Proverbji*

1 Il-proverbji+ taʼ Salamun+ bin David,+ is-​sultan taʼ Israel,+ 2 biex wieħed jikseb l-​għerf+ u jaċċetta d-​dixxiplina,+ biex jifhem il-​kliem b’tifsir profond,+ 3 biex jaċċetta d-​dixxiplina+ li tagħti d-​dehen,+ is-​sewwa+ u l-​ġustizzja+ u dak li hu rett,+ 4 biex jagħti l-​prudenza+ lil dawk taʼ bla esperjenza, u jagħti liż-​żagħżugħ l-​għarfien+ u l-​abbiltà li jaħseb.+

5 Bniedem għaref jismaʼ u jieħu iktar istruzzjoni,+ u bniedem li għandu l-​abbiltà li jifhem huwa dak li jikseb direzzjoni għaqlija,+ 6 biex jifhem proverbji u qwiel taʼ taħbil il-​moħħ,+ kliem l-​għorrief+ u l-​ħaġa moħġaġa+ tagħhom.

7 Il-biżaʼ taʼ Ġeħova hu l-​bidu taʼ l-​għarfien.+ Dawk li jistmerru l-​għerf u d-​dixxiplina m’huma xejn ħlief boloh.+

8 Ibni, ismaʼ mid-​dixxiplina taʼ missierek,+ u titlaqx il-​liġi t’ommok.+ 9 Għax dawn huma girlanda taʼ ġmiel għal rasek+ u ġiżirana mill-​isbaħ għal għonqok.+

10 Ibni, jekk il-​midinbin jipprovaw iħajruk, tħallihomx.+ 11 Jekk jibqgħu jgħidulek: “Ejja magħna. Ejja nonsbu għad-​demm.+ Ejja nistaħbew biex naħbtu għall-​innoċenti għalxejn b’xejn.+ 12 Ejja nibilgħuhom ħajjin+ bħall-​Qabar,*+ iva, nibilgħuhom sħaħ, bħal dawk li jinżlu f’ħofra.+ 13 Ejja nsibu kull xorta t’oġġetti prezzjużi taʼ valur.+ Ejja nimlew djarna bil-​priża.+ 14 Imissek titfaʼ xortik maʼ tagħna. Ħa jkun hemm biss borża waħda għalina lkoll”+— 15 ibni, timxix magħhom.+ Żomm saqajk ’il bogħod minn triqithom.+ 16 Għax saqajhom jiġru lejn il-​ħażen,+ u huma jkomplu jħaffu biex ixerrdu d-​demm.+ 17 Għax għalxejn tinfirex ix-​xibka quddiem għajnejn kwalunkwe ħliqa li għandha l-​ġwienaħ.+ 18 Għalhekk, huma jonsbu għal demmhom;+ joqogħdu mistoħbijin għal ruħhom.+ 19 Hekk huma l-​mogħdijiet taʼ kulmin jagħmel qligħ inġust.+ Dan jieħu l-​ħajja taʼ min jakkwistah.+

20 L-għerf+ veru jkompli jgħajjat fit-​triq.+ Fil-​pjazez jibqaʼ jsemmaʼ leħnu.+ 21 Isejjaħ f’ras it-​toroq storbjużi.+ Fid-​daħla tal-​bibien tal-​belt jgħid il-​qwiel tiegħu:+

22 “Intom taʼ bla esperjenza kemm se ddumu tħobbu n-​nuqqas t’esperjenza,+ u intom li twaqqgħu għaċ-​ċajt kemm se ddumu tieħdu gost twaqqgħu għaċ-​ċajt,+ u intom l-​istupidi kemm se ddumu tobogħdu l-​għarfien?+ 23 Duru lura għat-​twiddib tiegħi.+ Imbagħad inġiegħel l-​ispirtu tiegħi jgelgel lejkom;+ ngħarrafkom kliemi.+ 24 Jien għajjatt imma intom tibqgħu tirrifjutaw,+ tajtkom idi imma ħadd ma jagħti kas,+ 25 u tkomplu tinjoraw il-​pariri+ kollha tiegħi, u t-​twiddib tiegħi m’aċċettajtuhx.+ 26 Minħabba f’hekk, jien ukoll se nidħaq bid-​diżastru tagħkom,+ niddieħaq bikom meta jiġi fuqkom dak li tibżgħu minnu,+ 27 meta dak li tibżgħu minnu jiġi fuqkom bħal maltempata, u d-​diżastru tagħkom jasal bħar-​riħ taʼ tempesta,+ meta n-​niket u ż-​żminijiet diffiċli jiġu fuqkom.+ 28 Dakinhar jibqgħu jgħajtuli, imma jien ma nwiġibhomx;+ jibqgħu jfittxuni, imma ma jsibunix,+ 29 minħabba li bagħdu l-​għarfien,+ u m’għażlux il-​biżaʼ taʼ Ġeħova.+ 30 Il-pariri tiegħi ma riduhomx;+ u ma wrewx rispett għat-​twiddib kollu tiegħi.+ 31 B’hekk, jieklu minn frott triqithom,+ u jixbgħu bil-​pjanijiet tagħhom stess.+ 32 Għax ir-​ribelljoni+ taʼ dawk bla esperjenza toqtolhom,+ u l-​indifferenza taʼ l-​istupidi teqridhom.+ 33 Imma min jismaʼ minni jgħammar fis-​sigurtà+ u ma jinkwetax mill-​biżaʼ taʼ xi gwaj.”+

2 Ibni, jekk tilqaʼ kliemi+ u taħżen ġo fik bħal teżor il-​kmandamenti tiegħi,+ 2 jekk tagħti widen għall-​għerf,+ u tmejjel qalbek għad-​dixxerniment;+ 3 iktar minn hekk, jekk issejjaħ biex ikollok l-​abbiltà li tifhem+ u tgħajjat lid-​dixxerniment,+ 4 jekk tibqaʼ tfittex għalih bħal fidda,+ u tibqaʼ tħaffer għalih bħal teżori moħbijin,+ 5 f’dak il-​każ tifhem il-​biżaʼ+ taʼ Ġeħova, u ssib l-​għarfien t’Alla.+ 6 Għax Ġeħova jagħti l-​għerf;+ minn fommu joħorġu l-​għarfien u d-​dixxerniment.+ 7 U hu jaħżen l-​għaqal*+ għar-​retti; huwa tarka għal dawk li jimxu bl-​integrità,+ 8 billi jħares il-​mogħdijiet tal-​ġudizzju,+ u jgħasses it-​triq tal-​leali tiegħu.+ 9 Imbagħad tifhem is-​sewwa u l-​ġustizzja u dak li hu rett, kulma għandek tagħmel biex timxi tajjeb.+

10 Meta l-​għerf jidħol f’qalbek+ u ruħek tibda tieħu pjaċir bl-​għarfien,+ 11 l-abbiltà li taħseb tibqaʼ tgħasses fuqek,+ u d-​dixxerniment iħarsek,+ 12 sabiex jeħilsuk mit-​triq il-​ħażina,+ mill-​bniedem li jgħid affarijiet imħassrin,+ 13 minn dawk li jħallu l-​mogħdijiet retti biex jimxu f’toroq mudlama,+ 14 minn dawk li qed jieħdu gost jagħmlu l-​ħażin,+ li qed jifirħu bl-​affarijiet ħżiena u mħassrin;+ 15 dawk li l-​mogħdijiet tagħhom mgħawġin u li jqarrqu fil-​ħajja tagħhom;+ 16 sabiex jeħilsuk mill-​mara stranġiera, mill-​mara barranija+ li tmelles bi kliemha,+ 17 li qed tħalli lill-​ħabib li kienet tafda f’żgħożitha,+ u li nsiet il-​patt li għamlet m’Alla tagħha.+ 18 Għax darha tinżel lejn il-​mewt u l-​mixi tagħha jinżel ’l isfel lejn dawk bla qawwa fil-​mewt.+ 19 Ħadd minn dawk li jkollhom x’jaqsmu magħha ma jiġi lura, lanqas ma jerġaʼ jaqbad il-​mogħdijiet tal-​ħajjin.+

20 L-iskop huwa li int timxi fit-​triq tat-​tajbin+ u żżomm mal-​mogħdijiet tan-​nies sewwa.+ 21 Għax huma r-​retti li se jgħammru fuq l-​art,+ u dawk bla ħtija se jibqgħu fiha.+ 22 Rigward in-​nies mill-​agħar, dawn se jitqaċċtu mill-​art;+ u t-​tradituri jinqalgħu minnha.+

3 Ibni, tinsiex il-​liġi tiegħi,+ u jalla qalbek tħares il-​kmandamenti tiegħi,+ 2 għax għomor twil u snin taʼ ħajja+ u taʼ paċi jżidulek.+ 3 Jalla l-​qalb tajba bl-​imħabba u l-​verità ma jitilqukx.+ Orbothom m’għonqok.+ Onqoxhom fuq it-​tavla taʼ qalbek,+ 4 u b’hekk tingħoġob u tidher li għandek dehen kbir f’għajnejn Alla u l-​bniedem.+ 5 Afda f’Ġeħova b’qalbek+ kollha u tistrieħx fuq fehmtek stess.+ 6 Agħti kasu fil-​mogħdijiet tiegħek kollha,+ u hu jiddrittalek triqatek.+

7 Issirx għaref f’għajnejk stess.+ Ibżaʼ minn Ġeħova u warrab mill-​ħażen.+ 8 Ħa jkun dan fejqan+ għal żokortok u saħħa għal għadmek.+

9 Onora lil Ġeħova bl-​affarijiet prezzjużi+ tiegħek u bl-​ewwel frott tal-​prodotti tiegħek kollha.+ 10 Imbagħad l-​imħażen tiegħek jimtlew bl-​abbundanza;+ u bl-​inbid ġdid ifuru l-​imgħasar tiegħek.+

11 O ibni, id-​dixxiplina taʼ Ġeħova tirrifjutahiex;+ u tistmerrx it-​twiddib tiegħu,+ 12 għax Ġeħova jwiddeb lil min iħobb,+ bħalma jagħmel missier lil ibnu li bih jitgħaxxaq.+

13 Hieni l-​bniedem li sab l-​għerf,+ u l-​bniedem li jikseb id-​dixxerniment,+ 14 għax jekk ikollok l-​għerf bħala qligħ ikun aħjar mill-​fidda, u li jkollok lilu bħala dħul aħjar mid-​deheb.+ 15 Huwa iktar prezzjuż mill-​qroll,+ u l-​affarijiet l-​oħrajn kollha li titgħaxxaq bihom ma jiswewx daqsu. 16 Għomor twil jinsab f’idu l-​leminija;+ għana u glorja fix-​xellugija.+ 17 Triqatu huma triqat pjaċevoli, u mogħdijietu kollha huma paċi.+ 18 Huwa siġra tal-​ħajja+ għal dawk li jaqbdu miegħu, u dawk li jibqgħu jżommuh sod+ jissejħu henjin.+

19 Ġeħova sejjes l-​art bl-​għerf.+ Stabbilixxa fis-​sod is-​smewwiet bid-​dixxerniment.+ 20 Bl-għarfien tiegħu l-​ilmijiet fondi nferqu,+ u s-​smewwiet bis-​sħab ikomplu jqattru xita ħafifa.+ 21 Ibni, jalla ma jitilqux minn quddiem għajnejk.+ Ħares l-​għaqal* u l-​abbiltà li taħseb,+ 22 u jkunu ħajja għalik+ u ġmiel għal għonqok.+ 23 Imbagħad timxi fi triqtek fis-​sigurtà,+ u anki sieqek ma taħbat maʼ xejn.+ 24 Kulmeta timtedd ma tħossokx imkexkex;+ u timtedd u l-​irqad tiegħek ikun pjaċevoli.+ 25 Ma jkollokx għalfejn titwerwer li f’daqqa waħda se tiġri xi ħaġa tal-​biżaʼ,+ lanqas mill-​maltempata fuq in-​nies mill-​agħar, għax din ġejja.+ 26 Għax fil-​fatt Ġeħova jkun il-​fiduċja tiegħek,+ u żgur li ma jħallix sieqek tinqabad.+

27 Iżżommx lura milli tagħmel il-​ġid lil min hu dovut,+ meta f’idejk ikollok il-​qawwa li tagħmlu.+ 28 Tgħidx lill-​proxxmu tiegħek: “Mur, u erġaʼ ejja u għada nagħtik,” meta jkollok x’tagħtih.+ 29 Tfassal xejn ħażin+ kontra l-​proxxmu tiegħek, meta dan ikun qed jgħammar miegħek b’sens taʼ sigurtà.+ 30 Tiġġilidx maʼ xi ħadd għalxejn b’xejn,+ jekk ma jkun għamillek l-​ebda deni.+

31 Tgħirx għall-​bniedem vjolenti,+ u triqatu tagħżilhomx.+ 32 Għax il-​qarrieq+ huwa mistkerrah minn Ġeħova,+ imma Hu għandu relazzjoni intima mar-​retti.+ 33 Fuq dar il-​bniedem mill-​agħar hemm is-​saħta taʼ Ġeħova,+ imma Hu jbierek il-​post fejn jgħammru n-​nies sewwa.+ 34 Dawk li jwaqqgħu kollox għaċ-​ċajt,+ hu nnifsu jiddieħaq bihom;+ imma lill-​ġwejdin japprovahom.+ 35 Unur ikollhom l-​għorrief,+ imma l-​istupidi jigglorifikaw id-​diżunur.+

4 O wliedi, isimgħu mid-​dixxiplina taʼ missierkom+ u agħtu widen, sabiex tiksbu l-​abbiltà li tifhmu.+ 2 Għax jien żgur istruzzjoni tajba nagħtikom.+ Il-​liġi tiegħi titilquhiex.+ 3 Għax jien kont iben taʼ veru għal missieri,+ teneru u waħdieni għal ommi.+ 4 U hu kien jistruwini+ u jgħidli: “Jalla qalbek+ tibqaʼ żżomm sod maʼ kliemi.+ Ħares il-​kmandamenti tiegħi u tibqaʼ tgħix.+ 5 Ikseb l-​għerf,+ ikseb l-​abbiltà li tifhem.+ Tinsiex, u twarrabx kliem fommi.+ 6 Titlaqx l-​għerf, u jieħu ħsiebek. Ħobbu, u jħarsek. 7 L-għerf hu l-​aqwa ħaġa.+ Ikseb l-​għerf; u maʼ dak kollu li tikseb, ikseb l-​abbiltà li tifhem.+ 8 Għożżu ferm, u jeżaltak.+ Jigglorifikak għaliex tħaddnu miegħek.+ 9 Fuq rasek iqegħedlek girlanda taʼ ġmiel;+ kuruna taʼ sbuħija jpoġġilek fuqek.”+

10 Ibni, ismaʼ u aċċetta kliemi.+ Imbagħad snin ħajtek joktru.+ 11 Nistruwik ukoll fi triq l-​għerf;+ immexxik fil-​mogħdijiet retti.+ 12 Meta timxi, il-​pass tiegħek ma jiġix imfixkel;+ u jekk tiġri, ma titfixkilx.+ 13 Aqbad sew mad-​dixxiplina;+ titlaqhiex.+ Ħarisha, għax hi ħajtek.+

14 Tidħolx fil-​mogħdija tan-​nies mill-​agħar,+ u tibqax sejjer dritt fi triq il-​ħżiena.+ 15 Aħrabha,+ tgħaddix minn ħdejha;+ warrab minnha, u ibqaʼ sejjer.+ 16 Għax huma ma jorqdux jekk ma jagħmlux il-​ħażen,+ u ngħashom itirilhom jekk ma jfixklux lil xi ħadd.+ 17 Għax huma jieklu ħobż il-​ħażen,+ u nbid il-​vjolenza jixorbu.+ 18 Imma l-​mogħdija tan-​nies sewwa hi bħal dawl qawwi li qed jiżdied iktar u iktar sal-​milja tal-​jum.+ 19 Triq in-​nies mill-​agħar hija bħad-​dlam;+ ma jafux fiex qed ikomplu jitfixklu.+

20 Ibni, agħti widen għal kliemi.+ Mejjel widintek għal dak li ngħidlek.+ 21 Jalla ma jitlaqx minn quddiem għajnejk.+ Żommu fil-​fond taʼ qalbek.+ 22 Għaliex huwa ħajja għal dawk li jsibuh+ u saħħa għal ġisimhom kollu.+ 23 Iktar minn kull ħaġa oħra li għandek tħares, ħares lil qalbek,+ għax minn ġo fiha ġejjin is-​sorsi tal-​ħajja.+ 24 Warrab minnek it-​tagħwiġ tal-​kliem;+ u l-​qerq tax-​xofftejn biegħed minnek.+ 25 Inkwantu għal għajnejk, dawn għandhom iħarsu dritt ’il quddiem,+ iva, b’għajnejk ileqqu għandek tħares fiss quddiemek.+ 26 Witti t-​triq għal saqajk,+ u jalla triqatek kollha jkunu stabbiliti fis-​sod.+ 27 Tilwix lejn il-​lemin u lanqas lejn ix-​xellug.+ Warrab sieqek mill-​ħażen.+

5 O ibni, agħti widen għall-​għerf tiegħi.+ Għad-​dixxerniment tiegħi mejjel widnejk,+ 2 sabiex tipproteġi l-​abbiltà li taħseb;+ u jalla xofftejk iħarsu l-​għarfien.+

3 Għax xofftejn il-​mara stranġiera jkomplu jqattru bħal xehda għasel,+ u fommha melliesi iktar miż-​żejt.+ 4 Imma l-​effett li tħalli warajha huwa morr daqs pjanta morra;*+ jaqtaʼ bħal sejf b’żewġt ixfar.+ 5 Saqajha neżlin lejn il-​mewt.+ Il-​passi tagħha jibqgħu fit-​triq lejn il-​Qabar.*+ 6 Il-mogħdija tal-​ħajja ma tikkunsidrahiex.+ Il-​mixi tagħha ’l hemm u ’l hawn, u ma tafx fejn sejra.+ 7 Għalhekk issa, O wliedi, isimgħu minni+ u twarrbux kliem fommi.+ 8 Żomm il-​mixi tiegħek ’il bogħod minn ħdejha, u tersaqx lejn id-​daħla taʼ darha,+ 9 sabiex id-​dinjità tiegħek ma tagħtihiex lil oħrajn,+ lanqas tagħti s-​snin taʼ ħajtek lil min hu kattiv;+ 10 sabiex l-​istranġieri ma jissodisfawx lilhom infushom bil-​qawwa tiegħek,+ u l-​affarijiet li ksibt bi tbatija ma jispiċċawx f’dar il-​barrani,+ 11 u lanqas ma jkollok titniehed fil-​futur+ meta laħmek u ġismek kollu jiġu fi tmiemhom.+ 12 U jkollok tgħid: “Kemm bgħadtha d-​dixxiplina,+ u qalbi kemm ma wrietx rispett għat-​twiddib!+ 13 U ma smajtx mil-​leħen taʼ min kien jistruwini,+ u ma mejjiltx widinti lejn min kien jgħallimni.+ 14 Malajr sibt ruħi f’kull xorta taʼ ħażen+ f’nofs il-​kongregazzjoni u l-​assemblea.”+

15 Ixrob l-​ilma mill-​ġiebja tiegħek, u l-​ilma ġieri mill-​bir tiegħek stess.+ 16 Għandhom l-​għejun taʼ l-​ilma tiegħek jixxerrdu barra minn darek,+ u n-​nixxigħat tiegħek taʼ l-​ilma fil-​pjazez? 17 Ħa jkunu għalik biss, u mhux għall-​istranġieri miegħek.+ 18 Ħa jkun imbierek is-​sors taʼ l-​ilma tiegħek,+ u ifraħ b’mart żgħożitek,+ 19 ċerva taʼ min iħobbha u gidja grazzjuża tal-​muntanji.+ Ħa tisker b’sidirha l-​ħin kollu.+ Bi mħabbitha jalla tkun f’estasi dejjem.+ 20 Allura, ibni, għalfejn għandek tkun f’estasi maʼ mara stranġiera jew tgħannaq ħobb mara barranija?+ 21 Għax triqat il-​bniedem jinsabu quddiem għajnejn Ġeħova,+ u Hu qed jikkunsidra l-​mogħdijiet kollha tal-​bniedem.+ 22 L-iżbalji tal-​bniedem mill-​agħar se jaqbduh,+ u bil-​ħbula taʼ dnubu stess jintrabat.+ 23 Ikun hu li jmut għax ma jkunx hemm dixxiplina,+ u għax jiżvija bil-​bluha kbira tiegħu.+

6 Ibni, jekk ftehemt li tagħmel tajjeb għad-​dejn t’għajrek,+ jekk ħadt b’idejn xi ħadd stranġier,+ 2 jekk dħalt f’nassa bi kliem fommok,+ jekk inqbadt bi kliemek, 3 allura agħmel dan, ibni, u eħles lilek innifsek, għax int waqajt f’idejn għajrek:+ Mur umilja ruħek u ibqaʼ ffitta lil għajrek.+ 4 Tħallix lil għajnejk jorqdu, lanqas lil xfar għajnejk jonogħsu.+ 5 Inħeles bħal għażżiela* minn id il-​kaċċatur u bħal għasfur minn id in-​nassâb.+

6 Mur għand in-​nemla,+ ja għażżien;+ innota drawwietha u sir għaref. 7 Għalkemm m’għandha l-​ebda kmandant, uffiċjal jew ħakkiem, 8 hi tipprepara l-​ikel tagħha fis-​sajf;+ tiġbor il-​provvisti taʼ l-​ikel fil-​ħsad. 9 Kemm se ddum mimdud, ja għażżien?+ Meta se tqum mir-​raqda tiegħek?+ 10 Orqod ftit ieħor, ongħos ftit ieħor, imtedd ftit ieħor b’idejk marbutin,+ 11 u l-​faqar jiġi fuqek bħal ħalliel,+ u l-​għaks bħal bniedem armat.+

12 Il-bniedem li m’hu tajjeb għal xejn,+ il-​bniedem li jagħmel il-​ħsara, jimxi bit-​tagħwiġ taʼ kliemu,+ 13 jegħmeż b’għajnejh,+ jagħmel sinjali b’siequ, jagħmel il-​ġesti b’subgħajh.+ 14 Hemm it-​taħsir f’qalbu.+ Il-​ħin kollu jfassal xi ħaġa ħażina.+ Ma jagħmel xejn ħlief jaqlaʼ l-​ġlied.+ 15 Minħabba f’hekk, jiġi diżastru+ fuqu għal għarrieda; jitkisser f’daqqa waħda, u ma jkunx hemm fejqan.+

16 Hemm sitt affarijiet li jobgħod Ġeħova;+ iva, sebgħa huma l-​affarijiet li tistkerrah ruħu:+ 17 għajnejn imkabbrin,+ ilsien falz,+ u idejn li qed ixerrdu demm innoċenti,+ 18 qalb li tfassal pjanijiet taʼ ħsara,+ saqajn mgħaġġlin biex jiġru lejn il-​ħażen,+ 19 xhud falz li jaqlaʼ l-​gideb,+ u kulmin jaqlaʼ l-​ġlied fost l-​aħwa.+

20 O ibni, osserva l-​kmandament taʼ missierek,+ u titlaqx il-​liġi t’ommok.+ 21 Orbothom maʼ qalbek il-​ħin kollu;+ dendilhom m’għonqok.+ 22 Meta timxi, jiggwidawk;+ meta timtedd, jgħassu fuqek;+ u meta tqum, jieħdu ħsiebek. 23 Għax il-​kmandament hu musbieħ,+ u l-​liġi hi dawl,+ u t-​twiddib li jagħti dixxiplina huwa l-​mod taʼ ħajja,+ 24 biex tiġi mħares mill-​mara ħażina,+ mit-​tmellis taʼ lsien il-​mara barranija.+ 25 Tixtieqx ġmielha f’qalbek,+ u jalla ma taqbdekx b’għajnejha jleqqu,+ 26 għax minħabba mara prostituta tispiċċa tgħix biss fuq ħobża;+ imma fejn tidħol il-​mara taʼ raġel ieħor, din hija nassa għal ħajtek l-​għażiża.+ 27 Jistaʼ raġel jiġmaʼ n-​nar f’ħobbu u madankollu ħwejġu ma jinħarqux?+ 28 Jew jistaʼ raġel jimxi fuq il-​ġamar u saqajh ma jinxtwewx? 29 L-istess jiġrilu min ikollu x’jaqsam maʼ mart għajru;+ ma jeħlishiex mill-​kastig kulmin imissha.+ 30 In-nies ma jistmerrux ħalliel sempliċement għax jisraq biex jiekol meta jkun bil-​ġuħ. 31 Imma meta jinqabad, hu jrodd sebaʼ darbiet iktar; jagħti l-​oġġetti kollha taʼ valur li għandu f’daru.+ 32 Kulmin jagħmel adulterju maʼ mara għandu qalbu belha;*+ min jagħmlu jkun qed jirrovina ruħu.+ 33 Sofferenza u diżunur isib,+ u l-​għajb tiegħu ma jiġix imħassar.+ 34 Għax l-​għira hija l-​korla taʼ raġel b’saħħtu,+ u hu ma jurix mogħdrija f’jum il-​vendetta.+ 35 Ma jikkunsidra l-​ebda tip taʼ fidwa, u b’xejn ma jikkuntenta, ikun kemm ikun kbir ir-​rigal tiegħek.

7 Ibni, ħares kliemi,+ u jalla taħżen ġo fik bħal teżor il-​kmandamenti tiegħi.+ 2 Ħares il-​kmandamenti tiegħi u tibqaʼ tgħix,+ u ħares il-​liġi tiegħi daqs il-​mimmi+ t’għajnejk. 3 Orbothom maʼ subgħajk,+ u onqoxhom fuq it-​tavla taʼ qalbek.+ 4 Għid lill-​għerf:+ “Int oħti”; u jalla ssejjaħ lill-​abbiltà li tifhem “Qariba,” 5 biex iħarsuk mill-​mara stranġiera,+ mill-​barranija li tmelles bi kliemha.+ 6 Għax mit-​tieqa taʼ dari, mit-​tieqa bil-​grada*+ ħarist ’l isfel, 7 sabiex inkun nistaʼ nittawwal lejn dawk bla esperjenza.+ Ridt nosserva fost l-​ulied żagħżugħ b’qalb belha,*+ 8 għaddej fit-​triq minn ħdejn il-​kantuniera tagħha, u sejjer dritt lejn darha,+ 9 fl-għabex, fil-​għaxija,+ hekk kif kienu resqin il-​lejl u d-​dlam. 10 U, ara! Kien hemm mara tistenna biex tiltaqaʼ miegħu, liebsa taʼ prostituta,+ u qalbha mimlija makakkerija. 11 Hi storbjuża u rasha iebsa.+ Saqajha m’għandhomx sabar id-​dar.+ 12 Daqqa tkun barra, daqqa fil-​pjazez,+ u toqgħod tistenna ħdejn kull kantuniera.+ 13 U qabditu u tatu bewsa.+ B’wiċċ tost tibda tgħidlu:

14 “Kelli l-​obbligu li noffri sagrifiċċji taʼ sħubija.*+ Illum raddejt il-​wegħdi tiegħi.+ 15 Għalhekk ħriġt niltaqaʼ miegħek, biex infittex wiċċek, sabiex insibek. 16 Żejjint soddti b’għata sabiħ, b’affarijiet taʼ ħafna lwien, għażel taʼ l-​Eġittu.+ 17 Fuq il-​friex raxxaxt il-​mirra, is-​sabbara u l-​kannella.+ 18 Ejja, ħa niskru bl-​imħabba sa fil-​għodu; ejja nieħdu gost b’xulxin b’espressjonijiet taʼ mħabba.+ 19 Għax ir-​raġel m’huwiex id-​dar; mar fuq vjaġġ ’il bogħod.+ 20 Ħa f’idu borża flus, u ġej lura d-​dar meta l-​qamar ikun kwinta.”

21 Bil-persważjoni kbira li użat ġegħlitu jitqarraq.+ Bit-​tmellis taʼ xofftejha twaqqgħu.+ 22 F’daqqa waħda jmur warajha,+ bħal barri li sejjer għall-​qatla, u bħal iblah marbut biex jiġi dixxiplinat, 23 sakemm vleġġa tiftaħlu fwiedu,+ bħal għasfur li jgħaġġel għal ġol-​mansab,+ u ma kienx jaf li hemm ħajtu* involuta.+

24 U issa, O wliedi, isimgħu minni u agħtu widen għal kliem fommi.+ 25 Jalla qalbek ma ddurx lejn triqatha. Tiżvijax għal ġo mogħdijietha.+ 26 Għax ħafna huma li waqgħu mejtin minħabba fiha,+ u dawk kollha li jinqatlu minnha huma bosta.+ 27 Triqat għall-​Qabar* hi darha;+ neżlin lejn il-​kmamar mudlama tal-​mewt.+

8 M’huwiex l-​għerf isejjaħ il-​ħin kollu,+ u m’huwiex id-​dixxerniment isemmaʼ leħnu kontinwament?+ 2 Sab postu fuq il-​quċċata taʼ l-​għoljiet,+ ħdejn it-​triq, f’salib it-​toroq. 3 Ħdejn il-​bibien, fid-​daħla tal-​belt,+ fid-​daħla taʼ l-​entraturi jibqaʼ jgħajjat bl-​leħen għoli:+

4 “Lilkom, O bnedmin, qed insejjaħ, u leħni huwa għal ulied il-​bnedmin.+ 5 O wħud bla esperjenza, ifhmu l-​prudenza;+ u intom l-​istupidi, iksbu qalb li tifhem.+ 6 Isimgħu, għax dwar l-​iktar affarijiet importanti nitkellem,+ u xofftejja jinfetħu dwar dak li hu rett.+ 7 Għax fommi jgħid il-​verità b’ton baxx;+ u l-​ħażen huwa xi ħaġa mistkerrha għal xofftejja.+ 8 Il-kliem kollu taʼ fommi huwa fis-​sewwa.+ M’hemm xejn imdawwar jew mgħawweġ fih.+ 9 Kollu dritt għal min għandu d-​dixxerniment, u rett għal dawk li jsibu l-​għarfien.+ 10 Aċċettaw id-​dixxiplina tiegħi u mhux il-​fidda, u l-​għarfien minflok l-​aqwa deheb.+ 11 Għax l-​għerf aħjar mill-​qroll,+ u l-​affarijiet l-​oħrajn kollha li wieħed jitgħaxxaq bihom ma jiswewx daqsu.+

12 “Jien, l-​għerf, għext mal-​prudenza+ u għandi l-​għarfien u l-​abbiltà li naħseb.+ 13 Il-biżaʼ taʼ Ġeħova jfisser li tobgħod il-​ħażen.+ Is-​suppervja u l-​kburija+ u t-​triq il-​ħażina u l-​fomm li jgħid affarijiet imħassrin+ jien bgħadthom. 14 Jien għandi l-​pariri+ u l-​għaqal.*+ Jien għandi l-​abbiltà li nifhem;+ jien għandi s-​setgħa.+ 15 Bija s-​slaten jibqgħu jsaltnu, u l-​uffiċjali għoljin jibqgħu joħorġu digrieti ġusti.+ 16 Bija l-​prinċpijiet jibqgħu jaħkmu,+ u n-​nobbli kollha jiġġudikaw bis-​sewwa.+ 17 Lil dawk li jħobbuni jien inħobbhom,+ u dawk li jfittxuni jsibuni.+ 18 Miegħi hemm l-​għana u l-​glorja,+ il-​valuri li jintirtu u s-​sewwa.+ 19 Il-frott tiegħi aħjar mid-​deheb, saħansitra mid-​deheb irfinut, u l-​prodotti tiegħi aħjar mill-​aqwa fidda.+ 20 Fil-mogħdija tas-​sewwa nimxi,+ f’nofs it-​toroq tal-​ġustizzja,+ 21 biex nagħti lil dawk li jħobbuni affarijiet taʼ valur;+ u nżommilhom l-​imħażen tagħhom mimlijin.+

22 “Ġeħova nissilni bħala l-​bidu taʼ l-​attività kreattiva tiegħu,+ l-​eqdem għemil tiegħu taʼ żmien twil ilu.+ 23 Ili li ġejt stabbilit minn żmien indefinit,*+ mill-​bidu, minn żminijiet qabel l-​art.+ 24 Meta ma kienx hemm ilmijiet fondi, jien twilidt bħallikieku bl-​uġigħ tal-​ħlas,+ meta ma kienx hemm nixxigħat mimlijin b’ħafna ilma. 25 Qabel ma twaqqfu l-​muntanji,+ qabel l-​għoljiet, jien twilidt bħallikieku bl-​uġigħ tal-​ħlas, 26 meta kien għadu m’għamilx l-​art+ u l-​postijiet fil-​beraħ u l-​ewwel ċapep taʼ trab taʼ l-​art produttiva.+ 27 Hemmhekk kont meta ħejja s-​smewwiet;+ meta stabbilixxa b’digriet ċirku fuq wiċċ l-​ilmijiet fondi,+ 28 meta għamel fis-​sod il-​mases taʼ sħab hemm fuq,+ meta saħħaħ l-​għejun taʼ l-​ilmijiet fondi,+ 29 meta għamel id-​digriet tiegħu għall-​baħar li l-​ilmijiet m’għandhomx jaqbżu l-​ordni tiegħu,+ meta stabbilixxa s-​sisien taʼ l-​art,+ 30 kont maġenbu bħala ħaddiem tas-​sengħa,+ u kien jgħożżni b’mod speċjali+ jum wara l-​ieħor, u kont nieħu pjaċir quddiemu l-​ħin kollu,+ 31 nieħu pjaċir bil-​ħamrija produttiva taʼ l-​art tiegħu,+ u l-​affarijiet li kont ngħożż kienu marbutin maʼ wlied il-​bnedmin.+

32 “U issa, O wliedi, isimgħu minni; iva, henjin dawk li jżommu triqati.+ 33 Isimgħu mid-​dixxiplina u siru għorrief,+ u tittraskuraw xejn.+ 34 Hieni l-​bniedem li qed jismaʼ minni billi jum wara l-​ieħor jibqaʼ mqajjem wara biebi, billi joqgħod għassa ħdejn il-​koxox taʼ biebi.+ 35 Għax min isibni jsib il-​ħajja,+ u jikseb l-​approvazzjoni taʼ Ġeħova.+ 36 Imma min jonqos li jsibni jkun qed jaġixxi bi vjolenza miegħu nnifsu;+ dawk kollha li jobogħduni jħobbu l-​mewt.”+

9 L-għerf* veru+ bena daru;+ qataʼ s-​sebaʼ kolonni tagħha. 2 Organizza l-​qtil taʼ l-​annimali; ħallat l-​inbid tiegħu; u iktar minn hekk, firex il-​mejda tiegħu.+ 3 Bagħat lill-​qaddejja nisa tiegħu, sabiex ikun jistaʼ jsejjaħ minn fuq il-​qċaċet taʼ l-​għoljiet tal-​belt: 4 “Kulmin hu bla esperjenza, ħa jdur ’l hawn.”+ Lil kulmin għandu qalbu belha,*+ l-​għerf qallu: 5 “Ejjew, kulu l-​ħobż tiegħi u ixorbu l-​inbid li ħallatt.+ 6 Itilqu lil dawk taʼ bla esperjenza biex tibqgħu tgħixu,+ u imxu dritti fit-​triq taʼ l-​abbiltà li tifhmu.”+

7 Min qed jikkoreġi lil dak li jwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt qed iġib diżunur fuqu nnifsu,+ u min qed iwiddeb lil wieħed mill-​agħar ikollu difett.+ 8 Twiddibx lil xi ħadd li jwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt, sabiex ma jobogħdokx.+ Widdeb lill-​għaref u jħobbok.+ 9 Agħti lill-​għaref u jsir iktar għaref.+ Agħti l-​għarfien lil bniedem sewwa u jkompli jitgħallem.

10 Il-biżaʼ taʼ Ġeħova hu l-​bidu taʼ l-​għerf,+ u l-​għarfien dwar l-​Iktar Wieħed Qaddis jagħtik l-​abbiltà li tifhem.+ 11 Għax bija joktrulek jiemek,+ u snin ħajtek jiżdidulek.+ 12 Jekk sirt għaref, sirt għaref għalik stess;+ u jekk waqqajt għaċ-​ċajt, int se tbati, int biss.+

13 Mara stupida hi storbjuża.+ Hi u s-​sempliċità tal-​moħħ xorta waħda, u ma taf xejn li xejn.+ 14 U poġġiet bil-​qiegħda fid-​daħla taʼ darha, fuq siġġu, fil-​postijiet għoljin tal-​belt,+ 15 sabiex issejjaħ lil dawk għaddejjin mit-​triq, dawk li sejrin dritt f’mogħdijiethom:+ 16 “Kulmin hu bla esperjenza, ħa jdur ’l hawn.”+ U lil kulmin għandu qalbu belha,*+ hi qaltlu wkoll: 17 “L-​ilmijiet misruqin huma ħelwin,+ u l-​ħobż li jittiekel bil-​moħbi jagħti pjaċir.”+ 18 Imma ma jafx li dawk bla qawwa fil-​mewt qegħdin hemm, li dawk li stidnithom jidħlu ġewwa jinsabu fil-​postijiet baxxi tal-​Qabar.*+

10 Il-Proverbji taʼ Salamun.+

Iben għaref iferraħ lil missieru,+ u iben stupidu hu l-​għali t’ommu.+ 2 It-teżori tal-​bniedem mill-​agħar m’huma se jkunu t’ebda benefiċċju,+ imma s-​sewwa se jagħti l-​ħelsien mill-​mewt.+ 3 Ġeħova mhux se jħalli ruħ il-​ġust tbati l-​ġuħ,+ imma l-​leblieba tan-​nies mill-​agħar se jwarrabha.+

4 Min jaħdem b’id merħija se jkun taʼ ftit mezzi,+ imma id il-​ħabrieki se tagħmlu għani.+

5 L-iben li jaġixxi b’dehen jiġbor matul żmien is-​sajf; l-​iben li mġibtu hi taʼ mistħija jorqod fil-​fond matul il-​ħsad.+

6 Barkiet hemm għal ras il-​ġust,+ imma inkwantu għal fomm in-​nies mill-​agħar, dan jgħatti l-​vjolenza.+ 7 It-tifkira tal-​ġust se titbierek,+ imma isem in-​nies mill-​agħar se jitħassar.*+

8 Min qalbu għarfa se jaċċetta l-​kmandamenti,+ imma min fuq xofftejh għandu l-​bluha se jinsaħaq.+

9 Dak li qed jimxi bl-​integrità se jimxi fis-​sigurtà,+ imma dak li qed jgħawweġ triqatu kulħadd isir jaf x’inhu.+

10 Min jegħmeż b’għajnejh se jikkaġuna wġigħ,+ u min fuq xofftejh għandu l-​bluha se jinsaħaq.+ 11 Fomm il-​ġust sors taʼ ħajja;+ imma inkwantu għal fomm in-​nies mill-​agħar, dan jgħatti l-​vjolenza.+

12 Il-mibegħda tqajjem il-​ġlied,+ imma l-​imħabba tgħatti n-​nuqqasijiet kollha.+

13 Fuq xofftejn bniedem li għandu l-​abbiltà li jifhem jinstab l-​għerf,+ imma l-​ħatar hu għal dahar min għandu qalbu belha.*+

14 L-għorrief jaħżnu l-​għarfien bħal teżor,+ imma fomm l-​iblah iwassal għar-​rovina.+

15 L-affarijiet taʼ valur li għandu l-​għani huma l-​belt b’saħħitha tiegħu.+ Ir-​rovina tal-​foqra hi l-​faqar tagħhom.+

16 L-attività tal-​ġust iġġib il-​ħajja;+ frott ix-​xogħol tal-​bniedem mill-​agħar iwassal għad-​dnub.+

17 Min iżomm mad-​dixxiplina jkun it-​triq għall-​ħajja għal oħrajn,*+ imma min jitlaq it-​twiddib jiżvija.+

18 Fejn hemm min jgħatti l-​mibegħda hemm xofftejn giddieba,+ u min iġib rapport ħażin hu stupidu.+

19 Fl-abbundanza tal-​kliem, in-​nuqqasijiet ma jonqsux;+ imma min irażżan xofftejh qed jaġixxi b’mod diskret.+

20 Ilsien il-​ġust huwa fidda mill-​aqwa;+ qalb il-​bniedem mill-​agħar ftit tiswa.+

21 Xofftejn il-​ġust ikomplu jirgħu lil ħafna,+ imma għax għandhom qalbhom belha* l-​boloh jibqgħu jmutu.+

22 Il-barka taʼ Ġeħova—hi li ġġib l-​għana,+ u hu ma jżid l-​ebda wġigħ magħha.+

23 Għall-istupidu, li jieħu sehem f’kondotta laxka hu bħal logħba;+ imma l-​għerf hu għall-​bniedem taʼ dixxerniment.+

24 Il-biżaʼ tal-​bniedem mill-​agħar jiġi fuqu;+ imma x-​xewqa tal-​ġusti se tinqatgħalhom.+ 25 Bħal meta jgħaddi riħ taʼ tempesta, hekk il-​bniedem mill-​agħar ma jkunx iktar;+ imma l-​ġust huwa pedament għal dejjem.+

26 Bħall-ħall għas-​snien u bħad-​duħħan għall-​għajnejn, hekk hu l-​għażżien għal dawk li jħaddmuh.+

27 Il-biżaʼ taʼ Ġeħova jżid il-​jiem,+ imma s-​snin tan-​nies mill-​agħar jitqassru.+

28 L-istennija tal-​ġusti ġġib il-​ferħ,+ imma t-​tama tan-​nies mill-​agħar se tgħib.+

29 It-triq taʼ Ġeħova hi fortizza għal min hu bla ħtija,+ imma rovina għal min jipprattika l-​ħsara.+

30 Il-ġust, qatt ma se jkollu xi jġiegħlu jogħtor;+ imma n-​nies mill-​agħar m’humiex se jibqgħu jgħammru fuq l-​art.+

31 Fomm il-​ġust jagħmel frott l-​għerf,+ imma l-​ilsien li jgħid affarijiet imħassrin se jinqataʼ.+

32 Xofftejn il-​ġust jiġu approvati,+ imma fomm in-​nies mill-​agħar jgħid affarijiet imħassrin.+

11 Miżien qarrieq hu xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova,+ imma wżin* sħiħ jieħu pjaċir bih.

2 Ġiet il-​prużunzjoni? Mela ġej id-​diżunur;+ imma l-​għerf hu mal-​modesti.+

3 L-integrità tar-​retti tmexxihom,+ imma t-​tagħwiġ taʼ dawk li jaġixxu bi tradiment se jħarbathom.+

4 L-affarijiet taʼ valur ma se jkunu t’ebda benefiċċju f’jum il-​qilla,+ imma s-​sewwa se jagħti l-​ħelsien mill-​mewt.+

5 Is-sewwa taʼ bniedem bla ħtija jiddrittalu triqtu,+ imma l-​bniedem mill-​agħar jaqaʼ fi ħżunitu stess.+ 6 Is-sewwa tar-​retti jeħlishom,+ imma dawk li jaġixxu bi tradiment jinqabdu bil-​leblieba tagħhom stess.+

7 Meta jmut bniedem mill-​agħar, it-​tama tiegħu tgħib;+ u saħansitra l-​istennija bbażata fuq il-​qawwa ġiet fix-​xejn.+

8 Il-ġust jinħeles min-​niket,+ u l-​bniedem mill-​agħar jidħol minfloku.+

9 Min hu apostata jġib lil għajru f’rovina b’fommu;+ imma l-​ġusti bl-​għarfien jinħelsu.+

10 Minħabba t-​tjubija tal-​ġusti jkun hemm ħafna hena f’belt,+ imma meta jgħibu n-​nies mill-​agħar ikun hemm għajta ferriħija.+

11 Minħabba l-​barka tar-​retti titgħolla l-​belt,+ imma minħabba fomm in-​nies mill-​agħar din tiġġarraf.+

12 Min għandu qalbu belha* stmerr lil sieħbu stess,+ imma l-​bniedem taʼ dixxerniment kbir jibqaʼ sieket.+

13 Min hu miexi bħal kalunnjatur+ qed jikxef id-​diskors kunfidenzjali,+ imma min għandu spirtu taʼ fedeltà qed jgħatti l-​kwistjoni.+

14 Meta ma jkunx hemm direzzjoni għaqlija, in-​nies jaqgħu;+ imma hemm is-​salvazzjoni fil-​kotra taʼ dawk li jagħtu l-​pariri.+

15 Żgur se jaħbatlu ħażin min ftiehem li jagħmel tajjeb għad-​dejn taʼ xi ħadd stranġier,+ imma min jobgħod jieħu bl-​idejn jibqaʼ bla inkwiet taʼ xejn.

16 Mara ħelwa tikseb il-​glorja;+ imma t-​tiranni, min-​naħa tagħhom, jiksbu r-​rikkezzi.

17 Bniedem taʼ qalb tajba bl-​imħabba jippremja lilu nnifsu,+ imma bniedem kattiv iġiegħel lil ġismu stess jiġi mwarrab.+

18 Il-bniedem mill-​agħar qed jieħu ħlas falz,+ imma min jiżraʼ s-​sewwa għandu dħul veru.+

19 Min iżomm sod mas-​sewwa hemm tistennieh il-​ħajja,+ imma min jiġri wara dak li hu ħażin hemm mewtu tistennieh.+

20 Dawk li qalbhom mgħawġa huma xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova,+ imma dawk bla ħtija fi triqithom jieħu pjaċir bihom.+

21 Għalkemm id tistaʼ tingħaqad maʼ id, bniedem ħażin mhux se jeħlisha mill-​kastig;+ imma wlied il-​ġusti jeħilsuha.+

22 Bħal ħolqa tad-​deheb fi mnieħer ħanżir, hekk hi mara li hi sabiħa imma li m’hijiex sensibbli.+

23 Ix-xewqa tal-​ġusti żgur hija tajba;+ it-​tama tan-​nies mill-​agħar tqanqal il-​qilla.+

24 Hemm min qed ixerred u xorta qed joktor;+ hemm ukoll min qed iżomm lura dak li hu sewwa, imma r-​riżultat ikun biss għaks.+

25 Ir-ruħ ġeneruża titqawwa,+ u min isaqqi bix-​xabaʼ lil oħrajn jissaqqa bix-​xabaʼ hu wkoll.+

26 Il-poplu jisħet lil min iżomm lura l-​qmuħ, imma barka hemm għal ras min iħallihom jinxtraw.+

27 Min qed ifittex it-​tajjeb se jibqaʼ jfittex li jkun approvat;+ imma min ifittex il-​ħażin, il-​ħażin se jiġi fuqu.+

28 Min jafda fir-​rikkezzi tiegħu jaqaʼ;+ imma l-​ġusti jiffjorixxu bħall-​weraq aħdar.+

29 Min iġiegħel lil daru stess tiġi mwarrba+ jikseb ir-​riħ;+ u l-​iblah ikun qaddej taʼ min għandu qalbu għarfa.

30 Il-frott tal-​ġust hu siġra tal-​ħajja,+ u min qed jirbaħ il-​ħajjiet* hu għaref.+

31 Ara! Il-​ġust—fuq l-​art se jitħallas.+ Kemm iktar il-​bniedem mill-​agħar u l-​midneb!+

12 Min iħobb id-​dixxiplina jħobb l-​għarfien,+ imma min jobgħod it-​twiddib ma jirraġunax.+

2 Bniedem tajjeb jikseb l-​approvazzjoni taʼ Ġeħova,+ imma lill-​bniedem taʼ ideat mill-​agħar jiddikjarah mill-​agħar.+

3 Ħadd ma jiġi stabbilit fis-​sod bil-​ħażen;+ imma l-​għeruq tal-​ġusti ma jitħarrkux.+

4 Mara kapaċi hija kuruna għal sidha,+ imma bħal taħsir f’għadmu hi dik li l-​imġiba tagħha hi taʼ mistħija.+

5 Il-ħsibijiet tan-​nies sewwa huma ġustizzja;+ il-​pariri tan-​nies mill-​agħar huma qerq.+

6 Kliem in-​nies mill-​agħar jonsob għad-​demm,+ imma fomm ir-​retti jeħlishom.+

7 In-nies mill-​agħar jiġġarrfu u ma jibqgħux iktar,+ imma dar il-​ġusti tibqaʼ wieqfa.+

8 Bniedem jiġi mfaħħar għax fommu diskret,+ imma min għandu qalbu mgħawġa jiġi disprezzat.+

9 Aħjar min jiġi stmat ftit imma jkollu qaddej, milli min jigglorifika lilu nnifsu imma nieqes mill-​ħobż.+

10 Il-ġust jieħu ħsieb l-​annimal domestiku tiegħu,+ imma l-​ħniniet tan-​nies mill-​agħar huma krudili.+

11 Min jaħdem l-​art tiegħu se jixbaʼ bil-​ħobż,+ imma min ifittex affarijiet bla siwi għandu qalbu belha.*+

12 Il-bniedem mill-​agħar xtaq il-​priża maqbuda fix-​xibka tan-​nies ħżiena;+ imma l-​għerq tal-​ġusti jagħmel il-​frott.+

13 Bin-nuqqasijiet taʼ xofftejh il-​ħażin jinqabad f’nassa,+ imma l-​ġust joħroġ mill-​inkwiet.+

14 Bi frott fommu l-​bniedem jixbaʼ bit-​tajjeb,+ u xogħol idejh jiġi lura għandu.+

15 Triq l-​iblah sewwa f’għajnejh,+ imma min jismaʼ mill-​pariri huwa għaref.+

16 Iblah il-​bniedem li juri mill-​ewwel li qed jiddejjaq,+ imma min hu prudenti qed jgħatti d-​diżunur.+

17 Min jesprimi l-​fedeltà se jgħid dak li hu sewwa,+ imma xhud falz jitkellem bil-​qerq.+

18 Hemm min jitkellem bla ma jaħsibha qisu b’daqqiet taʼ sejf,+ imma lsien l-​għorrief hu fejqan.+

19 Ix-xoffa tal-​verità+ se tiġi stabbilita fis-​sod għal dejjem,+ imma l-​ilsien giddieb se jkun twil biss daqs mument.+

20 Qerq hemm f’qalb dawk li jfasslu l-​ħsara,+ imma dawk li jħeġġu l-​paċi jkollhom il-​ferħ.+

21 Ebda ħsara ma tiġi fuq il-​ġust,+ imma n-​nies mill-​agħar jimtlew bil-​gwaj.+

22 Xofftejn foloz huma xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova,+ imma dawk li jaġixxu bil-​fedeltà jieħu pjaċir bihom.+

23 Min hu prudenti qed jgħatti l-​għarfien,+ imma qalb l-​istupidi xxandar il-​bluha.+

24 Hija id in-​nies ħabrieka li se taħkem,+ imma l-​id merħija tispiċċa tagħmel xogħol forzat.+

25 L-ansjetà f’qalb il-​bniedem ittaqqalha,+ imma l-​kelma t-​tajba tferraħha.+

26 Il-ġust jifli l-​mergħa tiegħu stess, imma triq in-​nies mill-​agħar tiħodhom ’l hemm u ’l hawn.+

27 L-għażżien mhux se jiġri biex jaqbad il-​kaċċa,+ imma l-​bżulija hija ġid prezzjuż għal bniedem.

28 Fil-mogħdija tas-​sewwa hemm il-​ħajja,+ u l-​mixi fiha ma jiħux għall-​mewt.+

13 Iben ikun għaref fejn hemm id-​dixxiplina taʼ missier,+ imma min iwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt ma semax iċ-​ċanfir.+

2 Bi frott fommu bniedem jiekol it-​tajjeb,+ imma ruħ dawk li jaġixxu bi tradiment tixtieq il-​vjolenza.+

3 Min jgħasses fommu qed iħares lil ruħu.+ Min jiftaħ xofftejh beraħ se jiġi f’rovina.+

4 L-għażżien qed juri li hu xewqan, imma m’għandu xejn.+ Madankollu, in-​nies ħabrieka se jitqawwew.+

5 Kelma falza jobgħodha l-​ġust,+ imma l-​imġiba taʼ mistħija tan-​nies mill-​agħar iġġibilhom l-​għajb.+

6 Is-sewwa jgħasses lil min fi triqtu ma jagħmilx ħsara,+ imma l-​ħażen jirrovina lill-​midneb.+

7 Hemm min jagħmilha t’għani u madankollu m’għandu xejn;+ hemm min jagħmilha taʼ wieħed taʼ ftit mezzi u madankollu għandu ħafna affarijiet taʼ valur.

8 Bniedem jifdi ruħu bir-​rikkezzi tiegħu,+ imma dak taʼ ftit mezzi ma semax iċ-​ċanfir.+

9 Id-dawl tal-​ġusti se jferraħhom;+ imma l-​musbieħ tan-​nies mill-​agħar se jintefa.+

10 Bil-prużunzjoni wieħed iġib biss taqbid,+ imma l-​għerf qiegħed maʼ dawk li jikkonsultaw flimkien.+

11 L-affarijiet taʼ valur li jirriżultaw mill-​frugħa jonqsu,+ imma min jiġbor b’idu jżidhom.+

12 L-istennija mtawla qed tmarrad il-​qalb,+ imma l-​ħaġa mixtieqa hi siġra tal-​ħajja meta tiġi.+

13 Min stmerr il-​kelma+ se jittiħidlu r-​rahan li ħalla għad-​dejn tiegħu; imma min jibżaʼ mill-​kmandament se jiġi premjat.+

14 Il-liġi taʼ l-​għaref hija sors taʼ ħajja,+ biex tbiegħed lil dak li jkun min-​nases tal-​mewt.+

15 Min għandu dehen kbir jaqlaʼ l-​approvazzjoni,+ imma triq dawk li jaġixxu bi tradiment hija mħarbta.+

16 Kulmin hu prudenti se jaġixxi bl-​għarfien,+ imma min hu stupidu se jxerred il-​bluha maʼ kullimkien.+

17 Messaġġier mill-​agħar se jġib id-​deni,+ imma mibgħut leali jġib il-​fejqan.+

18 Min jinjora d-​dixxiplina jaqaʼ fil-​faqar u d-​diżunur,+ imma min iħares twiddiba jiġi glorifikat.+

19 Xewqa maqtugħa hija pjaċevoli għar-​ruħ;+ imma għall-​istupidi hija xi ħaġa mistkerrha li jitbiegħdu mill-​ħażin.+

20 Min qed jimxi maʼ l-​għorrief se jsir għaref,+ imma min qed jagħmilha maʼ l-​istupidi se jaħbatlu ħażin.+

21 Il-midinbin jiġri warajhom il-​gwaj,+ imma l-​ġusti jiġu premjati bit-​tajjeb.+

22 Min hu tajjeb iħalli wirt għal ulied l-​ulied, u l-​ġid tal-​midneb hu xi ħaġa maħżuna għall-​ġust.+

23 L-art maħruta tan-​nies taʼ ftit mezzi tipproduċi abbundanza taʼ ikel,+ imma hemm min jiġi mkaxkar minħabba nuqqas taʼ ġustizzja.+

24 Min iżomm lura l-​ħatar ikun qed jobgħod lil ibnu,+ imma min iħobbu jfittxu bid-​dixxiplina.+

25 Il-ġust jiekol sakemm jixbaʼ,+ imma żaqq in-​nies mill-​agħar se tkun vojta.+

14 Il-mara tassew għarfa bniet darha,+ imma l-​belha ġġarrafha b’idejha stess.+

2 Min jimxi b’mod rett jibżaʼ minn Ġeħova,+ imma min jgħawweġ triqatu għandu stmerrija Lejh.+

3 Il-ħatar tas-​suppervja qiegħed f’fomm l-​iblah,+ imma xofftejn l-​għorrief jgħassuhom.+

4 Fejn m’hemmx baqar il-​maxtura nadifa, imma l-​wiċċ tar-​rabaʼ hu kotran minħabba l-​qawwa taʼ barri.

5 Xhud taʼ min jafdah ma jigdibx,+ imma xhud falz jaqlaʼ biss gideb.+

6 Dak li jwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt ipprova jsib l-​għerf, u ma sab xejn; imma l-​għarfien hu xi ħaġa faċli għal min għandu l-​abbiltà li jifhem.+

7 Itlaq minn quddiem bniedem stupidu,+ għax inkella żgur li m’intix se tagħti kas xofftejn l-​għarfien.+

8 L-għerf taʼ min hu prudenti huwa li jifhem triqtu,+ imma l-​bluha taʼ l-​istupidi hija qerq.+

9 Dawk li jiddieħqu bil-​ħtija huma boloh,+ imma fost ir-​retti hemm il-​ftehim.+

10 Il-qalb taf bl-​imrar tagħha stess,*+ u fil-​ferħ tagħha l-​ebda stranġier ma jindaħal.

11 Dar in-​nies mill-​agħar se tinqered,+ imma t-​tinda tar-​retti se tiffjorixxi.+

12 Hemm triq li tidher retta għal bniedem,+ imma mbagħad tmiemha hu l-​mewt.+

13 Anki fid-​daħq il-​qalb tistaʼ tkun muġugħa;+ u l-​ferħ jispiċċa fi swied taʼ qalb.+

14 Min hu bla fidi f’qalbu se jkun sodisfatt bir-​riżultati taʼ triqatu,+ imma l-​bniedem tajjeb sodisfatt bir-​riżultati taʼ l-​għemejjel tiegħu.+

15 Kulmin hu bla esperjenza jafda f’kull kelma li jismaʼ,+ imma min hu prudenti jqis il-​passi tiegħu.+

16 L-għaref jibżaʼ u jwarrab mill-​ħażen,+ imma l-​istupidu jirrabja u jafda fih innifsu.+

17 Bluha se jagħmel min jirrabja malajr;+ imma l-​bniedem li juża l-​abbiltà li jaħseb hu mibgħud.+

18 Dawk taʼ bla esperjenza jiksbu l-​bluha,+ imma dawk li huma prudenti se jkollhom l-​għarfien bħal għata fuq rashom.+

19 Il-ħżiena se jkollhom imilu quddiem it-​tajbin,+ u n-​nies mill-​agħar imilu wara bieb il-​ġust.

20 Wieħed taʼ ftit mezzi jiġi mibgħud minn sieħbu stess,+ imma ħafna huma l-​ħbieb taʼ l-​għani.+

21 Min jistmerr lil sieħbu qed jidneb,+ imma hieni hu min iħenn għal min isofri.+

22 Dawk li jfasslu l-​ħsara mhux jiġġerrew ’l hemm u ’l hawn se jispiċċaw?+ Imma għal dawk li jfasslu t-​tajjeb hemm qalb tajba bl-​imħabba u verità.+

23 F’kull tip taʼ taħbit hemm vantaġġ,+ imma l-​kelma tax-​xofftejn waħedha ġġib l-​għaks.

24 Il-kuruna taʼ l-​għorrief hi r-​rikkezzi tagħhom; il-​bluha taʼ l-​istupidi hi bluha.+

25 Xhud veru qed jeħles il-​ħajjiet,+ imma wieħed qarrieq jaqlaʼ biss gideb.+

26 Min jibżaʼ minn Ġeħova għandu fiduċja qawwija fih,+ u għal uliedu se jkun hemm refuġju.+

27 Il-biżaʼ taʼ Ġeħova huwa bir tal-​ħajja,+ biex ibiegħed min-​nases tal-​mewt.+

28 Fejn hemm kotra taʼ nies hemm it-​tiżjin taʼ sultan,+ imma fejn hemm nuqqas taʼ popolazzjoni hemm ir-​rovina t’uffiċjal għoli.+

29 Min idum biex jirrabja għandu ħafna dixxerniment,+ imma min hu bla paċenzja qed jeżalta l-​bluha.+

30 Qalb kalma hija l-​ħajja tal-​ġisem,+ imma l-​għira therri l-​għadam.+

31 Min qed jimbrolja lill-​batut imaqdar lil Dak li għamlu,+ imma min iħenn għall-​foqra qed jigglorifikah.+

32 Minħabba l-​ħażen tiegħu l-​bniedem mill-​agħar se jiġi mgħaddas ’l isfel,+ imma l-​ġust se jsib refuġju fl-​integrità tiegħu.+

33 L-għerf joqgħod f’qalb min għandu l-​abbiltà li jifhem,+ u fost l-​istupidi jsir magħruf.

34 Is-sewwa jgħolli ġens,+ imma d-​dnub hu għajb għall-​popli.+

35 Sultan jieħu pjaċir b’qaddej li qed jaġixxi bid-​dehen,+ imma qilltu tkun għal dak li l-​imġiba tiegħu hi taʼ mistħija.+

15 Tweġiba, meta tkun ħelwa, tkeċċi l-​korla,+ imma kelma li tweġġaʼ tqajjem ir-​rabja.+

2 Ilsien l-​għorrief jagħmel it-​tajjeb permezz taʼ l-​għarfien,+ imma minn fomm l-​istupidi tgelgel il-​bluha.+

3 Għajnejn Ġeħova huma kullimkien,+ għassa tal-​ħżiena u t-​tajbin.+

4 Il-kalma taʼ l-​ilsien hi siġra tal-​ħajja,+ imma t-​tagħwiġ tiegħu jfisser spirtu mkisser.+

5 Kulmin hu iblah ma jurix rispett għad-​dixxiplina taʼ missieru,+ imma kulmin jagħti kas it-​twiddib hu prudenti.+

6 F’dar il-​ġust hemm ħażna abbundanti,+ imma l-​bniedem mill-​agħar qed jiġi mwarrab minħabba l-​prodott tiegħu.+

7 Xofftejn l-​għorrief ikomplu jxerrdu l-​għarfien,+ imma qalb l-​istupidi mhix hekk.+

8 Is-sagrifiċċju tan-​nies mill-​agħar hu xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova,+ imma t-​talba tar-​retti jieħu pjaċir biha.+

9 It-triq tal-​bniedem mill-​agħar hi xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova,+ imma hu jħobb lil min jiġri wara s-​sewwa.+

10 Id-dixxiplina hi ħażina għal min jitlaq mit-​triq;+ kulmin jobgħod it-​twiddib se jmut.+

11 Il-Qabar* u post il-​qerda+ qegħdin quddiem Ġeħova.+ Kemm iktar il-​qlub taʼ wlied il-​bnedmin!+

12 Min iwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt ma jħobbx lil min iwiddbu.+ Għand l-​għorrief ma jmurx.+

13 Qalb ferrieħa għandha effett tajjeb fuq il-​wiċċ,+ imma minħabba l-​uġigħ taʼ qalb hemm spirtu mdejjaq.+

14 Il-qalb li tifhem tfittex l-​għarfien,+ imma fomm l-​istupidi jixtieq jilħaq il-​bluha.+

15 Il-jiem taʼ min isofri kollha huma ħżiena;+ imma min iħossu tajjeb f’qalbu jinsab f’festa l-​ħin kollu.+

16 Aħjar ftit u fil-​biżaʼ taʼ Ġeħova+ milli ħażna abbundanti bit-​taħwid magħha.+

17 Aħjar platt ħaxix fejn hemm l-​imħabba+ milli barri msemmen bil-​mibegħda miegħu.+

18 Bniedem mgħaddab jaqlaʼ l-​ġlied,+ imma min ma jirrabjax malajr jikkalma t-​tilwim.+

19 Triq l-​għażżien hi bħal ħajt taʼ l-​għollieq,+ imma l-​mogħdija tar-​retti hi triq imwittija.+

20 Iben għaref iferraħ lil missieru,+ imma bniedem stupidu qed jistmerr lil ommu.+

21 Il-bluha tferraħ lil min għandu qalbu belha,*+ imma l-​bniedem taʼ dixxerniment jimxi dritt ’il quddiem.+

22 Il-pjanijiet jisfrattaw meta ma jkunx hemm diskors kunfidenzjali,+ imma jirnexxu meta jkun hemm ħafna li jagħtu l-​pariri.+

23 Bniedem jifraħ bit-​tweġiba taʼ fommu,+ u kemm hi tajba kelma f’waqtha!+

24 Għal min jaġixxi bid-​dehen il-​mogħdija tal-​ħajja titlaʼ ’l fuq,+ sabiex ma tħallihx jinżel ’l isfel lejn il-​Qabar.+

25 Id-dar taʼ l-​imkabbrin Ġeħova se jġarrafha,+ imma hu se jissoda t-​trufijiet tal-​proprjetà taʼ l-​armla.+

26 Il-pjanijiet tal-​ħażin huma xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova,+ imma l-​kliem pjaċevoli hu nadif.+

27 Min qed jagħmel qligħ inġust qed iġiegħel lil daru tiġi mwarrba,+ imma min jobgħod ir-​rigali jibqaʼ jgħix.+

28 Qalb il-​ġust timmedita sabiex twieġeb,+ imma minn fomm in-​nies mill-​agħar igelglu affarijiet ħżiena.+

29 Ġeħova huwa ’l bogħod min-​nies mill-​agħar,+ imma t-​talba tal-​ġusti jismagħha.+

30 Għajnejn+ ileqqu jferrħu l-​qalb;+ rapport+ tajjeb iħaxxen l-​għadam.+

31 Il-widna li qed tismaʼ mit-​twiddib+ tal-​ħajja tgħammar eżatt f’nofs l-​għorrief.+

32 Kulmin jaħrab id-​dixxiplina+ qed jobgħod lil ruħu stess, imma min jismaʼ mit-​twiddib qed jikseb qalb għarfa.*+

33 Il-biżaʼ taʼ Ġeħova hu dixxiplina li twassal għall-​għerf,+ u qabel il-​glorja hemm l-​umiltà.+

16 Hu f’idejn il-​bniedem li jirranġa l-​affarijiet li hemm fil-​qalb,+ imma mingħand Ġeħova hi t-​tweġiba taʼ l-​ilsien.+

2 It-triqat kollha taʼ bniedem huma puri f’għajnejh,+ imma Ġeħova qed jiżen l-​ispirtu.+

3 Erħi l-​ħidma tiegħek f’idejn Ġeħova+ u l-​pjanijiet tiegħek ikunu stabbiliti fis-​sod.+

4 Ġeħova għamel kollox għall-​iskop tiegħu,+ iva, anki l-​bniedem mill-​agħar għall-​jum il-​ħażin.+

5 Kulmin hu kburi f’qalbu hu xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova.+ Id tistaʼ tingħaqad maʼ id, iżda wieħed ma jkunx ħieles mill-​kastig.+

6 Żball jitpatta bil-​qalb tajba bl-​imħabba u l-​verità,+ u bil-​biżaʼ taʼ Ġeħova wieħed jitbiegħed mill-​ħażen.+

7 Meta Ġeħova jieħu pjaċir bit-​triqat taʼ bniedem,+ hu saħansitra jġiegħel lill-​għedewwa tiegħu jkunu fil-​paċi miegħu.+

8 Aħjar ftit u bis-​sewwa+ milli abbundanza taʼ prodotti mingħajr ġustizzja.+

9 Qalb il-​bniedem tistaʼ taħseb sew x’se jagħmel,+ imma huwa Ġeħova li jidderiġilu l-​passi tiegħu.+

10 Fuq xofftejn is-​sultan għandu jkun hemm deċiżjoni ispirata;+ meta jagħmel ġudizzju, fommu m’għandux ikun nieqes mill-​fedeltà.+

11 Il-kejl u l-​miżien ġust huma taʼ Ġeħova;+ kull użin* fil-​borża huwa xogħlu.+

12 L-għemejjel mill-​agħar huma xi ħaġa mistkerrha għas-​slaten,+ għax it-​tron jiġi stabbilit fis-​sod permezz tas-​sewwa.+

13 Sultan kbir jieħu pjaċir b’xofftejn is-​sewwa;+ u hu jħobb lil min jgħid affarijiet retti.+

14 Il-korla taʼ sultan hi bħal messaġġiera tal-​mewt,+ imma l-​għaref iberridha.+

15 Fid-dawl taʼ wiċċ is-​sultan hemm il-​ħajja,+ u l-​approvazzjoni tiegħu hi bħal sħaba tax-​xita tar-​rebbiegħa.+

16 O kemm hu aħjar li jinkiseb l-​għerf milli d-​deheb!+ U wieħed għandu iktar jippreferi jikseb l-​abbiltà li jifhem milli l-​fidda.+

17 Ir-retti jitbiegħdu mit-​triq tal-​ħażen.+ Min qed jgħasses triqtu qed iħares lil ruħu.+

18 Qabel tisbita jkun hemm il-​kburija,+ u qabel it-​tfixkil ikun hemm spirtu supperv.+

19 Aħjar tkun umli fl-​ispirtu u mal-​ġwejdin+ milli taqsam il-​priża maʼ l-​imkabbrin.+

20 Min qed juri d-​dehen fi kwistjoni se jsib it-​tajjeb,+ u hieni hu min qed jafda f’Ġeħova.+

21 Min f’qalbu hu għaref se jingħad dwaru li għandu l-​abbiltà li jifhem,+ u min f’xofftejh hu ħelu jżid il-​persważjoni.+

22 Id-dehen hu bir tal-​ħajja għal sidu;+ u d-​dixxiplina tal-​boloh hi bluha.+

23 Qalb l-​għaref iġġiegħel lil fommu juri d-​dehen,+ u żżid il-​persważjoni lil xofftejh.+

24 Kliem pjaċevoli huwa xehda għasel,+ ħelu għar-​ruħ u fejqan għall-​għadam.+

25 Hemm triq li tidher retta għal bniedem,+ imma mbagħad tmiemha hu l-​mewt.+

26 Il-ħaddiem bieżel ħadem iebes għalih innifsu,+ għax ħalqu għamel pressjoni kbira fuqu.+

27 Bniedem li m’hu tajjeb għal xejn qed iħaffer u jaqlaʼ dak li hu ħażin,+ u fuq xofftejh hemm bħallikieku nar jikwi.+

28 Bniedem li jikkonfoffa jibqaʼ jaqlaʼ l-​ġlied,+ u l-​kalunnjatur jifred lil dawk li jafu lil xulxin sew.+

29 Min hu vjolenti jħajjar lil sieħbu,+ u jġiegħlu jmur fi triq li mhix tajba.+ 30 Dak li qed jegħmeż b’għajnejh qed jippjana l-​konfoffi.+ Jagħfas xofftejh flimkien u jwettaq il-​ħsara kollha.

31 Ix-xagħar griż hu kuruna taʼ sbuħija+ meta jkun fit-​triq tas-​sewwa.+

32 Min ma jirrabjax malajr hu aħjar minn raġel setgħan,+ u dak li qed jikkontrolla l-​ispirtu tiegħu aħjar minn wieħed li qed jirbaħ belt.+

33 Wieħed jistaʼ jitfaʼ x-​xorti f’ħoġru,+ imma kull deċiżjoni permezz tagħha hi minn Ġeħova.+

17 Aħjar biċċa ħobż niexfa u bil-​kwiet+ minn dar mimlija sagrifiċċji bit-​tilwim magħhom.+

2 Qaddej li juri d-​dehen se jaħkem fuq l-​iben li mġibtu hi taʼ mistħija,+ u se jkollu sehem mill-​wirt fost l-​aħwa.+

3 Il-borma taʼ l-​irfinar qiegħda għall-​fidda u l-​forn għad-​deheb,+ imma Ġeħova hu dak li jeżamina l-​qlub.+

4 Min jagħmel il-​ħażen qed jagħti kas ix-​xoffa li tagħmel il-​ħsara.+ Il-​giddieb qed jagħti widen lill-​ilsien li qed iġib l-​għawġ.+

5 Min qed jiddieħaq b’wieħed taʼ ftit mezzi jmaqdar lil Dak li għamlu.+ Min qed jifraħ bid-​diżastru taʼ ħaddieħor mhux se jeħlisha mill-​kastig.+

6 Il-kuruna tax-​xjuħ hi wlied l-​ulied,+ u s-​sbuħija taʼ l-​ulied hi missirijiethom.+

7 Għal kulmin hu bla sens ix-​xoffa retta m’hijiex xierqa.+ Kemm hija inqas xierqa x-​xoffa tal-​gideb għan-​nobbli!+

8 L-għotja hi ħaġra prezzjuża li tirbaħ l-​approvazzjoni f’għajnejn is-​sid kbir tagħha.+ Kulfejn idur jirnexxi.+

9 Dak li qed jgħatti nuqqas qed ifittex l-​imħabba,+ u dak li jibqaʼ jitkellem dwar kwistjoni qed jifred lil dawk li jafu lil xulxin sew.+

10 Ċanfira lil min għandu l-​abbiltà li jifhem taħdem iktar fil-​fond+ minn mitt daqqa lill-​istupidu.+

11 Il-ħażin ħlief ribelljoni ma jfittixx,+ u kattiv hu l-​messaġġier li jintbagħat kontrih.+

12 Wieħed aħjar jiltaqaʼ m’orsa li tilfet il-​frieħ+ milli maʼ xi ħadd stupidu fil-​bluha tiegħu.+

13 Kulmin ipatti t-​tajjeb bil-​ħażin,+ il-​ħażin ma jitlaqx minn daru.+

14 Il-bidu tal-​ġlied hu bħal xi ħadd li jħalli l-​ilmijiet joħorġu;+ mela qabel ma tfaqqaʼ t-​tilwima, warrab.+

15 Kemm dak li jiddikjara lill-​bniedem mill-​agħar ġust+ u kemm dak li jiddikjara lill-​ġust mill-​agħar+—it-​tnejn huma xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova.+

16 L-istupidu għala għandu f’idu l-​prezz biex jikseb l-​għerf,+ meta għandu qalbu belha?*+

17 Ħabib veru jħobb il-​ħin kollu;+ huwa ħu mwieled għal meta jkun hemm in-​niket.+

18 Bniedem b’qalb belha jieħu bl-​idejn+ u jiftiehem li jagħmel tajjeb għad-​dejn kollu quddiem sieħbu.+

19 Kulmin iħobb il-​ksur tal-​liġi jħobb il-​ġlied.+ Kulmin qed jgħolli d-​daħla tal-​bieb tiegħu qed ifittex tisbita.+

20 Min qalbu mgħawġa mhux se jsib it-​tajjeb,+ u min ilsienu qarrieq se jiġi fil-​gwaj.+

21 Kulmin isir missier taʼ tifel stupidu, swied taʼ qalb ikollu;+ u missier tifel bla sens ma jifraħx.+

22 Qalb ferriħija tajba biex tfejjaq,+ imma spirtu mdejjaq inixxef l-​għadam.+

23 Min hu mill-​agħar jaċċetta saħansitra tixħim minn taħt*+ biex jilwi l-​mogħdijiet tal-​ġudizzju.+

24 L-għerf qiegħed quddiem wiċċ min għandu l-​abbiltà li jifhem,+ imma għajnejn l-​istupidu huma f’tarf l-​art.+

25 Iben stupidu hu d-​diqa taʼ missieru+ u mrar għal dik li wilditu.+

26 Iktar minn hekk, mhux tajjeb li l-​ġust jeħel multa;+ li ssawwat lin-​nobbli jmur kontra dak li hu rett.+

27 Kulmin iżomm lura dak li jkun se jgħid għandu l-​għarfien,+ u bniedem taʼ dixxerniment iżomm spirtu kalm.+

28 Anki xi ħadd iblah, meta jibqaʼ sieket, jitqies bħala għaref;+ kulmin jagħlaq xofftejh jitqies bħala wieħed li għandu l-​abbiltà li jifhem.

18 Min jinqataʼ għalih se jfittex ix-​xewqa egoistika tiegħu stess;+ kontra kull għaqal* jiħodha.+

2 Kulmin hu stupidu ma jitgħaxxaqx bid-​dixxerniment,+ ħlief meta qalbu tikxef lilha nfisha.+

3 Meta jidħol bniedem mill-​agħar, jidħol ukoll id-​disprezz;+ u mad-​diżunur+ hemm ukoll it-​tmaqdir.

4 Il-kliem taʼ fomm il-​bniedem hu bħal ilmijiet fondi.+ Il-​bir taʼ l-​għerf hu wied igelgel bis-​saħħa.+

5 Mhux tajjeb li tintwera parzjalità mal-​bniedem mill-​agħar,+ u lanqas li l-​ġust jitwarrab fil-​ġudizzju.+

6 Xofftejn l-​istupidu jidħlu fit-​tilwim,+ u fommu jistieden id-​daqqiet.+

7 Fomm l-​istupidu huwa r-​rovina tiegħu,+ u xofftejh huma nassa għal ruħu.+

8 Kliem il-​kalunnjatur hu bħal affarijiet li jinbelgħu b’regħba+ u li jinżlu fl-​iktar parti ġewwinija taż-​żaqq.+

9 Barra minn hekk, min jintreħa f’xogħlu+ huwa ħu dak li qed jikkaġuna rovina.+

10 Isem Ġeħova hu torri b’saħħtu.+ Fih jidħol jiġri l-​ġust u jingħata l-​protezzjoni.+

11 L-affarijiet taʼ valur li għandu l-​għani huma l-​belt b’saħħitha tiegħu,+ u huma bħal ħajt protettiv fl-​immaġinazzjoni tiegħu.+

12 Qabel tisbita qalb il-​bniedem titkabbar,+ u qabel il-​glorja hemm l-​umiltà.+

13 Meta xi ħadd iwieġeb qabel ma jismaʼ l-​kwistjoni,+ dan ikun bluha min-​naħa tiegħu u umiljazzjoni.+

14 L-ispirtu taʼ bniedem jistaʼ jissaporti l-​mard li jkollu;+ imma spirtu mdejjaq, min jiflaħ jissaportih?+

15 Qalb dak li għandu l-​abbiltà li jifhem tikseb l-​għarfien,+ u widnet l-​għorrief tipprova ssib l-​għarfien.+

16 Ir-rigal taʼ bniedem jiftaħlu triq wiesgħa,+ u jwasslu quddiem nies kbar.+

17 L-ewwel wieħed li jesprimi l-​każ tiegħu jidher li qiegħed fis-​sewwa,+ sakemm jidħol għajru u jgħarblu.+

18 Ix-xorti twaqqaf il-​ġlied,+ u saħansitra tferraq lis-​setgħanin.+

19 Il-ħu li jkun ġie offiż huwa iżjed iebes minn belt b’saħħitha;+ u hemm ġlied li hu bħall-​istaneg tal-​bibien taʼ fortizza.+

20 Bi frott fommu tixbaʼ żaqq il-​bniedem;+ hu jixbaʼ saħansitra bil-​prodott taʼ xofftejh.+

21 Il-mewt u l-​ħajja huma fis-​setgħa taʼ l-​ilsien,+ u min iħobb jużah se jiekol frottu.+

22 Xi ħadd sab mara tajba?+ Sab ħaġa tajba,+ u jikseb l-​approvazzjoni taʼ Ġeħova.+

23 Bniedem taʼ ftit mezzi jitlob bil-​ħrara,+ imma l-​għani jwieġeb bl-​herra.+

24 Hemm dawk li lesti li jkissru lil sħabhom,+ imma hemm ħabib li jintrabat miegħek iktar minn ħuk.+

19 Il-bniedem taʼ ftit mezzi li qed jimxi bl-​integrità tiegħu aħjar+ minn dak li għandu l-​qerq f’xofftejh u mill-​istupidu.+

2 Ukoll, mhux tajjeb li wieħed* ma jkollux għarfien,+ u min qed iħaffef saqajh qed jidneb.+

3 Hija l-​bluha tal-​bniedem li tgħawwiġlu triqtu,+ u b’hekk qalbu tagħdab kontra Ġeħova nnifsu.+

4 L-għani jkollu ħafna ħbieb,+ imma l-​batut jiġi mifrud saħansitra minn sieħbu stess.+

5 Xhud falz ma jeħlishiex mill-​kastig,+ u min jaqlaʼ l-​gideb ma jgħaddihiex lixxa.+

6 Ħafna huma dawk li jrattbu qalb in-​nobbli,+ u kulħadd jissieħeb maʼ min jagħti r-​rigali.+

7 Il-bniedem taʼ ftit mezzi kien mibgħud minn ħutu kollha.+ Kemm iktar tbiegħdu minnu l-​ħbieb tal-​qalb!+ Qed jiġri warajhom biex jgħidilhom xi ħaġa imma m’humiex hemm.+

8 Min jikseb qalb għarfa*+ jħobb lilu nnifsu. Min qed jgħasses id-​dixxerniment se jsib it-​tajjeb.+

9 Ix-xhud falz ma jeħlishiex mill-​kastig,+ u min jaqlaʼ l-​gideb se jgħib.+

10 Mhux xieraq li l-​istupidu jkollu l-​lussu.+ Kemm huwa inqas xieraq li qaddej jaħkem fuq il-​prinċpijiet!+

11 Id-dehen taʼ bniedem itaffilu r-​rabja tiegħu,+ u hija ħaġa sabiħa min-​naħa tiegħu li jħalli nuqqas għaddej.+

12 Id-dagħdigħa taʼ sultan hi bħat-​tgergira taʼ ljun b’saħħtu,+ imma l-​approvazzjoni tiegħu hi bħan-​nida fuq il-​ħaxix.+

13 Iben stupidu jfisser għawġ għal missieru,+ u l-​ġlied taʼ mara miżżewġa hu bħal saqaf iqattar li jbiegħdek minnu.+

14 Wirt il-​missirijiet hu dar u għana,+ imma mara għaqlija hi minn Ġeħova.+

15 L-għażż iġib l-​irqad fil-​fond,+ u ruħ merħija tbati l-​ġuħ.+

16 Dak li qed iħares il-​kmandament qed iħares lil ruħu;+ min qed jistmerr triqatu jingħata l-​mewt.+

17 Min iħenn għall-​batut ikun qed jislef lil Ġeħova,+ u Hu se jħallsu lura għal kif ittrattah.+

18 Ikkastiga lil ibnek sakemm għad hemm it-​tama;+ u la tixtiqlux li jingħata l-​mewt.+

19 Min jinkorla malajr ikollu jħallas il-​multa;+ għax jekk teħilsu jkollok tibqaʼ tagħmel dan darba wara l-​oħra.+

20 Ismaʼ mill-​pariri u aċċetta d-​dixxiplina,+ sabiex tkun tistaʼ ssir għaref fil-​futur tiegħek.+

21 Ħafna huma l-​pjanijiet f’qalb il-​bniedem,+ imma l-​iskop taʼ Ġeħova hu dak li se jibqaʼ.+

22 Dak li hu mixtieq fil-​bniedem hu li juri qalb tajba bl-​imħabba;+ u wieħed taʼ ftit mezzi aħjar minn bniedem giddieb.+

23 Il-biżaʼ taʼ Ġeħova jwassal għall-​ħajja,+ u wieħed jgħaddi l-​lejl trankwill;+ il-​ħażen ma jżurux.+

24 L-għażżien ħeba idu fl-​iskutella taʼ l-​ikel;+ lanqas ireġġagħha lura lejn ħalqu ma jistaʼ.+

25 Sawwat lil min iwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt,+ sabiex min hu bla esperjenza jsir prudenti;+ u għandek twiddeb lil min għandu l-​abbiltà li jifhem, sabiex jikseb l-​għarfien.+

26 Min jittratta ħażin lil missieru u jkeċċi lil ommu+ hu iben li mġibtu hi taʼ mistħija u t’għajb.+

27 Ibni, ieqaf ismaʼ mid-​dixxiplina u tkun qed tiżvija minn kliem l-​għarfien.+

28 Xhud li m’hu tajjeb għal xejn jiddieħaq bil-​ġustizzja,+ u fomm in-​nies mill-​agħar jiblaʼ dak li hu taʼ ħsara.+

29 Ġudizzji hemm lesti għal dawk li jwaqqgħu kollox għaċ-​ċajt,+ u daqqiet għal dahar l-​istupidi.+

20 L-inbid iwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt,+ ix-​xorb li jsakkar hu storbjuż,+ u kulmin jiżvija minħabba fih m’huwiex għaref.+

2 Il-biżaʼ mqanqal minn sultan hu bħat-​tgergira taʼ ljun b’saħħtu.+ Kulmin iġib il-​qilla tiegħu fuqu qed jidneb kontra ruħu stess.+

3 Hija glorja għal bniedem li jitbiegħed mill-​argumenti,+ imma kulmin hu iblah jgħaġġel biex jidħol fihom.+

4 L-għażżien ma jaħratx minħabba x-​xitwa;+ imbagħad fi żmien il-​ħsad joqgħod jittallab, imma ma jkun hemm xejn għalih.+

5 Il-ħsieb f’qalb il-​bniedem hu bħal ilmijiet fondi,+ imma min għandu d-​dixxerniment se jtellgħu.+

6 Ħafna huma dawk li jxandru l-​qalb tajba tagħhom stess,+ imma wieħed li juri fedeltà min jistaʼ jsibu?+

7 Il-ġust qed jimxi bl-​integrità tiegħu.+ Henjin uliedu li jiġu warajh.+

8 Is-sultan jinsab bil-​qiegħda fuq it-​tron tal-​ġudizzju,+ itajjar il-​ħażen kollu b’għajnejh.+

9 Min jistaʼ jgħid: “Naddaft qalbi;+ issaffejt minn dnubi”?+

10 Żewġ tipi t’użin u żewġ tipi taʼ kejl t’efa+—it-​tnejn huma xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova.+

11 Saħansitra tifel jintgħaraf minn għemilu, jekk hux pur u rett f’dak li jagħmel.+

12 Il-widna li tismaʼ u l-​għajn li tara—it-​tnejn Ġeħova għamilhom.+

13 Tħobbx l-​irqad, sabiex ma tiftaqarx.+ Iftaħ għajnejk; ixbaʼ bil-​ħobż.+

14 “Dan ħażin, ħażin!” jgħid ix-​xerrej, u jitlaq għal triqtu.+ Imbagħad jibda jiftaħar bih innifsu.+

15 Jeżisti d-​deheb, u wkoll abbundanza taʼ qroll; imma xofftejn l-​għarfien huma reċipjenti prezzjużi.+

16 F’każ li wieħed jiftiehem li jagħmel tajjeb għad-​dejn taʼ stranġier, ħudlu l-​libsa;+ u fejn tidħol mara barranija, ħudlu rahan.+

17 Wieħed jieħu gost bil-​ħobż li jinkiseb bil-​qerq,+ imma mbagħad ħalqu jimtela biż-​żrar.+

18 Bil-pariri l-​pjanijiet jiġu stabbiliti fis-​sod,+ u permezz tad-​direzzjoni għaqlija wettaq il-​gwerra tiegħek.+

19 Min hu miexi bħal kalunnjatur qed jikxef id-​diskors kunfidenzjali;+ u m’għandekx tissieħeb maʼ min ilsienu jikkmandah.+

20 Kulmin jisħet lil missieru u lil ommu+ jintfielu l-​musbieħ tiegħu meta jkun riesaq id-​dlam.+

21 Il-wirt li fil-​bidu jinkiseb b’regħba,+ fil-​futur ma jġibx barkiet.+

22 Tgħidx: “Inpatti l-​ħażin!”+ Ittama f’Ġeħova,+ u jsalvak.+

23 Żewġ tipi t’użin huma xi ħaġa mistkerrha għal Ġeħova,+ u miżien qarrieq m’huwiex tajjeb.+

24 Il-passi taʼ raġel b’saħħtu ġejjin minn Ġeħova.+ Mela kif jistaʼ jagħraf triqtu l-​bniedem ordinarju?+

25 Hija nassa meta bniedem ikun għaġġel biex jgħajjat, “Qaddis!”+ u mbagħad il-​wegħdi li jkun għamel jeżaminahom wara.+

26 Sultan għaref itajjar lin-​nies mill-​agħar,+ u jgħaddi minn fuqhom bir-​romblu.+

27 In-nifs+ tal-​bniedem hu l-​musbieħ taʼ Ġeħova, li jifli kull parti ġewwinija taż-​żaqq.+

28 Il-qalb tajba bl-​imħabba u l-​verità jħarsu lis-​sultan;+ u bil-​qalb tajba bl-​imħabba saħħaħ it-​tron tiegħu.+

29 Is-sbuħija taʼ l-​irġiel żgħażagħ hija l-​qawwa tagħhom,+ u l-​ġmiel taʼ l-​irġiel xjuħ hu x-​xagħar griż.+

30 Il-feriti li jbenġlu jnaddfu l-​ħażen;+ u d-​daqqiet jinfdu l-​iktar parti ġewwinija taż-​żaqq.+

21 Il-qalb taʼ sultan hi bħal nixxigħat taʼ ilma f’id Ġeħova.+ Idawwarha kulfejn jogħġbu.+

2 It-triqat kollha taʼ bniedem huma retti f’għajnejh,+ imma Ġeħova qed jiżen il-​qlub.+

3 Ġeħova jippreferi li jsiru s-​sewwa u l-​ġustizzja milli s-​sagrifiċċji.+

4 Għajnejn suppervi u qalb arroganti,+ il-​musbieħ tal-​bnedmin mill-​agħar, huma dnub.+

5 Il-pjanijiet tal-​ħabrieki żgur li jkunu taʼ vantaġġ għalih,+ imma kulmin jgħaġġel żgur li jiġi fil-​bżonn.+

6 It-teżori miksubin bi lsien falz huma bħal fwar li jgħib,+ fil-​każ taʼ dawk li qed ifittxu l-​mewt.+

7 It-tħarbit tal-​bnedmin mill-​agħar se jkaxkarhom miegħu,+ għax huma ma ridux jagħmlu ġustizzja.+

8 It-triq taʼ wieħed li żvija hija mgħawġa,+ imma l-​għemejjel tal-​bniedem pur huma retti.+

9 Aħjar tgħammar f’rokna fuq bejt+ milli fl-​istess dar maʼ mara ġellieda.+

10 Ruħ il-​bniedem mill-​agħar ixxenqet għall-​ħażen;+ għajru ma jintweriex ħniena minnu.+

11 Meta min iwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt jeħel multa, dak taʼ bla esperjenza jsir għaref;+ u meta l-​għaref jingħata d-​dehen jikseb l-​għarfien.+

12 Il-Ġust qed jikkunsidra d-​dar tal-​bniedem mill-​agħar+ u jġarraf lill-​ħżiena sabiex iġarrbu gwaj.+

13 Kulmin isodd widintu għall-​ilmenti tal-​batut,+ hu wkoll se jsejjaħ u jibqaʼ bla tweġiba.+

14 Rigal mogħti bil-​moħbi jrażżan ir-​rabja;+ u tixħim minn taħt*+ irażżan korla kbira.

15 Il-ġust jifraħ meta jagħmel il-​ġustizzja,+ imma hemm xi ħaġa terribbli għal min jipprattika l-​ħsara.+

16 Il-bniedem li jiżvija mit-​triq tad-​dehen+ se jistrieħ fost dawk bla qawwa fil-​mewt.+

17 Min iħobb id-​divertiment jaqaʼ fl-​għaks;+ min iħobb l-​inbid u ż-​żejt ma jiksibx rikkezzi.+

18 Il-bniedem mill-​agħar hu fidwa għall-​ġust;+ u min jaġixxi bi tradiment jieħu post ir-​retti.+

19 Aħjar tgħammar fix-​xagħri milli maʼ mara ġellieda u d-​dwejjaq li ġġib magħha.+

20 Teżor sabiħ u żejt hemm f’dar l-​għaref,+ imma l-​istupidu jaħlihom.+

21 Min qed jiġri wara s-​sewwa+ u l-​qalb tajba bl-​imħabba se jsib il-​ħajja, is-​sewwa u l-​glorja.+

22 L-għaref telaʼ mas-​sur tal-​belt tas-​setgħanin, sabiex iġarraf is-​saħħa tal-​fiduċja tagħha.+

23 Min qed iħares fommu u lsienu qed iħares ruħu mill-​inkwiet.+

24 Prużuntuż u fanfarun minfuħ bih innifsu jissejjaħ min jaġixxi bil-​prużunzjoni fil-​qilla tiegħu.+

25 Ix-xenqa taʼ l-​għażżien toqtlu, għax idejh ma ridux jaħdmu.+ 26 Il-jum kollu wera li jixxennaq bil-​ħerqa, imma l-​ġust jagħti u ma jżomm xejn lura.+

27 Is-sagrifiċċju tal-​bnedmin mill-​agħar hu xi ħaġa mistkerrha.+ Kemm iktar meta wieħed joffrih b’kondotta laxka!+

28 Xhud giddieb jgħib,+ imma l-​bniedem li qed jismaʼ se jibqaʼ jitkellem għal dejjem.+

29 Il-bniedem mill-​agħar wera wiċċ tost,+ imma r-​rett se jistabbilixxi triqatu fis-​sod.+

30 M’hemm ebda għerf, jew dixxerniment, jew parir meta dan imur kontra Ġeħova.+

31 Iż-żiemel jitħejja għal jum il-​battalja,+ imma s-​salvazzjoni hi taʼ Ġeħova.+

22 Aħjar jintgħażel isem tajjeb minflok ħafna rikkezzi;+ l-​approvazzjoni hi saħansitra aħjar mill-​fidda u d-​deheb.+

2 L-għani u dak taʼ ftit mezzi ltaqgħu.+ Ilkoll Ġeħova għamilhom.+

3 Min hu prudenti jara l-​gwaj u jinħeba,+ imma dawk taʼ bla esperjenza jibqgħu sejrin u jkollhom iħallsu l-​piena.+

4 Ir-riżultat taʼ l-​umiltà u l-​biżaʼ taʼ Ġeħova hu rikkezzi u glorja u ħajja.+

5 Xewk u nases hemm fit-​triq tal-​qarrieq;+ min joqgħod għassa jżomm ’il bogħod minnhom.+

6 Ħarreġ tifel skond it-​triq xierqa għalih;+ lanqas meta jixjieħ ma jwarrab minnha.+

7 L-għani jaħkem fuq dawk taʼ ftit mezzi,+ u min jissellef hu l-​qaddej taʼ min isellfu.+

8 Min qed jiżraʼ l-​inġustizzja se jaħsad il-​ħsara,+ u l-​ħatar tal-​qilla tiegħu se jiġi fix-​xejn.+

9 Dak li għandu għajnu ħanina se jitbierek għax ta mill-​ikel tiegħu lill-​batut.+

10 Keċċi lil min iwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt, sabiex jitlaq il-​ġlied u jispiċċaw il-​kawżi legali u d-​diżunur.+

11 Min iħobb il-​purità tal-​qalb+ u huwa ħelu f’xofftejh, is-​sultan se jkun sieħbu.+

12 Għajnejn Ġeħova jipproteġu l-​għarfien,+ imma hu jwaqqaʼ kliem it-​traditur.+

13 L-għażżien qal:+ “Hemm iljun barra!+ Se joqtolni f’nofs il-​pjazez!”

14 Fomm il-​mara stranġiera huwa ħofra fonda.+ Min hu kundannat minn Ġeħova jaqaʼ fiha.+

15 Il-bluha hi marbuta maʼ qalb taʼ tifel;+ il-​ħatar tad-​dixxiplina hu dak li se jbegħedha minnu.+

16 Min qed jimbrolja lill-​batut sabiex jipprovdi ħafna affarijiet għalih innifsu,+ kif ukoll min qed jagħti lill-​għani, żgur jaqaʼ fl-​għaks.+

17 Mejjel widintek u ismaʼ kliem l-​għorrief,+ sabiex taċċetta l-​għarfien tiegħi b’qalbek kollha.+ 18 Għax sabiħ jekk iżżommhom ġo fik,+ sabiex flimkien ikunu għal-​lest fuq xofftejk.+

19 Biex il-​fiduċja tiegħek tkun f’Ġeħova,+ illum tajtek l-​għarfien, iva, lilek.

20 Mhux diġà ktibtlek jien sabiex nagħtik pariri u għarfien,+ 21 biex nurik kemm hu minnu dan il-​kliem veru, ħalli tkun tistaʼ tieħu lura kliem taʼ verità lil dak li qed jibagħtek?+

22 Tisraqx lill-​batut għax hu batut,+ u lil min qed isofri tgħakksux f’bieb il-​belt.+ 23 Għax Ġeħova nnifsu jiddefendi l-​kawża tagħhom,+ u jisraq ruħ dawk li qed jisirquhom.+

24 Tissiħibx maʼ min jirrabja malajr;+ u tagħmilhiex maʼ bniedem li jisbel, 25 sabiex ma ssirx midħla taʼ mogħdijietu għax żgur ikun nassa għal ruħek.+

26 Tkunx fost dawk li jħabbtu idejhom flimkien biex jagħmlu ftehim,+ fost dawk li jagħmlu tajjeb għas-​self.+ 27 Jekk ma jkollokx biex tħallas, għala għandu jiħodlok soddtok minn taħtek?

28 Tressaqx lura t-​trufijiet tal-​proprjetà li missirijietek stabbilew żmien twil ilu.+

29 Rajt lil xi ħadd tas-​sengħa f’xogħlu? Quddiem is-​slaten se joqgħod;+ ma joqgħodx quddiem nies komuni.

23 Meta toqgħod bil-​qiegħda biex tiekol maʼ sultan, għandek tikkunsidra bir-​reqqa x’hemm quddiemek,+ 2 u jekk ruħek tkun xewqana qiegħed sikkina maʼ gerżumtek.+ 3 Tixxennaqx għall-​ikel tajjeb tiegħu, għax huwa ikel li jqarraq.+

4 Titħabatx biex tikseb l-​għana.+ Toqgħodx iżjed fuq fehmtek.+ 5 Tfajt għajnejk fuqu, meta m’hu xejn?+ Għax bla dubju jrabbi l-​ġwienaħ bħal dawk t’ajkla u jtir lejn is-​smewwiet.+

6 Tikolx l-​ikel taʼ min għajnu mhix ġeneruża,+ u tixxennaqx għall-​ikel tajjeb tiegħu.+ 7 Għax hu bħal wieħed li qagħad jikkunsidra l-​affarijiet bejnu u bejn ruħu.+ “Kul u ixrob,” jgħidlek, imma mhux minn qalbu.+ 8 Il-gidma li tkun kilt, se taqlagħha ’l barra, u tkun ħlejt il-​kliem ħelu tiegħek.+

9 Titkellimx f’widnejn l-​istupidu,+ għax hu se jistmerr il-​kliem għaqli tiegħek.+

10 Tressaqx lura t-​trufijiet tal-​proprjetà taʼ żmien twil ilu,+ u tidħolx fl-​għalqa tas-​subien bla missier.+ 11 Għax il-​Feddej tagħhom hu b’saħħtu; hu nnifsu jiddefendi l-​kawża li għandhom miegħek.+

12 Ressaq qalbek lejn id-​dixxiplina u ’l widintek lejn kliem l-​għarfien.+

13 Iżżommx lura d-​dixxiplina minn tifel.+ Jekk issawtu bil-​ħatar, ma jmutx. 14 Bil-ħatar għandek issawtu, sabiex teħlislu ruħu mill-​Qabar.*+

15 Ibni, jekk qalbek saret għarfa,+ qalbi, iva, qalbi, se tifraħ.+ 16 U l-​kliewi tiegħi se jifirħu meta xofftejk jgħidu dak li hu rett.+

17 Tħallix qalbek tgħir għall-​midinbin,+ imma ibżaʼ minn Ġeħova l-​jum kollu.+ 18 Għax f’dak il-​każ ikun hemm futur tajjeb,+ u t-​tama tiegħek ma tgħibx.+

19 Int, O ibni, ismaʼ u sir għaref, u mexxi qalbek fit-​triq it-​tajba.+

20 Tkunx fost dawk li jixorbu ħafna nbid,+ fost dawk li għandhom kilba għal-​laħam.+ 21 Għax is-​sakranazz u dak li għandu kilba għall-​ikel jiftaqru,+ u n-​ngħas ilibbes iċ-​ċraret lil dak li jkun.+

22 Ismaʼ minn missierek li nisslek,+ u tistmerrx lil ommok imbilli xjaħet.+ 23 Ixtri l-​verità+ u tbigħhiex, kif ukoll l-​għerf u d-​dixxiplina u l-​abbiltà li tifhem.+ 24 Missier il-​ġust żgur se jifraħ;+ min inissel iben għaref se jithenna bih ukoll.+ 25 Missierek u ommok se jithennew, u dik li wilditek se tifraħ.+

26 Ibni, agħtini qalbek, u ħa jieħdu pjaċir għajnejk bi triqati.+ 27 Għax il-​prostituta hija ħofra fonda+ u l-​mara barranija bir dejjaq. 28 Żgur li toqgħod tistenna bħal ħalliel;+ u fost l-​irġiel iżżid it-​tradituri.+

29 Min għandu l-​gwaj? Min hu ansjuż? Min għandu l-​ġlied?+ Min għandu l-​inkwiet? Min għandu feriti għalxejn b’xejn? Min għandu għajnejh mitfijin? 30 Dawk li jqattgħu ħin twil bl-​inbid,+ dawk li jidħlu jfittxu nbid imħallat.+ 31 Tħarisx lejn l-​inbid meta jkun qed iħammar, meta jkun qed ileqq fit-​tazza, meta jinżel ħelu ħelu. 32 Fl-aħħar jigdem bħal serp,+ u jagħti l-​velenu bħal lifgħa.+ 33 Għajnejk se jaraw affarijiet strambi, u qalbek titkellem affarijiet imħassrin.+ 34 U ssir bħal wieħed mimdud f’nofs taʼ baħar, saħansitra bħal wieħed mimdud fuq il-​quċċata t’arblu taʼ bastiment.+ 35 “Darbuni, imma ma weġġajtx; sawtuni, imma ma ntbaħtx. Meta se nistenbaħ,+ ħa nerġaʼ nixrob naqra oħra?”+

24 Tgħirx għan-​nies ħżiena,+ u tixxennaqx li tkun magħhom.+ 2 Għax qalbhom dejjem timmedita fuq kif se jikkaġunaw it-​tħarbit, u xofftejhom dejjem jitkellmu dwar kif se jaqilgħu l-​inkwiet.+

3 Dar tinbena bl-​għerf,+ u bid-​dixxerniment tkun stabbilita fis-​sod.+ 4 U bl-​għarfien il-​kmamar taʼ ġewwa jimtlew b’kull ġid prezzjuż u sabiħ.+

5 Wieħed li juża saħħtu bl-​għerf huwa raġel b’saħħtu tassew,+ u r-​raġel li għandu l-​għarfien qed iżid il-​qawwa tiegħu.+ 6 Għax permezz tad-​direzzjoni għaqlija twettaq il-​gwerra tiegħek,+ u fil-​kotra taʼ dawk li jagħtu l-​pariri hemm is-​salvazzjoni.+

7 Għall-iblah l-​għerf veru hu għoli wisq;+ f’bieb il-​belt ma jiftaħx ħalqu.

8 Kulmin jippjana li jagħmel il-​ħażin jissejjaħ bniedem tas-​sengħa fl-​ideat mill-​agħar.+

9 Il-kondotta laxka tal-​bluha hi dnub,+ u min iwaqqaʼ kollox għaċ-​ċajt hu xi ħaġa mistkerrha għall-​bnedmin.+

10 Skuraġġejt ruħek fi żmien l-​hemm?+ Ma tantx se jkollok qawwa.

11 Eħles lil dawk li qed jittieħdu għall-​mewt; u żomm lura lil dawk li qed jogħtru huma u sejrin għall-​qatla.+ 12 Jekk tgħid: “Ara! Ma konniex nafu b’dan,”+ mhux se jinduna dak li qed jiżen il-​qlub?+ U dak li qiegħed josservak mhux se jkun jaf?+ U mhux se jħallas lura lill-​bniedem skond għemilu?+

13 Ibni, kul l-​għasel, għax hu tajjeb; u ħa jkollok f’ħalqek it-​togħma taʼ l-​għasel ħelu tax-​xehda.+ 14 Bl-istess mod, sir af l-​għerf għall-​benefiċċju tiegħek.+ Jekk sibtu, mela hemm futur tajjeb, u t-​tama tiegħek ma tgħibx.+

15 Tonsobx, bħal bniedem mill-​agħar, għall-​post fejn jgħix il-​ġust;+ tħarbatlux il-​post fejn jistrieħ.+ 16 Għax il-​ġust jistaʼ saħansitra jaqaʼ sebaʼ darbiet, u żgur iqum;+ imma n-​nies mill-​agħar se jitfixklu minħabba l-​gwaj.+

17 Meta l-​għadu tiegħek jaqaʼ, tithenniex; u meta jiġi mfixkel, ħa ma tifraħx qalbek,+ 18 li ma jmurx jara dan Ġeħova u jkun ħażin f’għajnejh u jneħħi r-​rabja tiegħu minn fuqu.+

19 Titbaqbaqx għal min jagħmel il-​ħażen. Issirx għajjur għan-​nies mill-​agħar.+ 20 Għax ma se jkun hemm ebda futur għall-​ħażin;+ il-​musbieħ tan-​nies mill-​agħar se jintefa.+

21 Ibni, ibżaʼ minn Ġeħova u mis-​sultan.+ Tiddeffisx maʼ dawk li jridu bidla.+ 22 Għax id-​diżastru tagħhom jiġi f’daqqa,+ u min se jintebaħ li dawk li jridu bidla jkunu ġew fix-​xejn?+

23 Dan il-​kliem ukoll hu għal min hu għaref:+ Mhux tajjeb li tintwera parzjalità fil-​ġudizzju.+

24 Min qed jgħid lill-​ħażin: “Int ġust,”+ il-​popli jisħtuh, il-​ġnus jikkundannawh. 25 Imma dawk li jwiddbuh se jaħbtilhom tajjeb,+ u fuqhom se tiġi l-​barka taʼ ġid.+ 26 Min qed iwieġeb sew u bis-​sinċerità se jbus ix-​xofftejn.+

27 Ipprepara xogħlok barra, u ħejjih għalik fl-​għalqa.+ Imbagħad ibni wkoll lil taʼ darek.

28 Tkunx xhud kontra għajrek bla ebda bażi.+ Imbagħad ikollok tagħmel xi bluha b’xofftejk.+ 29 Tgħidx: “Kif għamilli, nagħmillu.+ Inpatti lil kulħadd skond għemilu.”+

30 Għaddejt minn ħdejn l-​għalqa taʼ l-​għażżien+ u minn ħdejn l-​għalqa tad-​dwieli tal-​bniedem b’qalb belha.*+ 31 U, ara, kullimkien kien tielaʼ l-​ħaxix ħażin.+ Il-​wiċċ kollu kien miksi bil-​ħurrieq, u l-​ħajt tal-​ġebel kien imġarraf.+

32 U jien, iva, jien, bdejt nara; jien bdejt nieħu dan bis-​serjetà;+ rajt, u ħadt din id-​dixxiplina:+ 33 Orqod ftit ieħor, ongħos ftit ieħor, imtedd ftit ieħor b’idejk marbutin,+ 34 u bħal ħalliel il-​faqar jiġi fuqek u l-​għaks bħal bniedem armat.+

25 Dawn ukoll huma l-​proverbji taʼ Salamun+ li ġew ikkopjati min-​nies taʼ Ħeżekija, is-​sultan taʼ Ġuda:+

2 Il-glorja t’Alla hi li kwistjoni jżommha sigrieta,+ u l-​glorja tas-​slaten hi li jgħarblu l-​kwistjoni.+

3 Is-smewwiet għall-​għoli+ u l-​art għall-​fond,+ kif ukoll qalb is-​slaten, ma tistax tifhimhom għalkollox.+

4 Ħa jitneħħa l-​ħmieġ mill-​fidda, u toħroġ irfinuta kollha kemm hi.+

5 Ħa jitneħħa l-​bniedem mill-​agħar minn quddiem is-​sultan,+ u t-​tron tiegħu jiġi stabbilit fis-​sod permezz tas-​sewwa.+

6 Tonorax lilek innifsek quddiem is-​sultan,+ u toqgħodx fejn joqogħdu l-​kbarat.+ 7 Għax aħjar jgħidlek hu: “Itlaʼ hawnhekk,”+ milli jbaxxik f’għajnejn xi nobbli li tkun taf.+

8 Tgħaġġilx biex tagħmel kawża legali, għax imbagħad x’se tagħmel, meta fl-​aħħar jumiljak għajrek?+ 9 Iddefendi l-​kawża tiegħek m’għajrek,+ u tikxifx id-​diskors kunfidenzjali taʼ ħaddieħor;+ 10 li ma jmurx min ikun qed jismaʼ jġiegħlek tistħi u r-​rapport ħażin tiegħek ma jkunx jistaʼ jitħassar.

11 Kelma li tingħad f’waqtha hi bħal tuffieħ tad-​deheb f’tinqix tal-​fidda.+

12 Min iwiddeb bl-​għerf hu bħal misluta tad-​deheb, u bħal ornament taʼ deheb fin, għall-​widna li tismaʼ.+

13 Bħall-frisk tal-​borra+ f’jum il-​ħsad hu l-​mibgħut leali għal dawk li jibagħtuh, għax hu jsaħħaħ mill-​ġdid ruħ is-​sidien tiegħu.+

14 Bħal sħab u riħ mingħajr xita hu l-​bniedem li jiftaħar b’rigal li ma tax.+

15 Il-paċenzja tipperswadi kmandant, u lsien ġwejjed jistaʼ jkisser għadma.+

16 Sibt l-​għasel?+ Kul kemm għandek bżonn, sabiex ma tiħux iżżejjed u jkollok taqilgħu.+

17 Tmiddx saqajk f’dar għajrek taʼ sikwit, li ma tmurx ixxebbgħu u jsir jobogħdok.

18 Min jixhed kontra għajru fil-​falz qisu mazza tal-​gwerra u sejf u vleġġa misnuna.+

19 Bħal sinna mkissra u sieq imfekka hija l-​fiduċja taʼ traditur fi żmien l-​hemm.+

20 Min ineħħi l-​libsa f’jum kiesaħ hu bħal ħall fuq l-​alkali* u bħal għannej li jgħanni lil qalb imnikkta.+

21 Jekk min jobogħdok hu bil-​ġuħ, agħtih jiekol il-​ħobż; u jekk hu bil-​għatx, agħtih jixrob l-​ilma.+ 22 Għax tkun qed tiġmaʼ l-​ġamar fuq rasu,+ u Ġeħova jippremjak.+

23 Ir-riħ mit-​tramuntana jġib xita bil-​qliel bħal bl-​uġigħ tal-​ħlas;+ u l-​ilsien li jikxef sigriet iġib kundanna.+

24 Aħjar tgħammar f’rokna fuq bejt milli fl-​istess dar maʼ mara ġellieda.+

25 Bħal ilma kiesaħ għal ruħ għajjiena,+ hekk hu rapport tajjeb minn art imbiegħda.+

26 Għajn imniġġsa u bir rovinat hu l-​ġust li jogħtor quddiem il-​bniedem mill-​agħar.+

27 Mhux tajjeb li tiekol ħafna għasel;+ u meta n-​nies ifittxu l-​glorja tagħhom stess, xi glorja tkun din?+

28 Bħal belt minfuda, mingħajr sur, hu l-​bniedem li ma jrażżanx l-​ispirtu tiegħu.+

26 Bħall-borra fis-​sajf u bħax-​xita fi żmien il-​ħsad,+ hekk il-​glorja m’hijiex xierqa għal wieħed stupidu.+

2 Bħalma għasfur ikollu għalxiex jaħrab u ħuttafa għalxiex ittir, hekk ukoll is-​saħta ma tiġix għalxejn.+

3 Il-frosta hi għaż-​żiemel,+ l-​ilġiem+ għall-​ħmar, u l-​ħatar għal dahar l-​istupidi.+

4 Twiġibx lil xi ħadd stupidu skond bluhitu, li ma tmurx int stess issir bħalu.+

5 Wieġeb lil xi ħadd stupidu skond bluhitu, li ma jmurx isir għaref f’għajnejh stess.+

6 Bħal wieħed li qed jaqtaʼ saqajh barra, bħal wieħed li qed jixrob il-​vjolenza, hekk hu dak li qed iħalli l-​affarijiet f’idejn xi ħadd stupidu.+

7 Riġlejn iz-​zopp tellgħu l-​ilma? Mela hemm proverbju f’fomm l-​istupidi.+

8 Bħal wieħed li qed jordom ġebla f’borġ ġebel, hekk hu dak li jagħti glorja lill-​istupidu.+

9 Bħal xewka li telgħet f’id sakranazz, hekk hu proverbju f’fomm l-​istupidi.+

10 Bħal arċier li jniffed kollox, hekk hu dak li jħaddem lil xi ħadd stupidu+ jew dak li jħaddem lil min ikun għaddej.

11 Bħal kelb li jerġaʼ lura għall-​vomtu tiegħu, hekk l-​istupidu qed jirripeti bluhitu.+

12 Rajt bniedem li f’għajnejh stess hu għaref?+ Hemm iktar tama għall-​istupidu+ milli għalih.

13 L-għażżien qal: “Hemm iljun b’saħħtu fit-​triq, iljun idur fil-​pjazez.”+

14 Bieb jibqaʼ jdur fuq il-​pern tiegħu, u l-​għażżien fuq soddtu.+

15 L-għażżien ħeba idu fl-​iskutella taʼ l-​ikel; għeja wisq biex ireġġagħha lura lejn ħalqu.+

16 F’għajnejh, l-​għażżien hu iktar għaref+ minn sebgħa li jagħtu risposta bis-​sens.

17 Bħal wieħed li jaqbad kelb minn widnejh, hekk hu min ikun għaddej u jirrabja minħabba tilwima li m’hijiex tiegħu.+

18 Bħal xi ħadd miġnun li jispara vleġeġ tan-​nar+ u vleġeġ li jġibu l-​mewt, 19 hekk hu l-​bniedem li daħaq b’għajru u qal: “Mhux niċċajta kont?”+

20 Fejn m’hemmx ħatab in-​nar jintefa, u fejn m’hemmx min jimmalafama l-​ġlied jieqaf.+

21 Bħall-faħam għall-​ġamar u l-​ħatab għan-​nar, hekk hu raġel ġellied+ biex ikebbes tilwima.

22 Kliem il-​kalunnjatur hu bħal affarijiet li jinbelgħu b’regħba u li jinżlu fl-​iktar parti ġewwinija taż-​żaqq.+

23 Bħal kisja tal-​fidda fuq biċċa fuħħar, hekk huma x-​xofftejn kollhom ħeġġa flimkien maʼ qalb ħażina.+

24 B’xofftejh dak li jobgħod ma jħallix lil min jagħrfu, imma jaħbi l-​qerq fih innifsu.+ 25 Għalkemm jagħmel leħnu grazzjuż,+ temminx fih,+ għax f’qalbu hemm sebaʼ affarijiet mistkerrhin.+ 26 Il-mibegħda titgħatta bil-​qerq. Ħżunitu se tinkixef fil-​kongregazzjoni.+

27 Min qed iħaffer ħofra se jaqaʼ ġo fiha;+ u min qed igerbeb ġebla, din se terġaʼ lura għal fuqu.+

28 Ilsien giddieb jobgħod lil min jiġi mkisser minnu,+ u fomm melliesi jġib rovina.+

27 Tiftaħarx dwar il-​jum t’għada,+ għax ma tafx jum x’jistaʼ jiled.+

2 Ħa jfaħħrek stranġier, u mhux fommok stess; ħa jkun barrani li jagħmel dan u mhux xofftejk.+

3 Ġebla hi tqila u r-​ramel fih tagħbija,+ imma d-​dwejjaq li jġib miegħu l-​iblah huma itqal minnhom it-​tnejn.+

4 Hemm il-​krudeltà tal-​korla, u wkoll id-​dilluvju tar-​rabja,+ imma l-​għira min jistaʼ jiqfilha?+

5 Aħjar twiddiba bil-​miftuħ+ minn imħabba mistura.

6 Il-feriti li jagħmillek min iħobbok ġejjin mill-​fedeltà,+ imma l-​bews taʼ min jobogħdok hu xi ħaġa li trid titlobha bil-​ħrara.+

7 Ruħ xebgħana tgħaffeġ taħt saqajha l-​għasel tax-​xehda, imma għal ruħ imġewħa kull ħaġa morra hi ħelwa.+

8 Bħal għasfur li jaħrab mill-​bejta tiegħu,+ hekk hu bniedem li jaħrab mill-​post fejn joqgħod.+

9 Iż-żejt u l-​inċens+ iferrħu l-​qalb; hekk ukoll il-​ħlewwa li juri sieħeb minħabba l-​pariri li jagħti b’ruħu kollha.+

10 Titlaqx lil sieħbek jew lil sieħeb missierek, u tidħolx f’dar ħuk f’jum l-​hemm tiegħek. Aħjar ġâr fil-​qrib minn ħu fil-​bogħod.+

11 Ibni, kun għaref u ferraħli qalbi,+ biex inkun nistaʼ nwieġeb lil min qed jgħajjarni.+

12 Min hu prudenti ra l-​gwaj u nħeba;+ dawk taʼ bla esperjenza baqgħu sejrin u ħallsu l-​piena.+

13 F’każ li wieħed jiftiehem li jagħmel tajjeb għad-​dejn taʼ stranġier, ħudlu l-​libsa;+ u fejn tidħol mara barranija, ħudlu rahan.+

14 Dak li fil-​għodu kmieni jbierek lil għajru b’leħen għoli jitqies li qed ilissen saħta.+

15 Saqaf iqattar li jbiegħdek minnu f’jum taʼ xita kontinwa u mara ġellieda huma xorta.+ 16 Kulmin jaħbiha jkun ħeba r-​riħ, u idu l-​leminija taqbad iż-​żejt.

17 Il-ħadid jinsenn bil-​ħadid. Hekk bniedem isinn wiċċ bniedem ieħor.+

18 Min qed jipproteġi s-​siġra tat-​tin se jiekol minn frottha,+ u min qed jipproteġi lil sidu se jiġi onorat.+

19 Bħalma fl-​ilma wiċċ jirrifletti wiċċ, hekk ukoll qalb il-​bniedem tirrifletti dik taʼ bniedem.

20 Il-Qabar* u post il-​qerda+ ma jixbgħux;+ lanqas ma jixbgħu għajnejn il-​bniedem.+

21 Bħalma l-​borma taʼ l-​irfinar qiegħda għall-​fidda+ u l-​forn għad-​deheb,+ hekk ukoll it-​tifħir hu għall-​bniedem.+

22 Anki jekk l-​iblah tisħqu sew b’lida fil-​mehrież, flimkien maʼ qmuħ imfarrkin, bluhitu ma titilqux.+

23 Għandek tkun taf sew kif tidher il-​merħla tiegħek. Kun moħħok fl-​imrieħel tiegħek;+ 24 għax teżor ma jibqax għal dejjem,+ lanqas dijadema ma tibqaʼ għall-​ġenerazzjonijiet kollha.

25 Il-ħaxix aħdar għab, u feġġ il-​ġdid, u l-​ħaxix tal-​muntanji nġabar.+ 26 L-imtaten żgħar qegħdin biex ikollok x’tilbes,+ u l-​bdabad huma l-​prezz taʼ l-​għalqa. 27 U jkollok biżżejjed ħalib tal-​mogħża biex tiekol int, jieklu n-​nies taʼ darek, u tgħajjex+ lix-​xbejbiet tiegħek.

28 In-nies mill-​agħar jaħarbu meta ma jkun hemm ħadd jiġri warajhom,+ imma l-​ġusti huma fiduċjużi bħal iljun b’saħħtu.+

2 Minħabba l-​ksur tal-​liġi, pajjiż ikollu ħafna prinċpijiet li jaħkmu wieħed wara l-​ieħor,+ imma permezz taʼ bniedem li għandu d-​dixxerniment u jaf x’inhu sewwa, il-​prinċep idum għal żmien twil.+

3 Ir-raġel taʼ ftit mezzi li qed jimbrolja+ lill-​batuti hu bħal xita li tkaxkar kollox u ma tħallix ikel.

4 Dawk li jitilqu l-​liġi jfaħħru lill-​bniedem mill-​agħar,+ imma dawk li jħarsu l-​liġi jagħdbu ferm għalihom.+

5 Il-bnedmin mogħtijin għall-​ħażen ma jistgħux jifhmu l-​ġustizzja, imma dawk li qed ifittxu lil Ġeħova jistgħu jifhmu kollox.+

6 Aħjar wieħed taʼ ftit mezzi li qed jimxi bl-​integrità tiegħu minn xi ħadd għani imma li għandu triqatu mgħawġin.+

7 Iben li għandu l-​abbiltà li jifhem qed josserva l-​liġi,+ imma min jissieħeb maʼ dawk li għandhom kilba għall-​ikel jumilja lil missieru.+

8 Min qed ikattar ġidu bl-​imgħax+ u b’self bi qligħ, qed jiġmagħhom għal min iħenn għall-​batut.+

9 Min idawwar widintu biex ma jismax il-​liġi+—anki t-​talba tiegħu hi xi ħaġa mistkerrha.+

10 Dak li qed iġiegħel lir-​retti jiżvijaw+ għal ġot-​triq il-​ħażina se jaqaʼ fil-​ħofra tiegħu stess,+ imma dawk bla nuqqas se jsibu t-​tajjeb.+

11 L-għani hu għaref f’għajnejh stess,+ imma l-​batut li għandu d-​dixxerniment jagħraf x’inhu tassew.+

12 Hija xi ħaġa sabiħa meta l-​ġusti jkunu qed jifirħu;+ imma meta jitilgħu n-​nies mill-​agħar, wieħed ma jħallix lilu nnifsu jintgħaraf.+

13 Min jgħatti n-​nuqqasijiet tiegħu m’huwiex se jirnexxi,+ imma min jistqarrhom u jitlaqhom jintwera ħniena.+

14 Hieni l-​bniedem li jibżaʼ l-​ħin kollu,+ imma min iwebbes qalbu jiġi fil-​gwaj.+

15 Bħal iljun li jgerger irrabjat u ors li jattakka, hekk hu ħakkiem mill-​agħar fuq poplu batut.+

16 Jekk ikun nieqes mid-​dixxerniment veru, mexxej jagħmel ukoll ħafna frodi;+ imma dak li qed jobgħod il-​qligħ inġust+ se jtawwal għomru.

17 Bniedem mgħobbi bil-​ħtija tad-​demm taʼ xi ħadd* jibqaʼ jaħrab sa ma jasal fil-​ħofra.+ Ħa ma jżommu ħadd.

18 Min jimxi bla nuqqas se jiġi salvat,+ imma min triqatu mgħawġin se jaqaʼ mill-​ewwel.+

19 Min qed jaħdem l-​art tiegħu se jimtela bil-​ħobż,+ u min qed ifittex affarijiet bla siwi se jimtela bil-​faqar.+

20 Bniedem li jaġixxi bil-​fedeltà se jikseb ħafna barkiet,+ imma dak li qed iħaffef biex jikseb ir-​rikkezzi mhux se jibqaʼ innoċenti.+

21 Mhux tajjeb li tintwera parzjalità,+ lanqas li raġel b’saħħtu jikser il-​liġi fuq biċċa ħobż.

22 Bniedem b’għajn għajjura qed iħabrek biex jikseb affarijiet taʼ valur,+ imma ma jafx li għad jiġi fuqu l-​għaks.

23 Min iwiddeb lil xi ħadd,+ iktar tard se jkun rispettat iżjed minn dak li jmelles bi lsienu.

24 Min qed jisraq lil missieru u lil ommu+ u jgħid: “M’iniex nikser il-​liġi,”+ hu sieħeb dak li qed iġib rovina.

25 Min hu arroganti jaqlaʼ l-​ġlied,+ imma min jistrieħ fuq Ġeħova jitqawwa.+

26 Min jafda lil qalbu stess hu stupidu,+ imma dak li jimxi bl-​għerf jeħlisha.+

27 Min qed jagħti lil dak taʼ ftit mezzi ma jaqax fl-​għaks,+ imma min qed jgħatti għajnejh ikollu ħafna saħtiet.+

28 Meta jitilgħu n-​nies mill-​agħar, wieħed jinħeba;+ imma meta jgħibu, il-​ġusti joktru.+

29 Bniedem li jitwiddeb kemm-il darba+ imma jibqaʼ jwebbes rasu,*+ f’daqqa waħda jitkisser u ma jkunx hemm fejqan+ għalih.

2 Meta l-​ġusti joktru, in-​nies jifirħu;+ imma meta jaħkem xi ħadd mill-​agħar, in-​nies jitniehdu.+

3 Min iħobb l-​għerf iferraħ lil missieru,+ imma min qed jissieħeb mal-​prostituti jeqred affarijiet taʼ valur.+

4 Permezz tal-​ġustizzja sultan iżomm il-​pajjiż wieqaf,+ imma wieħed li jaċċetta t-​tixħim iġarrfu.+

5 Ir-raġel b’saħħtu li qed imelles lil sieħbu bi kliemu+ jkun qed jifrixlu xibka għal saqajh.+

6 Billi jikser il-​liġi, il-​ħażin jinqabad f’nassa;+ imma l-​ġust jgħajjat bil-​ferħ u jithenna.+

7 Il-ġust jagħraf id-​dritt legali tal-​batut.+ Min hu mill-​agħar ma jagħtix kas dan l-​għarfien.+

8 In-nies li jiftaħru jġiegħlu lil belt tixgħel bir-​rabja,+ imma l-​għorrief ireġġgħu lura r-​rabja.+

9 L-għaref jidħol f’kawża legali maʼ wieħed iblah—dan jagħmel l-​istorbju u jidħaq, u ma jkunx hemm kwiet.+

10 Nies għatxana għad-​demm jobogħdu lil kulmin hu bla ħtija;+ filwaqt li r-​retti jieħdu ħsieb ruħ xulxin.+

11 L-istupidu jisfoga r-​rabja għalkollox, imma l-​għaref iżomm kalm sa l-​aħħar.+

12 Meta ħakkiem jagħti kas il-​kliem falz, dawk kollha li jaqduh ikunu mill-​agħar.+

13 Dak taʼ ftit mezzi u l-​bniedem li jaħqar iltaqgħu;+ imma Ġeħova lit-​tnejn idawlilhom għajnejhom.+

14 Meta s-​sultan jiġġudika bil-​verità lill-​batut,+ it-​tron tiegħu jkun stabbilit fis-​sod għal dejjem.+

15 Il-ħatar u t-​twiddib jagħtu l-​għerf;+ imma tifel mitluq għal riħu jkun taʼ mistħija għal ommu.+

16 Meta joktru n-​nies mill-​agħar, joktor il-​ksur tal-​liġi; imma l-​ġusti għad jaraw il-​waqgħa tagħhom.+

17 Ikkastiga lil ibnek u jġiblek serħan, u ruħek titgħaxxaq ħafna bih.+

18 Fejn m’hemm ebda gwida divina n-​nies isiru bla rażan,+ imma henjin dawk li qed iżommu l-​liġi.+

19 Qaddej ma jħallix lil min jikkoreġih bil-​kliem biss,+ għax hu jifhem imma ma jagħtix kas.+

20 Rajt bniedem li jitkellem bla ma jaħsibha?+ Hemm iktar tama għal xi ħadd stupidu milli għalih.+

21 Jekk xi ħadd ifissed qaddej minn mindu jkun għadu żgħir, iktar tard fil-​ħajja dan se jsir ingrat.

22 Min jirrabja malajr jaqlaʼ l-​ġlied,+ u kulmin għandu t-​tendenza li jinkorla jiżbalja ħafna.+

23 Is-suppervja tal-​bniedem tumiljah,+ imma min għandu spirtu umli jikseb il-​glorja.+

24 Min jissieħeb maʼ ħalliel jobgħod lilu nnifsu.+ Jismaʼ ħalfa li tinvolvi saħta, imma ma jgħid xejn.+

25 It-tregħid mill-​bniedem huwa nassa,+ imma min jafda f’Ġeħova jkun protett.+

26 Ħafna jfittxu li jaraw* lil ħakkiem,+ imma hu Ġeħova li jiġġudika lill-​bniedem.+

27 Il-bniedem inġust hu xi ħaġa mistkerrha għall-​ġusti,+ u min jimxi b’mod rett hu xi ħaġa mistkerrha għall-​bniedem mill-​agħar.+

30 Il-kliem t’Agur bin Ġaki, messaġġ qawwi.+ Il-​kelma tar-​raġel b’saħħtu lil Itijel, lil Itijel u Ukal.

2 Għax jien bla raġuni iktar minn kulħadd,+ u m’għandix l-​abbiltà li nifhem bħall-​bnedmin l-​oħrajn;+ 3 u l-​għerf ma tgħallimtux;+ u m’għandix l-​għarfien taʼ l-​Iktar Wieħed Qaddis.+

4 Min telaʼ s-​sema biex ikun jistaʼ jinżel?+ Min ġabar ir-​riħ+ fil-​pali taʼ idejh? Min geżwer l-​ilmijiet f’mantell?+ Min tellaʼ t-​truf kollha taʼ l-​art?+ X’jismu,+ u x’jismu ibnu, jekk taf?+

5 Kull ħaġa li jgħid Alla hi pura.+ Hu tarka għal dawk li jistkennu fih.+ 6 Iżżid xejn maʼ kliemu,+ li ma jmurx iwiddbek, u li ma toħroġx taʼ giddieb.+

7 Żewġ affarijiet tlabtek.+ Iċċaħħadnix minnhom qabel immut.+ 8 Biegħed minni l-​qerq u l-​gideb.+ Tagħtinix faqar u lanqas rikkezzi.+ Ħallini niekol l-​ikel li neħtieġ,+ 9 sabiex ma nixbax u nispiċċa niċħdek+ u ngħid: “Min hu Ġeħova?”+ u sabiex ma niftaqarx u nispiċċa nisraq u nżeblaħ isem Alla tiegħi.+

10 Timmalafamax qaddej maʼ sidu,+ li ma jmurx jisħtek, u li ma jkollokx tinstab ħati.+

11 Hemm ġenerazzjoni li tisħet lil missierha, u lil ommha ma tberikhiex.+

12 Hemm ġenerazzjoni li f’għajnejha hi pura+ imma minn ħmieġha stess ma nħaslitx.+

13 Hemm ġenerazzjoni li għajnejha tgħidx kemm tkabbru, u l-​għajnejn ileqqu tagħha ntrefgħu.+

14 Hemm ġenerazzjoni li snienha huma sjuf u l-​għadam tax-​xedaq tagħha skieken tal-​biċċiera,+ biex tiblaʼ mill-​art lil dawk li qed isofru u lill-​foqra minn fost il-​bnedmin.+

15 Is-sangisugi għandhom żewġt ibniet li jgħajtu: “Agħtini! Agħtini!” Hemm tliet affarijiet li ma jixbgħu qatt, erbgħa li ma qalux: “Biżżejjed!” 16 Il-Qabar,*+ ġuf li ma jistax ikollu tfal,+ art li m’hijiex imxebbgħa bl-​ilma,+ u nar+ li ma qalx: “Biżżejjed!”+

17 L-għajn li tiddieħaq bil-​missier u tistmerr l-​ubbidjenza lejn l-​omm+ se titnaqqar miċ-​ċawluni tal-​wied u se tittiekel mill-​frieħ taʼ l-​ajkla.

18 Hemm tliet affarijiet li jgħaġġbuni wisq, u erbgħa li ma nifhimhomx: 19 triq l-​ajkla fis-​smewwiet, triq is-​serp fuq blata, triq il-​ġifen f’nofs taʼ baħar,+ u triq ir-​raġel b’saħħtu maʼ xebba.+

20 Din hi triq il-​mara adultera: kielet, mesħet ħalqha, u qalet: “M’għamilt xejn ħażin.”+

21 L-art titriegħed taħt tliet affarijiet, u taħt erbgħa ma tkunx tistaʼ tiflaħ: 22 taħt ilsir meta jsaltan,+ u xi ħadd stupidu meta jkun xebgħan mill-​ikel;+ 23 taħt mara mibgħuda meta xi ħadd jiħodha b’martu,+ u qaddejja li tieħu post sidtha.+

24 Erbgħa huma l-​iżgħar affarijiet fuq l-​art, imma li huma għorrief bl-​istint:+ 25 in-nemel m’huwiex poplu b’saħħtu,+ iżda fis-​sajf iħejji l-​ikel tiegħu;+ 26 il-fniek tax-​xagħri+ m’humiex poplu setgħan, iżda jagħmlu darhom fl-​irdumijiet;+ 27 il-ġurati+ m’għandhomx sultan, iżda joħorġu lkoll imqassmin fi gruppi;+ 28 il-wiżgħa+ tqabbad idejha u tidħol fil-​palazz grandjuż taʼ sultan.

29 Hemm tlieta li għandhom mixja sabiħa, u erbgħa li jimxu b’mod maestuż: 30 l-iljun, l-​iktar setgħan fost il-​bhejjem u li ma jerġaʼ lura minn quddiem ħadd;+ 31 il-kelb tal-​fenek, il-​bodbod, u s-​sultan miexi quddiem l-​armata tiegħu.+

32 Jekk aġixxejt bla sens billi ntrefajt,+ u jekk waħħalt f’rasek li tagħmel hekk, agħmel idek fuq ħalqek.+ 33 Għax meta tħabbat il-​ħalib joħroġ il-​butir, meta tagħsar imnieħrek joħroġ id-​demm, u meta tagħsar ir-​rabja joħroġ it-​tilwim.+

31 Kliem is-​Sultan Lemwel, il-​messaġġ qawwi+ li tatu ommu biex tikkoreġih:+

2 X’qed ngħidlek, O ibni; u x’qed ngħidlek, O bin ġufi;+ u x’qed ngħidlek, O bin il-​wegħdi tiegħi?+

3 Tagħtix l-​enerġija kollha tiegħek lin-​nisa,+ lanqas triqatek għal dak li jwassal biex jinqerdu s-​slaten.+

4 M’huwiex xieraq għas-​slaten, O Lemwel, m’huwiex xieraq għas-​slaten li jixorbu l-​inbid jew għall-​uffiċjali għoljin li jgħidu: “Fejn hu x-​xorb li jsakkar?”+ 5 li ma jmurx wieħed jixrob u jinsa dak li jkun ġie ordnat b’digriet u jfixkel il-​kawża taʼ wlied is-​sofferenza.+ 6 Agħtu x-​xorb li jsakkar lil min wasal biex imut+ u l-​inbid lil dawk li ruħhom kollha mrar.+ 7 Wieħed ħa jixrob u jinsa l-​faqar tiegħu, u ħa ma jiftakarx iktar fl-​inkwiet tiegħu.

8 Iftaħ fommok u tkellem għal min ma jistax,+ sabiex tiddefendi l-​kawża taʼ dawk kollha li waslu biex imutu.+ 9 Iftaħ fommok, iġġudika bil-​ġustizzja u ddefendi l-​kawża taʼ dak li qed isofri u tal-​fqir.+

א [Alef]

10 Mara kapaċi min jistaʼ jsibha?+ Hi tiswa ferm iżjed mill-​qroll.

ב [Bet]

11 Qalb sidha tafda fiha, u l-​ebda ġid ma jonqsu.+

ג [Gimel]

12 Hi ppremjatu bit-​tajjeb, u mhux bil-​ħażin, il-​jiem kollha taʼ ħajjitha.+

ד [Dalet]

13 Fittxet is-​suf u l-​għażel, u taħdem b’idejn ħerqanin.+

ה [Ħe]

14 Uriet li hi bħall-​iġfna taʼ merkant.+ Iġġib l-​ikel tagħha mill-​bogħod.

ו [Waw]

15 Tqum ukoll meta jkun għadu bil-​lejl,+ u tagħti l-​ikel lin-​nies taʼ darha, u lix-​xbejbiet tagħha tagħtihom sehemhom.+

ז [Żajin]

16 Ħasbet sew fuq għalqa u mbagħad kisbitha;+ minn frott idejha ħawlet għalqa bid-​dwieli.+

ח [Ħet]

17 Ħażżmet ġenbejha bil-​qawwa, u dirgħajha ssaħħaħhom.+

ט [Tet]

18 Fehmet li n-​negozju tagħha hu tajjeb; il-​musbieħ tagħha ma jintefiex bil-​lejl.+

י [Jod]

19 Meddet idejha għall-​magħżel, u idejha jaqbdu wkoll id-​dussies.*+

כ [Kaf]

20 Fetħet idha maʼ min qed isofri, u meddet idejha lejn il-​fqir.+

ל [Lamed]

21 Ma tinkwetax għan-​nies taʼ darha minħabba l-​borra, għax in-​nies taʼ darha lkoll lebsin żewġ ilbiesi li jsaħħnuhom.+

מ [Mem]

22 Għamlet għata għas-​sodda tagħha.+ Ilbiesha hu taʼ l-​għażel u taʼ suf miżbugħ vjola ħamrani.+

נ [Nun]

23 Sidha+ magħruf f’bibien il-​belt,+ meta joqgħod bil-​qiegħda max-​xjuħ tal-​pajjiż.

ס [Samek]

24 Għamlet ukoll ħwejjeġ li jintlibsu minn taħt+ u bigħethom, u tat ċinturini lin-​negozjanti.

ע [Għajn]

25 B’saħħa u ġmiel kbir imlibbsa,+ u tidħaq dwar il-​jiem tal-​futur.+

פ [Pe]

26 Fetħet fommha bl-​għerf,+ u l-​liġi tal-​qalb tajba bl-​imħabba tinsab fuq ilsienha.+

צ [Sade]

27 Tieħu ħsieb dak li jiġri f’darha, u ħobż l-​għażż ma tiklux.+

ק [Kof]

28 Uliedha qamu u sejħulha hienja;+ sidha jqum u jfaħħarha.+

ר [Rex]

29 Hemm ħafna bniet+ li wrew kapaċità, imma int—int tisboqhom ilkoll.+

ש [Xin]

30 Il-ġmiel jistaʼ jkun falz,+ u s-​sbuħija tistaʼ tkun fiergħa;+ imma l-​mara li tibżaʼ minn Ġeħova hi dik li tirbaħ it-​tifħir.+

ת [Taw]

31 Agħtuha minn frott idejha,+ u ħa jfaħħruha xogħlijietha f’bibien il-​belt.+