DANIEL
1 Judá markan Jehoiaquim+ reyipajj kimsa maranakaw apnaqaskäna, ukhaw Babilonia markan Nabucodonosor reyipajj Jerusalén markar purisajj muyuntäna.+ 2 Tiempompejja Jehová Diosajj Babilonia markan reyipan amparaparuw Judá markan Jehoiaquim reyipar katuyjjäna,+ kunanakatï cheqpach Diosan templopan* serviñatak wakiskäna ukanakat mä qhawqhanaksa uka reyiruw katuyarakïna, jupasti Babilonia+ oraqeruw* diosapan templopar* apjjäna. Ukatsti kawkjantï diosapan wali valoraninakapajj imaskäna ukaruw uchjjarakïna.+
3 Palacion trabajir jilïrinakan pʼeqtʼiripäki uka Aspenaz chacharojj mä orden reyejj churäna, mä qhawqha israelitanakar irpaniñapataki, jukʼampis reyit jutirinakampiru, wali importante jaqenakan wawanakapampiru.+ 4 Jupanakajj jan kuna kamachtʼata suma uñnaqtʼani waynitunakäñapänwa,* yatiñani, uñtʼañani, amuytʼasiri+ ukhamäpjjañapänwa, reyin palaciopans servirjamaraki. Palacion trabajir jilïrinakan pʼeqtʼiripäki uka Aspenaz chachaw jupanakarojj caldeonakan qellqanakapsa arupsa yatichañapäna. 5 Ukatjja reyejj manqʼapat sapüru jupanakar manqʼañ churapjjañapataki ukhamarak jupajj umkäna uka vino churapjjañapatakiw ordenäna. Kimsa maranakaw jupanakarojj yatichapjjañapäna,* uka kimsa maranak tukuyatarojja reyiruw servipjjañapäna.
6 Jupanak taypinsti Judá tribunkirinakat mä qhawqhaniw utjäna: Daniel,*+ Hananías,* Misael,* Azarías.*+ 7 Palacion trabajir jilïrinakan pʼeqtʼiripajj yaqha sutinak* jupanakar uchäna: Danielarojj Beltsasar+ sutimpiw uchäna, Hananiasarusti Sadrac sutimpi, Misaelarusti Mesac sutimpi, Azariasarusti Abednego+ sutimpiraki.
8 Ukampis Danielajj reyin manqʼanakapampi reyin vinopampi jan qʼañuchasiñatakiw chuymapan amtäna, taqe ukanakasti Diosan leyiparjamajj qʼañuchatäpjjatap layku. Ukatwa jupajj palacion trabajir jilïrinakan pʼeqtʼiriparojj ukanak jan manqʼañataki jan umañataki permiso mayïna, ukhamat ukanakamp jan qʼañuchasiñataki. 9 Niyakejjay cheqpach Diosajj Danielar bendischïnjja, palacion trabajir jilïrinakan pʼeqtʼiripajj munasiñampi khuyaptʼayasiñampiw Danielar uñjäna.+ 10 Ukampis palacion trabajir jilïrinakan pʼeqtʼiripajj akham sasaw Danielar säna: “Nayajj jachʼa reyijar ajjsartwa, jupaw kunsa jumanakajj manqʼapjjañama umapjjañama uk amti. ¿Reyitejj mayni waynitu* mitanakamat sipansa jan suma uñnaqanïpjjatam uñjani ukhasti? Jumanakajj reyi nayraqatan juchaniw uñjasiyapjjetasma” sasa. 11 Ukatsti palacion trabajir jilïrinakan pʼeqtʼiripajj Danielampiru, Hananiasampiru, Misaelampiru, Azariasampir uñjañapatak uttʼaykäna uka guardiarojj akham sasaw Danielajj säna: 12 “Mirä amp suma, nanak servirinakamarojj tunka urunak yantʼapjjeta, manqʼañatakejj verduranak* churapjjeta, umañatakejj umaraki. 13 Ukatjja nanakan uñnaqanakaj reyin manqʼap manqʼapki uka waynitunakan* uñnaqanakapampi igualtʼayam. Ukatsti kuntï jumajj uñjkäta ukarjamaw kunsa nanakamp luräta uk amtjjäta” sasa.
14 Ukhamasti uka guardiajj Danielan arunakaparojj iyaw sänwa, jupanakarojj tunka urunakaw yantʼäna. 15 Tunka urunak tukuyjjäna ukhajja, reyin manqʼap manqʼapkäna taqe uka waynitunakan* uñnaqanakapat sipansa jupanakan uñnaqanakapaw jukʼamp sumänjja, kʼumaräpjjarakïnwa.* 16 Ukatwa guardiajj reyin manqʼapsa vinopsa apasjjäna, jupanakarojj verduranakwa churäna. 17 Cheqpach Diosasti uka pusi waynitunakarojj* taqe kasta qellqatanakatakiw yatiñsa, uñtʼañsa, suma amuytʼañsa churäna. Danielasti taqe kasta visionanakata samkanakat sum amuytʼañ amuyu katoqarakïna.+
18 Reyi nayraqatan uñstañatak reyin uttʼayat tiempojj tukusjjäna+ ukhajja, palacion trabajir jilïrinakan pʼeqtʼiripajj Nabucodonosor reyin ukaruw jupanakar irpäna. 19 Kunapachatï reyejj jupanakamp parläna ukhajja, taqpach uka gruponsti Daniel, Hananías, Misael, Azarías+ waynitunakjamajj jan utjatapwa reyejj uñjäna, ukatsti jupanakajj reyir serviñatakiw quedasjjapjjäna. 20 Kawkïr asuntonakantï yatiñasa amuytʼañas wakiskäna ukanakat jupanakar reyejj jisktʼäna ukhajja, magianak luriri taqe sacerdotenakat sipansa yatirinakat+ sipans* jukʼamp sumäpjjatapwa reyejj amuyäna. 21 Ciro+ reyejj mä mara apnaqaskäna ukhakamaw Danielajj ukan quedasïna.
2 Nabucodonosor reyejj pä maraw apnaqaskäna, ukapachaw jupajj walja samkanak samkasïna, wal llakisisajj+ janirakiw iktʼirjamäkänti. 2 Ukatwa reyejj magianak lurir sacerdotenakampiru, yatirinakampiru, layqanakampiru, caldeonakampir* jawsayäna, ukhamat kuna samkanaksa reyejj samkasïna ukanak jupar sapjjañapataki. Ukatsti jupanakajj reyin ukar mantasaw nayraqatapan saytʼasipjjäna.+ 3 Reyejj akham sasaw jupanakar säna: “Nayajj may samkasta, kunsa nayajj samkasta uk yatiñ munasajj wal llakisirakta” sasa. 4 Caldeonakajj akham sasaw reyirojj arameo arut*+ sapjjäna: “¡Jachʼa reyejj wiñayatak jakpan! Kunsa juma reyejj samkasta ukay nanak servirinakamarojj yatiyapjjeta, nanakaw uka samkamajj kamsañs muni uk sapjjäma” sasa.
5 Uk satasti, reyejj akham sasaw caldeonakarojj säna: “Nayan amtajajj akawa: jumanakatï kunsa nayajj samkasta, uka samkajajj kamsañs muni uk jan sapkitätajja, jumanakarojj jiskʼa jiskʼa kharinoqayapjjäma, utanakamsti letrinanakaruw* tukuyarakëjja. 6 Ukampis jumanakatï kunsa nayajj samkasta, samkajajj kamsañs muni uk sapjjetätajja, nayajj regalonakampi pagonakampi churapjjäma, wali jachʼaruw aptapjjarakïma.+ Ukhamajj kunsa nayajj samkasta, uka samkajajj kamsañs muni uk nayar sapjjeta” sasa.
7 Ukatsti jupanakajj mayampiw jupar akham sapjjäna: “Kunsa jumajj samkasta ukay nanakarojj yatiyapjjeta, nanakaw uka samkamajj kamsañs muni uk sapjjäma” sasa.
8 Uk satasti reyejj akham sarakïnwa: “Jumanakajj kunsa nayajj amtjjta uk yatisaw aleqat tiempo pasayañ munapjjtajja, nayajj uk sum amuyasta. 9 Jumanakatï kunsa nayajj samkasta uk jan sapkitätajja, mä castigow taqe jumanakatak utjani. Ukampis jumanakajj kʼarinak nayar parlañatakiw arustʼasipjjtajja, ukhamat nayar engañjasajj amtanakaj cambiañajataki. Jumanakajj kunsa nayajj samkasta uk sapjjeta, ukhamatwa nayajj uka samkajajj kamsañs muni uk nayar qhanañchañ puedipjjatam yatëjja” sasa.
10 Caldeonakajj akham sasaw reyir sapjjäna: “Jachʼa rey, kuntï jumajj maykta uk janiw aka oraqpachan khiti jaqes lurkaspati. Yamas janiw khiti jachʼa reyisa ni gobernadorasa, magianak lurir mä sacerdoterusa, mä yatirirusa, mä caldeorus uk maykiti. 11 Kuntï juma reyejj maykta ukajj wali chʼamawa, janiw khitis juma reyirojj uk qhanachkaspati, diosanakakiw uk sapjjeristam, ukampis janiw diosanakajj jumar uk sañatak akankapkiti” sasa.
12 Uk istʼasasti reyejj walpun colerasïna, Babilonia markankir taqe yatiñani chachanakar jiwarayañatakiw orden churäna.+ 13 Kunapachatï uka ordenajj arsuskäna, ukatsti yatiñani chachanakarojj niya jiwarayañampïsipkäna ukhajja, Danielampir wayna masinakapampir jiwayañatakiw thaqer sarapjjäna.
14 Ukatsti Danielajj wali amuyumpiw wal amuytʼasis Arioc chachar parläna. Arioc chachajj reyin guardianakapan jilïripänwa, juparakiw Babilonia markan yatiñani chachanakar jiwayañatak saräna. 15 Reyin Arioc sat jilïr oficialaparojj akham sasaw Danielajj jisktʼäna: “¿Kunatsa reyejj ukham jan sinttʼasis mä orden apsu?” sasa. Ukatwa Arioc chachajj Danielar uka toqet taqpach yatiyäna.+ 16 Ukhamasti Danielajj reyin ukar sarasaw kuntï uka samkapajj sañ munki uk reyir qhanañchañatak tiempo mayïna.
17 Ukatsti Danielajj utapar sarasaw Hananías, Misael, Azarías sat wayna masinakapar uka toqet yatiyäna. 18 Jupanakarojj alajjpachankir Diosar khuyapayasiñ mayipjjañapatakiw mayïna, ukhamat jupanakar uka secreto qhanañchañapataki. Ukhamat Danielas wayna masinakapas Babilonia markankir mayni yatiñani chachanakamp chik jan tukjatäpjjañapataki.
19 Uka arumaw Diosajj uka secretot Danielar mä visionan yatiyjjäna.+ Ukatwa Danielajj alajjpachankir Diosar jachʼañchäna. 20 Danielajj akham sänwa:
Juparakiw yatiñaninakarojj yatiñ churi, amuytʼasirinakarojj uñtʼañ churaraki.+
22 Kunanakatï jan amuytʼañjamäki, kunanakatï imantatäkaraki ukanak jupaw qhanstayi,+
kunatï chʼamakankki uks yatirakiwa,+
23 Nayra awkinakajan Diosapa, jumaruw nayajj yuspärsma, jachʼañcharaksma,
jumaw yatiñampi chʼamampi churistajja.
Jichhasti kuntï nanakajj mayipksma uk qhanañchistawa.
Kunatï reyir llakisiyki uksa qhanañchapjjarakistawa”+ sasa.
24 Ukatsti reyejj Babilonia markan yatiñani chachanakar jiwarayañapatak maykäna uka Arioc sat chachan ukaruw Danielajj saräna,+ akham sasa: “Babilonia markan yatiñani chachanakarojj jan maynirus jiwayamti. Reyin nayraqatapar irpita, nayaw samkapajj kamsañs muni uk qhanañchäjja” sasa.
25 Arioc chachajj jankʼakiw Danielarojj reyin ukar irpäna, reyirojj akham sarakïnwa: “Judá+ markat apanitäpki ukanak taypit mä jaqeruw katunta, jupaw samkamajj kamsañs muni uk juma reyir qhanañchiristam” sasa. 26 Ukatsti reyejj akham sasaw Beltsasar+ sapkäna uka Danielarojj säna: “¿Cheqapunit jumajj kunsa nayajj samkajan uñjta, samkajajj kamsañs muni uk qhanañchitasma?”+ sasa. 27 Danielajj akham sasaw reyir sarakïna: “Janiw maynis yatiñan chachanakatsa, yatirinakatsa, magianak lurir sacerdotenakatsa, ni warawaranak uñchʼukisin yatirinakats kuntï reyejj yatiñ munki uka secreto qhanañchkaspati.+ 28 Ukampis secretonak qhanañchir+ mä Diosaw alajjpachan utji, jupaw juma Nabucodonosor reyirojj kunatï tukuy urunakan paskani uk qhanañchtam. Jumajj ikkayäta ukhajj aka samkampi aka visionanakampiw pʼeqeman utjäna.
29 ”Jachʼa rey, ikiñamankkasajj kunatï jutïrin paskani uk samkastajja,* khititï secretonak qhanañchirïki ukaw kunas pasani uk yatiytamjja. 30 Aka secretojj janiw nayajj taqe jaqenakat sipans wali yatiñanïtaj laykojj yatiyaskituti. Jan ukasti uka samkajj kamsañs muni uk juma reyin yatiñamatakiw nayar qhanañchasitu, ukhamat juma reyejj chuymaman amuyunakap yatiñamataki.+
31 ”Jachʼa rey, jumajj samkaman uñchʼukiskayätawa, ukatsti mä jachʼa estatua* uñjarakiyätajja. Uka estatuajj wali jachʼapunïnwa, wali llijkiriraki, juma nayraqatan saytʼatäskänwa, uka estatuajj wali ajjsarkañarakïnwa. 32 Uka estatuan pʼeqepajj suma qorit+ luratänwa, pechopasa amparanakapasa qollqe+ metalatänwa, purakapasa lankhu charanakapasa cobre+ metalatarakïnwa; 33 chikat charanakapajj hierrot+ luratänwa, kayunakapasti hierrompi ñeqʼempi*+ mezclatarakïnwa. 34 Jumajj uñchʼukiskayäta ukhajja, mä qalaw mä qollut apaqatäna, ukampis janiw jaqen amparapampïkänti. Uka qalasti estatuan hierrompit ñeqʼempit lurat kayuparuw chʼamampi purïna, kayunakapsti jiskʼa jiskʼa tʼunjarakïna.+ 35 Ukatsti hierrosa, ñeqʼesa, cobresa, qollqesa, qorisa taqpachaw qʼala tʼunjat uñjasïna, waña tiempon grano takiyañ cheqan utjiri pajar uñtasitäpjjarakïnwa, thayarakiw jan jukʼampi uñjatäñapatakejj apasjjäna. Ukampis chʼamampi purkäna uka qalajj mä jachʼa qolluruw tukjjäna, oraqpacharuw phoqantjjarakïna.
36 ”Ukaw samkajja, jichhasti uka samkajj kamsañs muni uk juma reyir yatiyapjjarakïma. 37 Jachʼa rey, reyinakans reyipa, khitirutejj alajjpachankir Diosajj reinompi,*+ jachʼa chʼamampi, jachʼañchatäñampi churki; 38 khitirutejj taqe cheqan jakir jaqenakarus amparapar katuyki, animalanaksa jamachʼinaksa katuykaraki, khitirutï jupajj taqe jupanakjjar gobernantet uchki,+ cheqas jumätaw qorit lurat pʼeqejja.+
39 ”Ukampis juman reinomjjarojj* yaqha reinow saytʼarakini,+ juman reinomat sipans minusakiraki. Ukatsti kimsïri reinow saytʼarakini, ukajj cobretäniwa, oraqpacharuw apnaqarakini.+
40 ”Pusïri reinojj* hierror uñtasit wali chʼamanïniwa.+ Kuna laykutejj kunjamtï hierrojj taqe kuns tukjki jiskʼa jiskʼa tukuykarakejja, ukhamarakiw uka reinojj taqe uka reinonakarojj tukjani, jiskʼa jiskʼa tukuyarakini.+
41 ”Ukatsti kunjamtï jumajj uñjkayätajja, kayunakampi kayu lukʼananakampisti, mä partejj ñeqʼempi mä partejj hierrompi luratänwa, uka reinojj* ukham jaljtatäniwa, ukampis hierror uñtasit mä jukʼa chʼamanirakïniwa, kunjamtï hierrompi chʼaran ñeqʼempi mezclat uñjkta ukhama. 42 Ukampis niyakejjay kayunakasa kayu lukʼananakas mä partejj hierrompi mä partejj ñeqʼempi luratächïnjja, ukhamarakiw uka reinon* mä partepajj chʼamanïni, mä partepajj jan chʼamanïkaniti. 43 Kunjamtï hierrompi chʼaran ñeqʼempi mezclat uñjktajja, ukhamarakiw chʼamanïki uka partejj markankirinakamp* kitantasipjjani. Ukampis janiw jupanakkamajj mayachtʼatäpkaniti, kunjamtï hierrojj ñeqʼemp jan mayachaski ukhama.
44 ”Uka reyinakan apnaqapkipansti, alajjpachankir Diosajj yaqha reino*+ uttʼayarakini, uka reinojj janipuniw tukjatäkaniti,+ janirakiw yaqha markan amparapar katuyatäkaniti.+ Uka reinow taqe uka reinonakarojj tʼunjani,+ chhaqtayani, uka reinokiw wiñayatak utjarakini.+ 45 Ukajj kunjamtï jumajj uñjkayäta ukham pasani, mä qalaw mä qollut khuchoqasïna, ukampis janiw jaqen amparapampïkänti. Ukatsti uka qalajj hierrorusa, cobrerusa, ñeqʼerusa, qollqerusa, qorirusa jiskʼa jiskʼa tukjäna.+ Jachʼa Diosajj kunatï jutïrin paskani ukwa juma reyirojj yatiytamjja.+ Uka samkajj cheqawa, uka samkajj kamsañs muni uka qhanañchäwis confiykañarakiwa” sasa.
46 Ukatsti Nabucodonosor reyejj Danielan nayraqataparuw oraqer puriñkam altʼasïna, juparojj jachʼañcharakïnwa. Danielar mä regalo churapjjañapataki ukhamarak jupatak incienso nakhayapjjañapatakiw reyejj arsüna. 47 Reyejj akham sasaw Danielar säna: “Cheqpachans jumanakan Diosamaw taqe diosanakat sipans Diosajja, reyinakans Tatitupa, secretonak qhanañchiri, kuna laykutejj jumaw nayar uka secreto qhanañchistajja”+ sasa. 48 Ukatsti reyejj Danielarojj jachʼañchänwa, walja suma regalonak churäna. Juparojj taqpach Babilonia provinciar apnaqañapatakiw gobernantet uttʼayäna, Babilonian+ taqe yatiñani jaqenakapjjarojj jilïr prefectot uttʼayarakïna. 49 Danielan mayitaparjamasti, reyejj Sadrac, Mesac, Abednego+ sat waynanakaruw Babilonia provinciat encargasiñapatak uttʼayäna, ukampis Danielajj reyin palaciopan serviskäna.
3 Nabucodonosor reyejj mä estatua qorit luräna, altorojj niya 27 metronakanïnwa,* anchorojj 2 metro 70 centimetronïnwa.* Dura sat pampa oraqeruw uk uchäna, Babilonian mä provinciapana. 2 Ukatsti Nabucodonosor reyejj satrapanakaru,* prefectonakaru, gobernadoranakaru, amuytʼayirinakaru, tesoreronakaru, juezanakaru, magistradonakaru ukhamarak provincianak taqe uñjirinakaruw tantachthapiyäna, ukhamat Nabucodonosor reyejj saytʼaykäna uka estatua inaugurañataki.
3 Ukatwa satrapanakasa, prefectonakasa, gobernadoranakasa, amuytʼayirinakasa, tesoreronakasa, juezanakasa, magistradonakasa ukhamarak provincianak taqe uñjirinakasa tantachtʼasipjjäna, ukhamat Nabucodonosor reyejj saytʼaykäna uka estatua inaugurañataki. Jupanakasti Nabucodonosor reyejj lurkäna uka estatua nayraqatanwa saytʼasipjjäna. 4 Reyin yatiyiripajj jachʼatwa akham sasin yatiyäna: “Kunayman markankir jaqenaka ukhamarak kunayman aru parlir jaqenaka, jumanakarojj akaw mayisi, 5 kunapachatï pututuna, flautana, cítara instrumentona, jiskʼa arpana, cuerdanakani instrumentona, gaita instrumentona ukhamarak music tukañ mayni instrumentonakan tuktʼasitap istʼapjjäta ukhajja, qonqortʼasisaw oraqer puriñkam altʼasipjjäta, ukatsti Nabucodonosor reyejj saytʼayki uka estatuaruw adorapjjañama.* 6 Ukampis khititï jan qonqortʼaskani ni adorkarakini* ukajja, ukaratpachaw nina aqaskir hornor jaqontatäni”+ sasa. 7 Ukhamasti pututuna, flautana, cítara instrumentona, jiskʼa arpana, cuerdanakani instrumentona ukhamarak music tukañ mayni instrumentonakan tuktʼasitap istʼasajja, kunayman markankir jaqenakasa ukhamarak kunayman aru parlir jaqenakasa qonqortʼasipjjänwa, Nabucodonosor reyejj qorit lurat estatua saytʼaykäna ukaruw adorapjjarakïna.*
8 Ukapachaw mä qhawqha caldeonakajj reyir jakʼachasipjjäna, mä qhawqha judionakaruw juchañchapjjarakïna.* 9 Jupanakajj Nabucodonosor reyirojj akham sapjjänwa: “Jachʼa reyejj wiñayatak jakpan. 10 Jachʼa rey, juman arsutamarjamajja, pututuna, flautana, cítara instrumentona, jiskʼa arpana, cuerdanakani instrumentona, gaita instrumentona ukhamarak music tukañ mayni instrumentonakan tuktʼasitap istʼasajj qonqortʼasipjjañapänwa, qori estatuaruw adorapjjañapäna,* 11 jan qonqortʼasirinakasa estatuar jan adoririnakasa* nina aqaskir hornor jaqontatäñapänwa.+ 12 Ukampis jachʼa rey, Babilonia provincia uñjapjjañapatak uttʼaykta uka yaqhep judionakajj janiw jumar respetomp uñjapktamti, jupanakan sutinakapajj akanakawa: Sadrac, Mesac, Abednego.+ Jupanakajj janiw diosanakamar servipkiti, janirakiw jumajj saytʼaykta uka qorit lurat estatuarus adorañ* munapkiti” sasa.
13 Ukatjja Nabucodonosor reyejj walpun colerasisajj Sadrac, Mesac, Abednego sat waynanakaruw irptanipjjañapatak mä orden churäna. Ukhamatwa jupanakarojj reyin ukar apapjjäna. 14 Nabucodonosor reyejj akham sasaw jupanakar säna: “Sadrac, Mesac, Abednego, ¿cheqat jumanakajj diosanakajar+ jan serviñ munapkta? ¿Janirakit nayajj saytʼaykta uka qori estatuarus adorañ* munapkta? 15 Jumanakatï jichhajj pututuna, flautana, cítara instrumentona, jiskʼa arpana, cuerdanakani instrumentona, gaita instrumentona ukhamarak music tukañ mayni instrumentonakan tuktʼasitap istʼasajj qonqortʼasipjjäta, nayajj lurkta uka estatuarus adorapjjarakïtajja* walikïniwa. Ukampis jumanakatï jan adorañ munapkätajja, ukaratpachaw nina aqaskir hornor jaqontatäpjjäta. ¿Kawkïr diosaraki jumanakarojj amparanakajat salvapjjeristamsti?”+ sasa.
16 Uk satasti Sadrac, Mesac, Abednego sat waynanakajj reyir akham sapjjänwa: “Rey Nabucodonosor, uka toqet jumar jaysapjjañajajj janiw wakiskiti. 17 Jachʼa rey, ukhamatï pasañapächejja, nanakajj servipkta uka Diosaw nina aqaskir hornotsa amparanakamatsa salvapjjetaspa.+ 18 Ukampis jachʼa rey, janisay jupajj salvapkitpan, jumajj ak yatiñamawa, janiw nanakajj diosanakamar servipkäti, janirakiw saytʼaykta uka qori estatuarus adorapkäti”*+ sasa.
19 Nabucodonosor reyejj Sadrac, Mesac, Abednego sat waynanakatakejj walpun colertʼasïna, uñnaqapas mayjtʼänwa.* Ukatwa parintayasirïkäna ukat sipansa paqallqo kutimpi horno parintayapjjañapatak mä orden churäna. 20 Ejercitopankiri chʼamani mä qhawqha chachanakarojja, Sadrac, Mesac, Abednego sat waynanakar chinuntasin nina aqaskir hornor jaqontapjjañapatakiw mä orden churarakïna.
21 Ukatwa waynanakar chinuntasajj mantonakapampi, isinakapampi, pʼeqer asjjatasiñanakapampi, maya isinakapampi isthapitpach nina aqaskir hornor jaqontapjjäna. 22 Niyakejjay reyin ordenapajj jan sinttʼasiñampïchïnjja, hornos jukʼamp parintatächïnjja, Sadrac, Mesac, Abednego waynanakar apapkäna uka chachanakajj ninan wal aqatapampiw jiwapjjäna. 23 Ukampis Sadrac, Mesac, Abednego sat kimsa waynanakajja, chinuntataw nina aqaskir horno manqhar jaqoranttapjjäna.
24 Ukatjja Nabucodonosor reyejj jankʼakiw sustjata sartasajj amuytʼayirinakaparojj akham sasin jisktʼäna: “¿Janit chinuntasin kimsa chachanakar ninar jaqontktanjja?” sasa. Jupanakasti reyirojj akham sapjjänwa: “Ukhamäskapuniw jachʼa rey” sasa. 25 Reyisti akham sänwa: “¡Uñjapjjam! Pusi chachanakaruw nina taypin uñjta, jan kuna kamachtʼataw libre sarnaqasipki, pusïrïki ukajj diosanakan wawapar uñtasitawa” sasa.
26 Nabucodonosor reyejj nina aqaskir hornon punkupar jakʼachasisajj akham sänwa: “¡Sadrac, Mesac, Abednego! ¡Jachʼa Diosan servirinakapa!+ ¡Mistunipjjam, akar jutapjjam!” sasa. Ukatwa Sadrac, Mesac, Abednego sat waynanakajj nina taypit mistunipjjäna. 27 Ukatsti ukan tantachtʼatäpkäna uka satrapanakasa, prefectonakasa, gobernadoranakasa, reyin amuytʼayirinakapasa+ uka waynanakan cuerponakaparojj ninajj jan kun kamachtʼatap* uñjapjjäna.+ Janiw pʼeqepankir ni mä ñikʼutas nakharatäkänti, mantonakapas nayrjamäskänwa, janiw kuna jewqʼe oloranïpkänsa.
28 Nabucodonosor reyejj akham sänwa: “Sadrac, Mesac, Abednego+ waynanakan Diosapajj jachʼañchatäpan, jupaw angelapar khitanisajj servirinakapar salvi. Jupanakajj Diosaparuw confiyapjjäna, naya reyin ordenajsa janiw istʼapkänti, jan Diosapäki uka diosanakar serviñat sipansa, ukanakar adorañat* sipansa jiwañatakejj listokïpjjänwa.+ 29 Ukatwa aka orden churta: khiti jaqëskpansa, kunayman markankir jaqëskpansa, kuna arsa parlaskpan, Sadrac, Mesac, Abednego sat waynanakan Diosap contra arsur jaqejja, jiskʼa jiskʼa kharinoqatäniwa, utapas letrinar* tukuyatäniwa, kuna laykutejj janiw aka Diosjamajj yaqha salviri diosajj utjkiti”+ sasa.
30 Ukatjja reyejj Sadrac, Mesac, Abednego sat waynanakarojj jukʼamp suma cargo Babilonia provincian churjjäna.+
4 “Naya Nabucodonosor reyejj oraqpachan kunayman markankir jaqenakaru ukhamarak kunayman aru parlir jaqenakar apaykta uka yatiyäwejj akawa: ¡jumanakan sumankañamajj waljäpan! 2 Jachʼa Diosajj kuna milagronaktï* nayatak lurki, kuna musparkañanaktï nayatak lurki uk jumanakar yatiyañajj nayatak wali kusiskañawa. 3 Milagronakapajj wali jachʼanakawa, luratanakapas musparkañarakiwa. Reinopajj* wiñayatakiwa, jupan apnaqatapajj wawanakans wawanakapatakiwa.+
4 ”Naya Nabucodonosor reyejj jan kuna llakiniw utajankaskayäta, palaciojans taqe kunaw sumar saraskäna. 5 Nayasti ajjsaraykiri mä samka samkasta. Ikiskayäta ukhaw kuntï uñjkayäta ukasa pʼeqejan utjkäna uka visionanakas nayar sustjitäna.+ 6 Ukatwa nayajj uka samkajj kamsañs muni uk nayar yatiyapjjañapatakejja, Babilonia markankir taqe yatiñani chachanakar nayan ukar irptanipjjañapatak ordenta.+
7 ”Ukatsti magianak lurir sacerdotenakampi, yatirinakampi, caldeonakampi,* warawaranak uñchʼukisin yatirinakampiw+ mantanipjjäna. Kunapachatï samkaj jupanakar yatiykayäta ukhajja, uka samkajj kamsañs muni uk janiw nayar yatiyirjamäpkänti.+ 8 Ukjjarusti diosajan sutipat sutinïki,+ Beltsasar+ satäki uka Danielaw nayan ukar jutäna, jupjjankarakiw santo diosanakan chʼamapajja.+ Juparuw nayajj akham sasin samkaj yatiyayäta:
9 ”‘Beltsasar, magianak lurir sacerdotenakan jilïripa,+ nayajj yattwa santo diosanakan chʼamapaw juman utji,+ janirakiw jumatakejj kuna secreto qhanañchañas chʼamäkaspati.+ Samkajan kuna visionanaktï uñjkta ukanakajj kamsañs muni uk qhanañchtʼita.
10 ”’Ikiskayäta ukhajj aka visionanakaw pʼeqejankäna, oraq taypinsti wali alto mä qoqa*+ nayajj uñjayäta.+ 11 Jilsusajj wali chʼamaniruw uka qoqajj* tuküna, jilïr ramanakapan puntapajj alajjpachanakkamaw purïna. Oraqpachan tukuyanakapatpachaw uñjasirakïna. 12 Ramanakapas achunakapas waljapunïnwa, uka qoqanjja* taqenitakiw manqʼañajj utjäna. Animalanakas ukan chʼiwirtʼasiñ thaqapjjäna, jamachʼinakas ramanakapanwa jakapjjarakïna. Taqe jakirinakaw uka qoqan achupat manqʼasipjjäna.
13 ”’Ikiskayäta ukhajj aka visionanakaw pʼeqejankäna, mä vigiliriru, mä santo angelaruw alajjpachanakat saraqanir uñjta.+ 14 Jupasti akham sasaw wali jachʼat artʼarakïna: “Uka qoqarojj* khuchjapjjam,+ ramanakap khuchurapjjam, laphinakap apaqapjjam, achunakapsti willitatapjjarakim. Animalanakas uka qoqa jakʼat escapjjapjjpan, jamachʼinakas ramanakapat escapjjapjjarakpan. 15 Ukampis khuchoqat jiskʼa troncorojj saphipamppach oraqer jaytapjjam, cobrempit hierrompit lurat mä ñachʼañampi ñachʼantat* oraqenkir pastonak taypir jaytapjjam. Alajjpachanakankir sullampi chʼaranjatäpan, animalanakamp chik jakpan, oraqenkir pastonak taypina.+ 16 Jupan chuymapajj cambiatäjjpan: jaqen chuymap lantejj mä animalan chuymapat chuymanëjjpan, ukatsti paqallqo tiemponak+ pasarakpan.+ 17 Ukajj vigilirinakan decretopawa,+ kunatï amtatäki ukajj santo angelanakan yatiyatarakiwa, ukhamat taqe jakirinakajj Jachʼa Diosajj jaqenakan reinonakapan* Apnaqerïtap yatipjjañapataki,+ jupaw khitirutï churañ munki ukar apnaqañ churi, wali humilde jaqerus apnaqañapatak uttʼayi”.
18 ”’Ukaw naya Nabucodonosor reyin samkajajja. Jichhasti Beltsasar, uka samkajajj kamsañs muni ukay yatiyita, janiw reinojankir* khiti yatiñani jaqes uka samkajajj kamsañs muni uk qhanañchañ puedipkituti.+ Ukampis jumajj qhanañchitasmawa, kuna laykutejj santo diosanakan chʼamapaw juman utji’.
19 ”Ukatsti Beltsasar+ satäki uka Danielajj mä ratojj wal sustjasïna, amuyunakapaw jupar ajjsarayarakïna.
”Reyisti akham sasaw jupar säna: ‘Beltsasar, jan jumajj uka samkampisa ni uka samkajj kamsañs muni ukampis sustjasimti’ sasa.
”Uk satasti Beltsasar chachajj akham sänwa: ‘Jachʼa rey, uka samkajj jumar uñisipktam ukanakjjar phoqaspan, kuntï samkajj sañ munki ukajj enemigonakamjjar phoqasirakpan.
20 ”’Jumajj uñjkta uka qoqajja,* wali jachʼaru wali chʼamanir tukkäna, jilïr ramanakapan puntapajj alajjpachanakkam purkäna, oraqen tukuyanakapatpach uñjaskäna,+ 21 ramanakapas waljäkäna, walja achunïkarakïna, taqenitak manqʼanïkäna, uka qoqa* manqhan animalanakas jakapkäna, jamachʼinakas ramanakapan jakapkäna,+ 22 uka qoqajj* jumätaw jachʼa rey, kuna laykutejj jumajj wali jachʼäjjtawa chʼamanirakïtawa, jachʼätamajj wali altoruw jilti, alajjpachanakkamaw puriraki,+ juman apnaqatamajj oraqen thiyanakapkamaw* puri.+
23 ”’Reyejj mä vigiliri uñji, mä santo angelaruw+ alajjpachanakat akham sasin saraqanir uñjaraki: “Qoqa* khuchunukupjjam, tukjapjjam, ukampis khuchoqat uka jiskʼa troncorojj saphipamppach oraqer jaytapjjam, cobrempit hierrompit lurat mä ñachʼañampi ñachʼantat* oraqenkir pastonak taypir jaytapjjam. Alajjpachanakankir sullampi chʼaranjatäpan, animalanakamp chik jakpan, oraqenkir pastonak taypina, paqallq tiemponak pasañapkama”+ sasa. 24 Jachʼa rey, uka samkajj kamsañs muni ukan qhanañchäwipajj akawa, kunatï juma reyir pasañapäki uka Jachʼa Diosan decretopajj akarakiwa. 25 Jumarojj jaqenak taypitwa apsupjjätam, animalanakampiw jakäta, toronakjamaw pasto manqʼarakïta. Alajjpachanakan sullapaw jumar chʼaranjätam,+ paqallqo tiempow+ pasarakini,+ ukhamat Jachʼa Diosajj jaqenakan reinonakapan* Apnaqerïtap yatiñamataki, jupaw khitirutï churañ munki ukar apnaqañ churi.+
26 ”’Ukampis niyakejjay jupanakajj khuchoqat uka jiskʼa troncor saphipamppach jaytapjjañapatak arsupjjchïnjja,+ cheqpach apnaqerejj alajjpachanakankatap amuyjjäta ukhakiw reinoman* wasitat apnaqjjäta. 27 Ukhamasti jachʼa rey, mirä amp suma, nayan ewjjtʼaj katoqtʼasitaya. Kunatï walïki uk lurasay juchanakam apanukjjam, pobrenakat sinttʼasisay jan wali chuymamat jitheqtam. Inas ukhamat wali utjirini sumankañan jakatamajj jukʼamp tiempotakïchispa’+ sasa”.
28 Taqe ukanakaw Nabucodonosor reyirojj pasäna.
29 Tunka payani phajjsinak pasatatsti, Nabucodonosor reyejj Babiloniankir palacion terrazapanwa* sarnaqaskäna. 30 Reyejj akham saskänwa: “Aka Jachʼa Babiloniarojj ¿janit reyin utapäñapatakisa nayar wal jachʼañchasiñapatakis pachpa chʼamajampi lurktjja?” sasa.
31 Reyin ukham parlkipansti, alajjpachanakat mä aruw istʼasïna, akham siri: “Nabucodonosor, jachʼa rey, jumarojj akaw yatiyasi: ‘Reinojj* jumat apaqatäjjewa,+ 32 jaqenak taypits alisnukutäjjtawa. Jumajj animalanakampiw jakäta, toronakjamaw pasto manqʼarakïta. Paqallqo tiempow pasarakini, Jachʼa Diosajj jaqenakan reinonakapan* Apnaqerïtapa ukhamarak khitirutï jupajj churañ munki ukaru apnaqañ churatap yatiñamkama’+ sasa”.
33 Ukaratpachaw uka arunakajj Nabucodonosor reyjjar phoqasïna. Jupajj jaqenak taypit alisnukutäjjänwa, toronakjamaw pasto manqʼjjarakïna. Cuerpopajj alajjpachanakan sullapamp chʼaranjatänwa, pakan phuyupar uñtataw ñikʼutanakapajj wal jilantäna, sillunakapas jamachʼin sillunakapar uñtasitäjjarakïnwa.+
34 “Uka tiempojj tukuyjjäna+ ukhajja, naya Nabucodonosorajj alajjpachanakaruw uñtayäta, ukatsti amuyujankjjarakiyätwa. Nayasti wiñayatak jakki uka Jachʼa Diosaruw jachʼañcharakta, kuna laykutejj apnaqäwipajj wiñayatakiwa, reinopajj* wawanakans wawanakapatakiwa.+ 35 Oraqenkir taqe jaqenakajj janiw Diosamp igualaskaspati, jupasti alajjpachanakankir ejercitonakampis oraqenkir jaqenakampis munañaparjamaw luri. Janiw juparojj khitis jarkʼkaspati,+ ni khitis ‘¿kunsa jumajj luraskta?’ sasin siskaspati.+
36 ”Uka horasaw nayajj amuyujankjjayäta, reinojan* wali jachʼañchatätapasa nayrar sartatajasa kuttʼayatäjjetänwa.+ Nayar amuytʼayirinakajasa nayatak trabajiri wali importante jaqenakas wasitat nayar jisktʼasjjapjjetäna. Ukatsti wasitat nayajj apnaqañ qalltayäta, nayrat sipans jukʼampiw nayarojj jachʼañchjjapjjetäna.
37 ”Jichhasti naya Nabucodonosor reyejj alajjpachanakankir Reyiruw jachʼañchta alabarakta,+ kuna laykutejj taqe luratanakapaw cheqajja, thakinakapas cheqapawa,+ jupasti jachʼa jachʼa tukus sarnaqerinakarojj humillarakiwa”.+
5 Belsasar+ reyisti wali importante 1.000 jaqenakapatakejj mä jachʼa manqʼäwi wakichäna, jupanak nayraqatanwa vino umarakïna.+ 2 Belsasar reyejj umatäjjäna ukhajja, Nabucodonosor awkipajj* Jerusalén markankir templot apsunkäna+ uka qorit lurat qollqet lurat copanak jupan ukar apanipjjañapatakiw mayïna, ukhamat reyejj wali importante jaqenakapampi, concubinanakapampi ukhamarak mayni esposanakapamp uka copanakat umañapataki. 3 Jerusalén markankkäna uka Diosan utapankir santuariopat apsunipkäna uka qori copanakwa jupatak apapjjäna, ukatsti reyisa, wali importante jaqenakapasa, concubinanakapasa, mayni esposanakapasa uka copanakatwa umapjjäna. 4 Jupanakajj vino umapjjäna, qorita, qollqeta, cobreta, hierrota, maderata, qalat lurat diosanakaruw jachʼañchapjjäna.
5 Ukapachaw mä chacha amparan lukʼananakapajj uñstäna, reyin palaciopan revocat perqaparuw qellqañ qalltarakïna, candelabro uñkatasina. Reyisti qellqaskäna uka ampar uñchʼukiskäna. 6 Ukatsti reyin ajanupajj mayjtʼänwa, amuyunakapajj wal ajjsarayarakïna, charanakapajj janiw chʼamanëjjänti,+ qonqorinakapas paypachaw khatatjjäna.
7 Reyejj yatirinakampiru, caldeonakampiru* ukhamarak warawaranak uñchʼukisin yatirinakampir+ tantachtʼapjjañapatakiw jachʼat artʼasïna. Babiloniankir yatiñani chachanakarojj akham sänwa: “Kawkïritejj aka qellqatanak liytʼkani, ukajj kamsañs muni uk qhanañcharakitani ukarojja, morado isimpiw isthapiyäjja, mä qori collarampiw kunkapar uchayäjja,+ reinon* kimsïri apnaqerirakïniwa”+ sasa.
8 Ukatjja reyin taqe yatiñani jaqenakapaw mantanipjjäna, ukampis janiw jupanakajj uka qellqatanak liytʼañ puedipkänti ni kamsañs muni uksa reyir qhanañchañ puedipkänti.+ 9 Ukatwa reyejj jukʼamp sustjasïna, ajanupas mayjtʼarakïnwa, wali importante jaqenakapajj janirakiw kuns kamachtʼirjamäpkänti.+
10 Reyin mamapajj* reyimpin wali importante jaqenakapampin arunakap istʼasajj jachʼa manqʼäwi apaskäna uka jachʼa salaruw mantäna. Reyin mamapajj* akham sarakïnwa: “¡Jachʼa rey, jumajj wiñayatak jakam! Jan jumajj amuyunakamamp sustjasimti, ni ajanumas mayjtʼpanti. 11 Reinoman* mä chachaw utji, jupajj santo diosanakan chʼamapaniwa. Awkiman urunakapansti, jupan yatitapa, suma amuytʼirïtapa ukhamarak diosanakjam yatiñanïtap uñjapjjäna.+ Nabucodonosor reyïkäna uka awkimasti,* juparojj magianak lurir sacerdotenakjjaru, caldeonakjjaru,* warawaranak uñchʼukisin yatirinakjjaruw+ jilïrit uttʼayäna. Jachʼa rey, awkimaw ukham luräna. 12 Daniel chachasti, reyejj Beltsasar+ sutimpi uchkäna ukasti, suma amuyunïnwa, sum yatïna, wali amuyumpiw samkanak qhanañchäna, jan amuytʼkañ jisktʼanaks qhanañchaspänwa, jan askichañjam problemanaks askicharakispänwa.*+ Ukhamajj Danielar jawsayanim, jupaw ukajj kamsañs muni uk qhanañchätam” sasa.
13 Ukatwa Danielarojj reyin ukar apapjjäna. Reyisti akham sasaw Danielar jisktʼäna: “¿Jumätat Judá markat apanit+ Danielajja, awkijäkäna uka reyejj Judá markat aka markar apanki ukanak taypinktati?+ 14 Nayarojj santo diosanakan chʼamapanïtama,+ yatiñajj juman utjatapa, suma amuytʼirïtama ukhamarak wali yatiñanïtam yatiyapjjetu.+ 15 Aka qellqatanak liytʼapjjañapatakisa ukajj kamsañs muni uk nayar qhanañchapjjañapatakis yatiñani jaqenakampi yatirinakampi nayan ukar apanipjje, ukampis jupanakajj janiw ukajj kamsañs muni uk qhanañchañ puedipkiti.+ 16 Ukampirus jumajj kamsañs muni ukanak qhanañchatama+ ukhamarak jan askichañjam problemanak askichatam* yatiyapjjetu. Ukhamajj jumatï aka qellqatanak liytʼäta, ukajj kamsañs muni uk qhanañcharakitätajja, morado isimpiw isthapiyäma, qori collarampiw kunkamar uchayäma, kimsïri apnaqerjamaw reinon* apnaqarakïta”+ sasa.
17 Uk satasti Danielajj akham sasaw reyir säna: “Uka regalonakajj jumankaskpan jan ukajj yaqhar churaskam. Ukhamäkchinis nayajj uka qellqatanak juma reyitak liytʼarapïmawa, kamsañs muni uks qhanañcharakïmawa. 18 Jachʼa rey, jachʼa Diosaw Nabucodonosor awkimarojj reino* churäna, ukhamarak jachʼar aptatäñsa, jachʼañchatäñsa.+ 19 Juparu jachʼar aptatapatsti, kunayman markankir jaqenakasa kunayman aru parlir jaqenakas ajjsarañat jupa nayraqatan khatatipjjänwa.+ Jupasti khitirutï jiwayañ munkäna ukarojj jiwayänwa, khitirutï jakayañ munkäna ukarojj jakayarakïnwa, khitirutï jachʼañchañ munkäna ukarojj jachʼañchänwa, khitirutï humillañ munkäna ukarojj humillarakïnwa.+ 20 Ukampis kunapachatï chuymapajj jachʼa jachʼa tukjjäna,+ jan istʼasirëjjäna, jan amuytʼasis sarnaqjjarakïna ukhasti, jupajj tronopat apaqatäjjänwa, reyjam jachʼañchatätapas apaqatäjjarakïnwa. 21 Jaqenak taypit alisnukutäjjänwa, mä animalan chuymapat chuymanëjjänwa, salvaje asnonakampiw jakjjarakïna. Jupajj toronakjamaw pasto manqʼäna, cuerpopajj alajjpachanakankir sullampi chʼaranjatänwa, kunapachatï jupajj Jachʼa Diosajj jaqenakan reinonakapan* Apnaqerïtapa, Diosajj khitirutï churañ munki ukar apnaqerit uttʼayatap amuyjjäna ukhakama.+
22 ”Ukampis Belsasar, reyin yoqapa,* taqe ukanak yatkasas janiw jumajj humillasktati. 23 Ukat sipansa, jumajj alajjpachanakan Tatitup contraw saytʼtajja.+ Diosan templopankkäna uka copanak jumajj aptayantajja,+ ukanakatwa wali importante jaqenakamampisa, concubinanakamampisa, mayni esposanakamampis vino umtajja. Qorita, qollqeta, cobreta, hierrota, maderata ukhamarak qalat lurat diosanakaruw jachʼañchtajja, ukanakajj janiw uñjapkisa, istʼapkisa, ni kunsa yatipkiti.+ Ukampis juman vidamasa taqe luratanakamas amparapankki uka Diosarojj janiw jachʼañchktati.+ 24 Ukatwa jupajj akham arunak qellqañapatak mä ampar apayanïna.+ 25 Aka arunakaw qellqasïna: MENÉ, MENÉ, TEQUEL, PARSÍN.
26 ”Uka arunakan qhanañchäwipajj akawa: MENÉ: Diosaw reinoman* urunakap jaktʼi, tukuyapsa amtaraki.+
27 ”TEQUEL: Diosaw jumarojj balanzar pestʼtamjja, jan phoqata pesatamaw yatisiraki.
28 ”PERÉS: reinomajj* jaljtayatawa, medonakampir persanakampir katuyatarakiwa”.+
29 Ukatsti Belsasar reyejj mä orden churäna, ukatwa Danielarojj morado isimp isthapiyapjjäna, mä qori collarampiw kunkapar uchapjjäna, mä mensajerompiw reinon* kimsïri apnaqerëjjatap yatiyapjjarakïna.+
30 Uka pachpa arumaw Belsasar sat caldeo reyirojj jiwayapjjäna.+ 31 Darío+ sat medo chachaw reyit apnaqjjäna.* Jupajj mä 62 maranakanïnwa.
6 Darío reyisti taqpach reinotakejj* 120 satrapanak* uttʼayañ amtäna.+ 2 Reyejja jupatak trabajiri kimsa jilïrinakaruw uttʼayäna, jupanakajj satrapanakan+ luratanakap uñjapjjañapäna, ukhamat reyejj jan walin jan uñjasiñapataki. Uka kimsanitjja Danielaw maynïrïnjja.+ 3 Uka tiemponjja Danielajj reyitak trabajiri jilïrinakatsa satrapanakatsa jukʼamp jilankänwa,+ suma amuytʼanïtap layku, reyisti taqpach reino* apnaqañapatakiw uttʼayañ munäna.
4 Uka tiemponjja reyitak trabajiri jilïrinakasa satrapanakasa Danielarojj reinon* lurañanakap toqet kʼarintañ thaqasipkäna, ukampis janiw kunat kʼarintañsa puedipkänti ni jan wal apnaqatapatsa. Danielajj confiykañänwa, lurañanakap sum phoqäna, sum apnaqarakïna. 5 Ukatwa uka chachanakajj akham sapjjäna: “Danielarojj janiw trabajopat kʼarintañjamäkiti, antisas Diosapan leyip toqet kʼarintañ thaqañasawa”+ sasa.
6 Reyitak trabajir jilïrinakasa satrapanakasa taqpachaniw kawkinkkäntï reyejj ukar mantapjjäna, juparojj akham sapjjänwa: “¡Rey Darío, wiñayatak jakam! 7 Reinon* taqe jilïrinakapasa, prefectonakasa, satrapanakasa, reyitak trabajir jilïrinakasa, gobernadoranakas reyin mä decreto apsuñapatakiw amtapjje: jachʼa rey, khititï jumaru kun mayisiñat sipansa mä diosaru jan ukajj mä jaqeru 30 urunakan kuns mayisini ukajj leonanakan putuparu* jaqontatäñapawa.+ 8 Jichhasti jachʼa rey, mä decreto apsusajj ukar firmtʼam,+ ukhamat ukajj jan cambiasiñapataki, medonakampina persanakampin leyiparjamajj janiw uka decretojj anulasiñapäkiti”+ sasa.
9 Ukatwa Darío reyejj uka decreto firmtʼäna.
10 Ukampis kunapachatï Danielajj uka decreton firmasitap yatïna ukhajja, ukspachaw utapar saräna, patjjankiri cuartopan ventananakapajj jistʼaratänwa, Jerusalén marka toqer uñtatarakïnwa.+ Jupasti urun kimsa kutiw qonqortʼasïna, mayisïna, Diosaparus jachʼañchäna, kunjamtï ukapachkamajj lurirïkäna ukhama. 11 Ukatsti uka chachanakajj mä akatjamat mantapjjäna, Danielarusti Diosapar mayisiskiri ukhamarak wal ruwtʼasiskiri katjapjjäna.
12 Ukatwa reyimp parlir sarapjjäna, juparojj decreto apskäna uk amtayapjjäna, akham sasa: “¿Janit jumajj khititï jumar kun mayisiñat sipansa mä diosaru jan ukajj mä jaqeru 30 urunakan kuns mayisini ukajj leonanakan putuparu* jaqontatäñapataki mä decreto firmkayäta?” sasa. Reyejj akham sänwa: “Ukajj medonakampin persanakampin leyiparjam amtatawa, janiw anulaskaspati”+ sasa. 13 Jupanakasti jankʼakiw reyirojj akham sapjjäna: “Jachʼa rey, Judá markat apanitäki ukanak taypinkir Danielajja,+ janiw jumarojj istʼktamti, janirakiw firmkta uka decretorjam phoqkiti, antisas jupajj urun kimsa kutiw Diosaparojj oración luraskaki”+ sasa. 14 Uk istʼasasti reyejj walpun llakthapisïna, Danielar kunjamat salvañs thaqarakïnwa. Kuntï jupajj lurirjamäkäna ukwa intin jalantañapkamajj luräna. 15 Ukatjja uka chachanakajj taqpachaniw reyin ukar mantapjjäna, reyirojj akham sapjjänwa: “Jachʼa rey, jumajj amtañamawa, medonakampin persanakampin leyiparjamajj janiw reyin apsut mä decretojj cambiasiñapäkiti”+ sasa.
16 Ukatwa reyejj Danielar irptanipjjañapatak mä orden churäna, irptanisasti leonanakan putuparuw* jaqontapjjäna.+ Reyejj Danielar akham sänwa: “Khitirutï sapüru sirvkta uka Diosamaw salvätam” sasa. 17 Ukatjja mä qala aptanisajj leonanakan putupäkäna* uka patjjankir pʼiyaruw apjjatapjjäna, reyisti selljjatañ anillopampi ukhamarak wali importante jaqenakapan selljjatañ anillopampiw selljjatäna, ukhamat kunatï Danielatak amtaski ukajj jan cambiatäñapataki.
18 Ukatsti reyejj palacioparuw kuttʼjjäna, arum paqaraw ayunäna, janiw kuna kasta kusistʼañsa munkänti,* janirakiw ikiñs puedkänti. 19 Willjtanjjepansti sartasaw reyejj leonanakan putupar* tʼijukam saräna. 20 Leonanakan putupar* jakʼachasisasti, llakit arumpiw reyejj Danielar jawsäna, akham sasaw jisktʼäna: “Daniel, ¿khitirutï sapüru sirvkta uka Diosamajj* leonanakat salvtamti?” sasa. 21 Ukaratpachaw Danielajj akham jaysäna: “¡Jachʼa rey, wiñayatak jakam! 22 Diosajaw angelap khitanisajj leonanakan lakap jistʼanti,+ ukatwa aka leonanakajj nayar jan kamachapkitusa,+ jupa nayraqatan jan juchanïtaj layku. Jachʼa rey, jumarus janirakiw kuna jan wals lurksmati” sasa.
23 Reyejj walpun kusisïna, Danielar leonanakan putupat* apsupjjañapatakiw mä orden churarakïna. Leonanakan putupat Danielar apsupjjäna ukhasti, Diosar confiyatap laykojj janiw jupajj kuna jatʼiratäkänsa.+
24 Reyisti Danielar kʼarintapkäna uka chachanakar irptanipjjañapatakiw mä orden churäna. Ukatsti uka chachanakarusa, wawanakaparusa, warminakaparus leonanakan putuparuw* jaqontapjjäna. Jupanakajj janïraw putu manqhar puripkänti ukhaw leonanakajj jupanakar katuntjjapjjäna, chʼakhanakapsa taqpach pʼakirapjjarakïna.+
25 Ukatjja Darío reyejj kunayman markankir jaqenakarusa kunayman aru parlirinakarusa, akham sasaw qellqäna:+ “¡Jumanakan sumankañamajj waljäpan! 26 Reinojan* taqe cheqanakan jakir jaqenakarojj mä orden churta, ukhamat Danielan Diosapar ajjsarapjjañapataki ukhamarak respetapjjañapataki.+ Jupajj jakkir Diosawa, wiñay jakirirakiwa, reinopajj janipuniw tukjatäkaniti, wiñayatakiw apnaqani.+ 27 Jupajj markapar jarkʼaqeriwa,+ salviriwa, alajjpachansa oraqensa milagronakampi* wali musparkañanakampi luririwa.+ Jupaw Danielarojj leonanakan lakapat* salvi” sasa.
28 Darío+ reyin reinopansa,* Ciro+ sat persa reyin reinopansa Danielarojj taqe kunans sumaruw saräna.
7 Babilonia markan Belsasar+ reyipajj mä maraw apnaqaskäna, ukapachaw Danielajj mä samka samkasïna, ikiskäna ukhajj pʼeqepan visionanakaw utjarakïna.+ Ukatsti jupajj kuntï samkaskäna uk qellqäna,+ phoqatpach uka toqet qellqarakïna. 2 Danielajj akham sänwa:
“Arumajj visionanak uñjkayäta ukanjja, alajjpachanakankir pusi thayanakaruw jachʼa lamar qotar wal onjjtayaskir uñjta.+ 3 Ukatjja pusi jachʼa animalanakaw+ lamar qotat mistunipjjäna. Uka animalanakajj kast kastäpjjänwa.
4 ”Nayrïri animalajj mä leonar uñtasitänwa,+ mä pakan chheqanakapanïnwa.+ Chheqanakap apaqatäñapkamaw nayajj uñchʼukiskakiyäta. Jupajj oraqet aptatänwa, mä jaqerjamaw pä kayut saytʼayapjjäna, jaqen chuymapat chuymanëjjarakïnwa.
5 ”Ukatsti payïri animalaruw uñjarakta, mä osor uñtasitänwa.+ Uka animalajj mä kayu aytatänwa, laka chʼakhanakap taypinsti kimsa jaraphinakaw utjarakïna. Uka animalarojj akham sapjjänwa: ‘Jutam, walja aycha manqʼantam’+ sasa.
6 ”Ukatjja nayajj uñchʼukiskakiyätwa, yaqha animalaruw uñjarakta. Uka animalajj leopardo sat animalar uñtasitänwa,+ ukampis jikhanip patjjanjja mä jamachʼin chheqanakapar uñtasita pusi chheqanakanïnwa. Uka animalajj pusi pʼeqenïnwa,+ gobernañatakiw autoridad katoqäna.
7 ”Ukatsti nayajj uñchʼukiskakiyätwa, arum visionanakanjja pusïri animalaruw uñjta. Uka animalajj wali ajjsarkaña, wali sustjaskaña, wali chʼamanipunïnwa, laka chʼakhanakapajj hierrotänwa jachʼarakïnwa. Uka animalasti manqʼantaskänwa, jiskʼa jiskʼa tukjaskäna, jiltʼirinakarojj takichasirakïnwa.+ Taqe mayni animalanakat sipansa mayjänwa, tunka wajjranakanïnwa. 8 Uka wajjranak uñchʼukiskayäta ukhajja, mä yaqha jiskʼa wajjraw+ uka wajjranak taypit mistunïna, ukatjja nayrïri wajjranakat kimsa wajjranakaw jupa nayraqatan apsutäjjäna. Uka jiskʼa wajjrajja jaqe nayrat nayranïnwa, jachʼañchasis parliri lakanirakïnwa.+
9 ”Nayajj trononakan uchasiñapkamaw uñchʼukiskakiyäta, ukatsti Nayra Tiempotpach Jakir Awkiw+ tronopan qontʼasïna.+ Jupan isipajj khunjam janqʼönwa,+ ñikʼutapasti janqʼo tʼarwar uñtasitarakïnwa. Tronopajj nina aqaskirir uñtasitänwa, ruedanakapasti nina nakkirirakïnwa.+ 10 Mä nina jawiraw jalaskäna, tronot misturakïna.+ Juparojj waranqa waranqanakaw servipjjäna, jupa nayraqatansti millón millonanakaw saytʼatäpjjarakïna.+ Tribunalajj+ tantachtʼasïnwa, libronakaw jistʼarasirakïna.
11 ”Ukatsti uka wajjran jachʼañchasis parlatap kawsaw nayajj uñchʼukiskakiyäta.+ Nayajj uka animalar jiwayata, cuerpop ninar jaqontata ukhamarak tukjata uñjayäta. 12 Ukampirus mayni animalanakarojja,+ gobernañatak autoridadanïpkäna uk apaqapjjänwa, jupanakan vidaparojj mä tiempompi uttʼayat mä tiempompi yaptʼapjjäna.
13 ”Nayasti uñchʼukiskakiyätwa, ukatsti arum visionanakanjja alajjpachanakankir qenayanakamp chikasti jaqen mä yoqapar uñtasit+ jutaskirwa maynir uñjta, juparojj Nayra Tiempotpach Jakir Awkin+ ukaruw mantayapjjäna, ukatsti jupan ukaruw irpapjjarakïna. 14 Ukatjja jaqen yoqapar uñtasitäki ukaw gobernañatak autoridad,+ jachʼañchäwi+ ukhamarak mä reino* katoqäna, ukhamat kunayman markankir taqe jaqenakas ukhamarak kunayman aru parlir jaqenakas jupar servipjjañapataki.+ Jupan gobernatapajj wiñayatakïniwa, janiw tukuskaniti, reinopajj janirakiw tukjatäkaniti.+
15 ”Naya Danielasti, pʼeqejan visionanak uñjkayäta ukanakan nayar wal sustjatap laykojj wal llakisiyäta.+ 16 Ukan saytʼatäsipkäna ukanakat mayniruw jakʼachasiyäta, ukhamat taqe ukanakajj kamsañs muni uk jisktʼasiñataki. Jupasti jaysitänwa, taqe ukanakajj kamsañsa muni uks qhanañcharakitänwa.
17 ”‘Uka pusi jachʼa animalanakajj+ oraqen gobernapkani uka* pusi reyinakäpjjewa.+ 18 Ukampis Jachʼa Diosan+ santo jaqenakapaw reino* katoqapjjani,+ wiñayatakiw reinojj jupanakankani,+ wiñayans wiñayapataki’.
19 ”Ukatjja pusïr animalatwa jukʼamp yatiñ munayäta, kawkïritejj mayni animalanakat sipans mayjäkäna, wali ajjsarkañäkäna, hierro laka chʼakhanakanïkäna, cobre sillunakanïkäna, manqʼantkäna, tukjkäna, jiltʼirinakarojj kayunakapamp takichaskarakïna uka animalata.+ 20 Ukatjja pʼeqepankir tunka wajjranakatsa,+ mistusin kimsa wajjranakar jalaqtaykäna uka wajjrats jukʼamp yatiñ munäyäta.+ Uka wajjrajj nayranakanïnwa, jachʼañchasis parliri lakanïnwa, mayni wajjranakat sipans jukʼamp jachʼänwa.
21 ”Nayasti uñchʼukiskakiyätwa, uka wajjrajj santo jaqenak contrajj guerrasiskakïnwa, jupanakarojj atipjaskarakïnwa,+ 22 kunapachatï Nayra Tiempotpach Jakir Awkïki+ uka Jachʼa Diosajj+ jutkäna, santo jaqenakapatak mä sentencia jupanak favor arskäna ukapachkama. Ukatjja santo jaqenakar reino* churasiñapatak uttʼayat tiempow purinirakïna.+
23 ”Jupajj akham sänwa: ‘Pusïr animalajj oraqen uñstkani uka pusïri reinowa.* Mayni reinonakat sipans mayjäniwa. Uka reinojj oraqpach manqʼantani, takichasini, jiskʼa jiskʼa tʼunjarakini.+ 24 Uka tunka wajjranakajj uka reinot* misturi tunka reyinakawa. Uka tunka reyinak qhepatsti yaqha reyiw misturakini, uka reyejj nayrïri reyinakat sipansa mayjäniwa, jupajj kimsa reyinakaruw atipjarakini.+ 25 Jupajj Jachʼa Dios contraw parlani, Jachʼa Diosan+ santo jaqenakaparuw sapa kuti tʼaqesiyarakini. Jupajj tiemponakampi leyimpi cambiañ yantʼani, uka santo jaqenakajj mä tiempompi, tiemponakampi, chikat tiempompiw* amparapar katuyatäpjjani.+ 26 Ukampis Tribunalajj tantachtʼasïnwa, ukatsti gobernañatak autoridadanïtap apaqapjjäna, ukhamat jupar qʼal tukjañataki.+
27 ”’Taqe alajjpachanakat aynachankiri reinonakan* gobernatapasa, reinopasa, jachʼañchäwipasa Jachʼa Diosan+ markap taypinkapki uka santo jaqenakar churatänwa. Jupanakan reinopasti wiñayatak mä reinowa,+ taqe gobiernonakaw jupanakar servipjjani istʼapjjarakini’.
28 ”Akjaruw kuntï nayajj uñjkayäta istʼkayäta ukajj tukuyjje. Naya Danielarojj amuyunakajaw wal llakisiyitäna, ukatwa ajanujajj mayjtʼäna, ukampis ukanaksti chuymajan amuykiptʼaskakiyätwa”.
8 Kunapachatï Belsasar+ reyejj kimsa maranak apnaqaskäna ukhasti, naya Danielajj uñjkayäta ukjjarojj yaqha visionamp uñjayäta.+ 2 Visión uñjaskayäta ukhasti, Elam+ provinciankir Susa*+ sat castillonkaskayätwa.* Uka visionanjja, nayajj Ulái sat jawir* jakʼankaskayätwa. 3 Altor uñtayäta ukhasti, nayajj uka jawir jakʼan saytʼat mä orqo ovej+ uñjayäta, pä wajjranirakïnwa.+ Uka pä wajjranakajj jachʼanakänwa, ukampis mä wajjrajj maya wajjrat sipans jukʼamp jachʼänwa, jukʼamp jachʼäkäna uka wajjrajj qhepatwa jiltarakitayna.+ 4 Uka orqo ovejarojj inti jalant toqeru, alay toqeru* ukhamarak aynach toqer* wajjrasiskir uñjayäta. Janiw kuna salvaje animalas uka orqo ovejar saykatañ puedkänti, janirakiw yaqhanakarojj jupan chʼamapat* khitis salvañ puedkänti.+ Kuntï lurañ munkäna uk lurasasti, jachʼa jachʼaw tukurakïna.
5 Nayajj uñchʼukiskakiyätwa, ukatsti inti jalanta toqet mä orqo cabraruw+ jutir uñjayäta, oraqpach jutasajj janirakiw oraqer taktʼkänti. Uka orqo cabrasti nayranakap taypirojj mä jachʼa wajjranïnwa.+ 6 Uka orqo cabrajj jawir jakʼan saytʼat uñjkayäta uka pä wajjrani orqo ovejan ukaruw saräna. Jupan ukarojj wali coleratapuniw tʼijuskäna.
7 Nayasti uñjayätwa, uka orqo cabrarojj orqo ovejar wali colerat thoqjjatiri. Orqo ovejarojj moqentasaw pä wajjranakap pʼakjarakïna, orqo ovejajj janirakiw jupar kamachirjamäjjänsa. Orqo ovejar oraqer liwnoqasajja, takichasïnwa, janirakiw khitis chʼamapat* salvirjamäkänti.
8 Ukatjja orqo cabrajj wali jachʼa jachʼaw tuküna, ukampis wali chʼamanëjjasinsti jachʼa wajjrapajj pʼakisjjänwa, uka lantejj pusi wajjranakaw jilsupjjäna, alajjpachanakankir pusi thayanak toqeruw jilsupjjarakïna.+
9 Uka wajjranak taypinkir mä wajjratsti, yaqha mä jiskʼa wajjraw jilsüna. Uka jiskʼa wajjrajj aynach toqeru,* inti jalsu toqeru ukhamarak Suma Oraqe toqeruw jukʼamp jiläna.+ 10 Wali jachʼa jiltasajj alajjpachanakankir ejercitonakkamaw purïna, ejercitonkir mä qhawqhanirusa, mä qhawqha warawaranakarusa oraqeruw jalaqtayanïna, ukatsti takichasirakïnwa. 11 Ejercitonkir Principerus saykataskakïnwa, sapür loqtañ sacrificios Principet apaqatäjjänwa, suma uttʼayatäkäna uka santuariopas tinkuyatäjjänwa.+ 12 Jucha luratapatsti, sapüru loqtañ sacrificiomp chikajj mä ejercitow churasïna. Wajjrasti kunatï cheqäki uk oraqer wartaskakïnwa, ukham luratapajj sumaruw saräna.
13 Mä santo jaqeruw parlir istʼarakiyäta, parlaskäna ukarojj yaqha santo jaqew jisktʼarakïna, akham sasa: “¿Qhawqha tiempos sapüru loqtat sacrificiotsa jan waltʼäwi utjayir juchatsa visionajj uñjasini?+ ¿Qhawqha tiempos sagrado lugarasa ejercitos takichatäni?” sasa. 14 Ukatsti jupajj akham sitänwa: “Kunapachatï 2.300 jaypʼunakampi alwanakampi pasjjani ukhakama, ukhaw cheqpachans sagrado lugarajj kunjamäkäntï nayrajj ukhamäjjani” sasa.
15 Naya Danielajj uka visión uñchʼukiskayäta, kamsañs muni uk amuytʼañ munaskarakiyäta, ukapachaw mä akatjamat mä chachar uñtasit jaqer nä nayraqatan uñjta. 16 Ukatsti Ulái+ sat jawir* taypinkir mä chachan arup istʼta, jupajj akham sasaw artʼäna: “Gabriel,+ kuntï uñjki ukay jupar amuytʼayam”+ sasa. 17 Ukatwa jupajj nayan ukar jutäna, ukampis nayar jakʼachasinitäna ukhajja, nayajj walpun sustjasisajj ajanus oraqer puriñkamaw altʼasiyäta. Jupajj akham sarakitänwa: “Jaqen yoqapa, jumajj amuytʼam, uka visionajj tukuy tiempon phoqasini”+ sasa. 18 Ukampis parlaskitäna ukhasti, nayajj ajanus oraqer altʼataw walpun iktʼasiskatäta. Ukatwa jupajj nayar llamktʼitäna, pachpa lugararuw saytʼayarakitäna.+ 19 Ukatsti jupajj akham sitänwa: “Nayaw kunatï Diosan colerasiñap tukuy tiempon paskani uk amuytʼayäma, kuna laykutejj uttʼayatäki uka tukuy tiemponwa ukajj phoqasini.+
20 ”Jumajj uñjkta uka orqo ovejan pä wajjranakapajj Mediankir reyimpi Persiankir reyimpi sasiwa.+ 21 Walja tʼarwani orqo cabrajj Grecian+ reyipampi sasiwa, nayranakap taypinkir jachʼa wajjrajj nayrïr reyimpi sasirakiwa.+ 22 Pʼakiskäna uka wajjra lantejj yaqha pusi wajjranakaw jilsunirakïna.+ Ukhamasti uka reyin markapat yaqha pusi reinonakaw* mistuni, ukampis janiw jupjam wali chʼamanïpkaniti.
23 ”Kunapachatï jupanakan reino* apnaqatapajj tukuyjjani, jucha luratanakapajj phoqachatäjjani ukhajja, mä wali ajjsarkañ reyiw saytʼani, kunatï jan qhanäki uks amuytʼarakiwa.* 24 Jupajj wali chʼamanëjjaniwa, ukampis janiw pachpa chʼamapampejj ukham chʼamanïkaniti. Jupan tʼunjatapajj wali musparkañäniwa,* kuntï lurkani ukas sumaruw sarani. Jupajj wali chʼamaninakaruw jan waltʼayani, santo jaqenakanïki uka markarus ukhamaraki.+ 25 Sumaru sarañatakejj wali amuyumpiw jupajj engañjani, chuymapan jachʼa jachʼaw tukuni, suma jakasiñajj utjkani ukhaw jupajj waljanir jan waltʼayani. Yamas principenakan Principep contraw jupajj saytʼani, ukampis janiw jaqen amparapampi tukjatäkaniti.
26 ”Kunatï jaypʼunakampit alwanakampit visionan parlaskäna ukajj cheqawa, ukampis uka visionajj jumatak mä secretöñapawa. Kuna laykutejj uka visionajj akat wali jaya jutir urunakat parli”.*+
27 Naya Danielajj wali qaritäyätwa, walja urunakaw usutarakïyäta.+ Ukatsti sartjjasajj wasitat reyitak trabaj-jjayäta,+ ukampis uka visionajj wal musparayitäna, janirakiw khitis uka visión amuytʼañ puedkänti.+
9 Asuero chachan Darío+ yoqapajj mä maraw reyit apnaqaskäna. Jupajj medonakat jutirïnwa, caldeonakan reinopjjar* reyit uttʼayatänwa.+ 2 Darío reyejj mä mara apnaqaskäna ukhajja, Jehová Diosajj Jeremías profetar siskäna ukarjamajj Jerusalén markajj 70 maranakaw+ chʼusak jaytatäñapäna,+ ukwa naya Danielajj libronakat* amuytʼayäta. 3 Ukatwa cheqpach Jehová Diosar uñtayäta, oración lurasa, ayunasa,+ llakisiñ isimpi* uchasisa, qhellanakampi willjjatasisaw ruwtʼasiyäta. 4 Jehová Diosajaruw orasiyäta, markajan juchanakapwa arsurakiyäta, akham sasa:
“Cheqpach Jehová Dios Tata, jumajj wali jachʼa musparkañ Diosätawa, pactop phoqeri, jumar munasirinakarus mandamientonakam phoqerinakarus+ munasiñat jan jaytjasirïtam uñachtʼayir Diosätawa.+ 5 Nanakajj juchachasipjjtwa, kunatï jan walïki uk lurapjjta, jan walinak lurasaw sarnaqapjjta, kutkatasipjjtwa,+ mandamientonakamatsa leyinakamatsa saranukupjjtwa. 6 Janiw jumar serviri profetanakamarojj istʼapkti,+ jupanakajj sutimjjaruw nanakan reyinakajarusa, principenakajarusa, nayra awkinakajarusa, aka oraqenkir taqe jaqenakarus parlapjjäna. 7 Jehová Dios Tata, cheqapar uñjañajj jumankiwa, ukampis kunjamtï jichhürojj uñjaskejja, phenqʼasiñajj* nanakankiwa, Judá markankir chachanakana, Jerusalén markampin taqpach Israel markampin jakirinakana, khitinakatï jakʼansa jayans jakapki ukanakana, jupanakarojj jumar apanukupjjatamatwa taqe oraqpachar anatattajja.+
8 ”Jehová Dios Tata, phenqʼasiñajj* nanakankiwa, reyinakajana, principenakajana ukhamarak nayra awkinakajana, juma contra juchachasipjjataj layku. 9 Nanakan Jehová Diosaja, khuyaptʼayasiñasa perdonañas jumankiwa,+ nanakajj juma contraw saytʼasipjjta.+ 10 Nanakan Jehová Diosaja, jumaru serviri profetanakam taypi leyinak churapkista uk jan phoqasaw arunakam jan istʼapkti.+ 11 Taqpach Israel markaw Leyim pʼakinti, arunakam jan istʼasaw saranukupjje, ukatwa cheqpach Diosan Moisés serviripan Leyipan qellqatäki uka juramentompi arsut maldición nanakjjar apayantajja,+ kuna laykutejj nanakajj juma contraw juchachasipjjta. 12 Kuntï jumajj nanak contrajj arskayäta+ ukhamarak apnaqapkitäna uka apnaqerinak* contra arskayäta ukjja, nanakjjar jan walinak apayanisaw phoqayätajja. Kunatï Jerusalenan paskäna ukajj janipuniw kunapachas oraqpachan paskänti.+ 13 Kunjamtï Moisesan Leyipan qellqatäkänjja ukhamaw taqe jan walinakajj nanakjjar purini.+ Ukampis nanakan Jehová Diosaja, nanakajj janiw cheqa yatichäwim sum amuyasasa ni pantjasitanakajat jitheqtasasa+ juman khuyaptʼayasiñam thaqapkti.
14 ”Ukatwa juma Jehová Diosajj uñchʼukisinkayätajja, ukhamat nanakar castigañataki. Juma Jehová Diosajj cheqaparjamaw taqe kuns lurtajja, ukampis nanakajj janiw arunakamar istʼasipkti.+
15 ”Nanakan Jehová Diosaja, jumaw Egipto oraqet chʼamani amparamampi+ markamar irpsuntajja, ukhamatwa jumajj jichhürkamas sutim wali sum uñtʼayastajja,+ nanakajj juchachasipjjtwa, jan walinakwa lurapjjarakta. 16 Jehová Dios Tata, mirä amp suma, cheqaparjam taqe luratanakamarjamajj+ markamäki sagrado qollumäki uka Jerusalén markat wali colerasitam apaqakimaya. Cheqas Jerusalenasa markamas nanakan juchanakajata ukhamarak nayra awkinakajan pantjasipjjatapatwa taqe khitinakatï nanak jakʼankapki ukanakamp jiskʼachatäpjje.+ 17 Nanakan Diosaja, naya serviriman oracionajsa ruwtʼasitajsa istʼakimaya. Jehová Dios Tata, juman sutim laykojj tʼunjatäki+ uka santuariomarojj ajanum llijtayanim.+ 18 ¡Dios Tata, jiñchum altʼayanikimaya, istʼapjjakitaya! Nayranakam uñatatam, tʼaqesitanakajsa sutim apki uka markamarus uñtanikimaya, nanakajj janiw cheqaparjam lurapjjatajat ruwtʼasinipksmati, jan ukasti juman khuyaptʼayasirïtam laykuw ruwtʼasinipjjsma.+ 19 Jehová Dios Tata, istʼapjjeta, Jehová Dios Tata, perdonapjjeta.+ ¡Jehová Dios Tata, istʼapjjakitaya, yanaptʼapjjakitaya! Nanakan Diosaja, sutim laykojj jan qheptʼamti, markamasa markamankirinakasa sutim apapjjatap layku”.+
20 Nayajj parlaskayäta, orasiskayäta, juchanakajsa Israel markajan juchanakapsa arsuskayäta, Diosajan sagrado qollupatakis+ Jehová Diosajar wal ruwtʼasiskayäta, 21 nayajj oración luraskayäta ukhajja, nayra visionan uñjkayäta+ uka Gabriel+ chachaw nayan ukar jutäna, kunapachatï jaypʼu toqeru niya ofrenda loqtañ horasäkäna uka horasaru. Ukapachasti nayajj wali qaritäskayätwa. 22 Jupajj akham sasaw amuytʼayitäna:
“Daniel, nayaw sum amuytʼasiñamatakejj yanaptʼir jutta. 23 Kunapachatï ruwtʼasiñ qalltkayäta ukhaw Diosajj mä yatiyäwi apayanïna, Diosan wali munatätam+ laykuw nayajj uk jumar yatiyir jutta. Kuntï siskäma uk wali sum amuytʼam, visionatsa amuytʼarakim.
24 ”Markamankirinakatakisa sagrado markamatakisa+ 70 semananakaw* amtasi, ukhamat pantjasiñ chhaqtayañataki, jucha chhaqtayañataki,+ pantjasiña perdonañataki,+ cheqaparjam uñjañ wiñayatak apaniñataki,+ visionampi profeciampi* selljjatañataki,+ ukhamarak Santísimo lugar uttʼayañataki.* 25 Jumajj ak yatiñamawa, amuytʼañamarakiwa, kunapachatï Jerusalén marka wasitat saytʼayasiñapatakisa wasitat luratäñapatakis+ ordenajj churaskani, ukatsti kunapachatï Pʼeqtʼir+ Mesiasajj*+ uñstankani ukhakamajja, 7 semananakampi 62 semananakampiw pasañapa.+ Ukhaw markajj wasitat saytʼayatäni, wasitat luratarakïni, mä plazani ukhamarak markpachar muytir uma canalani, ukampis ukajj llakisiñ tiemponwa pasani.
26 ”Ukatjja 62 semananak pasatatjja Mesiasajj jiwayatäniwa,+ janirakiw jupatakejj kunas utjkaniti.+
”Jutaski uka pʼeqtʼirin markapaw marksa sagrado lugarsa tukjani.+ Walja umamp chhaqtayatäkaspas ukham chhaqtayatäniwa. Tukuykamaw guerrajj utjani, Diosan amtaparjamajj qʼala tukjatäniwa.+
27 ”Jupajj waljanitakiw mä semanajj uka pacto jan chhaqtaykaniti, jupajj chika semanaruw sacrificiompi ofrendampi loqtañ tukuyjjani.+
”Kunanakatï wali ajjtaskañäki ukanakan chheqapanjja taqe kun tukjirïki+ ukaw ukankani, kunatï amtaski ukajja tukjatäki ukatakejj phoqasiskakiniwa, qʼala tukjatäñapkama”.
10 Persia markan Ciro+ sat reyipajj kimsa maraw apnaqaskäna, ukhaw Beltsasar+ satäki uka Danielajj mä yatiyäwi katoqäna, uka yatiyäwisti cheqänwa, ukajj mä jan waltʼäwit parläna. Danielasti uka yatiyäwi sum amuyäna, kuntï jupajj uñjkäna uk amuyañatakejj suma amuyu katoqäna.
2 Ukapachasti naya Danielajj kimsa seman phoqataw wali llakitäskayäta.+ 3 Nayajj janiw suma manqʼanak manqʼkayätti, janiw aychasa vinosa lakajar mantkänti, janirakiw aceitempis kimsa semananak uchaskayätti. 4 Nayrïr phajjsit 24 urunak saraqjjäna ukhasti, nayajj Tigris* sat jachʼa jawira jakʼankaskayätwa,+ 5 uñtasasti lino isimpi isthapit mä chacharuw uñjta,+ cinturaparusti Ufaz lugarankir suma qorit lurat cinturonamp uchatänwa. 6 Cuerpopajj crisólito*+ sat qaljamänwa, ajanupasti lliju llijur uñtasitänwa, nayranakapasti nina aqkir antorchanakjamänwa, amparanakapas kayunakapas llijkir cobrer uñtasitänwa,+ jachʼat arsut arunakapajj walja jaqenakan arunakapjamaw istʼasïna 7 Naya Daniel sapakiw uka visión uñjayäta. Nayamp chikäpkäna uka chachanakajj janiw uk uñjapkänti.+ Ukampis jupanakajj walpun khatatipjjäna, imantasiriw escapjjapjjäna.
8 Ukatsti sapakiw quedasjjayäta, uka musparkañ visión uñjasasti, jan chʼamaniw uñjasiyäta, ajanujas walpun mayjtʼäna, chʼamajas qʼalaw tukusjjetäna.+ 9 Ukatjja uka jaqeruw parlir istʼta. Ukampis parlir istʼasasti, ajanus oraqer altʼataw wal iktʼasjjayäta.+ 10 Ukatsti mä amparaw nayar llamktʼasajj onjjtayitäna,+ ukhamat amparampit qonqorimpit sartañajataki. 11 Ukatjja jupajj akham sitänwa:
“Daniel, jumajj Diosan wali munat chachätawa.*+ Kuntï siskäma ukarojj wali amuyump istʼam. Jichhasti kawkjanktatejj ukjar saytʼasim, Diosaw jichhajj juman ukar khitanitu” sasa.
Uk satasti nayajj khatattʼasisaw saytʼasiyäta.
12 Jupasti akham sitänwa: “Daniel jan jumajj ajjsaramti.+ Jumajj nayrïr urutpach taqe chuyma amuytʼañataki Dios nayraqatans humillasiñatak amtkayäta uka urutpachaw oracionanakamajj istʼasi, ukatwa nayajj juman ukar jutta.+ 13 Ukampis Persia reinon* principepaw+ 21 urunak naya contra saytʼasïna. Ukatsti principenakat maynïrïki uka Miguel*+ sat wali importante principew* nayar yanaptʼañatak jutäna, nayasti Persiankir reyinak jakʼanwa quedasiyäta. 14 Kunatï markamarojj tukuy urunakan paskani uk jumar amuytʼayiriw jutta,+ kuna laykutejj uka visionajj jutir urunakatakiwa”+ sasa.
15 Ukanak nayar sitäna ukhasti, oraqer ajanuj alintasaw jan aruni quedasiyäta. 16 Ukatsti mä jaqer uñtasitäkäna ukaw lakajat llamktʼitäna,+ nayasti naya jakʼankkäna ukarojj akham sayätwa: “Tatay, visión kawsaw nayajj khatatiskta, janirakiw chʼamanïkti.+ 17 Ukhamasti tatay, ¿kunjamarak naya servirimajj jumamp parliriststi?+ Jichhajj janiw chʼamajas utj-jjetuti, janirakiw samananëjjtsa”+ sasa.
18 Mä jaqer uñtasitäkäna ukaw nayar wasitat llamktʼasajj chʼamañchtʼitäna.+ 19 Ukatsti jupajj akham sänwa: “Diosan wali munat chacha,+ jan ajjsaramti.+ Jumatakejj taqe kunas waltʼaskaniwa.+ Chʼamani saytʼasim, chʼamani saytʼasim” sasa. Jupamp parlasajj wali chʼamañchtʼatäyätwa, ukatsti akham sarakiyätwa: “Tatay, parlaskakim, jumajj chʼamañchtʼistawa” sasa.
20 Ukatsti jupajj akham sarakïnwa: “¿Kunatsa nayajj juman ukar jutta uk yattati? Jichhajj Persian principepampi nuwasiriw kuttʼäjja.+ Nayajj sarjjä ukhasti, Grecian principepaw jutarakini. 21 Ukampis kunanakatï cheqa qellqatanakani libron registratäki ukanakwa jumar yatiyäma. Jumanakan principemäki uka Miguelat+ sipansa janiw khitis nayar yanaptʼkituti.+
11 ”Kunapachatï Darío+ sat medo reyejj mä mara apnaqaskäna ukhajja, nayajj Miguelar* apoyañataki ukhamarak yanaptʼañatakiw saytʼasiyäta. 2 Kuntï jumar siskäma ukajj cheqawa:
”Kimsa reyinakampiw Persia markan reinopan saytʼasipjjarakini,* pusïri reyisti mayni reyinakat sipans wali valoraninak jukʼamp tantachtʼani. Kunapachatï jupajj wali utjirinakap laykojj wali chʼamanir tukuni ukhajja, jupajj taqe kunampiw Grecia+ markan reinop contrajj saytʼarakini.
3 ”Ukatsti wali chʼamani mä reyiw saytʼarakini, uka reyejj wali chʼamampiw apnaqani,+ kuntï munki ukarak lurani. 4 Ukampis kunapachatï saytʼkani ukhajja, reinopajj* jiskʼa jiskʼa tukjatäniwa, alajjpachanakan pusi thayanakap toqer willitatatarakïniwa,+ ukampis janiw jupat jutirinakatakïkaniti, ni jupajj apnaqkäna ukham chʼamanïkarakinisa. Jupan reinopajj saphitpach jikʼinukutäniwa, yaqhanakar churatarakïniwa.
5 ”Rey del sur satäki, principenakapat maynïrïki ukaw wali chʼamanir tukuni. Ukampis yaqhaw jupar atipjani, wali chʼamampiw apnaqarakini, jupa nayra apnaqerit* sipansa jukʼamp autoridadaniw apnaqani.
6 ”Mä qhawqha maranak qhepatsti, jupanakajj acuerdoruw mantapjjani, rey del sur satäki ukan phuchapaw rey del norten ukarojj mä acuerdo lurir sarani. Ukampis uka phuchapan amparapajj janiw chʼamanëjjaniti. Reyi pachpaw jan chʼamanëjjaniti, janirakiw amparapas chʼamanëjjaniti. Phuchapajj katuyatäniwa, jupasa, jupar apirinakasa, jupar utjayirisa, jupar uka tiemponakan chʼamani tukuyiris ukhamaraki. 7 Jupa lantejj warmin saphinakapat mä aliw jilsunini. Ukatsti jupajj ejército contraw mistuni, rey del norten jachʼa perqanakamp muyuntat markap contraw saytʼarakini, jupanak contra nuwasisajj atipjarakiniwa. 8 Jupanakan diosanakap Egiptoruw apasini, metalat lurat idolonakapsa, qorita qollqeta lurat wali valoraninakapsa, preso katuntatanaksa ukhamaraki. Mä qhawqha maranakajj rey del nortet jitheqtatäniwa. 9 Ukampis rey del nortejj rey del sur ukan reinop* contraw nuwasir mistunini, ukatsti oraqeparuw kuttʼjjarakini.
10 ”Ukampis yoqanakapajj guerratakiw wakichasipjjani, mä jachʼa ejército tantachtʼapjjani, waljanïpjjarakiniwa. Jupanakat maynejj* sarantasaw walja umanakar uñtat saratatani. Ukampis jupajj qheparuw kuttʼani, perqanakampi muyuntat markapar puriñkamaw nuwasini.
11 ”Rey del sur ukajj wal colerasini, rey del norte contraw nuwasir mistunini. Jupajj waljaniruw tantachtʼani, ukampis jupanakajj mayni reyin amparapar katuyatäpjjaniwa. 12 Walja jaqenakaruw apasjjapjjani. Uka reyin chuymapajj jachʼa jachʼaw tukuni, waranq waranqanakaruw tinkuyarakini, ukampis chʼamanïsajj janiw munañap luraskaniti.
13 ”Rey del nortejj kuttʼanisaw nayrat sipans jukʼamp walja jaqenak tantachtʼani. Mä qhawqha tiempotsti, mä qhawqha maranak pasatatsti, wali armantat mä jachʼa ejercitompiw mistunini. 14 Uka tiemponsti waljaniw rey del sur contrajj saytʼapjjani.
”Markam taypinkir jan waltʼayirinakajj* mä visión phoqasiyañ yantʼapjjani, ukampis lanktʼasipjjaniwa.
15 ”Ukatsti rey del nortejj mistuniwa, atacañatakejj mä laqʼa montón montontʼani , jachʼa perqanakamp muyuntat marka katuntarakini. Rey del sur ukan ejercitonakapajj janiw ukar saykatapkaniti, ni suma soldadonakapas saykatapkaniti. Jupanakajj janiw saykatañatak chʼamanïpkaniti. 16 Rey del sur contra jutirejj munañaparjamaw kuns lurani, janirakiw khitis jupar saykatañ puedkaniti. Jupajj* Suma Oraqenwa+ saytʼasini, qʼal tukjañatakejj chʼamanirakïniwa. 17 Jupajj* reinopan* taqe chʼamapampi mistuñatakiw amtani, mä acuerdoruw jupampejj mantani, jupan luratapajj sumaruw sarani. Warminakan phuchapar tukjañapatakejj juparuw permisojj churasini. Uka warmejj janiw jupatak saytʼaskaniti, janirakiw jupankjjaniti. 18 Jupajj lamar qota jakʼankir oraqenakaruw uñtani, waljarak ukanakat katuntani. Mä comandantew jupan jiskʼachatap tukusiyani, janirakiw jukʼamp jiskʼachjjaniti. Uka comandantew uka jiskʼachatap jupa pachpar kuttʼayani. 19 Ukatsti jupajj pachpa markapan utjir jachʼa perqanakamp muyuntat markanakaruw uñtanini, ukampis lanktʼasiniwa, tinkuniwa, janirakiw jukʼamp utj-jjaniti.
20 ”Jupa lantejj mayniw saytʼani, jupajj mä impuesto cobririruw wali suma reino* taypi pasayani, ukatsti mä qhawqha urunakat jiwaniwa, ukampis janiw maynin jiwayatäkaniti, ni mä guerransa jiwkaniti.
21 ”Jupa lantejj mä uñisitaw* saytʼani, juparojj janiw jaqenakajj mä reyirjam jachʼañchapkaniti. Jupajj suma jakasiñ tiemponwa purinini,* engañompiw reino* katuntasini. 22 Jupaw walja umanakar uñtasitäki uka ejercitonakar apnaqani, tukjarakini. Pacton+ Pʼeqtʼiriparojj+ uka pachparakiw pasani. 23 Jupampi mayachasipjjatap laykusti, jupajj engañjaniwa, sartarakiniwa, mä jiskʼa marka taypiw wali chʼamanëjjani. 24 Suma jakasiñ tiemponwa* jupajj provinciankir wali suma oraqenakar mantani, kuntï nayra awkinakapajj jan lurapkäna uk lurarakini. Kunanakatï guerran katuntatäki, saqueyjatäki, wali valoranïki ukanak jupanakkamaw jaljasipjjani, jachʼa perqanakamp muyuntat lugaranakatakejj jan wali amtanak amtani, ukampis mä jukʼa tiempotakikïniwa.
25 ”Jupajj rey del sur contra sarañatakiw mä jachʼa ejército tantachtʼani, chʼamampi jan ajjsarirïñampi katjjatarakini, rey del sur ukajj guerratakiw wali chʼamani mä jachʼa ejercitompi wakichasirakini. Ukampis janiw jupajj saytʼatäkaniti, jupanakajj jan wali amtanak jupa contra amtapjjatap layku. 26 Khitinakatï suma manqʼanakap manqʼapki ukanakaw jupar tinkuyapjjani.
”Ejercitopajj qʼala tukjatäniwa, waljanirakiw jiwarapjjani.
27 ”Uka pä reyinakan chuymanakapajja kunatï jan walïki uk lurañaruw wayusini, jupanakasti jupanakkam kʼarinak parlasaw mä mesan qontʼasipjjani. Ukampis janiw sumar sarkaniti, kuna laykutejj tukuyajj amtatäki uka tiemporuw jutani.+
28 ”Ukatsti rey del nortejj walja utjirimpiw markapar kuttʼani, chuymapajj sagrado pacto conträniwa. Jupan luratapajj sumaruw sarani, ukatsti markaparuw kuttʼjjarakini.
29 ”Uttʼayatäki uka tiemporuw jupajj rey del sur contrajj kuttʼani. Ukampis janiw nayrjamäkaniti, 30 kuna laykutejj Kitim+ lugarankir barconakaw jupa contra sarapjjani, jupasti jiskʼachatarakïniwa.
”Ukatjja kuttʼanisaw jupajj wal colerasitap sagrado pacto+ contra antutani, kuntï amtkani uk lurarakini. Jupajj kuttʼanisaw sagrado pacto jaytapki ukanakar uñtanini. 31 Jupan ejercitonakapaw saytʼapjjani, jupanakaw santuariorus jachʼa perqanakamp muyuntat markarus jiskʼachapjjani,+ sapüru loqtañ sacrificionaksa apaqapjjaniwa.+
”Uka lugararojj taqe kun tukjiri mä ajjtaskañ uchapjjani.+
32 ”Khitinakatï jan walinak lurasipki, pacto lurat pʼakintapki ukanakarojja, rey del nortejj engañjir kʼari arunakampiw apostasiar* apani. Ukampis Diosapar uñtʼir markajj atipjaniwa, luratapajj sumaruw sarani. 33 Khitinakatï marka taypin suma amuytʼasirïpki+ ukanakaw waljaninakar amuytʼayapjjani. Mä qhawqha urunakaw jupanakajj espadampi, ninampi, preso katuntatäñampi, saqueyjatäñampi lanktʼasipjjani. 34 Ukampis lanktʼasipjjani ukhajja, mä jukʼa yanaptʼa katoqapjjani. Waljaniw jupanakarojj engañjir arunakampi mayachasipjjani. 35 Ukatjja suma amuytʼirinak taypit mä qhawqhaniw lanktʼasiyatäpjjani, ukhamat jupanak kawsajj jaqenakar yantʼasiñapataki, tukuy tiempokam jupanakar qʼomachasiñapataki ukhamarak janqʼor tukuyasiñapataki,+ ukajj uttʼayat tiempotakïtap layku.
36 ”Kuntï munki uk reyejj lurani, jachʼa jachʼaw tukuni, yaqha diosanakjjaruw jachʼañchasini, diosanakan Diosap+ contraw musparkañanak parlani. Kunapachatï wal colerasiñajj purinkani ukhakamajj taqe kunas sumaruw jupatak sarani, kunatï amtatäki ukajj phoqasiñapapunïtap layku. 37 Jupajj janiw awkinakapan Diosapar respetkaniti, janirakiw kuntï warminakajj munapki uks respetkaniti, ni yaqha diosanakarus respetkaniti, antisas taqenjjaruw jachʼañchasini. 38 Ukat sipansa, jupajj jachʼa perqanakamp muyuntat markanakan diosaparuw jachʼañchani. Awkinakapajj jan uñtʼapkäna uka diosaruw qorimpi, qollqempi, suma qalanakampi ukhamarak kunanakatï wali valoranïki* ukamp jachʼañchani. 39 Jupajj wali chʼamañchtʼatäki uka jachʼa perqanakamp muyuntat lugaranak contrajj kuntï amtki ukwa lurani, yaqha markankir diosamp chika. Jupar yanaptʼapki ukanakaruw jachʼañchani, jupanakarusti waljaniruw apnaqayarakini. Khitinakatï pagapkani ukanakaruw oraqe jalanoqani.
40 ”Tukuy tiemponsti rey del sur ukajj mä jan waltʼäwinwa jupampejj uñjasini,* rey del nortejj jupa contraw carronakampi, caballot saririnakampi, walja barconakampi sarantani. Markanakaruw walja umanakar uñtat mantani. 41 Suma Oraqerus+ mantantarakiniwa. Walja markanakaruw lanktʼasiyani. Ukampis aka markanakaw jupan amparapat salvasipjjani: Edom markampi, Moab markampi, ammonitanakan wali mintat jaqenakapampi. 42 Jupasti markanak contrajj amparap loqatataskakiniwa, Egipto oraqes janiw escapkaniti. 43 Uka reyiw imantatäki uka wali valorani qorsa, qollqsa, kunanakatï Egipton wali valoranïki* ukanaks apnaqani. Libionakasa etiopenakasa kuntï rey del nortejj lurapjjañapatak maykani ukwa lurapjjarakini.
44 ”Ukampis inti jalsu toqeta ukhamarak alay toqet* jutir yatiyäwinakaw jupar llakisiyani. Jupasti wali colerataw waljanir jiwayañataki ukhamarak tukjañataki mistuni. 45 Jupajj jachʼa lamar qota ukhamarak Suma Oraqenkir+ sagrado qollu taypiruw reyi carpanakap saytʼayasini. Ukatsti jupajj tukjatäniwa, janirakiw khiti yanaptʼiris jupatak utjkaniti.
12 ”Uka tiemponjja Miguelaw*+ saytʼani,* markam favor* saytʼaski uka jachʼa principew+ saytʼani. Wali llakkañ tiempow utjani, mä markajj utjañ qalltkäna ukhat uka tiempokamajj janiw yaqhajj ukham utjkaniti. Uka tiemponwa markamajj salvasini,+ taqe khitinakatï Diosan libropan qellqatäpki ukanaka.+ 2 Oraqen ikipki ukanakat waljaniw sartapjjani, yaqhepajj wiñay jakañataki, yaqhepasti jiskʼachatäñataki ukhamarak wiñay uñisitäñataki.
3 ”Khitinakatï suma amuytʼasirïpki ukanakajj alajjpachjamaw wal qhanapjjani, khitinakatï waljanirojj kunatï cheqapäki ukar apapki ukanakajj warawaranakjamaw qhanapjjani, wiñayans wiñayapataki.
4 ”Daniel, jumajj aka arunak secretor imam, tukuy urunakkam libro sellantam.+ Waljaniw wali amuyumpi uka libro uñakipapjjani, kunatï cheqäki uk uñtʼañajj waljarakïniwa”.+
5 Ukatjja naya Danielajj uñtasajj yaqha paniniruw ukjan saytʼat uñjayäta, maynejj jawir akskatan saytʼatänwa, maynisti jawir khurskatan saytʼatarakïnwa.+ 6 Jawiran saytʼatäkäna uka lino isimp isthapit chacharojj+ akham sasaw maynïrejj säna: “¿Uka musparkañanakan tukusiñapkamajj qhawqha tiempos pasani?” sasa. 7 Ukatjja jawiran saytʼatäkäna uka lino isimp isthapit chacharuw parlir istʼta. Jupajj kupi amparapsa chʼeqa amparapsa alajjpachanakaruw aytäna, wiñayatak jakki uka Diosan sutipjjaruw mä juramentompi akham säna:+ “Uttʼayat mä tiempompi, uttʼayat pä tiempompi* ukhamarak chikat tiempompiw* pasani. Kunapachatï sagrado markan chʼamapajj tukjatäkani+ ukhaw taqe ukanakajj tukusjjani” sasa.
8 Nayajj istʼayätwa, ukampis janiw amuykayätti.+ Ukatwa akham sayäta: “Tatay, ¿kunarus taqe ukanakajj tukuypachäni?” sasa.
9 Ukatsti jupajj akham sitänwa: “Daniel, sarjjam. Taqe uka arunakajj secreton imasiñapawa, tukuy tiempokam sellatäñaparakiwa.+ 10 Waljaniw qʼomachasipjjani, janqʼoruw tukupjjani, yantʼatäpjjarakiniwa.+ Jan wali jaqenakajj jan walinak lurapjjani, janirakiw ni mä jan wali jaqes uka arunak amuykaniti, khitinakatï suma amuytʼasirïpki ukanakakiw amuytʼapjjani.+
11 ”Kunapachatï sapüru loqtañ sacrificiojj apaqasjjani,+ ukatsti kunatï ajjtaskañäki jan waltʼäwi utjayirïki ukajj uchasjjani ukhakamajja,+ 1.290* urunakaw pasani.
12 ”¡Khititï wal suyaski,* 1.335* urunakkam purkaraki ukajj kusisitawa!
13 ”Jumasti tukuykamajj nayrar sarantaskakim. Samartʼjjätawa, ukampis tukuy urunakanwa kunatï waktʼktam uk katoqañatak sartäta”.*+
Hebreo arunjja, “utapan”.
Hebreo arunjja, “Sinar oraqeruw”.
Hebreo arunjja, “utapar”.
Hebreo arunjja, “wawanakäñapänwa”.
Ukajja, “chʼam katjjatayapjjañapäna” sasaw jaqokipasirakispa.
Uka sutejja, “Diosaw nayan juezajajja” sañ muni.
Uka sutejja, “Jehová Diosajj sumat uñjasiriwa” sañ muni.
Uka sutejja, inas “¿khitis Diosjamajja?” sañ munchi.
Uka sutejja, “Jehová Diosaw yanaptʼi” sañ muni.
Ukajja, babilonio sutinakawa.
Hebreo arunjja, “wawa”.
Hebreo arun uñstki uka arojja, jathanakata ukhamarak kunanakatï jathanakat jilski ukanakat parlaski.
Hebreo arunjja, “wawanakan”.
Hebreo arunjja, “wawanakan”.
Hebreo arunjja, “jañchipans likʼïpjjarakïnwa”.
Hebreo arunjja, “wawanakarojj”.
Hebreo arunjja, “tunka kutit sipans”.
Ukajja, wali yatjjattʼat yatirinakampita ukhamarak warawaranak uñchʼukiñan wali yatjjattʼat yatirinakampit parlaski.
Qalltanjja, Daniel 2:4b textot Daniel 7:28 textokamajj arameo arut qellqatänwa.
Ukajja, “basura wartañ cheqanakaruw; qhellapatanakaruw” sasaw jaqokipasirakispa.
Jan ukajja, “wiñayatpach wiñayatak”.
Arameo arunjja, “jupampiw qhanajj jaki”.
Arameo arunjja, “ikiñamankkasajj kunas jutïrin pasani uk piensayätajja”.
Apéndice B9 uñjjattʼäta.
Jan ukajja, “qhatiyat ñeqʼempi”.
Jan ukajja, “gobiernompi”.
Jan ukajja, “gobiernomjjarojj”.
Jan ukajja, “gobiernojj”.
Jan ukajja, “gobiernojj”.
Jan ukajja, “uka gobiernon”.
Jan ukajja, “jaqenakan wawanakapamp”. Ukajja, aleq jaqenakat parlaski.
Jan ukajja, “gobierno”.
Arameo arunjja, “60 codonakanïnwa”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.
Arameo arunjja, “sojjta codonakanïnwa”.
“Sátrapa” arojja, “reinon (gobiernon) jarkʼaqerinakapa” sañ muni. Akansti Babilonia Imperion provincianakapan gobernadoranakapat parlaski.
Jan ukajja, “yupaychapjjañama”.
Jan ukajja, “yupaychkarakini”.
Jan ukajja, “yupaychapjjarakïna”.
Jan ukajja, “kʼarintapjjarakïna”.
Jan ukajja, “yupaychapjjañapäna”.
Jan ukajja, “yupaychirinakasa”.
Jan ukajja, “yupaychañ”.
Jan ukajja, “yupaychañ”.
Jan ukajja, “yupaychapjjarakïtajja”.
Jan ukajja, “yupaychapkäti”.
Jan ukajja, “chuymapas walpun jupanakatak mayjtʼäna”.
Jan ukajja, “ninajj jan jupanakjjar chʼamanïtap”.
Jan ukajja, “yupaychañat”.
Ukajja, “basura wartañ cheqar; qhellapatar” sasaw jaqokipasirakispa.
Arameo arunjja, “señalanaktï”.
Jan ukajja, “Gobiernopajj”.
Ukajja, wali yatjjattʼat yatirinakampita ukhamarak warawaranak uñchʼukiñan wali yatjjattʼat yatirinakampit parlaski.
Jan ukajja, “árbol”.
Jan ukajja, “arbolajj”.
Jan ukajja, “arbolanjja”.
Jan ukajja, “arbolarojj”.
Variante: “chʼoqañampi chʼoqantat”.
Jan ukajja, “gobiernonakapan”.
Jan ukajja, “gobiernojankir”.
Jan ukajja, “arbolajja”.
Jan ukajja, “árbol”.
Jan ukajja, “arbolajj”.
Variante: “qawayanakapkamaw”.
Jan ukajja, “Árbol”.
Variante: “chʼoqañampi chʼoqantat”.
Jan ukajja, “gobiernonakapan”.
Jan ukajja, “gobiernoman”.
Jan ukajja, “uta patjjapanwa”.
Jan ukajja, “Gobiernojj”.
Jan ukajja, “gobiernonakapan”.
Jan ukajja, “gobiernopajj”.
Jan ukajja, “gobiernojan”.
Uka arojj inas “achachila” jan ukajj “jupat nayra utjiri” sañ munchi.
Ukajja, wali yatjjattʼat yatirinakampita ukhamarak warawaranak uñchʼukiñan wali yatjjattʼat yatirinakampit parlaski.
Jan ukajja, “gobiernon”.
Arameo arunjja, “Reinajj”.
Arameo arunjja, “Reinajj”.
Jan ukajja, “Gobiernoman”.
Ukham sasinjja, inas “achachilapata” jan ukajj “jupat nayra utjirit” parlaskchi. Daniel 5:13, 18 versiculonak liytʼäta.
Ukajja, wali yatjjattʼat yatirinakampita ukhamarak warawaranak uñchʼukiñan wali yatjjattʼat yatirinakampit parlaski.
Arameo arunjja, “chinuntatanaks jararaspänwa”.
Arameo arunjja, “chinuntatanak jarjatam”.
Jan ukajja, “gobiernon”.
Jan ukajja, “gobierno”.
Jan ukajja, “gobiernonakapan”.
Uka arojj inas “allchhipa” jan ukajj “jupjjar jutiri” sañ munchi.
Jan ukajja, “gobiernoman”.
Jan ukajja, “gobiernomajj”.
Jan ukajja, “gobiernon”.
Arameo arunjja, “reino (gobierno) katoqjjäna”.
Jan ukajja, “gobiernotakejj”.
“Sátrapa” arojja, “reinon (gobiernon) jarkʼaqerinakapa” sañ muni. Akansti Babilonia Imperion provincianakapan gobernadoranakapat parlaski.
Jan ukajja, “gobierno”.
Jan ukajja, “gobiernon”.
Jan ukajja, “Gobiernon”.
Variante: “utaparu”.
Variante: “utaparu”.
Variante: “utaparuw”.
Variante: “utapäkäna”.
Ukajja, “janiw jupan ukarojj music tukirinak apapkänti” sasaw jaqokipasirakispa.
Variante: “utapar”.
Variante: “utapar”.
Arameo arunjja, “jakkir Diosamajj”.
Variante: “utapat”.
Variante: “utaparuw”.
Jan ukajja, “Gobiernojan”.
Arameo arunjja, “señalanakampi”.
Arameo arunjja, “amparapat”.
Jan ukajja, “gobiernopansa”.
Jan ukajja, “gobierno”.
Arameo arunjja, “oraqet sartiri”.
Jan ukajja, “gobierno”.
Jan ukajja, “gobierno”.
Jan ukajja, “gobiernowa”.
Jan ukajja, “gobiernot”.
Ukajja, kimsa tiempo chikataniwa.
Jan ukajja, “gobiernonakan”.
Jan ukajja, “Susán”.
Jan ukajja, “palacionkaskayätwa”.
Jan ukajja, “canal”.
Jan ukajja, “norte toqeru”.
Jan ukajja, “sur toqer”.
Hebreo arunjja, “amparapat”.
Hebreo arunjja, “amparapat”.
Jan ukajja, “sur toqeru”.
Jan ukajja, “canal”.
Jan ukajja, “gobiernonakaw”.
Jan ukajja, “gobierno”.
Jan ukajja, “kunjams engañani uks jankʼak amuytʼiriwa”.
Jan ukajja, “tʼunjatapajj sinti jan walïniwa”.
Jan ukajja, “wali jaya jutir tiempot parli”.
Jan ukajja, “gobiernopjjar”.
Ukajja, sagrado libronakat parlaski.
“Llakisiñ isi” siski uk glosarion liytʼäta.
Hebreo arunjja, “ajanun phenqʼasiñajj”.
Hebreo arunjja, “ajanun phenqʼasiñajj”.
Hebreo arunjja, “juzgapkitäna uka juezanak”.
Akanjja, mä semanajj paqallq maranakamp sasiwa.
Hebreo arunjja, “profetampi”.
Jan ukajja, “ajlliñataki”. “Ajlliña” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “Ajllitajj”.
Hebreo arunjja, “Hidequel”.
“Suma qalanaka” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “Diosatakejj wali valoranïtawa”.
Jan ukajja, “gobiernon”.
Uka sutejja, “¿khitis Diosjamajja?” sañ muni.
Jan ukajja, “jachʼa jilïriw”.
Hebreo arunjja, “jupar”.
Jan ukajja, “gobiernopan sartapjjarakini”.
Jan ukajja, “gobiernopajj”.
Amuyatajja, rey del sur ukat parlaski.
Jan ukajja, “gobiernop”.
Hebreo arunjja, “Jupajj”.
Jan ukajja, “lunthatanakan wawanakapajj”.
Amuyatajja, rey del nortet parlaski.
Amuyatajja, rey del nortet parlaski.
Jan ukajja, “gobiernopan”.
Jan ukajja, “gobierno”.
Jan ukajja, “mä jan munataw”.
Ukajja, “mä akatjamat jan yatiyasaw purinini” sasaw jaqokipasirakispa.
Jan ukajja, “gobierno”.
Ukajja, “Mä akatjamat jan yatiyasaw” sasaw jaqokipasirakispa.
“Apostasía” siski uk glosarion liytʼäta.
Jan ukajja, “wali sumäki”.
Jan ukajja, “rey del sur ukajj jupampiw wajjrantasini”.
Jan ukajja, “wali sumäki”.
Jan ukajja, “norte toqet”.
Uka sutejja, “¿khitis Diosjamajja?” sañ muni.
Jan ukajja, “sartani”.
Jan ukajja, “markaman wawanakap favor”.
Hebreo arunjja, “tiemponakampi”.
Ukajja, taqpachajj kimsa tiempo chikatanit parlaski.
Jan ukajja, “waranq pä patak llätunk tunka”.
Jan ukajja, “taqe chuyma suyaski”.
Jan ukajja, “waranq kimsa patak kimsa tunka phesqani”.
Jan ukajja, “waktʼktam uka lugaran sartäta”.