öz dilinden bela galýar+.

16 Dogruçyl zähmet çekip, ýaşaýşa gowuşýar,

Erbet gazanjyny günäli işlere sowurýar+.

17 Terbiýäni alýan adam başgalary ýaşaýyş ýoluna eltýär*,

Käýinje gulak asmaýan bolsa ýoldan çykarýar.

18 Ýigrenjini ýaşyrýan ýalan sözleýär+,

Töhmet atýan akmakdyr.

19 Köp gepleýän köp ýalňyşýar+,

Dilini dişleýän paýhaslydyr+.

20 Dogruçylyň dili arassa kümüş kimindir+,

Erbediň oý⁠-⁠pikirleri dereksizdir.

21 Dogruçylyň dili köpleriň göwnüni göterýär*+,

Akylsyz akmaklygy sebäpli pida bolýar+.

22 Ýehowanyň berekedi baý edýär+,

Üstüne dert⁠-⁠alada goşmaýar.

23 Akmak üçin haýasyz işler oýun ýalydyr,

Akyldarlyk parasatly* adamda bolýar+.

24 Erbediň gorkany başyna geler,

Dogruçylyň arzuwy hasyl bolar+.

25 Apy⁠-⁠tupan turar, erbet ýok bolar+,

Dogruçyl adam düýbi berk tutulan jaý kimindir+.

26 Diş sirkeden*, göz tüsseden,

Hojaýyn ýalta gulundan dert çeker.

27 Ýehowadan gorkýan uzak ömür sürer+,

Erbediň ömri gysgalar+.

28 Dogruçylyň umydy şatlyk getirýär+,

Erbediň umydy puç bolýar+.

29 Ýehowanyň ýoly wepadarlary* goraýar+,

Zalymlar bolsa onda heläk bolýar+.

30 Dogruçyl asla ýykylmaz+,

Erbet ýer ýüzünde kök urmaz+.

31 Dogruçylyň dili akyldarlyk çeşmesidir,

Erbediň dili bolsa kesilip taşlanar.

32 Dogruçylyň dilinden süýji sözler çykýar,

Erbediň dili bolsa zäher pürkýär.

11 Ýehowa kem çekýän terezini ýigrenýär,

Dogry terezi daşyndan razydyr+.

 2 Tekepbirlik masgara edýändir+,

Akyldarlyk bolsa pespäller bilendir+.

 3 Dogruçyl adam wepaly* bolup ýaşaýar+,

Dönükler içigaraçylygyndan heläk bolar+.

 4 Gazap gününde baýlygyň peýdasy bolmaz+,

Dogruçyllyk ölüm penjesinden halas eder+.

 5 Hudaýa wepaly* adam halal ýaşap ýollaryny tekizlär,

Zalym erbetliginden heläk bolar+.

 6 Halal adamyň dogruçyllygy janyny halas eder+,

Dönük adam nebsiniň duzagyna düşer+.

 7 Erbet adam ölende, umydy öçer,

Güýjüne daýanyp eden arzuwy puja çykar+.

 8 Dogruçyl adam betbagtçylykdan gutular,

Onuň ýerine erbet adam tutular+.

 9 Hudaýsyz* adam dili bilen goňşusyny heläk edýär,

Dogruçyl adam bilimi bilen halas bolýar+.

10 Dogruçylyň ýagşylygy il⁠-⁠güni begendirer,

Erbet ölende bütin halk toý tutar+.

11 Dogruçylyň alýan berekedi şäheri gülledýär+,

Erbediň dili bolsa şäheri çökerýär+.

12 Akylsyz adam goňşusyny kemsidýär,

Parasatly* adam dilini saklaýar+.

13 Gybatçy* syry paş edýär+,

Ynamdar adam syr saklaýar.

14 Paýhasly maslahat berilmese*, halk kösener,

Maslahatçy köp bolsa, üstünlik gazanylar*+.

15 Ýat adamyň karzyny boýun alan zyýan çeker+,

Söz bermäge* howlukmaýan adam arkaýyn ýaşar.

16 Mylaýym zenan at⁠-⁠abraý gazanýar+,

Rehimsiz adam baýlyk toplaýar.

17 Mähirli* adam haýyr tapar+,

Gödek adam öz başyny bela sokar+.

18 Erbet adam haram gazanç edýär+,

Halal ýaşaýan adam sylag alýar+.

19 Adalatyň tarapyny tutan ýaşaýyş ýolundadyr+,

Zalymlygy küýseýän ölüm ýodasyndadyr.

20 Ýehowa mekir* adamy ýigrenýär+,

Wepaly* ynsany görüp begenýär+.

21 Bilip goý, zalym adam jezasyz galmaz+,

Dogruçylyň perzentleri aman ýaşar.

22 Owadan, ýöne akylsyz aýal,

Doňzuň burnuna dakylan altyn halka ýalydyr.

23 Dogruçylyň dilegi ýerine düşer+,

Erbediň umydy Hudaýyň gaharyny getirer.

24 Jomart adamyň berekedi artar+,

Gysganç adam garyp düşer+.

25 Jomardyň döwleti artar+,

Suw berene suw berler+.

26 Gallasyny satman, basyp goýýany halk näletlär,

Arpa⁠-⁠bugdaý satýana il⁠-⁠gün alkyş aýdar.

27 Bar güýji bilen ýagşylyk edýän bereket alar+,

Ýamanlygyň küýüne düşeniň maňlaýy daşa deger+.

28 Baýlygyna daýanýan ýykylar+,

Dogruçyl adam al⁠-⁠ýaşyl öwüsýän bag ýaly bolar+.

29 Maşgalasyny utanja goýýanyň mirasy bolmaz*+,

Akmak adam akyllynyň guly bolar.

30 Dogruçylyň işleri ýaşaýyş daragtydyr+.

Halal ýaşamagy ündeýän adam paýhaslydyr+.

31 Dogruçyl adama temmi berilýän bolsa,

Erbet bilen günäkär adam jezasyz galarmy?+

12 Terbiýäni söýýän bilimi söýýär+,

Düşünjesiz bolsa käýinji ýigrenýär+.

 2 Ýehowa akýürekli adamdan razydyr,

Päliýamany höküm edýändir+.

 3 Erbetlik edýän arkaýyn ýaşamaz+,

Dogruçyllar bolsa uzak ömür sürer*.

 4 Gaýratly gelin äriniň täjidir+,

Binamys aýal äri üçin guragyry ýalydyr*+.

 5 Hudaýhon adamyň pikirleri dogrudyr,

Erbediň maslahaty tora salýandyr.

 6 Zalymyň sözleri ölüm duzagydyr*+,

Dogruçylyň dili halas edýändir+.

 7 Erbediň öýi weýran ediler,

Dogruçylyň öýi baky durar+.

 8 Akylly sözleýän adam halkyň dilinden düşmeýär+,

Mekir* adam bolsa aýak astynda galýar+.

 9 Bir döwüm çöregi bolmasa⁠-⁠da,

Özüni öwüp arşa çykarýandan+,

Hyzmatkärli sada adam ýagşydyr.

10 Hudaýhon adam malynyň aladasyny edýär+,

Erbet adamyň rehimdarlygy hem zalymlykdyr.

11 Melleginde işleýän daýhanyň garny dok bolar+,

Biderek zatlaryň ugrunda hars urýan bolsa akmakdyr.

12 Erbet adam zalymyň mal⁠-⁠mülküne göz gyzdyrýar,

Dogruçyl adam bol miweli agaç ýalydyr.

13 Erbet adam dilinden bela galýar+,

Dogruçyl agyr dertden gutulýar.

14 Süýji dilli ýalkanýar+,

Zähmetiniň hözirini görýär.

15 Akmagyň ýoly özüne dogrudyr+,

Paýhasly adam maslahata gulak asýandyr+.

16 Akmagyň gany çalt* gyzýar+,

Paýhasly* adam sögünji eşitmezlige salýar*.

17 Hak şaýat dogry sözleýär,

Ýalançy şaýat bolsa aldaýar.

18 Oýlanman aýdylan söz gylyç kimin ýara salýandyr,

Paýhasly adamyň dili derde dermandyr+.

19 Dogrusyny aýdýan ebedi ýaşar+,

Ýalançy bolsa birsalymda ýok ediler+.

20 Betpäl adamyň kalby mekirligiň öýjügidir,

Parahatlygy saklaýanyň* kalby şatlykdan doludyr+.

21 Dogruçylyň başyna betbagtçylyk inmez+,

Erbediň gözi ajy hasratdan açylmaz+.

22 Ýalançy dil Ýehowa ýigrenjidir+,

Alla wepaly adamlardan razydyr.

23 Ätiýaçly adam ýerini bilip gepleýär,

Akylsyz bolsa lakgyldap oturýar*+.

24 Işeňňir adam hökümdar bolar+,

Ýalta adam gul bolar+.

25 Gaýgy⁠-⁠alada ynsany çökerýär+,

Hoş söz köňli galkyndyrýar+.

26 Dogruçyl öri meýdany seçip saýlaýar,

Erbet adam öz pälinden tapýar.

27 Ýalta awunyň yzyna düşýän däldir+,

Zähmetsöýer hyzmatkär hojaýyny üçin genji⁠-⁠hazynadyr.

28 Dogruçylyň ýoly ýaşaýşa eltýändir+,

Ol ýolda ölüm ýokdur.

13 Akylly ogul atasynyň terbiýesinden çykýan däldir+,

Özdiýenli ogul käýinji* diňleýän däldir+.

 2 Süýji dilli adam haýyr tapýandyr+,

Mekirleriň ýüregi zalymlykdan doludyr.

 3 Dilini saklaýan janyny gorar+,

Boş gepleýän heläk bolar+.

 4 Ýaltanyň arzuw⁠-⁠hyýaly köpdür, ýöne kör⁠-⁠köpügi ýokdur+.

Işeňňir adamyň garny gerk⁠-⁠gäbe doýýandyr*+.

 5 Dogruçyl ýalany ýigrenýär+,

Erbediň eden işleri abraýdan düşürýär.

 6 Dogruçyllyk günäsizi gala kimin goraýar+,

Erbetlik günäkäri mazara indirýär.

 7 Biri bardyr, özüni baý görkezýär, ýöne hiç zady ýok+,

Biri bardyr, özüni garyp görkezýär,

Emma mal⁠-⁠mülki dünýä sygýan däldir.

 8 Barly adam jany üçin baýlygyny berer+,

Garyp bolsa howpdan daşdadyr*+.

 9 Dogruçylyň çyrasy ýalkym saçýar*+,

Erbetleriň çyrasy tiz öçýär+.

10 Tekepbirlik dawa⁠-⁠jenjel turuzýar+,

Maslahatlaşýanlar akyldarlyk gazanýar+.

11 Aňsat ýol bilen toplanan* baýlyk tiz dargaýar+,

Agyr zähmet bilen toplanan baýlyk bereketli bolýar.

12 Uzaga çeken tama ýürege dertdir+,

Ýerine ýeten arzuw ýaşaýyş daragtydyr+.

13 Tabşyrygy* äsgermedige temmi berler+,

Kanundan gorkýana halat⁠-⁠serpaý ýapylar+.

14 Paýhasly adamyň sözleri* ýaşaýyş çeşmesidir+,

Adamy ölüm penjesinden halas edýändir.

15 Düşünjeli bereket alýar,

Mekirlige baş goşan görgi baryny görýär.

16 Ätiýaçly adam paýhasly* ädim ädýär+,

Akylsyz bolsa akmaklygyny görkezýär+.

17 Erbet habarçy şum habar getirýär+,

Wepaly çapar halkyň janyna melhemdir+.

18 Terbiýäni ýigrenen garyp düşüp, masgara bolýar,

Käýinji diňläp düzelen adam öwülýär+.

19 Arzuwyna ýeten ýürek begenýär+,

Akmak erbetlige jany⁠-⁠teni bilen ýapyşýar+.

20 Paýhasly adam bilen dost bolsaň, paýhasly bolarsyň+,

Akmak bilen dost bolsaň, zyýan çekersiň+.

21 Betbagtçylyk günäkäri yzarlaýandyr+,

Dogruçylyň sylagy mal⁠-⁠mülküdir+.

22 Ýagşy adam agtyklaryna miras goýýar,

Erbediň baýlygy dogruçyllara galýar+.

23 Garyp daýhanyň mellegi bol hasyl berýär,

Adalatsyzlyk bolsa ýakyp kül edýär.

24 Temmi taýagyny gaýgyrýan ogluny ýigrenýär+,

Çagasyny söýýän yhlas bilen* terbiýeleýär+.

25 Dogruçyl iýip doýýar+,

Erbet adam aç galýar+.

14 Paýhasly aýal öýüni dikýär+,

Akmak aýal öýüni öz eli bilen ýykýar.

 2 Dogrulyk ýolunda ýöreýän Ýehowadan gorkýar,

Egri ýoldan ýöreýän Allany äsgermeýär.

 3 Tekepbir akmagyň dili gamçy kimindir,

Paýhasly adamyň dili galkan kimin goraýandyr.

 4 Mal⁠-⁠garasy bolmadygyň malýatagy arassadyr,

Öküzli adam ýerden bol hasyl alýandyr.

 5 Hak şaýat ýalan sözlemeýär,

Ýalançy şaýat her deminde ýalan ýagdyrýar+.

 6 Özdiýenli adam akyldarlygy gözlese⁠-⁠de, tapyp bilmez.

Düşünjeli adam bilim alýar+.

 7 Akmak adamdan uzakda dur,

Onuň agzyndan pähimli sözler çykmaýar+.

 8 Akyldarlyk ätiýaçly adama ýolunyň soňuny görkezýär,

Akylsyz akmaklygynyň duzagyna düşýär*+.

 9 Eden günäsine gülýän adam akmakdyr+,

Dogruçyllar ýaraşmaga taýyndyr*.

10 Ýürek öz derdini özi bilýär,

Ýürek şatlananda hem hiç kim düşünmeýär.

11 Erbet adamyň öýi dargar+,

Dogruçylyň çadyry berk durar.

12 Ýol bardyr, adama dogry görünýär+,

Emma soňy ölüme eltýär+.

13 Käte adamyň ýüzi gülse⁠-⁠de, ýüregi aglaýar,

Käte bolsa şatlygy gaýga öwrülýär.

14 Garaýürekli adam eken zadyny orýar+,

Ýagşy adam eden ýagşylygyndan dadýar+.

15 Sada* adam her söze ynanýar,

Ätiýaçly adam her ädimini ölçerýär+.

16 Paýhasly adam ätiýaçly bolup, zalymlykdan gaçýar,

Akmak özüne göwni ýetip batyrsyraýar*.

17 Gaharjaň adam akmaklyk edýär+,

Oýlanyp ädim ädýän* adamy il⁠-⁠gün ýigrenýär.

18 Sada* adam akmaklygy miras alar,

Ätiýaçly adam bolsa başyna bilim täjini geýer+.

19 Erbetler ýagşy adamyň öňünde baş eger,

Zalymlar adalatlynyň derwezesinde dyz eper.

20 Garyby goňşusy⁠-⁠da ýigrenýär+,

Baýyň bolsa dosty köpdür+.

21 Goňşusyny kemsidýän günä edýär,

Garyba rehim edýän bagtlydyr+.

Bar güýji bilen ýagşylyk edýän adam

Ýagşy* we wepaly dostlary gazanar+.

23 Agyr zähmetiň peýdasy köpdür,

Boş gürrüňler garyp düşürýär+.

24 Paýhasly adamyň täji onuň baýlygydyr,

Akylsyzyň işleri akmaklyga eltýär+.

25 Dogruçyl şaýat jany halas edýär,

Ýalançy şaýat her deminde ýalan ýagdyrýar.

26 Ýehowadan gorkýan oňa bil baglaýar+,

Nesilleri hem Hudaýa daýanýar+.

27 Ýehowadan gorky ýaşaýyş çeşmesidir,

Adamy ölüm duzaklaryndan halas edýändir.

28 Patyşanyň halky köp bolsa, şan⁠-⁠şöhraty hem beýikdir+,

Halksyz hökümdaryň güýç⁠-⁠kuwwaty ýokdur.

29 Giň göwünli* adam parasatlydyr*+,

Sabyrsyz bolsa akmaklygyny görkezýändir+.

30 Rahatlyk ömrüňi uzaldýar*,

Göriplik* süňkleri çüýredýär+.

31 Garyby aldaýan Ýaradanyň duşmanydyr+,

Mätäje rehim edýän Ýaradany şöhratlandyrýandyr+.

32 Erbet adam gazan çukuryna özi düşer,

Dogruçyl adama Hudaýa wepalylygy* pena bolar+.

33 Akyldarlyk düşünjeli adamyň kalbynda ümsüm oturýar+,

Akmaklaryň arasynda bolsa özüni tanadýar.

34 Dogruçyllyk milleti beýgeldýär+,

Günä bolsa halky masgara edýär.

35 Patyşa düşünjeli hyzmatkärinden razy bolýar+,

Utançsyz hyzmatkärine bolsa gahary gelýär+.

15 Ýumşak jogap gahary köşeşdirýär+,

Gödek* söz gazaby tutaşdyrýar+.

 2 Paýhasly adamyň dilinde bilim bardyr+,

Akmagyň dili akmaklygyny görkezýär.

 3 Ýehowa ähli zady görýär,

Ýamana⁠-⁠da, ýagşa⁠-⁠da syn edýär+.

 4 Mähirli* dil — ýaşaýyş daragty+,

Ýalançy dil — belanyň körügi.

 5 Akmak atasynyň terbiýesini almaýar+,

Ätiýaçly bolsa düzedişi* kabul edýär+.

 6 Dogruçylyň öýi hazynadan doludyr,

Erbediň gazanjy başyna bela getirýär+.

 7 Paýhasly adam bilimden söz açýar+,

Akmagyň ýüregi beýle däldir+.

 8 Erbediň gurbanlygy Ýehowa ýigrenjidir+,

Dogruçylyň dogasy oňa ýakymlydyr+.

 9 Haram ýollary Ýehowa ýigrenýär+,

Halal ýaşamagy ýüregine düweni söýýär+.

10 Ýoldan çykana temmi agyr degýär*+,

Käýinji ýigrenýän heläk bolýar+.

11 Mazar* we heläkçilik mekany*

Ýehowanyň öňünde açykdyr+,

13 Şadyýan ýürek ýüze nur çaýýar,

Dertli ýürek ruhdan düşürýär+.

14 Düşünjeli ýürek bilim gözleýär+,

Akmagyň kalby akmaklygy küýseýär+.

15 Dertliniň her güni ýasdyr+,

Şadyýan ýüregiň her güni toýdur+.

16 Gaýgy⁠-⁠aladanyň içinde ýaşaýan baýdan+,

Ýehowadan gorkýan garyp ýagşydyr+.

17 Ýigrenç bilen bişirilen ýagly gowurmadan*+,

Söýgi bilen bişirilen şurruk çorba* gowudyr+.

18 Gaharjaň adam dawa turuzýar+,

Giň göwünli* adam bolsa jenjeli ýatyrýar+.

19 Ýaltanyň ýoly tikenekli haýatdyr+,

Dogruçylyň ýodasy tekizdir+.

20 Akylly ogul atasynyň begenjidir+,

Akmak ogul enesini kemsidýär+.

21 Akylsyz akmaklykdan keýp alýar+,

Parasatly* dogry ýoldan ýöreýär+.

22 Maksada maslahatsyz ýetilýän däldir,

Maslahatçy köp bolsa, maksada ýetilýär+.

23 Dogry jogap beren adam begenýär+,

Wagtynda aýdylan sözler jana hoş ýakýar+.

24 Düşünjeli adam ýaşaýşa eltýän belent ýoldan ýöreýär+,

Mazara* inýän ýodalara aýagyny basmaýar+.

25 Ýehowa tekepbiriň öýüni ýumrar+,

Dul aýalyň mellegindäki araçägini gorar+.

26 Ýehowa betpälleriň hilesini ýigrenýär+,

Ýakymly sözler Allanyň göwnüni göterýär+.

27 Haram gazanç edýän adam ojagyny ýumurýar*+,

Parany ýigrenýän uzak ömür sürýär+.

28 Dogruçyl adam oýlanyp jogap berýär+,

Erbet bolsa agzyna gelenini aýdýar.

29 Ýehowa erbetlerden uzakdadyr,

Dogruçyllaryň dilegini eşidýär+.

30 Nurana gözler ýüregi şatlandyrýar,

Hoş habar süňke kuwwat berýär+.

31 Käýinç ýaşaýyş daragtydyr,

Käýinji kabul edýän akyldarlar bilendir+.

32 Terbiýäni almaýan janyndan irendir+,

Käýinje gulak asýan düşünje gazanýandyr+.

33 Ýehowadan gorkýan akyldarlygy öwrenýär+,

Kiçigöwünli adam at⁠-⁠abraý gazanýar+.

16 Ynsan aýtjak zady hakda oýlanýandyr,

Emma berýän jogaby Ýehowadandyr+.

 2 Adamyň ýollary öz gözüne dogrudyr*+,

Ýehowa bolsa ýüregiň niýetlerini barlaýar+.

 3 Her işde Ýehowa bil bagla+,

Ol maksadyňa ýetirer.

 4 Ýehowa ähli zady niýetini amala aşyrmak üçin ulanýar,

Hatda erbet adamy hem höküm güni ýok edýär+.

 6 Söýgi* we wepadarlyk günäni bagyşlaýar+,

Ýehowadan gorky erbet ýoldan goraýar+.

 7 Ýehowa ynsanyň ýolundan razy bolsa,

Ony duşmany bilen ýaraşdyrar+.

 8 Haram* ýol bilen baýanyňdan+,

Halal ýaşap, garyp bolanyň ýagşydyr+.

 9 Ynsan öňünde maksat goýýar,

Ädimlerini bolsa Ýehowa ugrukdyrýar+.

10 Patyşanyň dilinden Allanyň hökümleri düşmesin+,

Ol hemişe adalatly bolsun+.

11 Dogry terezi Ýehowadandyr,

Torbadaky terezi daşlary hem ondandyr+.

12 Patyşa erbet işleri ýigrenýär+,

Sebäbi tagt dogruçyllyk bilen berkeýär+.

14 Şanyň gazaby jellat* ýalydyr+,

Paýhasly adam bolsa ony köşeşdirýär+.

15 Patyşanyň nurana ýüzi ýaşaýyşdyr,

Patyşanyň ýagşylygy ýaz ýagşydyr+.

18 Heläkçilikden öň tekepbirlik,

Ýykylmakdan öň ulumsylyk gelýär+.

19 Tekepbir bilen olja paýlaşanyňdan,

Pesgöwünli adamyň dosty bolanyň ýagşydyr+.

20 Düşünje bilen iş tutan üstünlik gazanar,

Ýehowa bil baglan bagtly bolar.

21 Paýhasly adam düşünjesi bilen tanalýar+,

Süýji dilli adam* ynama girýär+.

22 Düşünje ynsan üçin ýaşaýyş çeşmesidir,

Akylsyza akmaklygy üçin temmi berler.

23 Paýhasly adam* düşünje bilen gepleýär+,

Aýdýan sözleri bilen ynama girýär.

24 Mylaýym söz bal kimin süýjüdir,

Jana* ýakymlydyr, süňklere melhemdir+.

25 Ýol bardyr, adamyň gözüne dogry görünýär,

Emma soňy ölüme eltýär+.

26 Açlyk ynsany işleder,

Gara bokurdak zähmet çekdirer+.

27 Biderek adam kemçilik gözleýär+,

Onuň dili ýakyp kül edýän otdur+.

28 Başbozar agzalalyk döredýär+,

Töhmetçi dostlaryň arasyna çöp atýar+.

29 Zalym adam goňşusyny aldaýar,

Ony ters ýoldan ýöredýär.

32 Giň göwünli* adam+ pälwandan rüstemdir,

Özüne erk edýän adam serkerdeden güýçlüdir+.

33 Bije* atylýar+,

Emma karary Ýehowa çykarýar+.

17 Dawaly öýde näz⁠-⁠nygmatdan* doýanyňdan+,

Asuda öýde gury çörek iýeniň gowudyr+.

 2 Düşünjeli hyzmatkär

Hojaýynynyň akmak oglunyň üstünden höküm sürer,

Hojaýynynyň mirasyny ogullary bilen deň paýlaşar.

 3 Kümüş göweçde*, altyn kürede arassalanýar+,

Ýürekleri barlaýan Ýehowadyr+.

 4 Erbet adam ýaman gepi diňleýär,

Hilegär hem gybata gulak gabardýar+.

 5 Garyby kemsidýän Ýaradany sylaýan däldir+,

Adamyň agyr halyna gülýän jezasyz galmaz+.

 6 Agtyklar garrylaryň täjidir,

Atalar* ogullarynyň şöhratydyr.

 8 Sowgat eýesi üçin gyzyldan gymmatdyr+,

Ol her işinde üstünlik gazanar+.

 9 Günäni bagyşlaýan* adam söýýär+,

Ony aýdyp ýörýän jana⁠-⁠jan dostlary aýra salýar+.

10 Düşünjeli adama ýekeje käýinç ýeterlikdir+,

Akylsyz ýüz gezek urulsa-da düzelýän däldir+.

11 Erbet adam hemişe gozgalaň turuzýar,

Oňa jeza bermäge jellat* iberilýär+.

12 Akmaklyk edýän akylsyza duşanyňdan,

Çagalaryny ýitiren aýa sataşanyň gowudyr+.

13 Ýagşylyga ýamanlyk edýäniň öýi

Bela⁠-⁠beteriň mesgeni bolar+.

14 Uruş tursa, derýanyň bendi açylan ýalydyr,

Dawa⁠-⁠jenjel turmanka, ol ýerden gaýt+.

15 Erbedi aklaýan⁠-⁠da, dogruçyly ýazgarýan⁠-⁠da+

Ýehowa üçin ýigrenjidir.

16 Akylsyzyň akyldarlygy öwrenmäge ýagdaýy bolsa⁠-⁠da,

Islegi* bolmasa ne peýda?+

17 Hak dost elmydama söýýär+,

Ol aladaly günüňde dadyňa ýetişýän dogandyr+.

18 Akylsyz el gysyp ylalaşyk baglaşýar,

Goňşusynyň öňünde ýadyň karzyny boýun alýar+.

20 Hilegär üstünlik gazanmaz+,

Ýalan sözleýän bela uçrar.

21 Akmagyň atasy ajy hasrat çeker,

Düşünjesiz ogluň atasynyň ýüzi gülmez+.

22 Şadyýan ýürek jana dermandyr+,

Gamly ýürek süňkleri çüýredýär+.

23 Erbet adam gizlinlikde* para alýar,

Para üçin adalaty ýoýýar+.

24 Parasatly* adam akyldarlygy gözden salýan däldir,

Akylsyzyň pikiri dagynykdyr+.

25 Akylsyz ogul atasynyň hasraty,

Enesiniň ýürek derdi+.

26 Dogruçyla temmi bermek ýagşy däl,

Abraýly adamy gamçylamak gelşiksizdir.

27 Bilimli ynsan dilini saklaýar+,

Parasatly* adam parahatdyr+.

28 Akmak dymsa, akylly ýaly bolar,

Agzyny ýumsa, parasatly* ýaly görner.

18 Il⁠-⁠güne goşulmaýan* öz bähbidini gözleýär,

Ol ähli akyldarlyga garşy gidýär.

 2 Akmak düşünjäni halamaýar,

Ol ýüregindäkini görkezýär+.

 3 Halk zalym kişini ýigrenýär,

Utançsyz adam abraýdan düşýär+.

 5 Erbediň tarapyny tutup+,

Dogruçylyň hakyny almak ýagşy däldir+.

 6 Akmagyň dili dawa turuzýar+,

Sözleri taýagy çagyrýar+.

 7 Akmak dilinden bela galýar+,

Agzy janyna duzak bolýar.

 8 Gybatçynyň* sözleri tagamly nahar ýalydyr+,

Adamlar ony ýalmap ýuwudýar+.

11 Baýyň mal⁠-⁠mülki berk galadyr,

Hyýalynda beýik diwar ýalydyr+.

12 Tekepbirlik heläkçilige eltýär+,

Pesgöwünlik at⁠-⁠abraý getirýär+.

13 Diňlemän jogap bermek

Akmaklyk hem utançdyr+.

14 Ruhubelent ynsan derdine döz geler+.

Emma ruhdan düşen adam nädip aýaga galar?*+

15 Düşünjeli adam bilim alar+,

Paýhasly adam bilimi gözlär.

16 Sowgat berýäniň işi rowaçlanýar+,

Ol hökümdarlaryň huzuryna barýar.

17 Arzyny ilkinji aýdan hakly görünýär+,

Dawagäri gelip soraga tutýar+.

18 Bije dawany çözýär+,

Güýçli garşydaşlary ylalaşdyrýar.

19 Öýkeli adamyň göwnüni tapmak

Galany basyp almakdan kyndyr+,

Dawa⁠-⁠jenjel gulply derweze kimin aýra salýar+.

20 Adamyň agzyndan çykan sözler garnyny doýrar+,

Aýdan sözlerine jogap berer.

21 Ýaşaýyş we ölüm diliň ygtyýarynda+,

Geplemegi halaýanlar onuň miwesinden iýýär+.

22 Gowy gelin tapan genji⁠-⁠hazyna tapandyr+,

Ol Ýehowanyň ak patasyny gazanýandyr+.

23 Garyp ýalbaryp gepleýär,

Baý bolsa gödek jogap berýär.

24 Dostlar bardyr, bir⁠-⁠birini iýmäge taýyndyr+,

Dostlar bardyr, dogandan hem ýakyndyr+.

19 Ýalançy we akmak adamdan+,

Wepaly* garyp ýagşydyr+.

 2 Bilimsiz bolmak gowy däldir+,

Alňasak adam günä eder.

 3 Adam akmaklyk edip, dogry ýoldan sowulýar,

Ýüreginde bolsa Ýehowa gaharlanýar.

 4 Baýyň dosty köpdür,

Garypdan dosty hem ýüz öwürýär+.

 5 Ýalançy şaýat jezasyz galmaz+,

Her deminde ýalan ýagdyrýan adam aman galmaz+.

 6 Begiň* göwnüni tapmak isleýän köpdür,

Her kes sowgat berýäniň dosty bolýar.

 7 Garyby aga⁠-⁠inileri ýigrenýär+,

Dostlary ondan aýagaldygyna gaçýar+;

 9 Ýalançy şaýat jezasyz galmaz,

Her deminde ýalan ýagdyrýan heläk bolar+.

10 Akmaga kaşaň jaýda ýaşamak ýaraşmaz,

Gula hanlaryň üstünden agalyk etmek gelişmez+.

11 Düşünjeli ynsanyň gahary köşeşýär+,

Günäni geçse, abraýy artýar+.

12 Patyşanyň gahary arslanyň arryldysy kimindir+,

Güler ýüzi gök otlara düşen çyg ýalydyr.

13 Akmak ogul atasyna dertdir+,

Igenjeň* aýal suw geçirýän üçek ýalydyr+.

14 Jaý we mal⁠-⁠mülk ataňdan galýan mirasdyr,

Paýhasly aýaly Ýehowa berýär+.

15 Ýaltalyk agyr uka giderýär,

Işýakmaz adam aç galýar+.

16 Hudaýyň tabşyrygyny berjaý edýän janyny goraýar+,

Ýollaryna biperwaý garaýan janyndan mahrum bolýar+.

17 Garybyň dadyna ýetişýän Ýehowa karz berýär+,

Alla hem ýagşylygynyň öwezini dolar*+.

18 Wagt* barka, ogluňa terbiýe ber+,

Şonda onuň ganyna galmarsyň+.

19 Gaharjaň adam jezasyny çekmelidir.

Eger ony bir sapar halas etseň,

Gaýta⁠-⁠gaýta halas etmeli bolarsyň+.

20 Gelejekde paýhasly bolar ýaly+,

Maslahaty diňle, terbiýäni kabul et+.

21 Adamyň ýüreginde maksat⁠-⁠myrady köpdür,

Emma Ýehowanyň aýdany bolar*+.

22 Wepalylyk* ynsanyň bezegidir+,

Ýalançy bolanyňdan garyp bolanyň ýagşydyr.

23 Ýehowadan gorkmak ýaşaýşa eltýär+,

Hudaýdan gorkýan gije rahat ýatar, başyna bela gelmez+.

25 Ýaňsylaýjyny ur+, tejribesiz* ätiýaçly bolmagy öwrener+,

Düşünjeli adama käýeseň bilimi artar+.

26 Atasyna sütem edýän, enesini kowýan ogul,

Ile masgara hem gülki bolýar+.

27 Oglum, terbiýä gulak asmasaň,

Bilimiň ýolundan sowlarsyň.

28 Dereksiz şaýat adalatyň üstünden gülýär+,

Erbet adam zalymlyk etmekden keýp alýar+.

29 Ýaňsylaýjylara höküm garaşyp dur+,

Akmagyň ýagyrnysy üçin taýak taýýar dur+.

20 Şerap biabraý edýär*+, çakyr edepsizlige eltýär*+,

Ol ynsany dogry ýoldan sowýar+.

 2 Patyşanyň haýbaty arslanyň arryldysy kimindir+,

Gaharyny getiren janyndan doýandyr+.

 3 Dawadan daşda durýanyň abraýy artýar+,

Akmak bolsa jenjele goşulýar+.

 4 Ýalta gyşyna ýer sürmez,

Hasyl döwri el serer*+.

 5 Ynsanyň oý⁠-⁠pikiri* çuň guýy ýalydyr,

Parasatly* adam çekip çykarýar.

 6 Köpler özüne wepadar* diýer.

Emma wepaly adamy kim tapar?

 8 Patyşa tagtynda oturyp höküm çykarýar+,

Gözi bilen ähli zalymlygy görýär+.

 9 «Ýüregim arassa+,

Günäden päkdirin» diýmäge kimiň dili barar?+

10 Kem çekýän terezi daşlary bilen nädogry ölçeg gaplary,

Ýehowa üçin ýigrenjidir+.

11 Hatda çaganyň edim⁠-⁠gylymyna seredip,

Ýüregi arassamy, dogrumy bilip bolýar+.

12 Eşidýän gulak, görýän göz,

Ýehowanyň elleriniň işidir+.

14 Alyjy: «Harydyň erbet, juda erbet!» diýýär,

Soňra bolsa satyn alan zadyna öwünýär+.

15 Altynyň, merjeniň* näçe köp bolsa⁠-⁠da,

Bilimli dil ikisinden hem gymmatlydyr+.

16 Kesekä kepil geçeniň donuny al+,

Ýat aýala kepil geçenden girew al+.

17 Aldaw bilen gazanylan nan süýjüdir,

Yzyndan ajy⁠-⁠ajy gägirmesi bardyr*+.

18 Maslahat bilen maksada ýetilýär+,

Söweşde paýhasly maslahaty* diňle+.

19 Gybatçy* syry paş edýär+,

Gepçiler bilen gatnaşma.

23 Kem çekýän terezi daşlaryny Ýehowa ýigrenýär,

Kem çekýän terezi ýagşy däldir.

24 Ynsan ýörejek ýoluny bilmeýär.

Ynsana ädimlerini Ýehowa öwredýär*+.

25 Eger adam Hudaýa howlukmaç wada berse,

Beren wadasy hakda soňundan oýlansa,

26 Akyldar patyşa erbetleri elekden geçirýär+,

Olary harman döwülýän tagta bilen owradýar+.

27 Ynsanyň sözleri* Ýehowanyň çyrasydyr,

Içki dünýäsini äşgär edýär.

28 Ýagşylyk* we wepadarlyk patyşany goraýar+,

Tagt wepaly söýgi bilen dikilýär+.

29 Güýç⁠-⁠kuwwat ýaşlaryň şöhratydyr+,

Ak saç garrylaryň görküdir+.

30 Urulsa, ýenjilse, adam erbetligini goýar+,

Taýak adamyň kalbyny* tämizlär.

 2 Adamyň ýollary öz gözüne dogrudyr+,

Ýehowa bolsa ýürekleri* barlaýandyr+.

 3 Ýehowanyň gözünde dogruçyl we adalatly adam,

Gurbanlyk berýänden has gowudyr+.

 4 Ulumsy gözler, tekepbir ýürek,

Erbediň çyrasydyr, ikisi⁠-⁠de günä iterýär+.

 5 Işeňňiriň maksady amala aşýar+,

Howlugýanlar garyp düşýär+.

 6 Ýalan dil bilen toplanan baýlyk

Ölüm duzagydyr, gaýyp bolýan ümür kimindir*+.

 7 Erbetleriň zorlugy öz başyna ýeter+,

Sebäbi olar adalatly bolmakdan ýüz öwürýärler.

 8 Günäkäriň ýoly egridir,

Päk ynsanlaryň işi dogrudyr+.

 9 Igenjeň* aýal bilen bir öýde ýaşanyňdan,

Üçegiň burçunda ýaşanyň gowudyr+.

10 Ýaramaz adam erbetligi küýseýär+,

Goňşusyna rehimi inmeýär+.

11 Ýaňsylaýjy urulsa, tejribesiz* has akylly bolar.

Paýhasly adam düşünse, bilimi artar*+.

12 Hak Hudaý ýaramaz adamyň öýüni synlaýar,

Erbetleri ýykyp ýok edýär+.

13 Garybyň perýadyna gulak asmaýanyň

Özüne⁠-⁠de kömek eden bolmaz+.

14 Gizlin berlen sowgat gahary ýatyrýar+,

Para* gazaby köşeşdirýär.

15 Hudaýhon adam adalatly bolmagy halaýar+,

Zalym bolsa adalaty ýigrenýär.

16 Düşünjeden ýüz öwren adam

Ölüleriň arasynda ýatar+.

17 Aýşy⁠-⁠eşreti söýýän garyp düşýär+,

Şeraby, ýagy söýýäniň döwleti artmaz.

18 Erbet adam dogruçyl üçin töleg bolar,

Dönük ynsan adalatla derek alnyp gidiler+.

19 Igenjeň*, gaharjaň aýal bilen bir öýde ýaşanyňdan,

Çölde ýaşanyň gowudyr+.

20 Akyllynyň ýagy we döwleti egsilmez+,

Akmak bolsa barja zadyny ýele sowrar*+.

21 Adalatly we wepaly* adam,

Ýaşaýşa, adalata we şöhrata eýe bolar+.

22 Akyldar adam pälwanyň şäherini basyp alýar,

Onuň daýanýan galasyny weýran edýär+.

23 Agzyny ýumup, dilini saklaýan,

Janyny beladan goraýar+.

24 Soňuny oýlaman gedemlik edýän adam,

Ulumsy, tekepbir hem öwünjeňdir+.

25 Ýaltanyň arzuwy ölüme eltýär,

Sebäbi elleri işlemek islemeýär+.

26 Ol uzakly gün arzuw⁠-⁠hyýala batýar,

Dogruçyl bolsa gysganman berýär+.

28 Ýalançy şaýat heläk bolýar+,

Gulagy bilen eşiden zadyna şaýat bolan rowaç tapýar*.

29 Ýaramaz adam batyrsyraýar+,

Hudaýhon adam bolsa ynamly öňe gidýär+.

30 Ýehowanyň niýetine päsgel berjek akyldarlyk,

Parasatlylyk* we maslahat ýokdur+.

31 At söweş güni üçin seýislenýär+,

Emma ýeňşi Ýehowa berýär+.

22 At⁠-⁠abraý köp baýlykdan gowudyr+,

Sylag⁠-⁠hormat* altyn⁠-⁠kümüşden ýagşydyr.

 3 Ätiýaçly adam howpy görüp gizlenýär,

Tejribesiz* bolsa gözsüz batyrlyk edip, zyýan* çekýär.

 4 Pesgöwünli we Ýehowadan gorkýan ynsan,

Baýlygy, şöhraty we uzak ömri sylag alýar+.

 5 Hilegäriň ýolunda tikenek we duzak bardyr,

Öz janyna haýpy gelýän olardan daşda durar+.

 6 Çagany terbiýeläp, dogry ýola sal+,

Ulalanda hem ondan sowulmaz+.

 7 Baý garybyň hojaýynydyr,

Bergili algydaryň guludyr+.

 8 Adalatsyzlyk ekýän bela⁠-⁠beter orar+,

Onuň gazap hasasy döwler+.

 9 Jomart adamyň berekedi artýar,

Sebäbi çöregini garyp bilen paýlaşýar+.

10 Ýaňsylaýjyny kow, dawa⁠-⁠jenjel ýatar,

Goh⁠-⁠galmagaldan, kemsitmeden gulagyň dynar.

11 Päk ýürekli, süýji dilli adam

Patyşanyň dosty bolar+.

12 Ýehowa bilimi goraýar,

Dönügiň sözlerini puç edýär+.

15 Akylsyzlyk çaganyň ýüreginde kök urandyr+;

Terbiýe taýagy akylsyzlygy çagadan aýrar+.

16 Mal⁠-⁠mülküni artdyrmak üçin garyby ezip+,

Baýa sowgat berýän adam,

Garyplyga duçar bolar.

17 Akyldaryň sözüni diňle, gulak as+,

Şonda bilimi ýüregiň bilen kabul edersiň+.

18 Olary gursagyňa guýsaň+,

Diliňden düşürmeseň janyňa hoş ýakar+.

19 Şu gün saňa köp zatlary öwretdim.

Olara eýerseň, Ýehowa bil baglarsyň.

20 Muny öň hem saňa ýazyp,

Maslahat, öwüt⁠-⁠ündew beripdim.

21 Saňa ynamdar we hak sözleri öwredipdim,

Indi seni ýollana gowy habary getirersiň.

22 Garyby pukara bolany üçin talama+,

Şäher derwezesinde ejize ganym bolma+.

23 Sebäbi olaryň dadyna Ýehowa ýetişer+,

Olary talanlaryň janyny alar.

24 Ganygyzma bilen ýoldaş bolma,

Gaharyny saklamaýan adam bilen tirkeşme.

25 Şonda onuň ýollaryny öwrenmersiň,

Janyňy tora salmarsyň+.

26 El gysyp girew goýýanlaryň,

Ýadyň karzyny öz boýnuna alýanlaryň arasynda bolma+.

27 Töläre puluň bolmasa,

Ýatan düşegiňi alyp giderler.

28 Ata⁠-⁠babalaryň mellekde bellän araçägini,

Gadymy araçäkleri üýtgetme+.

Ol garamaýak adamlara däl⁠-⁠de,

Patyşalara hyzmat eder+.

23 Patyşa bilen saçak başynda otursaň,

Öňüňde tagam goýlanda dykgatly bol.

 2 Işdäň açyk bolsa⁠-⁠da, özüňe erk et*.

 3 Patyşanyň näz⁠-⁠nygmatyna agzyň suwarmasyn,

Nahar saňa duzak bolaýmasyn.

 5 Gözüňi baýlyga dikersiň welin, ol gaýyp bolar+,

Bürgüt deý ganat ýaýyp, asmana uçup gider+.

 6 Gysganç adamyň çöregini iýme,

Näz⁠-⁠nygmatyna agzyň suwarmasyn.

 7 Sebäbi ol her zady hasaplap oturýar.

 8 Iýen bir döwüm çöregiňi gusarsyň,

Hoş sözleriňi ýele sowrarsyň.

 9 Akmaga hiç zat gürrüň berme+,

Sebäbi ol akylly sözleriň gadyryny bilmez+.

10 Gadymy araçäkleri üýtgetme+,

Ýetim⁠-⁠ýesiriň mellegini alma.

11 Sebäbi olaryň Halasgäri güýçlüdir,

Saňa garşy edilen şikaýaty eşider+.

12 Terbiýäni ýürekden kabul et,

Bilime gulak goý.

14 Çagany terbiýe taýagy bilen ursaň,

Janyny ölümden* halas edersiň.

15 Oglum, ýüregiňde akyldarlyk kök ursa,

Meniň kalbym şatlanar+.

16 Hakykaty sözleseň,

Göwnüm göteriler*.

17 Günäkärlere gözüň gitmesin+,

Hemişe Ýehowadan gorkup ýaşa+.

18 Şonda görjegiň gowy bolar+,

Umydyň üzülmez.

19 Oglum, gulak as, paýhasly bol!

Ýüregiň dogry ýoldan sowulmasyn.

20 Şerap içegenleriň+,

Et iýegenleriň arasynda bolma+.

21 Sebäbi içegenem, iýegenem garyp düşer+,

Ukyny söýýän ýyrtyk eşik geýer.

22 Seni bilinden öndüren kakaňy diňle,

Garran ejeňi kemsitme+.

23 Hakykaty satyn al, asla satma+,

Akyldarlygy, terbiýäni, düşünjäni hem satyn al+.

24 Dogruçylyň atasy begener,

Paýhasly ogluň atasy guwanar.

25 Ene⁠-⁠ataň begener,

Seni dünýä inderen şatlanar.

26 Oglum, meni bütin ýüregiň bilen diňle,

Ýollarymdan ýöräp şatlan+.

27 Azgyn aýalyň agzy guýy kimindir,

Ahlaksyz* aýal dar guýy ýalydyr+.

28 Ol talaňçy deý bukulýar+,

Biwepa erkekleri köpeldýär.

30 Wagtyny şerap içip geçirýänleriň+,

Aragyň yşkyna düşenleriň ýagdaýy şeýledir.

31 Şerabyň gyrmyzy reňkine,

Käsede öwşün atyşyna, keýp berişine seretme.

32 Sebäbi soňunda ýylan ýaly çakýar,

Alahöwren kimin zäherini pürkýär.

33 Gözleriň geň zatlary görer,

Diliň erbet zatlary sözlär+.

34 Deňziň ortasynda gark bolup barýan adam kimin,

Gäminiň ýokarsynda ýatan adam kimin bolarsyň.

24 Erbetlere gözüň gitmesin,

Olara goşulmagy arzuw etme+.

 2 Sebäbi olaryň oý⁠-⁠pikiri zorluk⁠-⁠sütem,

Agzyndan ýamanlyk çykýar.

 3 Öý* akyldarlyk bilen gurulýar+,

Parasatlylyk* bilen düýbi tutulýar.

 4 Bilim bilen otaglary dolýar,

Gymmatbaha, owadan zatlar bezeýär+.

 5 Paýhasly adamyň erk⁠-⁠ygtyýary köp+,

Bilim güýç⁠-⁠kuwwatyňy artdyrýar.

 6 Söweşde paýhasly maslahaty* diňle+,

Maslahatçy köp bolsa, ýeňiş gazanylar+.

 7 Akmak üçin akyldarlyk* elýetmez+,

Şäher derwezesinde aýdara söz tapmaz.

 8 Hile gurýan adama,

Hilegärleriň başy diýerler+.

 9 Akmagyň niýeti günä eltýär,

Ýaňsylaýjyny il⁠-⁠gün ýigrenýär+.

10 Kyn günüňde ruhdan düşseň,

Göreşmäge güýjüň bolmaz.

11 Ölüme höküm edilenleri halas et,

Ölümine howlugýanlary alyp gal+.

Seni synlaýan hak Alla bilýär,

Her kimiň işine görä hakyny berýär+.

13 Oglum, bal iý, peýdalydyr,

Bal jana lezzet berýär.

Ony tapsaň, görjegiň gowy bolar,

Umydyň üzülmez+.

15 Erbet adamlar ýaly,

Dogruçylyň öýüniň golaýynda bukuda ýatma,

Asuda ojagyny ýykma.

16 Dogruçyl adam ýedi gezek ýykylsa⁠-⁠da, ýerinden turýar+,

Erbetler bolsa bela⁠-⁠beteriň içine taýyp gidýär+.

17 Duşmanyň ýykylanda begenme,

Büdrände ýüregiňde şatlanma+.

18 Ýogsa Ýehowa görüp, senden närazy bolar,

Gaharyny duşmanyňdan sowar+.

19 Erbetlere gaharyň gelmesin*,

Ýaramazlara göriplik etme.

20 Erbetleriň gelejegi ýok+,

Erbetleriň çyrasy sönýär+.

Gozgalaňçylar bilen gatnaşma+.

22 Sebäbi olaryň başyna duýdansyz bela iner+.

25 Erbede käýäniň bolsa işi oň bolar+,

Başyna bereket ýagar+.

27 Daşardaky işleriňi et, mellegiňi sür,

Soňra öýüňi* gur.

29 «Maňa näme etse, şony⁠-⁠da ederin,

Edenine görä gaýtararyn» diýme+.

30 Men ýaltanyň melleginiň+,

Akmagyň üzümçiliginiň golaýyndan geçdim.

31 Seretsem, bar ýerde haşal ot ösüpdir,

Mellegini tikenek basypdyr,

Daşdan diwarlary ýykylypdyr+.

32 Muny görüp, oýa batdym,

Özüme şeýle sapak edindim:

33 Biraz ýatsaň, biraz irkilseň,

Biraz gol gowşuryp otursaň,

34 Garyplyk garakçy kimin,

Mätäçlik talaňçy ýaly üstüňe geler+.

 2 Syr saklamak Hudaýyň şöhratydyr+,

Meseläni derňemek patyşalaryň şöhratydyr.

 3 Gökler beýikdir, ýeriň düýbi çuňdur,

Patyşanyň pikirini bilip bolýan däldir.

 4 Kümüşden hapany aýyr,

Ýalpyldysy gözüňi gamaşdyrar*+.

 5 Erbedi patyşanyň huzuryndan kowsaň,

Tagt adalat bilen berkidiler+.

 6 Patyşanyň ýanynda özüňi uly tutma+,

At⁠-⁠abraýly adamlaryň arasynda oturma+.

 7 Sebäbi han⁠-⁠begleriň öňünde kemsidileniňden,

 8 Kazynyň ýanyna barmaga howlukma,

Goňşyň sözüňi ýalana çykarsa näme edersiň?+

 9 Goňşyň bilen dawaňy çöz+,

Emma kesekiniň syryny paş etme*+.

10 Gürrüňiňizi biri eşidip, seni utanja goýaýmasyn,

Agzyňdan çykan erbet sözleri* yzyna gaýtaryp bolmaz.

11 Ýerlikli aýdylan sözler+

Kümüş gabyň içindäki altyn almalar kimindir.

12 Maslahatyň gadyryny bilýän* adam üçin,

Akyldaryň käýinji altyn gulakhalka,

Sap altyndan ýasalan şaý⁠-⁠sep ýalydyr+.

13 Hasyl döwri sowuk suw* jana lezzet berýär,

Wepaly çapar hem özüni ýollanyň,

Hojaýynynyň göwnüni galkyndyrýar+.

14 Bermedik sowgady bilen öwünýän adam,

Ýagyşsyz buluda, gurak şemala meňzeýär+.

15 Sabyrly bolsaň, serkerdäni yrarsyň,

Ýumşak* dil bilen süňki döwersiň+.

16 Bal görseň, köp iýme,

Aşa düşüp gusaýma+.

17 Goňşyň öýüne köp barma,

Senden bizar bolup, ýigrenäýmesin.

18 Goňşusyna garşy ýalan şaýatlyk edýän adam+,

Çekiç, gylyç we ýiti peýkam ýalydyr.

19 Ynamyňy ödemeýäne* kyn günüňde bil baglamak,

Döwük dişe, agsak aýaga daýanan ýalydyr.

20 Gaýgyly ýürege aýdym aýdyp bermek,

Sowuk howada geýimi çykaran,

Aşgaryň* üstüne sirke* guýan ýalydyr+.

21 Duşmanyň* aç bolsa, naharla,

Suwsan bolsa, suw ber+.

22 Şonda başyna közler goýarsyň*+,

Ýehowanyň berekedini alarsyň.

23 Demirgazyk ýeli ýagyş getirýär,

Gybatçy dil gahary getirýär+.

24 Igenjeň* aýal bilen bir öýde ýaşanyňdan,

Üçegiň bir burçunda ýaşanyň gowudyr+.

25 Uzak ülkeden gelen hoş habar,

Teşne jany* gandyrýan sowuk suw ýalydyr+.

26 Erbediň gepine giden dogruçyl adam

Bulançak çeşme, hapa guýy ýalydyr.

27 Baly köp iýmek+,

Özüňi öwmek gowy däldir+.

28 Gaharyna erk edip bilmeýän adam

Diwarlary ýumrulan gala ýalydyr+.

26 Tomusda gar, orak döwri ýagyş halanmaz,

Akmaga⁠-⁠da sylag⁠-⁠hormat ýaraşmaz+.

 2 Sebäpsiz ýere serçe we garlawaç uçmaz,

Ýersiz⁠-⁠ýere hem gargyş okalmaz*.

 3 Gamçy ata, uýan eşege+,

Taýak bolsa akmagyň ýagyrnysyna ýaraşar+.

 4 Akmaga akmaklygyna görä jogap berme,

Ýogsam ondan tapawudyň bolmaz.

 5 Akmaga jogap bereniňde, akmaklygyny paş et,

Ýogsa özüni akylly hasaplar+.

 6 Işini akmaga ynanan adam

Öz aýagyna palta urýar*.

 7 Akmagyň agzyndan çykan nakyl,

Agsagyň ysgynsyz aýagy ýalydyr+.

 8 Akmagy öwüp arşa çykarmak+,

Sapana* daş daňan ýalydyr.

 9 Akmagyň agzyndan çykan nakyl,

Serhoşyň elindäki tiken ýalydyr.

10 Akmagy, öten⁠-⁠geçeni hakyna tutýan adam,

Duş geleni ýaralaýan ýaýçy ýalydyr.

11 It gusugyny iýýär,

Akmak hem akmaklygyny gaýtalaýar+.

13 Ýalta: «Daşarda arslan bar!

Köçede ýolbars bar!» diýýär+.

14 Gapy petlesinde aýlanýar,

Ýalta bolsa düşeginde togalanýar+.

15 Ýalta tabaga uzadan elini,

Agzyna ýetirmäge⁠-⁠de ýaltanýar+.

17 Başgalaryň dawasyna gaharlanýan*+,

Itiň gulagyndan çekýän adam ýalydyr.

18 Däli ölüm bilen oýun edip, ok atýar, naýza zyňýar,

19 Goňşusyna hile gurup:

«Oýun etdim!» diýýän hem şeýledir+.

20 Odun bolmasa, ot söner,

Töhmetçi bolmasa, dawa ýatar+.

21 Kömür köze, odun oda atylýar.

Galmagalçy adam bolsa dawa turuzýar+.

22 Gybatçynyň* sözleri tagamly nahar ýalydyr,

Adamlar ony ýalmap ýuwudýar+.

23 Garaýürekli adamyň mähirli sözleri+,

Döwlen küýzä kümüş çaýan ýalydyr.

24 Duşman ýigrenjini dili bilen ýaşyrýar,

Ýüreginde bolsa hile gurýar.

25 Onuň mähirli sözlerine ynanma,

Sebäbi kalbynda ýedi dürli erbet niýet bardyr.

26 Ol mekirlik bilen ýigrenjini ýaşyrsa⁠-⁠da,

Erbet niýeti ulus⁠-⁠ile äşgär bolýar.

27 Adam gazan çukuryna özi düşer,

Daş togalan daş astynda galar+.

28 Ýalançy dil ýigrenýän adamyny ýaralaýar,

Ýaranjaň dil heläkçilige eltýär+.

27 Ertirki güne buýsanma,

Sebäbi ertir näme boljagyny bilýän dälsiň+.

 2 Özüňi öwme, goý, seni il⁠-⁠gün öwsün,

Öz diliň däl, başganyň dili taryplasyn+.

 3 Daş⁠-⁠da, çäge⁠-⁠de agyrdyr,

Akmagyň berýän derdi ikisinden hem agyrdyr+.

 4 Gahar zalymdyr, gazap sil kimindir,

Emma gabanjaňlyga kim çydap biler?+

 5 Gizlin saklanan söýgüden,

Ýüzüňe aýdylan käýinç ýagşydyr+.

 6 Wepaly dostuň salan ýaralary+

Duşmanyň gyzgyn* posalaryndan gowudyr.

 7 Dok adam baly depeleýär,

Aç adama ajy zatlar bal ýalydyr.

 8 Ýurdundan aýra düşen adam

Höwürtgesini ýitiren guş ýalydyr.

 9 Ýakymly ýag we atyr* ýüregi şatlandyrýar,

Päk ýürekden çykan maslahat dostlugy berkidýär+.

10 Dostuňdan, ataň dostundan ýüz öwürme,

Kyn günüňde doganyň öýüne gitjek bolma,

Sebäbi uzakdaky dogandan golaýdaky goňşy ýagşydyr+.

11 Oglum, paýhasly bol, ýüregimi şatlandyr+,

Şonda men töhmet atýana* jogap berip bilerin+.

12 Ätiýaçly adam howpy görüp gizlenýär+,

Tejribesiz* bolsa gözsüz batyrlyk edip, zyýan* çekýär.

13 Kesekä kepil geçeniň donuny al,

Ýat aýala kepil geçenden girew al+.

14 Kim säher bilen goňşusyna gygyryp alkyş aýtsa,

Onuň alkyşy gargyş hasaplanar.

16 Ony dymdyran adam ýeli hem ýatyryp biler,

Sag eli bilen ýagy gysymlap biler.

17 Demir demri ýiteldýär,

Adam hem dostuna gowy täsir edýär*+.

18 Injir agajyny suwarýan miwesinden iýer+,

Hojaýynyna hyzmat edýäniň abraýy artar+.

19 Suwa sereden ýüzüni görýär,

Ýürek hem ýüregi duýýar.

20 Mazaryň we heläkçilik mekanynyň* doýmaýşy ýaly+,

Adamyň gözi hem doýýan däldir.

21 Kümüş göweçde*, altyn kürede arassalanýar+,

Adam hem öwlen mahaly synalýar*.

22 Akmagy sokuda bugdaý döwýän ýaly döwseň⁠-⁠de,

Ondan akmaklygy aýrylmaz.

Janyňy aýaman* goýunlaryňy bak+.

24 Sebäbi baýlygyň ebedilik däldir+,

Täç hemişe nesilden⁠-⁠nesle geçýän däldir.

25 Ot solýar, ýene⁠-⁠de gögerýär,

Daglaryň oty ýygylýar.

26 Goçlar seni geýindirer,

Tekeler mellek alyp berer.

27 Geçiler köp süýt berer,

Özüňi⁠-⁠de, hojalygyňy⁠-⁠da, gyrnaklaryňy⁠-⁠da doýrar.

28 Erbet kowalamasaň⁠-⁠da gaçýar,

Hudaýhon şir kimin mertdir+.

 2 Ýurtda gozgalaň tursa, yzly⁠-⁠yzyna hökümdary çalşar+,

Parasatly* we bilimli adam bilen maslahatlaşsa,

Patyşa uzak höküm sürer+.

 3 Ejiziň hakyny iýýän garyp+,

Hasyly süpürip äkidýän sil ýalydyr.

 4 Kanuny bozýanlar erbede alkyş aýdýar,

Kanuna eýerýänleriň olara gahary gelýär+.

 5 Zalym adam adalata düşünmez,

Ýehowany gözleýän adam ähli zada akyl ýetirer+.

 6 Ýalançy baý adamdan,

Halal ýaşaýan* garyp ýagşydyr+.

 7 Düşünjeli ogul kanuny berjaý edýär,

Hajymelikler* bilen tirkeşýän adam

Atasynyň ýüzüni ýere salýar+.

 8 Süýthoruň göterimine berip+ toplan baýlygy,

Garyplara howandarlyk edýäne galýar+.

 9 Kanuna gulak asmaýanyň

Dogasy⁠-⁠da ýigrenjidir+.

10 Dogruçyllary ýoldan çykaran adam

Gazan çukuryna özi gaçýar+.

Emma akýüreklileriň görjegi gowulyk bolar+.

11 Baý özüne akyllydyryn öýdýär+,

Parasatly* garyp synçydyr, onuň içini bilýär+.

12 Dogruçyllar üstün çyksa, halk şatlanar,

Erbetler tagta çyksa, halk bukular+.

13 Günäsini gizleýän üstünlik gazanmaz+,

Günäsini boýun alyp, toba edene rehim ediler+.

14 Hudaýdan gorkýanlar bagtlydyr,

Doňýürekler heläkçilige uçrar+.

15 Halkyny ezýän hökümdar

Arlaýan arslan, topulýan aýy ýalydyr+.

16 Parasatly* bolmadyk serdar zorluk⁠-⁠sütem edýär+,

Haram gazanjy ýigrenýän uzak ömür sürýär+.

18 Hudaýa wepaly* adam halas bolar+,

Hilegärlik edýän bolsa duýdansyz ýykylar+.

19 Mellegini sürýäniň nany bol bolar,

Boş zatlara kowalaşýanyň gözi garyplykdan açylmaz+.

20 Wepaly adam bereket tapar+,

Baýlygyň yzynda hars urýan günäsiz galmaz+.

21 Ala tutmak gowy däldir+,

Käte adam bir döwüm çörek üçin şeýle erbetligi edýär.

22 Görip* baýajak bolup hars urýar,

Başyna garyplygyň geljegini bilmeýär.

23 Iň soňunda adam ýaranjaňlyk edene däl⁠-⁠de,

Ýalňyşyny ýüzüne aýdana+ minnetdar bolar+.

25 Açgöz* adam agzalalyk döredýär,

Ýehowa bil baglaýanyň işi rowaç bolýar+.

26 Öz ýüregine bil baglaýan akylsyzdyr+,

Akyldarlyk ýolunda ýöreýän halas bolar+.

27 Garyplaryň hossary mätäçlik çekmez+,

Garyplardan ýüzüni sowýan gargyş astynda galar.

28 Erbet tagta çyksa, adamlar gizlener,

Erbet ýok bolsa, hudaýhon köpeler+.

29 Käýinje gulak asmaýan özdiýenli adam+

Duýdansyz ýykylar, gaýdyp turmaz+.

 2 Dogruçyl köp bolsa halk begenýär,

Erbet höküm sürse, halk ahy⁠-⁠nala çekýär+.

 3 Akyldarlygy söýýän ogul atasyny begendirýär+,

Azgyn aýallar bilen gatnaşýan baýlygyny ýele sowurýar+.

 4 Adalatly patyşa ýurdy gülledýär+,

Parahor bolsa ýurdy tozdurýar.

 5 Goňşusyna ýaranjaňlyk edýän adam,

Onuň aýagyna tor gurýar+.

 6 Erbediň etmişi özüni duzaga düşürýär+,

Hudaýhon adam begenjinden ýaňa gygyrýar+.

 7 Hudaýhon adam garybyň hakyny alyp berýär+,

Erbet bolsa garybyň halyndan habar almaýar+.

 8 Öwünjeň adam halky* öjükdirýär+,

Paýhasly adam bolsa gahary köşeşdirýär+.

 9 Paýhasly adam akmak bilen jedelleşip başlasa,

Gahardan, kemsitmeden başga alan galasy bolmaz+.

10 Ganhor bigünäni ýigrenýär+,

Dogruçylyň janynyň kastyna çykýar*.

11 Akmak gahar oduny* pürkýär+,

Paýhasly adam bolsa rahatdyr, gaharyny saklaýar+.

12 Hökümdar ýalana gulak gerse,

Hyzmatkärleri pälinden azar+.

14 Patyşa mätäje adalatly höküm çykarsa+,

Onuň tagty hemişe berk durar+.

15 Temmi* we käýinç çagany paýhasly edýär+,

Başyna goýberilen çaga enesiniň ýüzüni ýere salýar.

16 Erbetler köp bolsa, jenaýat hem artar,

Emma dogruçyl olaryň heläk bolanyny görer+.

17 Ogluňa terbiýe ber, gulagyň dynç bolar,

Ol kalbyňy şatlykdan doldurar+.

18 Alladan görkezme* bolmasa, halk başyna gidýär+,

Kanuny berjaý edýän bagtly ýaşaýar+.

19 Hyzmatkäre gury söz kär etmez,

Sebäbi ol düşünse⁠-⁠de, aýdylany etmeýär+.

21 Çagalykdan läliksiredilen hyzmatkär,

Gadyr bilmez bolup ýetişer.

22 Gaharjaň adam dawa turuzýar+,

Gyzma adam bolsa köp günä edýär+.

23 Ynsanyň gopbamsylygy abraýdan düşürer+,

Pesgöwünli bolsa şöhrata beslener+.

Ol şaýatlyk etmäge çagyrylsa⁠-⁠da*,

Bilýänini gürrüň bermez+.

25 Adamdan gorksaň, duzaga düşersiň+,

Ýehowa bil baglasaň, pena taparsyň+.

26 Köpler hökümdaryň huzuryna barmak* islär,

Emma adalaty dikeldýän Ýehowadyr+.

27 Dogruçyl adalatsyzy ýigrenýär+,

Erbet halal ýaşaýany ýigrenýär+.

 2 Men iň akylsyz adamdyryn+,

Ynsan düşünjesi mende ýokdur.

 3 Men akyldarlygy öwrenmedim,

Mukaddes Hudaýyň bilimini almadym.

 6 Hudaýyň sözüne hiç zat goşma+,

Ýogsa ol saňa käýär,

Ýalançydygyňy paş eder.

Iýjegimi ýetirip dur+,

 9 Şonda senden ýüz öwürmerin,

Gerk⁠-⁠gäbe doýup: «Ýehowa kimmişin?» diýmerin+.

Mätäçlikden ýaňa ogurlyga ýüz urup,

Hudaýymyň adyna ysnat getirmerin.

10 Hojaýynyň ýanyna baryp, hyzmatkärine töhmet atma.

Ol saňa gargaýmasyn, günäkär bolup galaýma+.

11 Nesil bardyr, atasyna gargaýar,

Enesine hormat goýmaýar*+.

12 Nesil bardyr, özüne arassadyryn öýdýär+,

Emma pisliginden* tämizlenmeýär.

13 Nesil bardyr, tumşugyny ýokary tutýar,

Ulumsylyk bilen seredýär+.

14 Nesil bardyr, dişleri gylyç ýaly,

Äňi gassabyň pyçagy ýaly.

Olar garyp⁠-⁠gasarlary,

Ýer ýüzündäki ejizleri ýalmap ýuwudýar+.

Doýmaz⁠-⁠dolmaz üç zat bar,

«Doýdum!» diýmeýän dört zat bar:

16 Mazar*+, önelgesiz ýatgy,

Teşne toprak,

«Doýdum!» diýmeýän ot⁠-⁠ýalyn.

17 Atasyny kemsidýän, enesini diňlemeýän ogluň gözüni+,

Jülgäniň gargalary çokar, bürgüt jüýjeleri iýer+.

18 Akyl ýetirip bilmeýän üç zadym bar*,

Düşünip bilmeýän dört zadym bar:

19 Gökde bürgüdiň ýoly,

Gaýada ýylanyň ýoly,

Deňizde gäminiň ýoly,

Gyz göwnüni awlaýan ýigidiň ýoly.

Ol iýip içýär, agzyny süpürip:

«Men erbetlik etmedim» diýýär+.

21 Ýeri titredýän üç zat bar,

Halkyň çydap bilmeýän dört zady bar:

22 Gul patyşa bolup höküm sürse+,

Akmagyň saçagy näz⁠-⁠nygmatdan dolsa*,

23 Ýigrenilýän* gyz äre çyksa,

Gyrnak bikesiniň ornuny eýelese+.

24 Dünýäde dört zat bar,

Olar örän kiçi bolsa⁠-⁠da, akyldarlygy haýran galdyrýar*+:

25 Garynjalar ejiz jandar bolsa⁠-⁠da*,

Azygyny tomus ýygnaýar+.

26 Gaýa torsugy+ güýçli jandar* bolmasa⁠-⁠da,

Öýüni gaýada gurýar+.

27 Çekirtgeleriň+ patyşasy bolmasa⁠-⁠da,

Olar nyzama durup öňe gidýär+.

28 Suwulgan*+ diwara ýapyşyp ýöreýär,

Patyşanyň köşgüne girýär.

29 Üç zadyň, hatda dört zadyň haýbatly ýöreýşi,

Akylyňy haýran galdyrýar:

30 Haýwanlaryň iň güýçlüsi ýolbarsyň ýöreýşi,

Ol hiç zatdan gorkmaýar+.

31 Tazynyň ýöreýşi, tekäniň ýöreýşi,

Goşunyň öňünde barýan patyşanyň ýöreýşi.

32 Akmak bolup, ulumsylyk eden bolsaň+,

Ýa⁠-⁠da şeýle pikirler dörän bolsa,

Eliň bilen agzyňy ýap+.

33 Sebäbi süýdi ýaýsaň, ýag çykar,

Burna ursaň, gan çykar,

Gahary tutaşdyrsaň, dawa turar+.

31 Lemuwel patyşanyň sözleri.

Ejesi öwüt⁠-⁠nesihat berip, şeýle tabşyryk berdi+:

 2 Oglum, bagrymdan önen balam,

Alla wada berip alan oglum+,

Saňa näme diýeýin?

 3 Güýç⁠-⁠kuwwatyňy aýallara berme+,

Patyşalary heläkleýän ýoldan ýöreme+.

 4 Lemuwel, patyşalara şerap ýaraşmaz,

Şeraby ýatyp içmek gelişmez,

«Şerap getiriň!» diýmek hökümdarlara gelişmez+.

 5 Ýogsa serhoş bolup kanuny unudarsyň,

Garyplara adalatsyzlyk edersiň.

 6 Çakyry ölüm ýassygynda ýatanlara+,

Şeraby ajy hasrat çekýänlere* ber+.

 7 Goý, olar garyplygyny unutsyn,

Derdini bütinleý ýatdan çykarsyn.

 8 Gepläp bilmeýänleriň* arkasyny al,

Ölüm penjesine düşenleriň hakyny alyp ber+.

 9 Olaryň arkasyny al, adalatly höküm çykar,

Ejizleriň, garyplaryň hakyny alyp ber+.

11 Äri oňa ýürekden bil baglaýar,

Hiç zada mätäç bolýan däldir.

12 Ol ärine ýamanlyk däl⁠-⁠de,

Her gün ýagşylyk edýär.

13 Ol ýüň we zygyr* mata getirýär,

Her işe höwes bilen ýapyşýar+.

14 Täjiriň gämileri deý+,

Uzak ýerlerden azygyny getirýär.

15 Daň atmanka turýar,

Maşgalasy üçin nahar bişirýär,

Gyrnaklaryna paýyny berýär+.

16 Mellekleri synlap, satyn alýar,

Öz elleri* bilen üzüm nahallaryny oturdýar.

17 Bilini berk guşaýar+,

Iki ýeňini çermeýär.

18 Söwda edip, peýdasyny görýär,

Gijesine çyrasy sönmeýär.

19 Elleri ýüňdedir*,

Barmaklary ik egirýär+.

20 Ol mätäçlere elini uzadýar,

Garyplaryň dadyna ýetişýär+.

21 Ol gardan gorkýan däldir,

Sebäbi maşgalasynyň ýyly* geýimi bardyr.

23 Şäher derwezesinde äriniň abraýy uludyr+,

Äri ýaşulularyň arasynda oturýar.

24 Gelni bolsa zygyrdan eşik* tikip satýar,

Guşak dokap, täjirlere satýar.

25 Ol gaýratlydyr, il içinde hormaty bardyr,

Ertire ynam bilen garaýar*.

26 Akyldarlyk sözlerini aýdýar+,

Dilinden ýagşylyk kanuny* düşmeýär.

27 Öý⁠-⁠içerisine iş tabşyrýar,

Ýaltalyk çöregini iýmeýär+.

28 Çagalary turup, alkyş aýdýar,

Äri hem taryplap şeýle diýýär:

29 «Gaýratly* gelinler köpdür,

Emma sen hemmesinden gaýratlysyň».

30 Näziklik ýalandyr, owadanlyk solýandyr*+,

Emma Ýehowadan gorkýan gelin öwgä mynasypdyr+.

31 Goý, ol çeken zähmetiniň hözirini görsün+,

Eden işleri şäher derwezesinde taryplansyn+.