Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • nwt Mateo 1:1-28:20
  • Mateo

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • Mateo
  • Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Mateo

MATEO
MATEON QELLQAT SUMA YATIYÄWINAKA

1 Aka librojj Jesucriston* vidapat parli,* jupasti Davidan wawapänwa,+ Davidasti Abrahanan wawaparakïnwa:+

 2 Abrahanajj Isaacan awkipänwa;+

Isaacajj Jacobun awkipänwa;+

Jacobojj Judá+ chachampin jilanakapampin awkipänwa;

 3 Judajj Pérez chachampin Zérah+ chachampin awkipänwa, jupanakan mamapasti Tamar satänwa;

Perezajj Hezronan+ awkipänwa;

Hezronajj Ram+ chachan awkipänwa;

 4 Ram chachajj Aminadaban awkipänwa;

Aminadabajj Nahsón+ chachan awkipänwa;

Nahsón chachajj Salmonan awkipänwa;

 5 Salmonajj Boaz chachan awkipänwa, jupan mamapasti Rahab+ satänwa;

Boazajj Obed chachan awkipänwa, jupan mamapasti Rut+ satänwa;

Obedajj Jesé+ chachan awkipänwa;

 6 Jesé chachajj David+ reyin awkipänwa.

Davidajj Salomonan+ awkipänwa, Salomonan mamapajj Urías chachan warmipänwa;

 7 Salomonajj Rehoboaman+ awkipänwa;

Rehoboamajj Abiasan awkipänwa;

Abiasajj Asá+ chachan awkipänwa;

 8 Asá chachajj Jehosafatan+ awkipänwa;

Jehosafatajj Jehoraman+ awkipänwa;

Jehoramajj Uziasan awkipänwa;

 9 Uziasajj Jotanan+ awkipänwa;

Jotanajj Acazan+ awkipänwa;

Acazajj Ezequiasan+ awkipänwa;

10 Ezequiasajj Manasesan+ awkipänwa;

Manasesajj Amonan+ awkipänwa;

Amonajj Josiasan+ awkipänwa;

11 Josiasajj+ Jeconiasampina+ jilanakapampina awkipänwa, ukapachaw judionakajj Babilonia+ markar apat uñjasipjjäna.

12 Judionakajj Babiloniar apatäpkäna uka qhepatwa Jeconiasan yoqapajj nasïna, jupasti Sealtiel satänwa;

Sealtielajj Zorobabelan+ awkipänwa;

13 Zorobabelajj Abiud chachan awkipänwa;

Abiud chachajj Eliaquiman awkipänwa;

Eliaquimajj Azoran awkipänwa;

14 Azorajj Sadocan awkipänwa;

Sadocajj Aquim chachan awkipänwa;

Aquimajj Eliud chachan awkipänwa;

15 Eliudajj Eleazaran awkipänwa;

Eleazarajj Mattán chachan awkipänwa;

Mattanajj Jacobun awkipänwa;

16 Jacob chachajj Josean awkipänwa, Joseasti Marian chachapänwa, jupatwa Jesusajj nasïna,+ jupajj Cristo sasin uñtʼatarakiwa.+

17 Abrahanat Davidkamajja 14 nayra awkinakaw jakapjjäna. Davidajj jakkäna uka urunakat judionakajj Babiloniar apatäpkäna ukhakamajja, 14 nayra awkinakaw jakapjjäna, Babiloniar apatäpkäna uka tiempot Cristokamajja 14 nayra awkinakaw jakapjjarakïna.

18 Kunjamatsa Jesucristojj nasïna ukajj akhamänwa: María mamapajj Joseampi casarasiñataki parlatänwa. Ukampis janïr chikäpkäna ukhaw Mariajj Diosan espíritu santop taypejj+ usuriptäna. 19 José chachapasti* taqe kuns cheqapar lurir jaqënwa. Ukhamajj janiw Marian honrap aljañ munkänti, ukatwa jamasat divorciasiñ amtäna.+ 20 Joseajj ukanakat wal lupʼïna.* Uka qhepatjja Jehová* Diosan angelapaw jupar mä samkan uñstäna, ukatsti akham sänwa: “José, Davidan yoqapa, jan ajjsaramti, María warmimarojj utamar irpaskakim. Jupajj Diosan espíritu santop taypiw usurëjje.+ 21 Jupasti mä yoqall wawa ususini, Jesús* sasaw sutiyarakïta,+ jupaw markaparojj juchanakapat salvani”+ sasa. 22 Taqe ukanakasti kuntï Jehová* Diosajj profetap taypi siskäna ukanakan phoqasiñapatakiw pasäna, jupajj akham sänwa: 23 “Mä virgen tawaqow usuriptani, mä yoqall wawa ususini, uka wawarojj Emmanuel sasaw sutiyapjjarakini”+ sasa. Uka sutejja “Diosajj jiwasampïskiwa”+ sañ muni.

24 Joseasti ikit sartasinjja, kunjamtï Jehová* Diosan angelapajj siskäna ukarjamaw luräna, utaparuw warmipjja irpasjjäna. 25 Ukhamarus wawan nasiñapkamajja, janiw chacha warmjam ikthapipkänti.+ Wawajj nasjjäna ukhajja, Jesús sasaw Joseajj sutiyäna.+

2 Jesusajja Judeankir Belén+ markanwa nasïna, uka urunakanjja Herodesaw*+ reyit apnaqaskäna. Ukapachaw warawaranak uñchʼukisin yatirinakajj inti jalsu toqet Jerusalenar purinipjjäna, 2 akham sasa: “¿Kawkinkisa judionakan reyipäkani uka wawajja?+ Inti jalsu toqenkkasaw jupan warawarap uñjapjjta, ukatwa nayraqatapar altʼasiri jutapjjta” sasa. 3 Uk istʼasinjja Herodes reyisa Jerusalenankir taqe jaqenakasa wal ajjsarayasipjjäna. 4 Reyejj taqpach jilïr sacerdotenakampiru escribanakampir jawsthapiyasajja, kawkinsa Cristojj* nasiñapäna uka toqet jupanakar jisktʼäna. 5 Jupanakasti sapjjänwa: “Judeankir Belén+ markanwa nasiñapäna, uka toqet akham sasaw Diosajj profetapar qellqayatayna: 6 ‘Jumasti, Judá oraqenkir Belén marka, Judá oraqenkir gobernadoranak taypinjja janiw añcha jiskʼäktati, jumatwa mä apnaqerejj mistuni, jupaw Israel markajarojj awatini’+ sasa”.

7 Uk istʼasasti Herodesajj jamasatwa warawaranak uñchʼukisin yatirinakar jawsayäna, ukatsti kunapachas warawarajj uñstäna ukwa jupanakar jisktʼasajj sum yatjjatäna. 8 Ukatjja Belén markaruw jupanakar khitäna, akham sasa: “Uka wawar sum thaqtir sarapjjam, jupar katj-jjasajj yatiyapjjetätawa, ukhamat nayraqatapar altʼasir sarañajataki” sasa. 9 Reyir istʼasasti warawaranak uñchʼukisin yatirinakajj kawkirutï sarapjjañapäkäna uka thaknamaw sarjjapjjäna. Inti jalsu toqen+ uñjapkäna uka warawarajj jupanakan nayraqatap saräna, ukat kawkinkkäntï wawajj uka patjjaruw warawarajj saytʼäna. 10 Uka warawarar saytʼiri uñjasajja walpun kusisipjjäna. 11 Kunapachatï warawaranak uñchʼukisin yatirinakajj utar mantapjjäna ukhajja, wawajj María mamapampïskänwa, uk uñjasasti qonqortʼasisaw nayraqatapar altʼasipjjäna. Ukatjja qori, janqʼo incienso, mirra ukanakwa regalapjjäna. 12 Ukampis Diosajj Herodesan ukar jan kuttʼapjjañapatakiw uka yatirinakar mä samkan yatiyäna,+ ukatwa markaparojj yaqha thaknam sarjjapjjäna.

13 Sarjjapjjäna uka qhepatjja, Jehová* Diosan angelapaw Josear mä samkan uñstäna,+ akham sasa: “Sartam, wawampir mamapampir irpjjarusin Egiptor sarjjam, nayajj siskäma ukapachkam uka markan quedasim; Herodes reyejj wawar jiwayañatakiw thaqani” sasa. 14 Sartasinsti arumpachaw Joseajj wawampir Mariampir irpjjarusajj Egiptor sarjjäna. 15 Herodesan jiwañapkamaw uka markan quedasïna. Ukhamatwa kuntï Jehová* Diosajj profetap toqejj siskatayna uka arunakajj phoqasïna, jupajj akham sänwa: “Nayasti yoqajarojj Egiptot mistuñapatakiw jawsayäta”+ sasa.

16 Herodesajj warawaranak uñchʼukisin yatirinakan engañjatajja walpun colerasïna. Ukatwa Herodesajj servirinakaparojj akham säna: “Belenankiri ukhamarak uka cheqanakan jakiri taqe yoqall wawanakar jiwarayir sarapjjam, pä maranit aynacharu” sasa. Kunapachas warawaranak uñchʼukisin yatirinakajj uka warawar uñjapjjäna uk yatjjatasaw jupajj ukham luräna.+ 17 Ukhamatwa kuntï Jeremías profetajj siskäna ukajj phoqasïna, jupasti akham sänwa: 18 “Ramá markan mä aruw istʼasi, ayqotampi, wal jachañampi. Raquelaw+ wawanakapatjam jachaski, wal warariski, janiw chuymachatäñsa munkiti, jupanakajj jan jupampëjjatap layku”+ sasa.

19 Herodesajj jiwjjäna ukhajja, Jehová* Diosan angelapaw Josearojj Egipto markan mä samkan uñstäna,+ 20 akham sasa: “Sartam, wawampir mamapampir irpjjarusin Israel markar kuttʼjjam, wawar jiwayañ munirinakajj jiwarjjapjjewa” sasa. 21 Uk satajja iyaw sasaw Joseajj sartasin wawampir Mariampir irpjjarusajj Israel oraqer kuttʼjjäna. 22 Herodes lantejja, Arquelao sat yoqapaw Judea markan apnaqaskäna. Uk istʼasasti Joseajj uka markar sarañ ajjsarayasïnwa. Ukatjja Diosajj jan uksar saramti sasaw mä samkan sarakïna,+ ukatwa Galilea toqer sarjjäna.+ 23 Nazaret+ markar purisajj ukanwa jakarakïna, ukhamat kuntï profetanak taypi arsuskäna uka arunakan phoqasiñapataki. Jupanakasti akham sapjjänwa: “Juparojj Nazareno* sasaw sapjjani”+ sasa.

3 Uka urunakanjja Bautisir Juanaw+ Judea wasaran yatiyañ qalltäna,+ 2 akham sasa: “Arrepentisipjjam, alajjpachankir Reinojj* jakʼankjjewa”+ sasa. 3 Uka Juanatjja akham sasaw Isaías profetajj säna:+ “Mayniw wasaran akham sasin arnaqasiski: ‘¡Jehová* Diosan thakip wakichapjjam! Jupan thakip cheqaptayapjjam’+ sasa”. 4 Uka Juanajj camello tʼarwat lurat isimpi isthapitänwa, cinturaparojj lipʼichit lurat cinturonampi uchatarakïnwa.+ Jupajj langostanakampi* wasaran utjki uka miskʼimpi manqʼerïna.+ 5 Ukapachaw Jerusalén markatsa, taqe Judeatsa, Jordán jawir jakʼankir taqe markanakatsa jupan ukar sarapjjäna.+ 6 Ukatsti Jordán+ jawiranwa Juanampi bautisayasipjjäna,* jupanakajj qhanwa juchanakaps arsusipjjarakïna.

7 Fariseonakasa saduceonakasa+ waljaniw bautisasiñ lugarar sarapjjäna. Jupanakar jutir uñjasajj akham sasaw Juanajj säna: “Asirun* wawanakapa,+ ¿khitis jumanakarojj Diosan colerasiñ urupat salvasipjjätaw sasin sapjjtamjja?+ 8 Jumanakatï arrepentisipjjstajja, luratanakampi uñachtʼayapjjam. 9 Janiraki jumanakajj ‘Abrahanan wawanakapäpjjtwa’+ sasajj chuymanakaman sapjjamti. Nayajj sapjjsmawa, Diosajj aka qalanakatsa Abrahanatakejj wawanak sartayaspawa. 10 Hachajj qoqanakan* saphip jakʼan aynoqatäjjewa. Jan suma achunak achoqer taqe qoqanakajj apsutäniwa, ninar jaqontatarakïniwa.+ 11 Nayasti jumanakan arrepentisipjjatam laykojj umampiw bautisapjjsma.+ Ukampis nayjjar jutki ukajja, nayat sipansa jukʼamp chʼamaniwa, janiw jupan wiskhup* jararañas nayar waktʼkituti.+ Jupaw espíritu santompi+ ukhamarak ninampi+ bautisapjjätamjja. 12 Khuyuñ lampapajj amparapankjjewa, trigo takiyañ lugarap sum qʼomacharakini. Ukatsti imañ utaruw trigo apthapini, ukampis jipipjja jan jiwarkiri ninampiw phichantarakini”+ sasa.

13 Ukapachasti Jesusajj Juanampi bautisayasiriw Galileat Jordán jawirar jutäna.+ 14 Ukampis Juanajj akham sasaw jarktʼañ munäna: “Antisas nayaw jumampi bautisayasiñajajja, ¿kamisarak nayampi bautisayasir jutätasti?” sasa. 15 Uk satajja Jesusajj akham sarakïnwa: “Jichhajj iyawsakim, ukhamatwa kuntï Diosajj munki ukanak phoqañäni” sasa. Ukatjja Juanajj janiw jarkʼjjänti. 16 Jesusajj bautisatäjjasinjja ukspachaw umat mistjjäna. Ukatjja alajjpachaw jistʼartäna,+ Juanan uñjkatarakiw Diosan espiritupajj Jesusjjar jutäna, mä palomar uñtata.+ 17 Ukatsti mä aruw alajjpachat istʼasirakïna,+ akham siri: “Jupajj wali munat Wawajawa,+ nayajj wal jupat kusista”+ sasa.

4 Ukatsti espíritu santow Jesusarojj wasarar irpäna,+ ukanwa Diablojj+ yantʼäna. 2 Pusi tunka uruy aruma ayunasajja, Jesusajj manqʼat wal awtjayasïna. 3 Yantʼirejj+ jupar jakʼachasisaw akham säna: “Jumatï Diosan wawapästajja, aka qalanak tʼantʼanakar tukuyam” sasa. 4 Uk satajja jupajj akham sarakïnwa: “Qellqatawa: ‘Jaqejj janiw tʼantʼa sapampikejj jakañapäkiti, jan ukasti Jehová* Diosan lakapat mistki taqe uka arunakampi jakañapawa’+ sasa”.

5 Ukjjarusti Diablojj Jerusalén markaruw* irpäna,+ templon perqap patjjaruw saytʼayarakïna,+ 6 akham sasa: “Jumatï Diosan wawapästajja, akat jaqoqtam. Qellqatäskiwa: ‘Jupajj angelanakaparuw juman ukar khitanini’, ‘uka angelanakaw amparanakapamp katthapipjjätamjja,* ukhamat kayum qalar jan usuchjasiñamataki’”+ sasa. 7 Jesusasti akham sarakïnwa: “Qellqatarakiwa: ‘Janiw Jehová* Diosamarojj yantʼañamäkiti’”+ sasa.

8 Ukatjja wali jachʼa qollu patjjaruw Diablojj Jesusar irpsurakïna. Aka oraqenkir taqe markanakampi wali valorani utjirinakapampwa uñachtʼayarakïna,+ 9 akham sasa: “Jumatï qonqortʼasisin mä kutik adoritäta* ukhajja, taqe akanakwa churäma” sasa. 10 Ukjjarusti Jesusajj sarakïnwa: “¡Saram akat Supaya!* Qellqatarakiwa: ‘Jehová* Diosamaruw adorañama,*+ jupa saparukiw serviñama’”+ sasa. 11 Ukatjja Diablojj jaytjjänwa.+ Jesusarojj angelanakaw jutasin yanaptʼapjjäna.+

12 Juanaruw katuntapjje+ sasin parlir istʼäna ukhajja, Galilearuw Jesusajj sarjjäna.+ 13 Nazaret markat mistjjasajja, qota jakʼankir Capernaúm+ markar jakiriw sarjjarakïna, uka markajj Zabulón, Neftalí uka cheqanakankiwa. 14 Ukhamat kuntï Isaías profetajj arskäna ukanakan phoqasiñapataki, jupasti akham sänwa: 15 “¡Zabulón oraqe, Neftalí oraqe, qotar* sarir thakinkirinaka, Jordán jawir khurkatankirinaka, yaqha markankirinakan Galileapa! 16 Chʼamakan utjiri markajj mä jachʼa qhanwa uñjäna, jiwañampi chʼamaktʼayat lugaranakan jakirinakjjarusa mä qhanaw+ qhantʼarakïna”+ sasa. 17 Uka tiempot aksaruw Jesusajj akham sas yatiyañ qalltäna: “Arrepentisipjjam, alajjpachankir Reinojj* jakʼankjjewa”+ sasa.

18 Galilea qota jakʼa sarkasajja, pä jila sullkaruw uñjäna: maynisti Simón satänwa, yaqha sutipajj Pedrorakïnwa,+ maynïrejj Andrés satarakïnwa. Jupanakasti chawlla katuñ qänwa* qotar jaqontasipkäna, jupanakajj chawlla katurinakäpjjänwa.+ 19 Ukatjja jupanakarojj akham sänwa: “Nayar arkapjjeta, nayasti jaqenak katuri tukuyapjjäma”+ sasa. 20 Ukaratpachaw jupanakajj chawlla katuñ qänanakap* jaytasajj jupar arkapjjäna.+ 21 Uka lugarat sartasinjja, yaqha pä jila sullkaruw uñjarakïna, Zebedeon yoqanakaparu: Santiagompiru Juanampiru.+ Jupanakasti awkipamp chikaw boten qänanakap* askichasipkäna, jupanakaruw jawsarakïna.+ 22 Jupanakasti ukaratpachaw botempir awkipampir jaytasajj Jesusar arkapjjäna.

23 Ukatsti sinagoganakan*+ yatichasa, Reinon* suma yatiyäwinakap* jaqenakar parlasa, kunayman usuni+ jaqenakar qollasaw Galileypach+ muytäna. 24 Siria markpachanwa jupjjat yatisirakïna. Ukatsti kunayman usunakampi llakinakampi tʼaqesit+ jaqenakaruw jupan ukar apanipjjäna. Demonion mantatanakarusa,+ tʼuku usuninakarusa,+ suchunakarus* ukhamarakiw apanipjjäna. Jupasti taqeniruw qolläna. 25 Ukatwa walja jaqenakajj Galileatsa, Decápolis* toqetsa, Jerusalenatsa, Judeatsa, Jordán jawir khurkatatsa jupar arkapjjäna.

5 Walja jaqenakar uñjasasti, mä qollur makatasaw jupajj qontʼasïna, ukatjja discipulonakapaw jupar jakʼachasipjjarakïna. 2 Ukjjarusti akham sasaw jupajj yatichañ qalltäna:

3 “Kusisiñanïpjjew Diosat yatjjatañajj kunja wakiskirisa uk amuyasirinakajja,*+ alajjpachankir Reinojj* jupanakankiwa.

4 ”Kusisiñanïpjjew wali llakitanakajja, jupanakaw chuymachatäpjjani.+

5 ”Kusisiñanïpjjew llampʼu chuymaninakajja,*+ jupanakaw oraq katoqapjjani.+

6 ”Kusisiñanïpjjew cheqapar sarnaqañat awtjatanakasa pharjatanakasa,*+ jupanakaw sistʼatäpjjani.+

7 ”Kusisiñanïpjjew khuyapayasirinakajja,+ jupanakaw khuyaptʼayatäpjjani.

8 ”Kusisiñanïpjjew qʼoma chuymaninakajja,+ jupanakaw Diosar uñjapjjani.

9 ”Kusisiñanïpjjew mayninakampi sumankañ thaqerinakajja,+ jupanakaw ‘Diosan wawanakapa’ satäpjjani.

10 ”Kusisiñanïpjjew cheqapar sarnaqapjjatap layku arknaqata uñjasirinakajja,+ alajjpachankir Reinojj* jupanakankiwa.

11 ”Kusisiñanïpjjtawa naya layku jaqen insultata,+ arknaqata,+ kunayman jan wali arunakampi kʼarintata uñjasirinakajja.+ 12 Ukhamarakiw nayrajj profetanakarus arknaqapjjäna.+ Jumanakajj kusisipjjam, wal kʼuchisipjjarakim,+ mä jachʼa bendicionaw+ jumanakatakejj alajjpachan utji.

13 ”Jumanakaw aka oraqen jayupäpjjtajja.+ Ukhamarus jayutï chʼapaqaptaspajja, ¿kunjamarak jayukʼarar kuttaspasti? Janiw kunatakis walëjjaspati, antisas anqar wartañakiw wakisjjaspa,+ jaqenakan taksupjjañapataki.

14 ”Jumanakaw aka mundon qhanapäpjjtajja.+ Qollu patjjan uttʼayat mä markajj janiw kunjamatsa imantatäkaspati. 15 Janiw khitis michachuwa* naktayasajj mä canastampi* kʼumpjjatkaspati, jan ukasti mä alto cheqaruw uchasi, ukhamat utankirinakar qhantʼañapataki.+ 16 Jumanakajj ukhamarak qhanam jaqenak nayraqatan qhantʼayapjjam,+ ukhamat jupanakajj suma luratanakam uñjasin+ alajjpachankir Awkimaru jachʼañchapjjañapataki.+

17 ”Jan jumanakajj Leyimpi Profetanakan Qellqatanakapampi* chhaqtayiris jutkirista ukham amuyapjjamti. Janiw nayajj ukanak chhaqtayir jutkti, jan ukasti phoqeriw jutta.+ 18 Qhanakwa sapjjsma, alajjpachasa aka oraqesa chhaqtaspawa. Ukampis janipuniw Leyin mä jiskʼa letrapasa ni letran mä puntopas ukhamak chhaqkaspati, jan ukasti taqpachapuniw phoqasini.+ 19 Ukhamasti khititejj uka jiskʼa mandamientonakat mayaksa pʼakintani, yaqhanakarus ukarjam yatichani ukajja, alajjpachankir Reinonjja* wali jiskʼat uñjatäniwa. Ukampirus khititejj ukanak phoqani, ukarjam yatichani ukajja, alajjpachankir Reinonjja jachʼat uñjatäniwa. 20 Nayajj sapjjsmawa, jumanakatejj fariseonakat+ sipansa escribanakat sipansa jan cheqapar sarnaqapkäta* ukhajja, janipuniw kunjamatsa alajjpachankir Reinor* mantapkätati.+

21 ”Jumanakajj istʼapjjtawa, nayra tiemponjja akham sasirakïnwa: ‘Janiw jaqe masimar jiwayañamäkiti,+ jiwayirejj tribunalar apatäniwa’+ sasa. 22 Ukhamarus nayajj sapjjsmawa, khititejj jilapataki wali colerat sarnaqki+ ukajja, tribunalar apatäniwa. Khititejj jilapar insultas jiskʼachki ukasti, Jachʼa Tribunalar* apatarakïniwa. Khititejj jilapar ‘pisi chuyman ajjtaskañ jaqe’ sasin sutichki ukasti, Gehenan* ninapan castigop katoqaspa.+

23 ”Ukhamasti jumatejj altarar mä ofrenda apasksta,+ ukat ukan jilamajj jumatak mä kunat coleratätap amtassta ukhajja, 24 uka ofrendam altar nayraqatar jaytasin jilamar thaqtir saram. Jupampi nayraqat sumankthapinim, kuttʼanisaw ofrendam loqtaskäta.+

25 ”Leyinakarjam juma contra quejaski ukampejj jankʼaki askicham, tribunalar sarkasin askicham, ukataraki jupajj juezar katuyaskiristam. Juezasti tribunalan guardiaparu katuyasaw carcelar jaqontayiristamjja.+ 26 Nayajj sissmawa, taqpach jiskʼa sencill* qollqe pagañamkamajj janipuniw kunjamatsa uka carcelat mistkätati.

27 ”Jumanakajj istʼapjjaraktaw akham siri: ‘Janiw adulterio jucha lurañamäkiti’+ sasa. 28 Ukhamarus nayajj sapjjsmawa, khititejj mä warmir jan wali amtampi uñchʼukiskaki+ ukajja, niyaw uka warmimpejj chuymapan adulterio juch lurjje.+ 29 Ukhamasti kupi nayramatejj juchar* puriyaskstamjja, apsusisin jayar jaqtam.+ Walïspaw mä nayraki aptʼasiñamajja, Gehenar* cuerppach jaqontatäñat sipansa.+ 30 Kupi amparamatejj juchar* puriyaskstamjja, khareqasisin jayar liwtam.+ Walïspawa mä amparaki aptʼasiñamajja, Gehenar* cuerppach jaqontatäñat sipansa.+

31 ”Ukatjja akham sasaw sasirakïna: ‘Khititejj warmipat divorciaski ukajja, divorcio papel churpan’+ sasa. 32 Ukhamarus nayajj sapjjsmawa, khititejj jan qʼañu jucha* utjkipan warmipat divorciaski ukajja, adulterio jucharuw warmipar katuyaski; khititejj mä divorciat warmimpi casaraski ukajja, adulterio juchwa luraraki.+

33 ”Jumanakajj istʼapjjaraktawa, nayra tiemponjja akham sasirakïnwa: ‘Jan phoqerjamäsajja janiw kuna juramentsa lurañamäkiti,+ jan ukasti kunanaktï Jehová* Dios nayraqatan arskta* ukjja phoqañamawa’+ sasa. 34 Ukhamarus nayajj sapjjsmawa: jan kuna juramentsa lurapjjamti,+ ni alajjpach aytasisasa, Diosan tronopätap layku; 35 janirak oraqe aytasisas juramento lurapjjamti, ukajj Diosan taktʼasiñapawa;+ janirak Jerusalén aytasisasa, ukajj jachʼa Reyin markapätap layku.+ 36 Janirakiw pʼeqemjjarus juramento lurañamäkiti, janiw jumajj mä ñikʼutaksa chʼiyararus ni janqʼorus tukuykasmati. 37 Jumanakatejj ‘jïsa’ sapjjsta ukhajja phoqapjjam, ‘janiwa’ sapjjsta ukhasti janiraki.+ Ukat jukʼampi parlañajj Supayatwa juti.+

38 ”Jumanakajj istʼapjjaraktaw akham siri: ‘Nayratsti nayra, lakatsti lakaraki’+ sasa. 39 Ukampis nayajj sapjjsmawa: jan wali jaqerojj jan kutkatasimti; antisas kupi ajanut tʼajjllintatajj maysa ajanumppach churam.+ 40 Mä jaqetejj manqha isim katuntasiñ layku tribunalar apayañ munstam ukhajja, patjja isimamppacha churjjam;+ 41 autoridadan mä jaqetï mä kilómetro* qʼepiyañ munstam ukhajja, mä ukchʼampi qʼepirapim. 42 Maynitejj kuns churita sätam ukhajj churam, maytʼasiñ* muniritakis janirak maysar uñtamti.+

43 ”Jumanakajj istʼapjjaraktaw akham siri: ‘Jaqe masimarojj munasiñamawa,+ enemigomarojj uñisiñamarakiwa’ sasa. 44 Ukhamarus nayajj sapjjsmawa: enemigonakamar munasiñampi uñjasipkakim,+ arknaqapktam ukanakatakis oración lurasipkakim;+ 45 ukhamatwa jumanakajj alajjpachankir Awkiman wawanakapäpjjatam uñachtʼayapjjäta.+ Jupajj jan wali jaqetakisa suma jaqetakisa taqenitakiw intip jalsuyani, cheqapar sarnaqeritakisa jan cheqapar sarnaqeritakisa ukhamarakiw jallu puriyani.+ 46 Jumanakatï munasipktam ukanakaruk munasipjjstajja, ¿kuna bendicionsa katoqapjjäta?+ ¿Janit impuesto cobririnakas ukham lurapkaraki? 47 Jilanakamaruk aruntapjjstajja, ¿kuna walrak lurapjjtasti? ¿Janit akapachankir jaqenakajj ukham lurapkaraki? 48 Ukhamasti jumanakajj perfectöpjjañamawa,* kunjamatejj alajjpachankiri Awkimajj perfectöki ukhama.+

6 ”Wal amuyasipjjam, janiw jaqenakamp uñjayasiñ laykukejj cheqapar sarnaqapjjañamäkiti,+ ukham sarnaqasajj janiw kuna bendicionsa alajjpachankir Awkimat katoqapkätati. 2 Ukhamasti khuyapayasiñat khitir kun wajjtʼasas* jan trompeta tuktʼasimti, kunjamtï kʼari chuyman* jaqenakajj lurapki ukhama. Jupanakajj jaqenakamp jachʼañchayasiñ laykukiw sinagoganakansa callenakansa ukham lurapjje. Qhanakwa sapjjsma, jupanakajj phoqatpachwa kunatejj waktʼki ukanak katoqjjapjje. 3 Jumatï khuyapayasiñat yaqhanakar kuns wajjtʼäta ukhajja, kuntï kupi amparamajj lurki ukjja, jan chʼeqa amparamajj yatpanti. 4 Jan ukasti khuyapayasiñat yaqhanakar kun wajjtʼasas jamasatak churam. Ukhamatwa jamasat uñjasinktam uka Awkimajj kuttʼayjjarakïtam.+

5 ”Oración lurapjjäta ukhajja, jan kʼari chuymani*+ jaqenakjam lurapjjamti; jupanakajj jaqenakampi uñjayasiñ laykukiw sinagoganakansa jachʼa callenakan esquinanakapansa mayisipjje.+ Qhanakwa sapjjsma, jupanakajj phoqatpachwa kunatejj waktʼki ukanak katoqjjapjje. 6 Jumatejj oración lurañ munäta ukhajja, utamar mantam, punk llawkatasinim, ukat jamasankki uka alajjpachankir Awkimar mayisim.+ Ukhamatwa jamasat uñjasinktam uka Awkimajj bendisïtam. 7 Oración luräta ukhajja, jan pachpa arunakak kutin kutin arsumti, kunjamtï akapachankir jaqenakajj lurapki ukhamjja. Jupanakajj walja arunak arsusas Diosampi istʼayasipkaspa ukhamwa amuyasipjje. 8 Ukhamajj jan jupanakjamäpjjamti, kuntï necesitapkta ukjja janïr mayipktas ukhaw Dios Awkimajj yatjje.+

9 ”Jumanakajj akham sasaw orasipjjañama:+

”‘Alajjpachankir nanakan Awkija, sutimajj+ jachʼañchatäpan.*+ 10 Reinomajj*+ jutpan. Munañamajj luratäpan,+ kunjamtï alajjpachan luraski ukhamarak aka oraqens luraspan.*+ 11 Jichhürutak tʼantʼa churapjjeta;+ 12 manunakajsa* perdonapjjarakita, kunjamtï nanakajj manüpkitu ukanakar* perdonapktjja+ ukhama. 13 Janirak yantʼarus puriyapjjestati,+ jan ukasti Supayat salvapjjeta’+ sasa.

14 ”Jumanakatï mayninakan juchanakap perdonapjjätajja, alajjpachankir Awkimajj perdonapjjarakïtamwa;+ 15 jumanakatï mayninakan juchanakap jan perdonapkätajja, janirakiw alajjpachankir Awkimajj juchanakam perdonapkätamti.+

16 ”Ayunapkäta+ ukhajja, jan jukʼamp llakit ajanuni uñnaqapjjamti, kunjamtï kʼari chuymani* jaqenakajj lurapki ukhama. ‘Ayunaskiwa’ sayasiñ laykukiw ukham sintkañ uñnaqapjje.*+ Qhanakwa sapjjsma, jupanakajj phoqatpachwa kunatejj waktʼki ukanak katoqjjapjje. 17 Ukampis jumajj ayunkäta ukhajja, suma olorani aceitempi pʼeqet uchtʼasim, ajansa jareqasirakim; 18 janiw jaqenakamp uñjayasiñ laykukejj ayunañamäkiti, jan ukasti jamasankki uka Awkimatak ayunañamawa. Ukhamatwa jamasan uñjasinktam uka Awkimajj bendisïtam.

19 ”Jan jumanakajj kunatï valoranïki ukanak aka oraqen jukʼamp imkatapjjamti.+ Aka oraqenjja, thuthan thuthantata, saruntata ukhamaw ukanakajj tukusipjje jan ukajj lunthatanakaw mantasin qʼepsupjje. 20 Antisas kunatï valoranïki ukanak alajjpachar imkatapjjam.+ Ukanjja janiw thuthas thuthantkiti,+ ni saruntkisa, janirakiw lunthatanakas mantasin qʼepsupkiti. 21 Kawkinkkitï wali valoraninakamajja, ukankarakiniw chuymamajja.

22 ”Nayrajj cuerpon qhanapawa.+ Ukhamasti nayramatï sumächejja,* taqpach cuerpomaw qhantani;* 23 nayramatï envidiasirïchejja,*+ taqpach cuerpomaw chʼamakarakïni. Ukhamajj juman utjki uka qhanatï chʼamakächi ukhajja, cuerpomajj jukʼamp chʼamakarakïniwa.

24 ”Janiw khitis pä patronar esclavot sirvkaspati. Maynirojj uñisiniwa, maynirusti munasirakiniwa; maynirojj jakʼachasiniwa, maynirusti jiskʼacharakiniwa.+ Janiw jumanakajj Diosampir Qollqempir esclavot servipkasmati.+

25 ”Ukatwa nayajj akham sapjjsma: jan jumanakajj jakañ vidanakamat* jukʼamp llakisipjjamti,+ kuns manqʼañäni kuns umañäni sasajja. Janiraki cuerponakamatsa llakisipjjamti, kunampis isisiñäni sasajja.+ ¿Janit vidajj* manqʼat sipansa jukʼamp wakiskirïki, janit cuerpos isit sipansa jukʼamp wakiskirïki?+ 26 Jamachʼinakarojj wali amuyump uñtapjjam,+ jupanakajj janiw phawapkisa, ni yawipkisa, janirakiw manqʼsa imañ utanakar apthapipkiti. Jupanakarojj alajjpachankir Awkimaw manqʼayi. ¿Janit jumanakajj uka jamachʼinakat sipansa jukʼamp valoranïpkta? 27 ¿Khitis wal llakisisajj vidap mä jukʼampi* yaptʼasispa?+ 28 ¿Kunatsa isit llakisipjjarakta? Kunjamsa lirio panqaranakajj pampanakan jilaski uk sum amuyapjjam, jupanakajj janiw chʼam tukusin trabajipkiti, ni qapupkarakisa. 29 Nayajj sapjjsmawa, janiw ni Salomonas+ wali qamirïkasajj uka panqaranakjam sum isthapiskänti. 30 Uka alinakarojj Diosaw ukha sum isthapiyi. Jichhürojj sumaw alisipki, qharürusti hornor jaqontatäpjjaniwa. Diosar jan taqe chuym confiyir* jaqenaka, ¿janit jumanakarojj ukham isthapiyapkarakïtamjja? 31 Ukhamajja ‘¿kuns manqʼañäni?’, ‘¿kuns umañäni?’ jan ukajj ‘¿kunampis isisiñäni?’+ sasajj janipun llakisipjjamti.+ 32 Diosar jan uñtʼir jaqenakakiw* taqe ukanak wal thaqapjje. Ukampis taqe ukanakajj qhawqha wakiskiris jumanakatakejj ukjja alajjpachankir Awkimaw sum yati.

33 ”Ukhamasti Diosan Reinopsa* kunatï Diosatakejj cheqapäki uksa nayraqat thaqasipkakim, Diosasti taqe kunatï jumanakatak wakiski ukanakwa churapjjätam.+ 34 Ukhamajj janipun qharürut llakisipjjamti,+ qharürojj yaqha llakinakaw utjarakini. Sapüruw jan walinakajj utji.

7 ”Jan jukʼamp juzgapjjamti,+ ukhamat jan juzgatäñataki, 2 kunjamtï jumanakajj juzgapktajja, ukham juzgatäpjjätawa,+ kunjamtï jumanakajj yaqhanakar uñjapktajja, ukham uñjatäpjjarakïtawa.+ 3 Ukhamajj ¿kunatsa jilaman nayrapankki uka jiskʼa paja uñchʼukta, janirak nayramankki uka jachʼa lawa amuykta?+ 4 ¿Kunjamaraki jilamar sasmasti, ‘nayramankki uka jiskʼa paja apsüma’ sasasti, nayraman mä jachʼa lawa utjkipanjja? 5 ¡Kʼari chuyman* jaqe! Nayraqatajj nayraman utjki uka jachʼa lawa apsusim, ukhamatwa jilaman nayrapankki uka jiskʼa paja apsuñatakejj sum uñjäta.

6 ”Kunanakatï Diosankki ukanakjja jan anunakar churapjjamti, janiraki perlanakamsa khuchinakar warjjaruyapjjamti,+ taksupjjaspawa, ukatjja jumanakar wikhanoqeriw kutjtanipjjaspa.

7 ”Mayisipkakim, churatäpjjätawa;+ thaqasipkakim, jikjjatapjjätawa; leqtʼasipkakim, llawiratäpjjätawa.+ 8 Taqe khititï mayki ukajj katoqewa,+ taqe khititï thaqki ukajj jikjjatiwa, taqe khititï leqtʼki ukajj llawiratäniwa. 9 Cheqpachansa ¿khitis jumanak taypitjja tʼantʼa mayitajj wawapar mä qala irjjaruyaspa? 10 jan ukajj ¿khitis chawlla mayitajj mä asiru* wayjjaruyaspa? 11 Jumanakajj jan wali jaqëkasinsa, wawanakamar suma regalonak churañ yatipjjtawa. Ukhamajj ¿janit alajjpachankir Awkimajj mayipki ukanakarojj sumanak+ churkarakini?+

12 ”Ukhamasti taqe kunans kunjamtï jaqenakampi uñjatäñ munapktajja, ukhamarak jumanakajj jupanakar uñjapjjam,+ Leyisa Profetanakan Qellqatanakapasa* ukham siwa.+

13 ”Kʼullkʼu punknam mantapjjam,+ jiwañar apir punkojj wali jachʼawa, thakipas anchorakiwa, waljanirakiw uka punku mantasipki. 14 Ukampis jakañar apir punkojj wali kʼullkʼuwa, thakipas kʼullkʼurakiwa, jukʼanikiw uka thaki katupjjaraki.+

15 ”Falso profetanakat+ wal amuyasipjjam, jupanakajj ovejat isthapitaw jumanakan ukar jutapjje.+ Ukampis manqhatjja, manqʼat jiwat qamaqenakar* uñtatäpjjewa.+ 16 Achunakapatwa* jupanakarojj uñtʼapjjäta. Janiw uvanakas ni higonakas chʼapinakat apthapiskaspati.+ 17 Ukhamarakiw suma qoqajj* suma achunak achoqe, jan wali qoqasti jan wali achunak achoqaraki.+ 18 Suma qoqajj* janiw jan wali achunak achoqkaspati, jan wali qoqasti janirakiw suma achunak achoqkaspati.+ 19 Jan suma achunak achoqer qoqajja,* khuchoqatawa, ninar jaqontatarakiwa.+ 20 Ukhamasti achunakapatwa* uka jaqenakarojj uñtʼapjjäta.+

21 ”Janiw taqe khitinakatï ‘Tatay, Tatay’ sasin sapkitu ukanakajj alajjpachankir Reinorojj* mantapkaniti, jan ukasti taqe khitinakatï alajjpachankir Awkijan munañap lurapki ukanakakiw mantapjjani.+ 22 Uka urunjja waljaniw akham sapjjetani: ‘Tatay, Tatay,+ ¿janit profecianak sutimjjar arsupktjja, janit demonionaksa sutimjjar alissupkaraktjja, janit walja milagronaksa sutimjjar lurapkaraktjja?’+ sasa. 23 Ukampis nayajj jupanakar akham säwa: ‘¡Janipuniw jumanakar uñtʼapksmati! ¡Nayat jitheqtapjjeta, ley pʼakintir jaqenaka!’+ sasa.

24 ”Ukhamasti khititï aka arunakaj istʼasin ukarjam phoqki ukajja, amuyasir jaqer uñtatäniwa, qarqa* patjjar utachasir jaqer uñtatäniwa.+ 25 Kunapachatï jallojj wal purintki, umas wal sartaraki, thayas wali chʼamamp thaytʼaraki ukhajja, uka utajj wali jawqʼsutaw uñjasi. Ukampis qarqa* patjjan utachatätap laykojja janiw allthaptkiti. 26 Ukampirus khititï aka arunakaj istʼki ukat janirak phoqki ukajja, jan amuytʼasir jaqer uñtatäniwa, chʼalla patjjar utachasir jaqer uñtatäniwa.+ 27 Kunapachatï jallojj wal purintki, umas wal sartaraki, thayas wali chʼamamp thaytʼaraki ukhajja, uka utajj wali jawqʼsutaw uñjasi.+ Ukatwa uka utajj tinkjje, qʼalaw allthaptjjaraki”.

28 Jesusajj ukanak parlañ tukuyjjäna ukhajja, jaqenakajj wal musparapjjäna, ukham wali sum yatichatap layku.+ 29 Jupajj janiw jupanakan escribanakapjam yatichkänti, jan ukasti autoridadan jaqjamaw yatichäna.+

8 Qollut saraqanjjäna uka qhepatjja, walja jaqenakaw jupar arkanipjjäna. 2 Ukatsti lepra usuni mä jaqew jupan ukar jutäna, nayraqatapar altʼasisinsti akham sänwa: “Tata, munsta ukhajj qolltʼasitasmawa”*+ sasa. 3 Ukatwa jupajj amparap loqatatas jupar llamktʼäna, akham sasa: “Muntwa, qollatäjjam”*+ sasa. Ukatsti ukaratpachaw lepra usupat qollatäjjäna.*+ 4 Jesusajj akham sarakïnwa: “Janiw khitirus arsütati,+ jan ukasti sacerdoter uñstir saram,+ kunjamtï Moisesajj siskäna ukarjam mä ofrenda loqtarakim,+ ukhamat sacerdotenakan yatipjjañapataki” sasa.

5 Capernaúm markar mantäna ukhajja, ejerciton mä oficialapaw jupan ukar jutasin wal ruwtʼasïna,+ 6 akham sasa: “Tata, servirijajj janiw sartirjamäkiti, utan wal tʼaqesiski, ikiñankaskiwa” sasa. 7 Jesusajj sarakïnwa: “Utamar jutä ukhaw qollarapïma” sasa. 8 Uk satasti akham sasaw ejerciton oficialapajj jupar sarakïna: “Tata, utajar jutañamatakejj janiw kuna suma jaqëktsa. Servirijan qollasiñapatakejj mä aruk arsuñamawa, jupajj waliptjjaniwa. 9 Nayajj jilïrinakajan ordenap istʼaraktwa, nayan pʼeqtʼat soldadonakarus orden churaraktwa. Maynir ‘¡saram!’ sista ukhajja, iyaw sasaw sari. Yaqhar ‘¡jutam!’ sista ukhasti, iyaw sasaw jutaraki. Esclavojar ‘¡uk luram!’ sista ukhas lurarakiwa” sasa. 10 Uka arunak istʼasasti Jesusajj wal musparäna, arkirinakaparojj akham sänwa: “Cheqpachapuniw nayajj sapjjsma, jupjam taqe chuym Diosar confiyir* jaqsti janiw Israel markan jikjjatkti.+ 11 Nayasti sapjjsmawa, waljaniw inti jalsu toqetsa inti jalant toqetsa jutapjjani; jupanakajj alajjpachankir Reinonwa*+ Abrahanampi, Isaacampi, Jacobumpi mesan qontʼasipjjani. 12 Reinon* wawanakapasti, anqa chʼamakar jaqonukutaw uñjasipjjani; ukanwa jachapjjani, laka chʼakhanakapsa tʼurusipjjani”+ sasa. 13 Ukjjarusti Jesusajj akham sasaw ejerciton oficialapar säna: “Utamar sarjjam, kunjamtï chuymaman Diosar confiykta* ukarjam jumatakejj phoqaspan”+ sasa. Uka jaqen serviripajj ukaratpachaw waliptjjäna.+

14 Jesusajj Pedron utapar mantäna ukhajja, Pedron suegraparuw+ ikiñankaskir uñjäna, jupajj calenturampi wali usuntatänwa.+ 15 Amparat jupar llamktʼäna+ ukhajja, calenturajj saraqjjänwa, sartasajj jupatakiw manqʼa wakichañ qalltarakïna. 16 Niya arumäjjäna ukhajja, demonionakan mantata walja jaqenakwa Jesusan ukar apanipjjäna. Jupasti mä arumpikiw uka demonionak alissüna, taqe tʼaqesirinakarus qollarakïnwa. 17 Ukhamat kuntï Isaías profetajj siskäna uka arunakan phoqasiñapataki, jupasti sänwa: “Jupaw usunakas chhaqtayjje, kunatï tʼaqesiykistu ukanaksa apasjjaraki”+ sasa.

18 Jesusajj walja jaqenakar jakʼapan uñjäna ukhajja, qota khurkatar makatapjjam+ sasaw arkirinakapar säna. 19 Ukatjja escribanakat mayniw jupar jakʼachasïna, akham sasa: “Yatichiri, kawkirutï sarkäta ukaruw nayajj arkäma”+ sasa. 20 Jesusajj jupar sarakïnwa: “Qamaqenakajj* putuniwa,* jamachʼinakas tapanirakiwa, ukampis jaqen Yoqapatakejj janiw kawkin iktʼañas utjkiti”+ sasa. 21 Discipulonakat maynejj jupar akham sarakïnwa: “Tata, nayraqatajj tatajar imtʼasiriw sarañ munta”+ sasa. 22 Jesusasti juparojj sarakïnwa: “Jumajj nayar arkaskakita, jiwatanakajj jiwatanakapar imasipjjpan”+ sasa.

23 Ukatjja Jesusampi discipulonakapampejj mä botetwa sarjjapjjäna.+ 24 Ukatsti mä jachʼa thayaw qota taypin sartäna, oladanakas boter chhaqtayirjamaw phoqaranttäna. Ukampis Jesusajj ikiskänwa.+ 25 Jupar jakʼachasisasti, akham sasaw arkirinakapajj sartayapjjäna: “¡Tata, salvapjjeta, jiwarañäniwa!” sasa. 26 Jupasti sarakïnwa: “Diosar jan taqe chuym confiyir* jaqenaka, ¿kunatsa wal sustjasipjjta?”+ sasa. Sartasinjja thayampir qotampiruw toqenoqäna. Ukatsti taqe kunas sumakëjjänwa.+ 27 Discipulonakapasti wal musparapjjäna, akham sapjjarakïnwa: “¿Khitipunirakïpach aka jaqesti? Thayas qotas istʼakirakisä” sasa.

28 Qota khurkatar saräna ukhajja, gadarenonakan lugaraparuw mantäna. Ukanjja demonionakan mantat pä jaqew jupan ukar jutapjjäna, sepulturanak taypitwa jupanakajj mistunisipkäna.+ Jupanakajj wali chʼamani ajjsarkañ jaqenakäpjjänwa. Janirakiw khitis uka jakʼankir thaknam pasañ munkänti. 29 Jupanakajj akham sasaw arnaqasipjjäna: “Diosan Yoqapa,+ ¿kun luriris akar jutta? ¿Janïr tiempökipanti+ nanakar tʼaqesiyir jutta?”+ sasa. 30 Jupanakat jaya cheqanjja, walja khuchinakaw manqʼasipkäna.+ 31 Ukatwa uka demonionakajj akham sasin jupar ruwtʼasipjjäna: “Alissupjjetäta ukhajja, khä khuchinakaruy mantapjjañajatak khitapjjeta”+ sasa. 32 Jupasti jupanakar sarakïnwa: “¡Sarapjjam!” sasa. Ukhamasti uka pä jaqet mistusajja, khuchinakaruw uka demonionakajj mantapjjäna. Khuchinakasti taqpachaniw mä barranco patjjat qotar chhukuntasajj uman jiwarapjjäna. 33 Ukatjja khuchi awatirinakajj jankʼakiw markar tʼijupjjäna, purisajj taqe kunwa yatiyapjjäna, demonion mantat jaqenakatsa yatiyapjjarakïnwa. 34 Ukat markpachaw Jesusar thaqer mistunipjjäna. Jupar uñjasasti uka cheqanakat yaqha lugarar sarjjañapatakiw ruwtʼapjjäna.+

9 Ukhamasti boter sarjjatasaw Jesusajj khurkatar makatäna, markaparuw* purirakïna.+ 2 Ukatjja mä suchu* jaqeruw jupan ukarojj mä camillar apanipjjäna. Uka jaqenakan Diosar confiyatap* uñjasinjja, akham sasaw Jesusajj uka suchu jaqer säna: “Jan llakisimti wawa, juchanakamajj perdonatäjjewa”+ sasa. 3 Yaqhep escribanakajja akham sasaw chuymapan amuyapjjäna: “Aka jaqejj Dios contraw jan wal parli” sasa. 4 Jupanakan amuyunakap yatisajja, Jesusajj akham sänwa: “¿Kunatsa chuymanakaman jan walinak amuyapjjta?+ 5 ¿Kamsañas jukʼamp facilakejja, ‘juchanakamajj perdonatäjjewa’ sañati, jan ukajj ‘sarthapim, sarnaqarakim’ sañacha?+ 6 Jumanakan yatipjjañamataki, jaqen Yoqapajj aka oraqen juchanak perdonañatakejj autoridadaniwa...” sasa. Ukatsti suchu* jaqerojj sarakïnwa: “Sarthapim, camillam aptasisin utamar sarjjam”+ sasa. 7 Sarthapisajja utaparuw uka jaqejj sarjjäna. 8 Ukanak uñjasasti jaqenakajj walpun musparapjjäna,* Diosaruw jachʼañchapjjarakïna, jaqer ukham autoridad churatap layku.

9 Uka cheqat sarkasinjja, Jesusajj Mateo sat mä jaqeruw uñjäna, jupasti impuesto cobrañ utan qontʼatäskänwa, juparojj sarakïnwa: “Nayar arkita” sasa. Jupajj ukaratpachaw sartasin arkjjaruwayäna.+ 10 Uka qhepatsti Jesusajj utan manqʼasiñatak qontʼatäskäna ukhajja, impuesto cobriri walja jaqenakampi jucharar jaqenakampiw purinipjjäna, jupanakasti Jesusampi discipulonakapamp chikaw manqtʼasipjjäna.+ 11 Ukanak uñjasinjja akham sasaw fariseonakajj Jesusan discipulonakapar jisktʼapjjäna: “¿Kunatsa yatichirimajj impuesto cobririnakampi juchararanakampi manqʼe?”+ sasa. 12 Uk istʼasasti Jesusajj akham sänwa: “Jan usuta jaqenakatakejj janiw doctorajj munaskiti, usutäpki ukanakatakikiw munasi.+ 13 Ukhamasti sarapjjam, kuntï Diosajj siskäna uka arunakajj kamsañsa muni uk yatjjatanipjjam, jupasti sänwa: ‘Nayajj jaqenakan khuyapayasirïpjjañap munta, janiw sacrificionakap munkti’+ sasa. Nayajj janiw cheqapar sarnaqer jaqenakar jawsir jutkti, jan ukasti jucharar jaqenakar jawsiriw jutta” sasa.

14 Ukatjja Juanan discipulonakapaw jupan ukar jutapjjäna, juparojj akham sasaw jisktʼapjjäna: “Nanakas fariseonakas ayunapjjapuntwa, ¿kunatsa discipulonakamajj jan ayunapki?”+ sasa. 15 Jesusajj jupanakar sarakïnwa: “Casarasir waynajj+ amigonakapampi chikäski ukhajja, janiw jupanakan llakisipjjañapajj wakiskiti, ¿janicha? Ukampis urunakajj purininiwa, casarasir waynajj uka amigonakapat apaqatäniwa,+ ukhaw niyas jupanakajj ayunapjjani. 16 Janiw khitis mä thantha isirojj mä machaq telamp rimjjatkaspati, ukhamtï luratäspajja, machaq telajj thantha isir waythapisajj jukʼamp chʼiyjaspa.+ 17 Janirakiw khitis lipʼichit lurat thantha wayaqanakarojj machaq vino imkaspati, ukhamtï luratäspajja, uka wayaqanakajj phallaspawa, janiw kunatakis walëjjaspati, vinos wartasirakispawa. Antisas machaq vinojj machaq wayaqanakaruw imasi, ukhamatwa vinos wayaqas jaya tiempo aguanti” sasa.

18 Jupanakar ukham parlaskän ukhaw marka apnaqeri mä jaqejj jupar jakʼachasïna, nayraqatapar altʼasisasti akham sänwa: “Phuchajajj jiwatäjjpachawa; utajar sarañäni, amparamamp loqjjattʼanirapita, jupajj jaktjjaniwa”+ sasa.

19 Uka cheqat sartasinjja, uka jaqemp chikaw Jesusajj saräna, discipulonakapas sarapjjarakïnwa. 20 Ukatsti wila apa usuni mä warmiw Jesusar qhepäjjat jakʼachasïna, patjja isipan flecopatwa llamktʼarakïna.+ Uka warmisti 12 maranakaw uka usump tʼaqesïna.+ 21 Uka warmisti akham sasaw chuymapan säna: “Patjja isipak llamktʼä, walikëjjäwa” sasa. 22 Jesusajj kutikipstasaw uka warmir uñjäna, ukatjja akham sänwa: “Jan ajjsaramti wawa, Diosar confiyatam* laykojj walikëjjtawa”+ sasa. Warmisti ukaratpachaw walikëjjäna.+

23 Marka apnaqer jaqen utapar mantäna ukhajja, flauta tukirinakaw ukankasipkäna, walja jaqenakaw jacharasipkarakïna.+ 24 Jesusasti akham sasaw jupanakar säna: “Anqar mistupjjam, jiskʼa imill wawajj janiw jiwatäkiti, ikiskiwa”+ sasa. Uk istʼasasti jaqenakajj jiskʼachasaw jupat wal larusipjjäna. 25 Jaqenakajj anqar mistjjapjjäna ukhajja, jankʼakiw jiskʼa imill wawan ukar mantäna, amparapat kattʼäna+ ukhasti uka jiskʼa imill wawajj sartjjänwa.+ 26 Uka luratapasti taqe uksa toqenakanwa yatisïna.

27 Jesusajj uka cheqat sarjjaskäna ukhajja, pä juykhu jaqenakaw+ jupar arkapjjäna, akham arnaqasisa: “¡Davidan Yoqapa, nanakat khuyaptʼayasipjjeta!” sasa. 28 Jupajj utar mantjjäna uka qhepatjja, uka juykhu jaqenakaw jupar jakʼachasipjjäna. Jesusasti jupanakar jisktʼarakïnwa: “¿Nayan jumanakar qollañ pueditaj Diosar confiyapjjtati?”*+ sasa. Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Jïs Tata” sasa. 29 Ukatsti akham sasaw nayranakapat llamktʼäna:+ “Kuntï mayipkta ukajj kunjamtï Diosar confiyapktajj* ukhamarjam luraspan” sasa. 30 Nayranakapajj uñj-jjänwa. Ukatsti Jesusajj akham sasaw qhan ewjjtʼäna: “Janiw khitis ak yatiñapäkiti”+ sasa. 31 Jupanakajj utat mistusajja, taqe uksa toqenakanwa jupat yatiyapjjäna.

32 Jupanakajj uka cheqat sarjjapjjäna uka qhepatjja, jaqenakajj mä amut chacharuw jupan ukar irpanipjjäna. Uka jaqesti mä demonion mantatänwa.+ 33 Jesusajj demonior alissüna ukhajja, amut jaqejj parljjänwa.+ Uk uñjasasti jaqenakajj wal musparapjjäna, sapjjarakïnwa: “Janipuniw Israel markan ukhamajj uñjasirïkiti”+ sasa. 34 Fariseonakajj sapjjarakïnwa: “Demonionakar apnaqki ukan yanaptʼapampiw demonionakar alissu”+ sasa.

35 Ukatsti Jesusajj taqe jiskʼa markanakaru jachʼa markanakaruw saräna, sinagoganakan yatichasa, Reinon* suma yatiyäwinakap jaqenakar parlasa, kunayman usutanakar qollasa.+ 36 Jaqenakar uñjasajj walpun sinttʼasïna,+ jupanakajj jan awatirini ovejanakjam qʼala usuchnoqata, ananukuta ukhamäpjjänwa.+ 37 Ukatwa discipulonakaparojj akham säna: “Cosecha apthapiñajj waljawa, ukampis trabajirinakajj jukʼanikiwa.+ 38 Ukhamasti khititï cosecha apthapiyaski ukarojj trabajirinak cosechapar khitaniñapatak mayipjjam”+ sasa.

10 Ukatjja 12 discipulonakaparuw jawsayäna. Jupanakarojj chʼam churäna, ukhamat demonionakar alissupjjañapataki,+ kunayman usutanakar qollapjjañapataki.

2 Tunka payani apostolonakan sutinakapajj akanakawa:+ Simón, jupajj Pedro sutimpi uñtʼatarakïnwa,+ Andrés+ jilapampi; Santiagompi Juan+ jilapampi, uka paninejj Zebedeon yoqanakapänwa; 3 Felipe, Bartolomé,+ Tomás,+ impuesto cobrir Mateo,+ Alfeon yoqapäki uka Santiago, Tadeo, 4 Cananita* Simón, Judas Iscariote, jupaw qhepatjja Jesusar aljantäna.+

5 Jesusajj akham ewjjtʼasaw 12 apostolonakapar khitäna:+ “Janiw yaqha markanakar apir thak sarapjjätati, ni Samarian mä markaparus mantapjjätati,+ 6 jan ukasti Israel markan chhaqat ovejanakar uñtasitäpki ukanakar kutin kutin thaqer sarapjjam.+ 7 Sarkasasti akham sasaw yatiyapjjäta: ‘Alajjpachankir Reinojj* jakʼankjjewa’+ sasa. 8 Ukatsti usutanakar qollapjjam,+ jiwatanakar jaktayapjjam, lepra usuninakar qʼomachapjjam, demonionakar alissupjjam. Gratisakiw katoqapjjtajja, gratisakirak churapjjam. 9 Janiraki wakʼanakamarojj qori, qollqe, cobre apasipjjamti.+ 10 Janiraki viajetakejj manqʼa wayaqsa apasipjjamti, trabajirin manqʼa katoqañapajj wakisiwa.+ Janiraki yaqha issa,* yaqha wiskhunaksa,* ni yaqha thujrsa+ apasipjjamti.

11 ”Jachʼa markar mantasasa jiskʼa markar mantasasa, khititï yatiyäwinak katoqañ mereski ukar thaqtapjjam, utapan quedasipjjam,* uka lugarat sarjjañkama.+ 12 Utar mantasinsti utankirinakar aruntapjjam.* 13 Yatiyäwinak katoqañ mereschi ukhajja, jumanakan sumankañanakamajj jupanakampïpan,+ ukampis yatiyäwinak katoqañ jan mereskchi ukhasti, uka sumankañajj jumanakjjar kuttʼanjjpan. 14 Kawkintejj jan katoqapkätam, janirak arunakamsa istʼañ munapkätam ukhajja, uka utat jan ukajj uka markat mistjjasajj kayunakamat laqʼa polvonak thalarasiwayapjjam.+ 15 Qhanakwa sapjjsma, Juicio Urunjja uka markajj Sodoma, Gomorra+ markanakat sipansa jukʼamp jan walin uñjasini.

16 ”Nayajj ovejanakarjamaw qamaqenak* taypir khitapjjsma. Ukhamasti asirunakjam* chʼikïpjjam, palomanakjam suma chuymanïpjjarakim.+ 17 Jaqenakat wal amuyasipjjam, tribunalanakaruw katuyapjjätam,+ sinagoganakapanwa+ jawqʼjapjjarakïtam.+ 18 Cheqpachansa gobernadoranakana reyinakana+ nayraqataparuw naya laykojj apapjjätam, ukhamatwa jupanakarusa yaqha markankir jaqenakarus nayjjat qhanañchasini.+ 19 Ukampis jupanakar katuyapjjätam ukhajja, kunjamsa parlapjjäta, kunsa parlapjjäta ukanakat jan llakisipjjamti, parlañ horasanjja yanapajj utjaniwa.+ 20 Janiw jumanakakejj parlapkätati, jan ukasti Awkiman espiritupaw jumanakar parlañ yanaptʼapjjätam.+ 21 Jaqenakajj jilapuraw jiwañar purapat apjjaruyasipjjani, awkis ukhamarakiw wawaparojj jiwañar apjjaruyani, wawanakas awkip taykap contraw saytʼapjjani, jupanakarojj jiwañaruw apjjaruyapjjarakini.+ 22 Sutij laykojja taqe jaqenakaw uñisipjjätam,+ ukampis khititejj tukuykam aguantki* ukaw salvatäni.+ 23 Mä markan arknaqapjjätam ukhajja, yaqha markar sarjjapjjam.+ Qhanakwa sapjjsma, janïraw Israelan taqpach markanakapsa muytapkätati, ukhaw jaqen Yoqapajj purinini.

24 ”Mä yateqerejj janiw yatichiripat sipans jukʼampïkiti, janirakiw mä esclavos patronapat sipans jukʼampïkiti.+ 25 Mä yateqeritï yatichiripjamäjjchi, esclavos patronapjamäjjchi+ ukhajja walikiwa. Niyakejjay utanirus Belcebú*+ sapjjchejja, ¿janit utankirinakarojj ukat jukʼamp sutichapkani? 26 Ukhamajj jan jupanakar ajjsarapjjamti. Kunatï jamasan imantatäski ukajj qhanstaniwa, kunatï jan yatiski ukas yatisirakiniwa.+ 27 Kuntï nayajj chʼamakan sapksma ukjja, qhanan yatiyapjjam, kuntï jamasat sapksma uksa, terrazanakat* yatiyapjjarakim.+ 28 Cuerpor jiwayirinakarojj jan ajjsarapjjamti, jupanakajj janiw almar* jiwayapkaspati,+ jan ukasti khititï cuerpompir almampir Gehenan* jiwaykaspa ukar ajjsarapjjam.+ 29 ¿Janit pä gorrión jamachʼinakajj jukʼa valorani mä sencill qollqer* aljaskejja? Ukampis uka jamachʼinakatjja, janiw mayas alajjpachankir Awkiman jan uñjkatajj oraqer purkaniti.+ 30 Pʼeqenakaman utjki uka ñikʼutanakas taqpach jakhutarakiwa. 31 Ukhamasti jan ajjsarapjjamti, jumanakajj walja gorrión jamachʼinakat sipansa jukʼampi valoranïpjjtawa.+

32 ”Maynitï jaqenak nayraqatan nayan discipulojätap arsunejja,+ alajjpachankir Awkij nayraqatan nayan discipulojätap arsurakëjja.+ 33 Ukampis maynitï jaqenak nayraqatan nayar rechazitanejja, alajjpachankir Awkij nayraqatan jupar rechazarakïwa.+ 34 Jumanakajj sumankañsa aka oraqer apankirista ukham jan amuyapjjamti; janiw sumankañ apankti, jan ukasti espada apanta.+ 35 Nayajj jaqenakpur pitthapiriw jutta. Yoqajj awkip contraw saytʼani, phuchasti taykap contraraki, yojjchʼasti suegrap contraw saytʼarakini.+ 36 Cheqansa mä jaqen enemigopajj pachpa utapatwa sartani. 37 Khititejj tataparu jan ukajj mamaparu nayat sipansa jukʼamp munaski ukajja, janiw nayatakjamäkiti; khititejj yoqaparu jan ukajj phuchaparu nayat sipansa jukʼampi munaski ukajja, janirakiw nayatakjamäkiti.+ 38 Khititejj tʼaqesiñ lawap* jan apjjaruski ukat arkarakitu ukajja, janiw nayatakjamäkiti.+ 39 Khititejj vidap salvasiñ munki ukajja aptʼasiniwa; khititejj naya layku vidap aptʼaskani ukajja salvasiniwa.+

40 ”Khititejj jumanakar katoqapktam ukajja, nayaruw katoqetu; khititejj nayar katoqkitu ukasti nayar khitankitu ukaruw katoqaraki.+ 41 Khititejj mä profetaru profetätap layku katoqki ukajja, kuna bendiciontï profetajj katoqki uk katoqani;+ khititejj mä cheqap jaqeru cheqap jaqëtap layku katoqki ukajja, kuna bendiciontï mä cheqap jaqejj katoqki ukwa katoqarakini. 42 Cheqpachapuniw sapjjsma, khititejj aka jiskʼanakat mayniru nayan discipulojätap layku thaya umaksa mä vasor wajjtʼki ukajja, janiw bendicionap aptʼaskaniti”.+

11 Jesusajj 12 discipulonakapar ewjjtʼañ tukuyäna ukhajja, uka jakʼankir markanakaruw sararakïna, ukhamat jaqenakar yatichañataki yatiyañataki.+

2 Juanajj Criston luratanakapatwa carcelan+ istʼäna, ukatwa discipulonakaparojj jupan ukar khitäna,+ 3 akham jisktʼanipjjañapataki: “¿Jumätati jutañapäkäna ukajja, jan ukajj yaqharuch suyapjjañajäspa?”+ sasa. 4 Jesusajj jupanakar sarakïnwa: “Sarapjjam, kuntï uñjapkta, istʼapkta ukanak Juanar yatiyanipjjam:+ 5 juykhunakajj uñjapjjewa,+ cojonakas sarnaqapjjewa, lepra usuninakas+ qʼomachatäpjjewa, oqaranakas istʼapjjewa, jiwatanakas jaktayatäpjjewa, pobrenakarus suma yatiyäwinakajj yatiyasirakiwa.+ 6 Khititejj nayat jan payachaski ukajj kusispan”+ sasa.

7 Juanan discipulonakapajj sarjjapjjäna ukhajja, akham sasaw Jesusajj jaqenakar Juanat parlañ qalltäna: “¿Kun uñjiris jumanakajj wasarar sarapjjta?+ ¿Kunjamsa thayajj mä cañar onoqeyaski uk uñjirit sarapjjta?+ 8 Ukhamajj ¿kun uñjiris sarapjjta? ¿Suma qoña isinakampi* isthapit mä jaqer uñjirit sarapjjta? Cheqansa ukham suma qoña isinakampi isthapit jaqenakajj reyinakan utanakapan jakapjje. 9 Ukhamasti ¿kunarus jumanakajj sarapjjta? ¿Mä profetar uñjiri? Nayajj sapjjsmawa, jupajj mä profetat sipansa jukʼampiwa.+ 10 Jupatjja akham sasaw qellqasïna: ‘Nayaw yatiyirijarojj nayraqatam khitäjja, jupaw nayraqatam sarasajj jumatak thaki wakichani’+ sasa. 11 Qhanakwa sapjjsma, warmit nasir jaqenak taypinjja, janiw khitis Bautisir Juanat sipans jukʼamp jilïrejj utjkiti. Ukampis khititejj alajjpachankir Reinon* jiskʼäki ukajja, jupat sipansa jukʼamp jilïriwa.+ 12 Bautisir Juanan urunakapat jichhakamajja, alajjpachankir Reino* katoqañatakiw jaqenakajj wal chʼamachasipjje, khitinakatejj wal chʼamachasipki ukanakajj katoqapjjewa.+ 13 Kunatï pasañapäki ukanakatjja, Profetanakan Qellqatanakapasa Leyisa* taqpachaw Juanan jutañapkamajj qhanañchapjjäna,+ 14 jumanakajj creyipjjamsa janisa, ‘jutañapäki uka Eliasajj’ jupawa.+ 15 Khititejj jiñchunïki ukajj wali amuyump istʼpan.

16 ”¿Khitinakarus aka tiempon jakiri jaqenakar uñtasiyäjja?+ Jupanakajj akar uñtasitäpjjewa: plazankir qhatun qontʼat wawanakaw anatiri masinakapar arnaqapjje, 17 akham sasa: ‘Nanakajj flauta jumanakatak tuktʼarapipjjsma, jumanakajj janiw thoqopktati. Nanakajj llakkañ cancionanak jumanakatak cantarapipjjsma, jumanakajj janiw llakisiñat chuyms leqʼesipktati’ sasa. 18 Ukhamarakiwa, Juanajj jutkäna ukhajja, janiw manqʼkänsa ni umkänsa. Ukampis jaqenakajj jupat akham sapjjewa: ‘Demonion mantatawa’ sasa. 19 Jaqen Yoqapajj jutki ukhajja, manqʼewa umarakiwa,+ ukampis jaqenakajj jupat akham sapjjewa: ‘Aka jaqejj jiljas manqʼeriwa, vino umiriwa, impuesto cobririnakana ukhamarak jucharar jaqenakan amigopawa’+ sasa. Cheqansa suma luratanakapaw maynin yatiñanïtap uñachtʼayi”.+

20 Ukatsti kawkintï walja milagronak lurkäna uka markanakanjja, janiw jaqenakajj arrepentisipkänti. Ukatwa jupajj uka markanak contrajj toqesiñ qalltäna, akham sasa: 21 “¡Ay Corazín marka! ¡Ay Betsaida marka! ¡Kamachapkakïta! Jumanak taypin luraski uka milagronakatejj Tiro, Sidón markanakan lurasisapäna ukhajja, nayraw jupanakajj llakisiñ isimpi* isintasisa, qhellar qontʼasisin arrepentisipjjaspäna.+ 22 Nayajj jumanakar sapjjsmawa: Juicio Urunjja, Tiro markat sipansa Sidón markat sipansa jukʼamp jan walinwa jumanakajj uñjasipjjäta.+ 23 Jumasti Capernaúm+ marka, ¿alajjpachkamati jachʼañchayasïta? Janiwa, jan ukasti Sepulturar* jaqontataw uñjasïta.+ Juma taypin luraski uka milagronakatejj Sodoma markan lurasisapänjja, jichhürkamas uka markajj utjaskasapänwa. 24 Ukampis nayajj jumar sissmawa: Juicio Urunjja, Sodoma markat sipansa, jukʼamp jan walinwa uñjasïta”.+

25 Ukatjja akham sasaw Jesusajj sarakïna: “Alajjpachankir Awki, jumaw alajjpachansa aka oraqensa Tatitütajja. Jumarakiw akanakjja yatiñan jaqenakatsa wali amuytʼani jaqenakatsa imanttajja. Ukatsti jiskʼa wawanakaruw qhanañchtajja, ukatwa nayajj jaqenak nayraqatan jachʼañchsma.+ 26 Alajjpachankir Awki, ukajj juman munañamarjamaw lurasi” sasa. 27 Ukatsti sarakïnwa: “Awkijaw nayarojj taqe kuns churitu.+ Janiw khitis Yoqarojj sum uñtʼkiti, jan ukasti Awki sapakiw juparojj sum uñtʼi.+ Janirakiw khitis Awkirojj sum uñtʼkiti, jan ukasti Yoqa sapakiw sum uñtʼi. Khitinakarutï Yoqajj Awkit qhanañchañ munki ukanakaw uñtʼapjjaraki.+ 28 Nayan ukar jutapjjam, taqe qarjatanaka, jatjatanaka, nayaw jumanakar samartʼayapjjäma. 29 Nayan yukuj jumanakjjar apapjjam, nayat yateqasipjjarakita. Nayajj llampʼu chuymanïtwa,* humilde chuymanirakïtwa,+ ukatsti jumanakatakejj samarañsa jikjjatapjjätawa. 30 Nayan yukuj apañajj facilakiwa,* qʼepijas phisnakirakiwa”.

12 Mä kutejja Jesusajj discipulonakapamp chikaw sábado urun trigo yapunak taypi saraskäna. Discipulonakapajj manqʼatwa awtjayasipjjäna, ukatwa trigo puyanak* kʼichirasajj manqʼantapjjäna.+ 2 Uk uñjasajja fariseonakajj akham sasaw jupar sapjjäna: “¡Uñtam! Kunatï sábado urun jan lurasiñapäki ukwa discipulonakamajj lurasipki”+ sasa. 3 Jupasti sarakïnwa: “¿Kuntï Davidampi jaqenakapampejj manqʼat awtjatajj lurapkäna uk janit liytʼapkta?+ 4 Jupajj Diosan utaparuw mantäna, jaqenakapamp chikarakiw Diosar loqtat tʼantʼanak manqʼapjjäna.+ Janiw jupas ni mayninakas uk lurapjjañapäkänti, jan ukasti sacerdotenakakiw manqʼapjjañapäna.+ 5 ¿Janirakit Leyinsa liytʼapkta? Sacerdotenakajj templon sábado uru pʼakintasajj janiw juchañchatäpkiti.+ 6 Nayajj sapjjsmawa, khititejj templot sipansa jukʼamp jachʼäki ukaw akankaski.+ 7 Jumanakatï ‘nayajj khuyapayasirïpjjañam munta,+ janiw sacrificionak munkti’+ siski uka arunak sum amuytʼapjjasmänjja, janiw jan juchaninakarojj juchañchapkasamänti. 8 Jaqen Yoqapasti sábado urjjarojj autoridadaniwa”+ sasa.

9 Uka cheqat sarjjasinjja, jupanakan sinagogaparuw mantäna. 10 Ukansti ampar wañaqat mä jaqew ukankaskäna.+ Ukatsti Jesusar juchañchañ munasaw akham sasin jisktʼapjjäna: “¿Sábado urun maynir qollañajj walikïskiti?”+ sasa. 11 Jupasti sarakïnwa: “Jumanakatï mä ovejanïpjjasma, uka ovejajj sábado urun mä pʼiyar jalantaspa ukhajja, ¿janit jumanakat maynejj katthapisin wayskaspa?+ 12 Cheqansa mä jaqejja mä ovejat sipansa jukʼamp munatawa.* Ukhamasti kunatejj walïki uk sábado urun lurañajj walikïskiwa” sasa. 13 Ukatwa usut jaqerojj akham säna: “Amparam loqatatam” sasa. Iyaw sasaw uka jaqejj loqatatäna, amparapasti mayni amparapjam walikëjjarakïnwa. 14 Ukampis fariseonakajj anqar mistusaw jupar jiwayañ amtapjjäna. 15 Uk yatisasti Jesusajj yaqha cheqaruw sarjjäna, waljanirakiw jupar arkapjjäna.+ Taqe usutanakaruw qollarakïna. 16 Ukatsti janipuniw khitirus nayjjat arsupjjätati sasaw jupanakar qhan ewjjäna.+ 17 Ukhamatwa kuntï Isaías profetajj arskäna ukajj phoqasïna, jupajj akham sänwa:

18 “¡Uñtapjjam, jupaw nayan ajllit servirijajja,+ jupasti wali munatawa, nayajj wal jupat kusista!*+ Juparuw espirituj churäjja,+ kunatejj cheqapäki ukwa markanakarojj qhanañcharakini. 19 Janiw chʼajjwkanisa+ ni jachʼatsa arnaqaskaniti, janirakiw khitis jachʼa thakinakan arup istʼkaniti. 20 Taqe kunanakatï jan walïki ukanak askichañkamajja, janiw kuna pʼakit cañsa jukʼamp pʼakjkaniti,+ janirakiw jewqʼeskiri micha pawilsa jiwaykaniti. 21 Cheqansa sutipjjaruw markanakajj suyapjjani”+ sasa.

22 Ukatsti demonion mantat mä jaqeruw irpanipjjäna, jupajj juykhünwa, amut jaqerakïnwa. Jesusajj jupar qolljjäna ukhajja, uka amut jaqejj parljjänwa, uñj-jjarakïnwa. 23 Taqe jaqenakasti uk uñjasajj wal musparapjjäna, sapjjarakïnwa: “¿Janit aka jaqejj Davidan Yoqapäkpacha?” sasa. 24 Uk parlir istʼasajja, fariseonakajj akham sapjjänwa: “Aka jaqejj demonionakan Belcebú* sat apnaqeripan chʼamapampiw demonionakar alissuski”+ sasa. 25 Amuyunakap yatisajja, Jesusajj akham sänwa: “Mä gobiernojj tʼaqjtasin jupanakpura chʼajjwapjje ukhajja, tukusiwa. Mä markasa jan ukajj mä familiasa* tʼaqjtasin jupanakpura chʼajjwapjjani ukhajja, tukusipjjarakiniwa. 26 Ukhamarakiw pasaspa, Supayatejj* Supayar alissuspajja, jupa pachpaw tʼaqjti, ukhamajj ¿kunjamarak gobiernopajj saytʼatäspasti? 27 Ukhamasti nayatejj Belcebú satäki ukan chʼamapampi demonionakar alissta ukhajja, ¿khitin chʼamapampis wawanakamajj* alissupjje? Ukatwa wawanakamajj jumanakar juzgapjjätam. 28 Ukampis nayatejj Diosan espiritupampi demonionakar alissusksta ukhajja, jumanakajj Diosan Reinopampiw* katjayasipjjtajja.+ 29 ¿Kunjamatsa maynejj wali chʼaman jaqen utapar mantasajj utjirinakap lunthatsuspa? ¿Janit nayraqatajj uka jaqer ñachʼantañajj* wakiskaspa? Jïsa, ukhamatakwa maynejj uka jaqen utapat qʼepsuspa. 30 Khititejj jan nayampïki ukajj naya contrawa, khititejj nayamp chika jan apthapki ukajja, willitatiwa.+

31 ”Ukatpï jumanakar sapjjsmajja, kunayman juchanakasa contra jan wal parlañanakasa* jaqenakarojj perdonasikiniwa, ukampis espíritu santo contra jan wal parlañajj janiw perdonatäkaniti.+ 32 May amuytʼañäni, khititejj jaqen Yoqap contra parlki ukajja perdonatakïniwa,+ ukampis khititejj espíritu santo contra parlki ukajja janiw akapachansa* ni jutïrinsa perdonatäkaniti.+

33 ”Jumanakatï suma qoqäpjjstajja,* achunakamajj sumäniwa. Jumanakatejj jan suma qoqäpkstajja, achunakamajj janirakiw sumäkaniti. Mä qoqajj achunakapatwa uñtʼasi.+ 34 Asirun* wawanakapa,+ ¿kunjamarak jumanakasti jan wali jaqëkasin sumanak parlapjjasmasti? Mä jaqejj kunatï chuymapan phoqantatäki ukanak parlaraki.+ 35 Suma jaqejja, kunatï sumäki ukwa chuymapat apsuni, ukampis jan wali jaqejja kunatï jan walïki ukwa chuymapat apsuraki.+ 36 Nayajj sapjjsmawa, jaqenakajj taqe jan wali parlatanakapatwa+ Diosarojj Juicio Urun cuenta churapjjani. 37 Ukhamajj arunakamarjamaw cheqap jaqet uñtʼayasïta, arunakamarjamaw juchañchatas uñjasirakïta” sasa.

38 Ukatsti akham sasaw yaqhep escribanakampi fariseonakampejj jupar sapjjarakïna: “Yatichiri, mä señal jumat uñjañ munapjjta”+ sasa. 39 Uk satasti jupajj sarakïnwa: “Aka tiempon jakir jan wali jaqenaka, Diosar apanukurinaka,* mä señal uñjañ munasipkakiwa. Ukampis janiw kuna señalsa uñjapkaniti, jan ukasti Jonás profetan señalapak uñjapjjani.+ 40 Kunjamtï Jonasajj kimsa urumpi kimsa arumampi mä jachʼa chawllan purakapankkänjja,+ ukhamarakiw jaqen Yoqapajj kimsa urumpi kimsa arumampi oraq manqhankani.+ 41 Nínive markankir jaqenakasti aka tiempon jakir jaqenakamp chikaw Juicio Urun sartanipjjani, jupanakaw aka jaqenakarojj juchañchapjjani. Jupanakasti kuntï Jonasajj yatiykäna uk istʼasajj arrepentisipjjänwa,+ ukampis khititï Jonasat sipansa jukʼamp jilïrïki ukaw akankaski.+ 42 Ukatsti aynach toqenkir* reinaw aka tiempon jakir jaqenakamp chikajj Juicio Urun sartanini, juparakiw aka jaqenakarojj juchañchani. Jupajj Salomonan yatiñap istʼirejj wali jayatpach jutäna,+ ukampis khititï Salomonat sipans jukʼamp jilïrïki ukaw akankaski.+

43 ”Mä demoniojj mä jaqet mistu ukhajja, mä samarañ lugar thaqasaw waña cheqanakan sarnaqe, ukampis janiw kuns jikjjatkiti.+ 44 Ukatjja sarakiwa: ‘Nayajj mistunkta uka utajar kuttʼjjä’ sasa. Utar purisasti, chʼusaki, suma pichthaptʼata, suma kʼachachtʼat uñjaraki. 45 Ukatsti sarasaw paqallq yaqha demonionakar irptasini, jupat sipansa jukʼamp jan walinaka. Mantasasti ukanwa jakapjjaraki, ukhamatwa uka jaqejj nayrat sipans jukʼamp jan walinakan uñjasi.+ Uka pachparakiw aka tiempon jakir jan wali jaqenakampejj pasani”.

46 Jesusajj walja jaqenakar parlaskäna ukhajja, mamapampi jilanakapampiw+ anqan saytʼatäsipkäna, jupampiw parlañ munapjjarakïna.+ 47 Ukatjja mayniw jupar akham säna: “Mamamampi jilanakamampiw anqan sayasipki, jumampiw parlañ munapjje” sasa. 48 Uk satasti juparojj akham sarakïnwa: “¿Khitirak mamajasti, khitinakarak jilanakajasti?” sasa. 49 Ukatjja discipulonakap toqer ampar loqtasajj akham sarakïnwa: “¡Uñjam! ¡Jupanakaw mamajasa jilanakajasa!+ 50 Khititejj alajjpachankir Awkijan munañap lurki ukaw jilajasa, kullakajasa, mamajasa”+ sasa.

13 Ukürusti uka utat mistusajj qota jakʼaruw Jesusajj qontʼasïna. 2 Ukatsti walja jaqenakapuniw jupan ukar purinipjjäna, ukatwa jupajj mä boter sarjjatasajj qontʼasirakïna. Jaqenakajj qota jakʼan sayarasipkäna.+ 3 Jesusasti uñachtʼäwinakampiw jupanakarojj kunayman toqet yatichäna,+ akham sasa: “Mä yapuchir jaqew phawir saräna.+ 4 Phawaskäna ukhajja, yaqhep jathanakajj thakiruw purïna, ukatsti jamachʼinakaw jutasin uka jathanak pallthapipjjäna.+ 5 Yaqhep jathanakajj qalarar cheqanakaruw purirakïna, kawkjantï jukʼa laqʼajj utjki uka cheqanakaru. Ukatjja jukʼa laqʼanïtap laykojj jankʼakiw alsunirakïna.+ 6 Inti jalsunipansti suwarjjänwa, jan sum saphintatap laykusti wañsjjarakïnwa. 7 Yaqhep jathanakasti chʼapinak taypiruw purirakïna, uka chʼapinakaw jiltasin jiwsuyjjapjjäna.+ 8 Yaqhepasti suma laqʼaruw purïna, ukatjja achoqarakïnwa, mä jathasti patakaru, yaqhasti sojjta tunkaru, maynisti kimsa tunkaruraki.+ 9 Khititejj jiñchunïki ukajj wali amuyump istʼpan”+ sasa.

10 Ukatsti discipulonakaw jupar jakʼachasisajj akham sasin jisktʼapjjäna: “¿Kunatsa jupanakar uñachtʼäwinakampi parlta?”+ sasa. 11 Uk satajja jupajj sarakïnwa: “Kunanakatï alajjpachankir Reinot* imantatäki+ ukanakjja, Diosan yanaptʼataw jumanakajj amuyapjjtajja, jupanakajj janiw uka yanaptʼa katoqapkiti, ukatwa jan amuyapkiti. 12 Khitintejj utjki ukarojj jukʼampiw churasini, jilarkiriw jupan utjani. Khitintejj jan utjki ukarojja, jupan utjki ukanakas aparatäniwa.+ 13 Ukatwa jupanakarojj uñachtʼäwinakampi parlta, jupanakajj uñjkasinsa inamayaw uñchʼukisipki, istʼkasinsa inamayaw ischʼukisipki, janiw kuns amuyapkiti.+ 14 Cheqas jupanakaruw Isaiasan profeciapajj phoqasiski, uka profeciajj akham siwa: ‘Istʼkasinsa janiw kunätapsa amuyapkätati, uñjkasinsa janirakiw kuns amuyapkätati.+ 15 Aka jaqenakajja, janiw kunsa chuymanakapar katoqasiñ munapkiti. Istʼapkchisa jan istʼiriw tukupjje, jan uñjañ laykojj nayranakapsa chʼirmthapipjjewa, jan istʼañ laykojj jiñchunakapsa llupantasipjjewa, janiw chuymanakapans amuyapkiti, janirakiw Diosar kuttʼaniñsa ni nayan qollatäñsa munapkiti’+ sasa.

16 ”Ukampis jumanakan nayranakamajj uñjiwa, jiñchunakamas istʼarakiwa, ukhamajj kusisipjjam.+ 17 Qhanakwa sapjjsma, kunanaktï jumanakajj uñjapkta ukanakjja, walja profetanakampi cheqapar sarnaqer jaqenakampiw uñjañ munapjjäna, ukampis janiw uñjapkänti.+ Kuntï jumanakajj istʼapkta ukanak istʼañsa munapjjarakïnwa, ukampis janiw istʼapkänti.

18 ”Phawir jaqet parlki uka uñachtʼäwejj kun sañs muni uk jichhajj istʼapjjam.+ 19 Kunapachatï maynejj Reinon* arunakap istʼasin jan amuytʼki ukhajja, chuymapar purki ukjja Supayaw+ jutasin apasjje, ukasti thakir phawantaskäna uka jathampi sasiwa.+ 20 Qalarar cheqanakar phawantaskäna uka jathajja akamp sasirakiwa: kunapachatï maynejj Diosan arunakap istʼki ukhajja, ukaratpachaw wali kusisit katoqtʼasi.+ 21 Ukampis jan sum saphintatap laykusti mä qhawqha tiempokiw nayrar sarti, ukatjja Diosan arunakap layku tʼaqesiyata jan ukajj arknaqata uñjasisajj jankʼakiw aynachtʼi. 22 Chʼapinak taypir phawantatäkäna uka jathajj akamp sasirakiwa: maynejj Diosan arunakap istʼiwa, ukampis akapachan* jakañaw juparojj llakisiyi,+ qollqen chʼamapampiw engañjayasi, ukanakaw Diosan arunakap qʼal chhaqtayjje, janirakiw kunas achoqkiti.+ 23 Suma laqʼar phawantaskäna uka jathajj akamp sasirakiwa: maynejj Diosan arunakap istʼiwa, kuntï sañ munki uksa amuyiwa, ukatjja sum achoqaraki, mä jathasti patakaru, yaqhasti sojjta tunkaru, maynisti kimsa tunkaruraki”.+

24 Ukatjja yaqha uñachtʼäwitwa jupanakar parlarakïna, akham sasa: “Alajjpachankir Reinojja,* oraqepar suma jathampi phawantir jaqemp sasiwa. 25 Kunapachatï jaqenakajj ikisipkäna ukhajja, yapunin enemigopaw jutasin uka trigo yapurojj jan wali qorampi* phawantäna, ukatsti sarjjarakïnwa. 26 Trigojj alsunisin achunëjjäna ukhajja, jan wali qorajj uñstanirakïnwa. 27 Ukatwa esclavonakapajj jutasin utanirojj akham sapjjäna: ‘Tata, ¿janit oraqemarojj suma jathampi phawantkta? Ukhamajj ¿kunataraki jan wali qoranisti?’ sasa. 28 Jupajj sarakïnwa: ‘Mä enemigow ukham luri’+ sasa. Esclavonakajj sapjjarakïnwa: ‘¿Uka qoranak apsur sarapjjächa?’ sasa. 29 Jupajj sänwa: ‘Jan sarapjjamti, uka qoranak apsusajj kapasakiw trigomppach apsupjjasma. 30 Uka jan wali qoranakajj trigomp chik aliskpan, cosecha apthapiñkama. Yapu apthapiñ tiempojj purinkani ukhajja, yawthapirinakarojj akham säwa: nayraqatjja jan wali qoranak apthapipjjam, phichantañatak marq marqa pichurapjjam. Ukatjja trigo apthapisin imañ utajar imjjapjjarakim’+ sasa”.

31 Yaqha uñachtʼäwitwa jupanakarojj parlarakïna, akham sasa: “Alajjpachankir Reinojj* mä mostaza* jathampi sasiwa, mä jaqew oraqepar uka jatha phawantäna.+ 32 Cheqansa uka jathajj taqe jathanakat sipansa wali jiskʼakiwa, ukampis jilsusajj huertankir taqe chʼojjña alinakat sipansa jukʼamp jachʼaw jilsu, mä qoqar* tukuñkama. Jamachʼinakas ukaruw jutapjje, ramanakapanwa jakasipjjaraki” sasa.

33 Yaqha uñachtʼäwitwa jupanakarojj parlarakïna, akham sasa: “Alajjpachankir Reinojj* levadurampi sasiwa, uka levadurampiw mä warmejj tunka kilo* jakʼur mezclantäna, ukasti taqpach masaruw poqtayarakïna”+ sasa.

34 Taqe ukanakjja, uñachtʼäwinakampiw Jesusajj jaqenakar parläna. Cheqansa jupajj jan uñachtʼäwimpejj janipuniw parlirïkänti.+ 35 Ukhamatwa kuntï profetajj siskäna ukajj phoqasïna, jupasti akham sänwa: “Nayajj uñachtʼäwinakampiw arsü. Qalltatpach* imantatäki ukanaksa qhanañcharakïwa”+ sasa.

36 Jaqenakar khitanukjjasajj utaruw mantjjäna. Ukatjja discipulonakapaw jupan ukar jutasin akham sapjjäna: “Trigo yapunkir jan wali qorat parlki uka uñachtʼäwejj kamsañs muni uk qhanañchtʼapjjeta” sasa. 37 Uk satasti jupajj akham sarakïnwa: “Suma jatha phawirejj jaqen Yoqapawa, 38 trigo yapojj aka mundowa,+ suma jathasti Reinon* wawanakaparakiwa, jan wali qorajj Supayan wawanakapawa,+ 39 phawantir enemigosti Diablorakiwa. Cosecha tiempojj akapachan tukusiñap tiempowa,* yawthapirinakajj angelanakawa. 40 Ukhamajj kunjamtï jan wali qoranakajj apthapisin ninar phichantatäkejja, ukhamarakiw tukusiñap tiempon* pasani.+ 41 Jaqen Yoqapasti angelanakaparuw khitanini, jupanakaw Reinopan* juchar puriyirinakarusa jan walinak luririnakarus apthapipjjani. 42 Ukatjja nina aqkir hornor jaqontatäpjjaniwa.+ Ukanwa jachapjjani, laka chʼakhanakapsa tʼurusipjjani. 43 Khä tiemponjja kunjamtï intejj kʼajkejja,+ ukhamarakiw cheqapar sarnaqer jaqenakajj Awkipan Reinopan* kʼajapjjani. Khititejj jiñchunïki ukajj wali amuyump istʼpan.

44 ”Alajjpachankir Reinojj* oraqer imantat qorimp sasiwa. Mä jaqew uka qori katjäna, ukatsti imantarakïnwa. Uka jaqejj wal kusisi, ukatwa kunanakatï jupan utjkäna ukanak taqpach aljasajj uka oraq alasi.+

45 ”Alajjpachankir Reinosti* suma perlanak thaqeri mä comerciante jaqemp sasirakiwa. 46 Wali valorani mä perla katjasinjja, jankʼakiw kunanakatï jupan utjkäna ukanak taqpach aljir saräna, ukatsti uka perla alasïna.+

47 ”Alajjpachankir Reinosti* qotar jaqontata chawlla katuñ qänampi* sasirakiwa, uka qänajj kunayman chawllanakwa katuraki. 48 Qänajj* phoqäjjäna ukhajja, qota lakaruw qatatsunipjjäna, ukatsti qontʼasisaw suma chawllanak+ canastanakar apthapipjjäna, jan wali chawllanakjja+ willtjjapjjänwa. 49 Akapachan tukusiñap tiempon* ukhamarakïniwa. Angelanakaw jutapjjani, cheqapar sarnaqer jaqenak taypitwa jan wali jaqenakar ajllirapjjani, 50 ukatjja nina aqkir hornoruw jaqontapjjarakini. Ukanwa jachapjjani, laka chʼakhanakapsa tʼurusipjjani”.

51 Ukatjja Jesusajj akham sasaw jisktʼäna: “¿Taqe ukanakajj kamsañs muni uk amuyapjjtati?” sasa. Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Jïsa, amuyapjjtwa” sasa. 52 Jupasti sarakïnwa: “Ukhamächi ukhajja, alajjpachankir Reinot* yatichatäpki taqe uka yatichirinakajja, utani mä jaqemp sasiwa. Jupajj wali valoraninakapatwa machaqanaksa merqʼenaksa apsuni” sasa.

53 Jesusajj uka uñachtʼäwinakat parlañ tukuyjjäna ukhajja, uka cheqat sarjjänwa. 54 Markapar purisasti,+ markan sinagogapan yatichañ qalltäna. Jaqenakasti wal musparapjjäna, sapjjarakïnwa: “¿Kunjamats aka jaqejj wali yatiñanïpacha? ¿Khitis uka milagronak lurañatakejj jupar chʼam churpacha?+ 55 ¿Janit aka jaqejj carpinteron yoqapäki?+ ¿Janit mamapajj María satäki, janirakit jilanakapas Santiago, José, Simón, Judas satäpki?+ 56 ¿Janit kullakanakapas jiwasamp chik jakapki? Ukhamajj ¿kunjamatsa yatiñanïpacha, milagronak lurañatakis chʼamanïpacha?”+ sasa. 57 Ukatwa uka jaqenakajj jupar jan creyiñ munapkänti.*+ Jesusajj jupanakar sänwa: “Mä profetarojj taqe cheqanwa respetapjje, ukampis janiw pachpa markapansa ni utapansa respetapkiti”+ sasa. 58 Diosar jan confiyapjjatap* laykojja, janiw jupajj walja milagronak uka cheqan lurjjänti.

14 Khä tiemponjja Galilea apnaqer Herodesajj* Jesusat parlirwa istʼäna,+ 2 ukatjja akham sasaw servirinakapar säna: “Jupajj Bautisir Juanawa, jiwatanak taypit jaktayanitawa, ukatwa uka milagronak luri”+ sasa. 3 Herodesaw Juanarojj preso katuntäna, cadenampi ñachʼantasajj* carcelaruw llawintayäna. Ukjja Filipo sat jilapan Herodías warmip kawsaw luräna.+ 4 Juanajj akham sasaw Herodesar walja kuti satayna: “Leyirjamajj janiw uka warmimpejj chacha warmjam jakañamajj walïkiti”+ sasa. 5 Jupajj Juanar jiwayañs munkchïnjja, jaqenakaruw ajjsaräna, profetat uñtʼapjjatap layku.+ 6 Ukampis Herodesan cumpleañop+ amtapjjäna ukhajja, Herodías warmin phuchapaw uka horasan invitadonak nayraqatan thoqtʼäna. Uk uñjasasti Herodesajj walpun kusisïna,+ 7 ukatwa jupajj kuntï maykitäta uk churäma sasin uka tawaqor mä juramentompi arsüna. 8 Uk satasti mamapan yatichataw uka tawaqojj akham säna: “Bautisir Juanan pʼeqep mä bandejar churita”+ sasa. 9 Reyisti uk istʼasajj wal llaktʼasïna. Ukampis juramentompi arsutap layku ukhamarak invitadonakapamp jan phenqʼachayasiñ laykojja, mayitaparjam churapjjam sasaw säna. 10 Ukatsti khitasajj Juanan pʼeqepwa carcelan apaqayanïna. 11 Mä bandeja patjjar pʼeqep apanisajja, uka tawaqoruw churapjjäna. Jupasti mamapan ukaruw apjjarakïna. 12 Uka qhepatsti Juanan discipulonakapaw jutasin jiwat cuerpop apasjjapjjäna, imtʼanjjapjjarakïna. Ukatjja Jesusan ukar sarasaw ukanak yatiyapjjäna. 13 Uk istʼasasti Jesusajj mä chʼusa cheqaruw botet sarjjäna, sapakïñ munasaw ukar saräna. Uk yatisasti jaqenakajj kayukiw* markanakat arktapjjäna.+

14 Botet mistusasti walja jaqenakar uñjasajj walpun jupanakat sinttʼasïna,+ usutanakarus qollarakïnwa.+ 15 Wali jaypʼöjjäna ukhajja, discipulonakapaw jupar jakʼachasisin akham sapjjäna: “Janiw kunas aka cheqan utjkiti, wali jaypʼöjjarakiwa. Aka jaqenakar khitanukjjam, ukhamat aka jakʼan utjki uka jiskʼa markanakat manqʼa alasinipjjañapataki”+ sasa. 16 Jesusajj jupanakar sarakïnwa: “Janiw sarapjjañapajj wakiskiti. Jumanak antisas manqʼa churapjjam” sasa. 17 Jupanakajj akham sapjjarakïnwa: “Janiw kunas utjapkituti, phesqa tʼantʼampi pä chawllampikiw utjapjjetu” sasa. 18 Jupasti sarakïnwa: “Akar apanipjjam” sasa. 19 Ukatjja pastor qontʼasipjjam sasaw jaqenakar säna. Phesqa tʼantʼampi pä chawllamp aptasajja, alajjpach uñtasaw mä oración luräna.+ Tʼantʼanak pachjasasti discipulonakaparuw churäna, jupanakajj jaqenakaruw lakirapjjarakïna. 20 Ukhamasti taqeniw sistʼasiñkam manqʼapjjäna. Jiltʼanakjja 12 canastanak phoqa phoq apthapipjjäna.+ 21 Ukanjja mä 5.000 chachanakaw manqʼapjjäna, janiw warminakas wawanakas jakhutäpkänti.+ 22 Ukjjarusti boter sarjjatasin nayrtʼapkam sasaw Jesusajj discipulonakapar jankʼak säna, ukhamat qota khurkatar makatapjjañapataki. Ukañkamasti jupajj jaqenakaruw khitanukuskäna.+

23 Jaqenakar khitanukusasti, sapakiw qollurojj oración lurir makatäna.+ Arumthapjjäna ukhajja, sapakiw ukankaskäna. 24 Ukañkamasti botejj waña oraqet walja patak metronak* jayankjjänwa. Jupanak contraw thayajj wal thaytʼanirakïna, ukatwa oladanakampi chʼam tukusipkäna. 25 Niya qhantatëjjäna* ukhajja, uma patjja jutasaw arkirinakapar qotan jakʼachasïna. 26 Discipulonakasti uma patjjan sarnaqaskir uñjasajj wal sustjasipjjäna, akham sapjjarakïnwa: “¡Jaqjamakiw jutaski!”* sasa. Wali sustjataw wararipjjäna. 27 Jesusasti jankʼakiw jupanakar akham säna: “¿Kunatsa sustjasipjjta? Nayäsktwa, jan ajjsarapjjamti”+ sasa. 28 Uk istʼasajj Pedrojj sarakïnwa: “Tata, jumästa ukhajja, uma patjja jutam sita” sasa. 29 Ukatsti “¡jutam!” sasaw jupajj sarakïna. Ukatwa Pedrojj botet saraqasajj Jesusan ukar uma patjja saräna. 30 Ukampis thayan wal thaytʼanitap uñjasajja wal ajjsarayasïna, ukatwa umar niy chhaqaranttaskäna ukhajj akham sasin artʼasïna: “¡Tata, waystʼasita!” sasa. 31 Jesusasti jankʼakiw ampar loqtasajj waythapïna, ukatsti sarakïnwa: “Diosar jan taqe chuym confiyir* jaqe, ¿kunatsa payachasta?”+ sasa. 32 Boter sarjjatjjapjjäna ukhajja, thayajj tʼakurjjänwa. 33 Botenkasipkäna ukanakajja, akham sasaw jupan nayraqatapan altʼasipjjäna: “Jumajj Diosan Yoqapäskapuntawa” sasa. 34 Qota khurkatar makatasinjja, Genesaret oraqeruw puripjjäna.+

35 Kunapachatï jupätap amuyapjjäna ukhajja, uka lugarankir chachanakajj taqe uka jakʼankir markanakaruw yatiyapjjäna. Jaqenakajj taqe usutanakaruw jupan ukar apanipjjäna. 36 Patjja isiman flecopaksay llamktʼayapjjeta+ sasaw Jesusar wal ruwtʼasipjjäna. Jupar llamktʼirinakajj taqeniw waliptapjjäna.

15 Ukatsti Jerusalén markatwa yaqhep fariseonakampi escribanakampejj Jesusan ukar jutapjjäna,+ akham sasa: 2 “¿Kunatsa discipulonakamajj nayra awkinakasan costumbrenakap maysar apanukupjje? Jupanakajj janiw manqʼañatakejj ampars jareqasipkiti”*+ sasa.

3 Jesusasti jupanakarojj sarakïnwa: “¿Kunatsa jumanakajj costumbrenakam laykojj Diosan mandamientonakap pʼakintapjjta?+ 4 Diosajj akham sänwa: ‘Awkimarus taykamarus respetam’,*+ ‘khititejj awkipata jan ukajj taykapata jan wal parlki* ukajj jiwayatäñapawa’+ sasa. 5 Ukampis jumanakajj akham sapjjtawa: ‘Khititejj awkiparu jan ukajj taykaparu, “kunanakatï jumar yanaptʼañataki utjkitu ukanakajj Diosar katuyatäjjewa”+ siski ukajja, 6 janiw awkipar kunan yanaptʼañapas wakisjjeti’ sasa. Ukham sasaw jumanakajj costumbrenakam laykojj Diosan arunakap maysar apanukupjjtajja.+ 7 Kʼari chuyman* jaqenaka, Isaías profetajj qhanpun jumanakat akham säna:+ 8 ‘Aka markajj lakampikiw jachʼañchapjjetu, ukampis chuymanakapajj nayat wali jayankiwa. 9 Jaqenakan yatichäwinakap arunakajäkaspas ukham yatichapjjatap laykojja, inamayaw adorasipkitu’*+ sasa”. 10 Jaqenakar jawsthapisajj akham sarakïnwa: “Wali amuyump istʼapjjam, kuntï sapksma uks amuytʼapjjarakim:+ 11 kunatï lakat mantki ukajj janiw jaqer qʼañuchkiti, antisas lakat mistki ukaw jaqerojj qʼañuchi”+ sasa.

12 Ukatjja discipulonakaw jupar jakʼachasisajj akham sapjjäna: “¿Amuytati? Kuntï siskta uk istʼasajj fariseonakajj colerasipjjewa”*+ sasa. 13 Jupasti sarakïnwa: “Kawkïr alitejj alajjpachankir Awkijan jan ayrutäki* uka alejj saphitpach jikʼinukutäniwa. 14 Jan yäqapjjamti, jupanakajj juykhu irpirinakäpjjewa. Mä juykhutejj yaqha juykhur irpaspajja, panpachaniw pʼiyar jalantapjjani”+ sasa. 15 Pedrosti sarakïnwa: “Kuna uñachtʼäwtï uka jaqenakar siskta uk qhanañchtʼapjjeta” sasa. 16 Jesusasti sänwa: “¿Janit jumanakas amuyapkarakta?+ 17 Kunatï lakat mantki ukajja, purakar purisaw cuerpot mistjje, ¿janit uk yatipkta? 18 Ukampis lakat mistki ukajj chuymatwa juti, ukaw niyas jaqerojj qʼañuchi.+ 19 Chuymatjja jan wali amuyunakaw juti:+ jiwayasiñanaka, adulterio juchanaka, qʼañu juchanaka,* lunthatasiñanaka, kʼari testimonionaka, contra jan wal parlañanaka.* 20 Ukanakaw niyas jaqerojj qʼañuchi. Jan jareqat* amparamp manqʼañajj janiw jaqerojj qʼañuchkiti” sasa.

21 Uka cheqat sarjjasinsti, Jesusajj Tiro, Sidón toqenakaruw saräna.+ 22 Uksa cheqanakankir mä fenicia* warmiw jupan ukar jutäna, akham arnaqasisa: “Tata, Davidan Yoqapa, nayat khuyaptʼayasita. Demonion mantataw imill wawajajj wal tʼaqesiski”+ sasa. 23 Ukampis jupajj janiw kamskänsa, ukatwa discipulonakapajj jupan ukar jutapjjäna, akham sasa: “Uka warmir khitanukjjam. Arnaqasis jutaskakiwa” sasa. 24 Uk satasti jupajj sarakïnwa: “Khitinakatï Israel markan chhaqat ovejanakar uñtasitäpki ukanakarukiw Diosajj khitanitu”+ sasa. 25 Uka warmejj Jesusan ukar jutasaw nayraqatapan akham sas altʼasïna: “¡Tatay, yanaptʼasikitaya!” sasa. 26 Jupasti sarakïnwa: “Wawanakat tʼantʼa aparasin anu qallunakar churañajj janiw walïkiti” sasa. 27 Warmisti sänwa: “Niyas ukhamaw Tata. Ukampis anu qallunakajj jaqepan mesapat jalaqtir puchunakwa manqʼasipjje”+ sasa. 28 Uk satasti Jesusajj akham sarakïnwa: “Jumajj taqe chuymaw Diosar confiytajja,* ukhamajj kuntï munkta ukajj phoqaspan” sasa. Ukatjja ukaratpachaw phuchapajj waliptjjäna.

29 Uka cheqat sartasinjja, Galilea+ qota jakʼaruw Jesusajj purïna. Ukatsti mä qollur makatasaw qontʼasirakïna. 30 Walja jaqenakaw jupar jakʼachasipjjäna. Jupanakasti cojonaka, amparat usutanaka, juykhunaka, amut jaqenaka, yaqha usutanakampwa jupan nayraqatapar apanipjjäna. Jupasti taqeniruw qollarakïna.+ 31 Amut jaqenakajj parljjapjjänwa, amparat usutanakas qollatäjjapjjänwa, cojonakas sartjjapjjänwa, juykhunakas uñj-jjapjjänwa, ukanak uñjasajj walpun jaqenakajj musparapjjäna, Israelan Diosaparuw jachʼañchapjjarakïna.+

32 Jesusasti discipulonakaparuw jawsäna, akham sarakïnwa: “Aka jaqenakat wal sinteqtʼasta,+ jupanakajj kimsa uruw nayamp chikäjjapjje, janirakiw manqʼatäpkiti. Janiw manqʼat awtjata* khitanukuñ munkti, inas thak sarkasajj desmayjjapjjchispa”+ sasa. 33 Discipulonakasti juparojj akham sapjjarakïnwa: “¿Kawkitsa akhataq jaqenakar manqʼayañatakejj aka chʼusa lugaran tʼantʼa jikipjjäjja?”+ sasa. 34 Jesusasti sarakïnwa: “¿Qhawqha tʼantʼas utjapjjtam?” sasa. Jupanakasti “paqallq tʼantʼampi mä qhawqha jiskʼa chawllanakampikiw utjapjjetu” sasaw sapjjarakïna. 35 Oraqer qontʼasipjjam sasin jaqenakar siskäna uka qhepatjja, 36 uka paqallq tʼantʼampi chawllanakampi aptasajj Diosaruw yuspäräna. Pachjasajja discipulonakaruw churäna, jupanakasti jaqenakaruw lakirapjjarakïna.+ 37 Taqeniw sistʼasiñkam manqʼapjjäna, paqallqo jachʼa canastanakaruw jiltʼanak phoqa phoq apthapipjjarakïna.+ 38 Ukanjja 4.000 chachanakaw manqʼapjjäna, janiw warminakas wawanakas jakhutäpkänti. 39 Ukatjja jaqenakar khitanukjjasajj boter sarjjatasaw Magadán sat lugarar sarjjäna.+

16 Ukanjja fariseonakampi saduceonakampiw Jesusar jakʼachasipjjäna. Jupar yantʼañ laykusti, alajjpachat mä señal uñachtʼayapjjeta sasaw sapjjäna.+ 2 Jupasti sarakïnwa: “Intejj jalantjje ukhajja, jumanakajj akham sapjjtawa: ‘Alajjpachajj wilakiw kʼajtani, ukhamajj janiw jallojj purkaniti’ sasa. 3 Alwasti akham sapjjaraktawa: ‘Alajjpachajj wilakiw kʼajtani, qenayrantatarakiwa, ukhamasti jichhürojj janiw suma urükaniti, jallu urüniwa’ sasa. Alajjpachajj kunjamäskis ukjja, wal jumanakajj uñchʼukipjjtajja, ukampis janiw tiemponakan señalanakapsa amuyapktati. 4 Diosar apanukuri* aka tiempon jakir jan wali jaqenakajja mä señal uñjañ munasipkakiwa. Jupanakajj janiw kuna señalsa uñjapkaniti,+ antisas Jonás profetan señalapak uñjapjjani”+ sasa. Ukanak parlañ tukuyasasti, jupanakar jaytjasaw sarjjäna.

5 Ukatsti discipulonakajj qota khurkataruw makatjjapjjäna, ukampis tʼantʼa apañwa armasipjjatayna.+ 6 Jesusajj jupanakar akham sänwa: “Fariseonakana saduceonakan levadurapat amuyasipjjapunim”+ sasa. 7 Uk satasti akham sasaw jupanakajj amuytʼasipjjäna: “Janirakis kuna tʼantʼs apanktantejjä” sasa. 8 Uk amuyasasti Jesusajj akham sarakïnwa: “Diosar jan taqe chuyma confiyir* jaqenaka, ¿kunatsa janiw tʼantʼanïktanti sasin jumanakkam parlasipkta? 9 ¿Kuntï sañ munapksma uk janit amuyapkta? ¿Kunjamsa nayajj phesqa tʼantʼampikejj 5.000 chachanakar manqʼayta, qhawqha canastanakarus jumanakajj jiltʼanak apthapipjjta uk janit amtasipkta?+ 10 Jan ukajj ¿kunjamsa nayajj paqallqo tʼantʼampikejj 4.000 chachanakar manqʼayta, qhawqha jachʼa canastanakarus jumanakajj jiltʼanak apthapipjjta uk janirakit amtasipkta?+ 11 Janiw nayajj tʼantʼat parlapksmati, ¿janit uk amuyapkta? Antisas fariseonakampin saduceonakampin levadurapat amuyasipjjam sasipksmawa”+ sasa. 12 Ukhakiw jupanakajj amuytatasipjjäna. Jesusajj janiw tʼantʼa lurañ levadurat parlkänti, jan ukasti fariseonakampin saduceonakampin yatichäwinakapat amuyasipjjam sasaw saskäna.

13 Jesusajj Cesarea de Filipo sat markar purjjäna ukhajja, akham sasaw discipulonakapar jisktʼäna: “¿Jaqen Yoqapajj khitiw sapjjes jaqenakajja?”+ sasa. 14 Jupanakasti sapjjänwa: “Bautisir Juanaw+ sasaw yaqhepajj sapjje, yaqhepasti Eliasaw+ sapjjewa, yaqhepanakasti Jeremiasawa jan ukajj yaqha profetawa sasaw sapjjaraki” sasa. 15 Jupajj sarakïnwa: “Jumanakasti ¿khitiw sapjjestasa?” sasa. 16 Uk satasti Simón Pedrojj akham sänwa: “Jumajj Cristötawa,+ jakkir Diosan Yoqapätawa”+ sasa. 17 Jesusasti akham sasaw jupar säna: “Simón, Jonasan yoqapa, jumajj kusisim, janiw mä jaqekejj* uk yatiyktamti, jan ukasti alajjpachankir Awkijaw uk sistamjja.+ 18 Nayajj saraksmawa: jumajj Pedrötawa,+ aka qarqa*+ patjjaruw congregacionaj uttʼayäjja, janirakiw uka congregacionatakejj Sepulturan* punkunakapas chʼamanïkaniti.* 19 Nayaw alajjpachankir Reinon* llavenakap churäma, kuntï aka oraqen chinuntkäta ukajj alajjpachan chinuntatäjjaniwa, kuntï aka oraqen jararkäta ukajj alajjpachan jararatäjjaniwa” sasa. 20 Ukatsti jupan Cristötap jan khitirus arsupjjañapatakejj qhanpun discipulonakar ewjjtʼäna.+

21 Uka tiempot uksarojja, Jerusalén markar sarañajaw wakisi sasaw Jesusajj discipulonakapar qhanañchañ qalltäna. Ancianonakampi,* jilïr sacerdotenakampi, escribanakampiw tʼaqesiyapjjetani ukatjja jiwayapjjetani, ukampis kimsïr urunwa jaktayatäyäjja+ sasaw qhanañcharakïna. 22 Uk istʼasasti Pedrojj yaqha cheqar irpasaw Jesusar akham sasin toqenoqäna: “Tata, juma pachpat sinttʼasim, janipuniw jumajj ukhamar purtʼaskätati”+ sasa. 23 Maysar kutikipstasasti Pedrorojj akham sänwa: “¡Saraqet Supaya!* Nayajj Diosan munañap lurañajawa, jan jarkʼistati. Janiw jumajj kunjamtï Diosajj amuyki ukham amuyktati, jaqenakjamaw amuytajja”+ sasa.

24 Ukatsti akham sasaw Jesusajj discipulonakapar säna: “Maynitejj nayar arkañ munchitojja, jupa pachpat armtʼaspan,* tʼaqesiñ lawap* sapür apjjaruspan ukat arkaskakitpan.+ 25 Vidap salvasiñ munki ukajja, aptʼasiniwa. Naya layku vidap aptʼaskani ukasti salvasiniwa.+ 26 Mä jaqetejj aka mundon taqe kun jikjjatani, ukanak jikjjatañ laykojj vidaps aptʼasini ukhajja, ¿kuna walirakïnisti?+ Jan ukajj ¿kunsa mä jaqejj vidap alasiñatakejj churaspa?+ 27 Jaqen Yoqapajj Awkipan jachʼa munañapampiw angelanakapamp jutani, sapa mayniruw luratanakaparjam kunatï wakiski uk churani.+ 28 Qhanakwa sapjjsma, jaqen Yoqaparu Reinopan* jutir uñjañkamajja, akan saytʼatäsipki ukanakat mä qhawqhanejj janiw jiwapkaniti”+ sasa.

17 Sojjta urunak qhepatjja, Pedrompiru, Santiagompiru, Juan jilapampir irpjjarusaw Jesusajj mä jachʼa qollur makatäna, jupanakakiw uka cheqankapjjäna.+ 2 Ukhamaruw Jesusajj jupanak nayraqatan kʼajkirir tuküna. Ajanupajj intir uñtataw kʼajtäna, patjja isinakapas mä qhanar uñtataw kʼajtarakïna.*+ 3 Ukjjarusti Moisesampi Eliasampiw jupanakar uñstäna, Jesusampiw parlasipkarakïna. 4 Ukatjja Pedrojj akham sasaw Jesusar säna: “Tata, nanakatakejj aka cheqankañajj wali sumapuniwa. Jumatï munasmajja, kimsa carpanak saytʼayirista, mayajj jumataki, mayajj Moisesataki, mayasti Eliasatakiraki” sasa. 5 Ukham parlkipansti mä kʼajkir qenayaw jupanakar imjjatäna. Mä aruw uka qenay taypit istʼasirakïna, akham siri: “Jupajj wali munat Wawajawa, nayajj wal jupat kusista.+ Jupar istʼapjjam”+ sasa. 6 Uk istʼasasti discipulonakajj walpun ajjsarayasipjjäna, qonqortʼasisajj oraqer puriñkamaw altʼasipjjäna. 7 Jesusasti jupanakar jakʼachasisaw llamktʼäna, sarakïnwa: “Sartapjjam. Jan ajjsarayasipjjamti” sasa. 8 Jupanakajj uñtapjjäna ukhajja, janiw khitis utj-jjänti, Jesús saparukiw uñjapjjäna. 9 Qollut saraqkasajj akham sasaw Jesusajj jupanakar ewjjtʼäna: “Kuntï uñjapkta ukjja, janipuniw khitirus yatiyapjjätati, jaqen Yoqapajj jiwatanak taypit jaktayatäkani ukapachkama”+ sasa.

10 Discipulonakasti akham sasaw jupar jisktʼapjjäna: “¿Kunatarak escribanakajj Eliasaw nayraqat jutañapa sasin sapjjesti?”+ sasa. 11 Jupasti sarakïnwa: “Cheqpachansa Eliasajj jutañapawa, taqe kunwa askicharakini.+ 12 Nayajj sapjjsmawa, Eliasajj jutjjewa. Ukhamarus jupanakajj janiw jupätap amuyapkänti, kuntï munapkäna ukwa jupar lurapjjäna.+ Jaqen Yoqaparojj ukhamarakiw tʼaqesiyapjjani”+ sasa. 13 Ukhakiw discipulonakajj Bautisir Juanat parlaskatap amuyapjjäna.

14 Walja jaqenakajj utjkäna ukar sarasipkäna ukhajja,+ mä jaqew jakʼachasisin nayraqatapan qonqortʼasïna, akham sasa: 15 “Tata, wawajat khuyaptʼayasikimaya, tʼuku usuniwa, qʼala usuntatarakiwa. Walja kutiw ninarus umarus liwirantti.+ 16 Discipulonakaman ukaruw irpanta, jupanakajj janiw qollañ puedipkiti” sasa. 17 Uk satasti Jesusajj akham sänwa: “Aka tiempon jakir jan wali jaqenaka, jumanakajj janiw Diosar confiyapktati,*+ ¿kunapachkamas jumanakampïskäjja? ¿Kunapachkamarak aguantapjjäma? Aka cheqar uka yoqall wawa irptanipjjam” sasa. 18 Jesusajj demoniorojj toqenoqasaw uka yoqall wawat alissüna, uka wawasti ukaratpachaw waliptjjäna.+ 19 Uk uñjasasti discipulonakajj jamasatwa Jesusar jakʼachasipjjäna, akham sasaw jisktʼapjjarakïna: “¿Kunatsa nanakajj uka demonior jan alissuñ puedipktjja?” sasa. 20 Jupajj sarakïnwa: “Jumanakajj janiw Diosar taqe chuyma confiyapktati.* Qhanakwa sapjjsma, jumanakatejj mä mostaza* jatha ukchʼaksa Diosar confiyapjjasmajja,* aka qollurojj ‘akawjat khaya cheqar jittam’ sasaw sapjjasma, uka qollusti jittaspawa. Ukatjja janirakiw kunas jumanakatakejj chʼamäkaniti”+ sasa. 21 *⁠——

22 Jesusampi discipulonakapampi Galilean tantachasisipkäna ukhajja, Jesusajj akham sasaw jupanakar säna: “Jaqen Yoqapajj jaqenakan amparapar katuyatäniwa,*+ 23 ukatjja jiwayapjjarakiniwa, ukampis kimsïr urunwa jupajj jaktayatäni”+ sasa. Ukaw discipulonakarojj wal llakisiyäna.

24 Capernaúm markar puripjjäna uka qhepatjja, impuestot pä dracmanak* cobrir jaqenakaw Pedror jakʼachasipjjäna, akham sasa: “¿Yatichirimajj pä dracma qollqe impuestot paguiti?”+ sasa. 25 Jupajj sarakïnwa: “Jïsa, paguiwa” sasa. Ukatsti Pedrojj utaruw mantjjäna, ukhaw Jesusajj Pedron janïr kamskipan akham säna: “Simón, ¿jumajj kamsasmasa? ¿Khitinakarus reyinakajj impuestonak cobrapjje, wawanakaparuti jan ukajj yaqhanakarucha?” sasa. 26 “Yaqhanakaruw cobrapjje” sasaw jupajj säna. Uk satasti Jesusajj sarakïnwa: “Ukhamajj reyin wawanakapajj janiw impuestonak pagapjjañapäkiti. 27 Ukampis jupanakan jan mayjtʼasipjjañapatakejj*+ qotar saram, chawlla katuñ anzuelo umar jaqontäta, ukatjja nayrïr chawlla katusajj lakap ansatatayäta, ukanwa mä qollqe moneda* jikjjatäta, ukwa nayampit jumampit churanjjäta” sasa.

18 Ukapachaw discipulonakajj Jesusar jakʼachasipjjäna, akham sasaw jisktʼapjjarakïna: “¿Khitis alajjpachankir Reinon* jilïrïnejja?”+ sasa. 2 Ukatwa jupajj mä wawar jawsasin jupanak taypir saytʼayäna, 3 akham sasa: “Qhanakwa sapjjsma, jumanakatejj ukhamäsipkakïta,* janirak jiskʼa wawanakjam tukupkäta+ ukhajja, janiw kunjamatsa alajjpachankir Reinorojj* mantapkätati.+ 4 Antisas khititejj aka wawar uñtat humilde chuymanïkani ukaw alajjpachankir Reinon* jilïrïnejja.+ 5 Khititejj aka wawanakat mayniru nayan sutij-jjar katoqki ukajja, nayaruw katoqarakitu. 6 Ukampis jiskʼa wawanakar uñtasitäpki, nayar confiyapkarakitu* ukanakat maynir lanktʼasiykani* uka jaqetakejja, jukʼamp walïspaw asnojj muyuyki uka molino qalampi kunkat chinuntasin chika qotar jaqontatäñapajja.+

7 ”¡Ay kunakïkani aka mundonkir jaqenakatjja, yaqhanakar lanktʼasiyapjjatap layku! Cheqansa lanktʼasiñajj aka mundon utjakipuniniwa, ukampis ¡ay kunakïkani lanktʼasiyir jaqetjja! 8 Amparamatï jan ukajj kayumatï juchar* puriystamjja, khareqasim, jayarurak liwtam.+ Walïspaw chʼulla amparani jan ukajj chʼulla kayuni jakañ katoqañamajja, paypach amparani, paypach kayuni wiñay aqkir ninar jaqontatäñat sipansa.+ 9 Nayramatejj juchar* puriystamjja, apsusim, jayarurak liwtam. Walïspaw chʼulla nayrani jakañ katoqañamajja, paypach nayrani nina aqkir Gehenar* jaqontatäñat sipansa.+ 10 Jumanakajj janipun jiskʼa wawanakar uñtasitäpki ukanakat maynirus jiskʼachapjjamti. Nayajj sapjjsmawa, alajjpachansti jupanakan angelanakapajj alajjpachankir Awkijan ajanup uñjasipkapuniwa.+ 11 *⁠——

12 ”¿Jumanakajj kamsapjjasmasa? Mä jaqetï 100 ovejanïspa, ukat mä ovejapajj chhaqaspa+ ukhajja, ¿janit 99 ovejanak qollunakar jaytawayasajj chhaqat ovejapar thaqer sarkaspa?+ 13 Nayajj cheqpachapuniw sapjjsma, uka chhaqat ovejap katusjjasajj walpun kusisi, jan chhaqapki uka 99 ovejanakat sipansa. 14 Alajjpachankir Awkijatakejj* ukhamarakiwa, jupajj janiw jiskʼa wawanakar uñtasitäpki ukanakat maynin chhaqañapsa munkiti.+

15 ”Ukhamajj jilamatï juma contra juch lurchejja, kunansa jupajj pantjasi uk qhanañchir saram,* panimakiw parlapjjäta.+ Jupatï istʼätamjja, jilamarojj cheqa thakiruw kuttʼayanjjäta.+ 16 Janitejj istʼañ munkani ukhajja, mayniru jan ukajj paninir irpjjarusiwayam, ukhamat paya jan ukajj kimsa testigonakan qhanañchatap* istʼasajj taqe kunas cheqati janicha ukajj yatisiñapataki.+ 17 Jupanakar jan istʼañ munkani ukhajja, congregacionar yatiyam. Janirak congregacionarus istʼañ munkani ukhajja, akapachankir jaqëkaspasa+ jan ukajj impuesto cobrir jaqëkaspas+ ukhamak uñj-jjam.

18 ”Qhanakwa sapjjsma, kunanaktï aka oraqen chinuntapkäta ukanakajj alajjpachan chinuntatäjjaniwa, kunanaktï aka oraqen jararapkäta ukanakajj alajjpachan jararatäjjaniwa. 19 Mayampis qhan sapjjäma, aka oraqentejj jumanak taypit paninejj kunatï wali importantëki uk mayiñatak oración lurapjjani ukhajja, alajjpachankir Awkijajj ukarjamaw jupanakatak lurani.+ 20 Kawkintï paninis jan ukajj kimsanis nayan sutij-jjar tantachasipkejja,+ nayajj uka taypinkaraktwa”.

21 Ukatjja akham sasaw Pedrojj jupar jakʼachasïna: “Tata, jilajatejj naya contrajj juch luraspa ukhajja, ¿qhawqha kutis nayajj jupar perdonäjja? ¿Paqallq kuti?” sasa. 22 Jesusasti sarakïnwa: “Nayajj janiw paqallq kuti sisksmati, jan ukasti 77 kuti sissmawa.+

23 ”Alajjpachankir Reinojj* mä reyimp sasispawa, jupajj esclavonakapatwa manunak apthapiñ munäna. 24 Manunak apthapiñ qalltkäna ukhajja, mayniruw jupan ukar puriyapjjäna, jupajj 10.000 talento qollqenak* manupänwa. 25 Ukampis jupajj janiw kunampis phoqerjamäkänti. Ukatwa jupasa, warmipasa, wawanakapasa, taqe kunatï jupan utjki ukanakas aljatäpan sasin reyejj säna, ukhamat manup phoqañapataki.+ 26 Uk istʼasasti akham sasaw uka esclavojj reyin nayraqatapan qonqortʼasisajj wal ruwtʼasïna: ‘Mä qhawqha tiempo suytʼakitaya, nayajj phoqatpach kuttʼayjjäma’ sasa. 27 Reyisti uka esclavot wal sinteqtʼasïna, ukatwa ukhamak khitjjäna, jupan manup perdonjjarakïnwa.+ 28 Ukampis uka esclavojj mistjjäna ukhajja, mä esclavo masiparuw jikjjatäna, jupasti 100 denario* manupänwa. Ukatjja kunkat katuntasaw niyas jiwayirpach akham säna: ‘¡Manüktas uk taqpach churjjeta!’ sasa. 29 Uk satasti nayraqatapan qonqortʼasisaw uka esclavojj akham sasin ruwtʼasïna: ‘Mä qhawqha tiempo suytʼakitaya, nayajj phoqatpach kuttʼayjjäma’ sasa. 30 Ukampis jupajj janiw jupar istʼañ munkänti, jan ukasti carcelaruw llawintayäna, manup phoqañapkama. 31 Ukanak uñjasasti mayni esclavonakajj wal colerasipjjäna, jupanakajj reyin ukar sarasaw kunatï paskäna ukanak taqpach yatiyapjjäna. 32 Reyisti uka esclavor jawsayasajj akham sänwa: ‘Jan wali esclavo, nayar wal ruwtʼasista ukhajja, nayajj taqpach manum perdonjjayäsmajja. 33 Ukhamajj ¿janit esclavo masimat khuyaptʼayasiñamajj wakiskänjja, kunjamtï nayajj jumar khuyaptʼayksma ukhama?’+ sasa. 34 Ukatsti reyejj walpun jupatak colertʼasïna. Ukatwa carcelan uñjir jaqenakar katuyjjäna, taqpach manup phoqañapkama. 35 Cheqpachansa janitï jumanakajj jilanakamar taqe chuyma perdonapkätajja,+ alajjpachankir Awkijajj ukhamarakiw jumanakar uñjapjjätam”.+

19 Ukanak parlañ tukuyasajja, Jesusajj Galileat sarjjasaw Judean qorpanakapar purïna, Jordán jawir khurkataru.+ 2 Walja jaqenakaw jupar arkapjjäna. Uka cheqanwa usutanakar qollarakïna.

3 Ukatjja yaqhep fariseonakaw Jesusar jakʼachasipjjäna, yantʼañ munasajj akham sasaw jisktʼapjjäna: “¿Mä jaqejj kun utjipans warmipat divorciasispa ukhajj walikïskaspati?”+ sasa. 4 Uk satasti Jesusajj sarakïnwa: “¿Janit liytʼapkta? Khititejj qalltatpach jupanakar lurki ukajja, chacha warmi luräna.+ 5 Jupajj akham sänwa: ‘Ukatwa chachajj awkiparus taykaparus jaytjjani, ukatsti warmipampiw mayachasjjarakini, panipasti mä jañchikëjjapjjaniwa’+ sasa. 6 Ukhamasti janiw paninëjjapjjeti, jan ukasti mä jañchikëjjapjjewa. Ukhamajj kuntï Diosajj mayachki* ukjja, jan khiti jaqes jaljtaypanti”+ sasa. 7 Fariseonakasti Jesusarojj akham sapjjarakïnwa: “Ukhamajj ¿kunatsa Moisesajj warmir khitjjañatakejj divorcio papelaw churasiñapa sasin säna?”+ sasa. 8 Jesusasti sarakïnwa: “Jumanakajj qala chuymanïpjjtawa, ukatwa Moisesajj warmit divorciasiñ toqet ukham arsuwayäna,+ ukampis qalltanjja janiw ukhamäkänti.+ 9 Nayajj sapjjsmawa, khititejj jan qʼañu jucha* utjkipan warmipat divorciaski, ukatsti yaqhampi casaraski ukajja, adulterio juchwa luri”+ sasa.

10 Discipulonakajj akham sapjjarakïnwa: “Mä chachatejj warmipamp ukham jakañapächejja, jukʼamp walïspawa jan casarasiñajja” sasa. 11 Jesusasti uk istʼasajj sarakïnwa: “Janiw taqenis ukarjam phoqañ puedipkiti, jan ukasti mä bendicionar uñtata ukham sarnaqañ katoqerinakakiw soltero sarnaqapjje.+ 12 Cheqans yaqhepajj eunucow* nasipjje, yaqhepasti jaqenakan eunucoptayatäpjjewa. Yaqhepajj alajjpachankir Reino* laykuw eunucöñ amtapjjaraki, khitinakatejj uk phoqañ puedipki ukanakajja, lurasipkakpan”+ sasa.

13 Ukatsti wawanakaruw jupan ukar irpanipjjäna, wawanakar amparapamp loqjjatañapataki,* jupanakatak oración lurañapataki. Ukampis discipulonakajj jupanakar toqenoqapjjänwa.+ 14 Ukatwa Jesusajj jupanakar akham säna: “Uka wawanakajj nayan ukar jutasipkpan, jan jarkʼapjjamti. Khitinakatejj aka wawanakjamäpki ukanakankiw alajjpachankir Reinojja”*+ sasa. 15 Amparampiw uka wawanakar loqjjatäna. Ukatjja uka cheqat sarjjänwa.

16 Maynirakiw jupar jakʼachasisajj akham sasin jisktʼäna: “Yatichiri, ¿wiñay jakañ katoqañatakejj kuna suma luräwinak lurañajas wakisi?”+ sasa. 17 Jupasti sarakïnwa: “¿Kunatsa sumanak toqet nayar jisktʼista? Mayni sapakiw sumajj utji.+ Jumatï wiñay jakañ katoqañ munsta ukhajja, Diosan mandamientonakap phoqañamapuniwa”+ sasa. 18 Uka jaqejj saskakïnwa: “¿Kawkïr mandamientonak phoqañajas wakisi?” sasa. Jesusasti juparojj sarakïnwa: “Jan jaqe masimar jiwayamti,+ jan adulterio jucha luramti,+ jan lunthatasimti,+ jan falso testigot saytʼamti,+ 19 awkimarus taykamarus respetam,*+ jaqe masimarus juma kikparjam munasim”+ sasa. 20 Uka waynajj sarakïnwa: “Nayajj taqe ukanakwa phoqta. Ukhamajj ¿kunamp lurañajas wakisispa?” sasa. 21 Jesusasti juparojj sarakïnwa: “Jumatejj perfectöñ* munsta ukhajja, kunatejj utjktam ukanak aljir saram, pobrenakar churanjjam, ukhamatwa alajjpachan wali valoraninakamajj utjani.+ Ukatjja jutam, nayar arkita”+ sasa. 22 Uk istʼasasti uka waynajj wali llaktʼataw sarjjäna, walja utjirinïtap layku.+ 23 Jesusajj akham sasaw discipulonakapar säna: “Qhanakwa sapjjsma, mä qamir jaqetakejj alajjpachankir Reinor* mantañajj wali chʼamäniwa.+ 24 Mayamp sapjjäma, mä camellotakejj mä aguj nayra pasañajj faciläspawa, ukampis mä qamir jaqetakejj Diosan Reinopar* mantañajj jukʼamp chʼamäniwa”+ sasa.

25 Uk istʼasasti discipulonakajj walpun musparapjjäna, akham sapjjarakïnwa: “Ukhamajj ¿khitikipunis salvatäni?”+ sasa. 26 Jupanakar uñkatasajja akham sasaw Jesusajj säna: “Ukajj janiw kunjamatsa jaqenakatakejj luraskaspati, ukampis Diosatakejj taqe kunas lurasikispawa”+ sasa.

27 Uk satasti Pedrojj akham sasaw sarakïna: “Nanakajj taqe kun jaytasaw jumar arkapjjsma, ukhamajj ¿kunas nanakatakejj utjani?”+ sasa. 28 Jesusasti jupanakar sarakïnwa: “Qhanakwa sapjjsma, taqe kunas machaqat luraskani, jaqen Yoqapas kʼajkir jachʼa tronopan qontʼaskani ukhajja, nayar arkapjjatam laykojj 12 trononakaruw jumanakajj qontʼasipjjäta. Israelankir 12 tribunakaruw juzgapjjarakïta.+ 29 Khititejj nayan sutij layku utanaksa, jilanaksa, kullakanaksa, awksa, tayksa, wawanaksa, oraqenaksa jaytki ukajja, taqe ukanakat sipansa 100 ukhampi katoqani, wiñay jakañsa katoqarakiniwa.+

30 ”Ukampis nayrankirinakatjja waljaniw qhepankapjjani, qhepankirinakatsti waljaniw nayrankapjjarakini.+

20 ”Alajjpachankir Reinojj* utani mä jaqemp sasiwa, jupasti yapu luririnak thaqeriw wali alwat mistüna, uvas yapupan trabajipjjañapataki.+ 2 Jurnälatjja mä denario* pagapjjäma sasin jupanakamp mä amtar purisajja, uvas yapuparuw khitäna. 3 Niya llätunka alwa horasar* wasitat mistusajja, jan trabajoni jaqenakaruw plazankir qhatun sayaraskir uñjäna, 4 jupanakarojj akham sasaw säna: ‘Jumanakajj uvas yapur sarapjjarakim, qhawqhatejj pagasiñapäki uk churapjjäma’ sasa. 5 Ukatwa jupanakajj sarapjjäna. Utan jaqejj wasitat niya chika ururu* ukhamaraki niya kimsa jaypʼu horasar* mistüna, ukatjja uka pachpa lurarakïna. 6 Ukatsti mayampiw niya phesqa jaypʼu horasarojj* misturakïna, ukan sayaraskir yaqha jaqenakar jikjjatasajja akham sänwa: ‘¿Kunatsa jumanakajj alwat jichhakam inak sayarasipkta?’ sasa. 7 Uk satasti jupanakajj sapjjarakïnwa: ‘Janiw khitis contratapkituti’ sasa. ‘Ukhamajj jumanakas uvas yapur sarapjjarakim’ sasaw jupajj säna.

8 ”Niya arumäjjäna ukhajja, uvas yapunejj akham sasaw yapupat encargatäkäna ukarojj säna: ‘Yapu luririnakar jawsanim, pagonakap churjjam,+ qhep purinki ukat qalltasajj nayraqat purinki ukaruw tukuyäta’ sasa. 9 Phesqa jaypʼu horasar purinir jaqenakajj jutapkäna ukhajja, sapa mayniw mä denario* katoqapjjäna. 10 Ukhamasti nayraqat purinir jaqenakajj jutapkäna ukhajja, jilpachwa katoqañäni sasaw amuyapjjäna, ukampis jupanakajj mä denariok* pagopat katoqapjjarakïna. 11 Ukatwa utan jaqetakejj arusiñ qalltapjjäna, 12 akham sasa: ‘Qhepak purinir jaqenakajj mä horakiw trabajipjje, nanakajj alwat jaypʼukamaw chʼam tukupjjta, lupins lupjataw trabajipjjta, ukhampachas jumajj nanakarjamaw jupanakar pagaraktajja’ sasa. 13 Ukampis jupajj akham sasaw maynirojj säna: ‘Amigo, janiw nayajj kuna jan wals lurksmati, mä denario* pagäma sarakis parltanjjä, ¿janit amtaskta?+ 14 Pagom katoqasisin sarjjam. Nayaw qhep purinki ukarojj jumarjam churañ munta. 15 ¿Kunatï nayan utjkitu ukanakamp kun lurañas janit nayar waktʼkitu? Jan ukajj ¿suma* jaqëtaj laykojj envidiasistacha?’*+ sasa. 16 Ukhamarakiw qhepankirinakajj nayrankapjjani, nayrankirinakasti qhepankapjjarakini”.+

17 Jerusalén markar makatasipkäna ukhajja, Jesusajj 12 discipulonakar jaqenak taypit yaqha cheqar irpaqasajj akham sasaw jupanakarojj thak sarkasin säna:+ 18 “Jerusalén markaruw makatasktanjja, jaqen Yoqapajj jilïr sacerdotenakampiru escribanakampir katuyataw uñjasini. Jupanakaw jiwayañatak juchañchapjjani.+ 19 Ukatjja yaqha markankir jaqenakaruw katuyapjjani, jupat sawkasipjjañapataki, jawqʼjapjjañapataki ukhamarak mä lawar chʼakkatas* jiwayapjjañapataki.+ Ukampis kimsïr urunwa jupajj jaktayatäni”+ sasa.

20 Ukatsti Zebedeon warmipaw+ Jesusar jakʼachasïna, pä yoqanakapamp chika, jupar ruwtʼasiñatakiw nayraqatapan altʼasïna.+ 21 Jesusasti sarakïnwa: “¿Kuns munta?” sasa. Uk satasti akham sasaw uka warmejj jupar säna: “Reinoman* apnaqjjäta ukhajja, aka pä yoqajaruy jumamp chik qontʼayarapita, maynirojj kupëjjamaru, maynirojj chʼeqäjjamaruraki”+ sasa. 22 Jesusasti sarakïnwa: “Janiw jumanakajj kuntï mayipkta uk yatipktati. ¿Niya umtʼañampïskta uka copat jumanakajj umtʼapjjasmati?”+ sasa. “Jïsa, umtʼapjjeristwa” sasaw jupanakajj sapjjäna. 23 Jupasti saskakïnwa: “Cheqansa jumanakajj uka copajat umtʼapjjätawa.+ Ukampis khitis nayamp chikajj kupëjjajaru jan ukajj chʼeqäjjajaru qontʼasini uk sañajj janiw nayar waktʼkituti. Jan ukasti Awkijaw khitinakas uka lugaranakan qontʼasipjjani ukanakarojj ajllini”+ sasa.

24 Ukanak istʼasasti mayninakajj tunkanpachaw uka pä jila sullkatakejj wal colerasipjjäna.+ 25 Ukatwa Jesusajj taqe jupanakar jawsasin akham säna: “Jumanakajj yatipjjtawa, marka apnaqerinakajj munañaparuw jaqenakar apnaqapjje, jachʼa jilïrinakas ukhamarakiw jupanakjjarojj wali munañanïpjje.+ 26 Ukampis jumanak taypin janiw ukhamäñapäkiti.+ Antisas khititejj jumanak taypin jilïrïñ munki ukajja, mayninakar servirïñapawa.+ 27 Khititejj jumanak taypin nayrankañ munki ukajja, mayninakarojj mä esclavjam serviñapawa.+ 28 Jaqen Yoqapas uka pachpa luraraki, jupajj janiw serviyasir jutkiti, jan ukasti yaqhanakar serviriw juti,+ vidap churañatakiw jutaraki, ukhamat waljanir juchat kutsuyañataki”.*+

29 Jupanakajj Jericó markat mistusipkäna ukhajja, walja jaqenakaw jupar arkapjjäna. 30 Ukatsti pä juykhunakaw thaki jakʼan qontʼatäsipkäna, Jesusan uka cheq saraskatap istʼasajj akham sasaw jachʼat artʼapjjäna: “¡Tata, Davidan Yoqapa, nanakat khuyaptʼayasipjjeta!”+ sasa. 31 Uk istʼasasti jaqenakajj amuktʼapjjañapatakiw toqepjjäna. Ukampis jupanakajj jukʼamp jachʼatwa artʼapjjäna, akham sasa: “¡Tata, Davidan Yoqapa! ¡Nanakat khuyaptʼayasipjjakitaya!” sasa. 32 Ukatwa Jesusajj ukjar saytʼasin jupanakar jawsasajj akham sasin jisktʼäna: “¿Kunsa nayajj jumanakatak lurirista?” sasa. 33 Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Tata, uñjañwa munapjjta” sasa. 34 Jesusasti jupanakat wal sinteqtʼasïna, ukatwa nayranakapat llamktʼäna.+ Jupanakajj ukaratpachaw uñj-jjapjjäna. Ukatsti juparuw arkapjjarakïna.

21 Jerusalén markar jakʼachasisinjja, Olivos qollun utjki uka Betfagué sat jiskʼa markaruw puripjjäna. Jesusasti pä discipulonakaruw khitäna,+ 2 akham sasa: “Khayan uñstaski uka jiskʼa markar sarapjjam. Puripjjäta ukhajja, mä qachu asnow chintʼat ukankaskani, mä asno qallump chika. Jararasin paypach nayatak jiktanipjjam. 3 Maynitï kuns sapjjätam ukhajja, ‘Tatitutakiw jikhasipkta’ sasaw sapjjäta, ukaratpachaw jupajj jikhayanipjjätam” sasa.

4 Cheqpachansa kuntï profetajj siskäna ukan phoqasiñapatakiw ukajj pasaskäna, jupasti sänwa: 5 “Sionan phuchapar akham sapjjam: ‘Reyimajj juman ukaruw jutaski,+ jupajj llampʼu chuymaniwa,*+ mä asnor qonjjatataw jutaski. Jïsa, khumuñ uywan asno qallupar qonjjatataw jutaski’+ sasa”.

6 Ukhamasti discipulonakajj sarasaw kunjamtï Jesusajj siskäna ukarjam lurapjjäna.+ 7 Qachu asnompir qallupampir jiktanisajja, patjja isinakapampiw uka uywanakjjar jaqjjatapjjäna, Jesusasti asno qalljjaruw qontʼasirakïna.+ 8 Jaqenakatsti waljaniw patjja isinakap thakir jantʼaktʼapjjäna,+ yaqhepajj qoqanakan* ramanakap apaqasarakiw thakir jantʼaktʼapjjäna. 9 Jupa nayra sarir jaqenakasa qhepap saririnakasa akham sasaw arnaqasipjjäna: “¡Ruwtʼasipjjsmawa, Davidan Yoqapar salvam!+ ¡Jehová* Diosan sutipjjar jutki ukajj bendisitäpan!+ ¡Alajjpachankir Dios, ruwtʼasipjjsmawa, jupar salvam!”+ sasa.

10 Kunapachatï Jerusalenar mantkäna ukhajja, markpachaw wal chʼajjwtapjjäna, sapjjarakïnwa: “¿Khitirak jupasti?” sasa. 11 Jupamp chikäpkäna uka jaqenakajj sapjjänwa: “¡Jupajj profetawa, Jesús satawa,+ Galileankir Nazaret markatawa!” sasa.

12 Templor mantasasti, uka manqhan aljiri alasiri jaqenakaruw Jesusajj anqar alisnuküna. Qollqe turkirinakan mesanakapsa paloma aljirinakan banconakapsa qʼal jaqorpayäna.+ 13 Ukatsti akham sasaw jupanakar säna: “Qellqatawa: ‘Utajajj oración lurañ uta satäniwa’+ sasa. Ukampis jumanakajj lunthatanakan utaparuw tukuyapjjtajja”+ sasa. 14 Templonkaskäna ukhajja, juykhunakampi cojonakampiw jupar jakʼachasipjjäna, jupanakarojj qollarakïnwa.

15 Wawanakas akham sasaw templon jachʼat arnaqasipjjäna: “¡Ruwtʼasipjjsmawa, Davidan Yoqapar salvam!”+ sasa, ukanak uñjasasa Jesusan musparkañ luratanakap uñjasasa walpun jilïr sacerdotenakas escribanakas colerasipjjäna.+ 16 Sapjjarakïnwa: “¿Kuntï sapki ukanak istʼtati?” sasa. Uk satasti Jesusajj sarakïnwa: “Jïsa, istʼtwa. ‘Jiskʼa wawanakana ukhamarak ñuñuskir wawanakan lakapatwa jachʼañchir arunak mistuytajja’ siski uka arunak ¿janit mä kutis liytʼapkta?”+ sasa. 17 Jerusalenat sarjjasasti, Jesusajj Betaniaruw sarjjäna, ukanwa uka arumajj quedasïna.+

18 Jerusalén markar wali alwat kuttʼaskäna ukhajja, manqʼat awtjayasïna.+ 19 Thaki jakʼan mä higos qoqa* uñjasasti, uka qoqaruw jakʼachasïna. Ukansti janiw ni mä achuksa katkänti, laphinakakiw utjäna,+ ukatwa jupajj akham säna: “Jichhat uksarojj janipuniw mayampis achoqjjätati”+ sasa. Ukaratpachaw uka higos qoqajj wañsjjäna. 20 Uk uñjasasti discipulonakajj wal musparapjjäna, sapjjarakïnwa: “¿Kunjamarak uka higos qoqasti* mäki wañsjjesti?”+ sasa. 21 Jesusasti jupanakar sarakïnwa: “Qhanakwa sapjjsma, jumanakatejj Diosar confiyapjjasma* janirak payachasipkasma ukhajja, janiw kuntï nayajj higos qoqampi* lurkta ukaki lurapkasmati, jan ukasti aka qollurutejj ‘sartam, lamar qotar jaqoranttam’ sapjjasma ukhajja, uka qollojj jaqoranttaniwa.+ 22 Jumanakatejj taqe kuns Diosar confiyasin* oracionan mayisipjjäta ukhajja, katoqapjjätawa”+ sasa.

23 Templor mantasin yatichaskäna ukhajja, jilïr sacerdotenakampi markankir ancianonakampiw jupar jakʼachasipjjäna, akham sasa: “¿Kuna autoridadampis jumajj ukanak lurta? ¿Khitis jumarojj ukanak luram sistam?”+ sasa. 24 Uk satasti Jesusajj akham sasaw jupanakar säna: “Nayajj may jisktʼapjjarakïma. Jumanakatejj uka jisktʼar qhanañchapjjetätajja, nayajj kuna autoridadampis ukanak lurta uksti sapjjarakïmawa. 25 ¿Khitis Juanarojj bautisañapatak khitanïnjja, alajjpachankir Diosati jan ukajj jaqenakacha?” sasa. Uk satasti akham sasaw jupanakkam amuykipapjjäna: “‘Diosaw khitani’ sañäni ukhajja, ‘kunatsa jupar jan creyipkta’+ sasaw sistani. 26 Ukampis ‘jaqenakaw khitani’ sañäni ukhajja, jaqenakar ajjsarañjamawa, jupanakajj mä profetarjamaw Juanar uñjapjje” sasa. 27 Ukatwa Jesusar akham sapjjäna: “Janiw yatipkti” sasa. Jupasti sarakïnwa: “Ukhamajj janirakiw nayajj kuna autoridadampis ukanak lurta uk sapkämati.

28 ”¿Jumanakajj kamsapjjasmasa? Pä yoqani mä jaqew utjäna. Jilïr yoqapan ukar sarasajj akham sasaw säna: ‘Wawa, jichhürojj uvas yapuruy trabajir saram’ sasa. 29 Uk satasti jupajj ‘janiw sarkiristti’ sasaw tatapar säna, ukampis qhepat wal amtasïna, ukatwa saräna. 30 Sullka yoqapar jakʼachasisajja, uka pachpa sarakïna. Jupajj ‘saräwa’ sasaw tatapar säna, ukampis janiw sarkänti. 31 Ukhamajj ¿kawkïris awkipan munañap luränjja?” sasa. Jupanakasti sapjjänwa: “Jilïriw luräna” sasa. Jesusasti sarakïnwa: “Qhanakwa sapjjsma, impuesto cobririnakasa prostituta warminakasa jumanakat sipans nayraw Diosan Reinopar* mantapjjani. 32 Juanajj cheqap thakjjat yatichasaw jumanakan ukar jutäna, ukampis jumanakajj janiw jupar creyipktati. Antisas impuesto cobririnaka, prostituta warminakaw jupar creyipjjäna.+ Jumanakajj uk uñjkasinsa janiw arrepentisipktati, janirakiw jupar creyipktati.

33 ”Jichhajj yaqha uñachtʼäwi istʼapjjarakim. Oraqeni mä jaqew utjäna. Oraqepar uvasanak ayruntasaw*+ uyuchrantäna, uvas chʼirwañatakiw mä cheq wakicharakïna, mä torrempi saytʼayäna.+ Ukatjja yapuchirinakar alquiljasaw jaya markar viajïna.+ 34 Achunak apthapiñ tiempojj purinjjäna ukhajja, esclavonakaparuw oraqeni jaqejj yapuchirinakan ukar khitäna, achunakap apthapinipjjañapataki. 35 Ukampis yapuchirinakajj esclavonakaruw katuntapjjäna. Maynirojj wal nuwjapjjäna, maynirusti jiwayapjjänwa, maynirojj qalanakampirakiw jaqjapjjäna.+ 36 Ukatjja wasitat oraqen jaqejj yaqha esclavonak khitäna, nayrïrinakat sipans jukʼamp waljani. Ukampis yapuchirinakajj uka pachpa jupanakar lurapjjarakïna.+ 37 Ukatjja oraqen jaqejj yoqaparuw khitäna, ‘yoqajarojj respetapjjaniwa’ sasa. 38 Yoqapar uñjasasti, akham sasaw yapuchirinakajj parlakipapjjäna: ‘Jupajj herencia katoqeriwa.+ ¡Jutapjjam, jiwayañäni, ukhamat herenciap katuntasiñäni!’ sasa. 39 Jupar katuntasasti uvas yaput wayunukusaw jiwayapjjäna.+ 40 Ukhamasti uvas yapunejj kuttʼanjjani ukhajja, ¿uka yapuchirinakarojj kamachanisa?” sasa. 41 Istʼasipkäna ukanakajj sapjjarakïnwa: “Jan wali jaqenakäpjjatap laykojja, qʼal jupanakar jiwarayani. Uvas yapupjja yaqha yapuchirinakaruw alquiljani, uka yapuchirinakasti tiempoparuw achunak jupar churapjjani” sasa.

42 Jesusajj jupanakar akham sänwa: “¿Janit mä kutis liytʼapkta? Qellqatanakanjja akham siwa: ‘Uta luririnakan rechazat qalajja, esquin jachʼa qalaruw tuku.+ Ukajj Jehová* Diosatwa juti, jiwasatakejj wali musparkañarakiwa’+ sasa. 43 Ukatpï nayajj jumanakar sapjjsmajja, Diosan Reinopajj* jumanakat apaqatäniwa, achunak achoqer mä markar churatäniwa. 44 Khititejj uka qaljjar liwjjatkani ukajja, qʼala tʼunjatäniwa.+ Khititejj uka qalampi jaljjatat uñjaskani ukajja, qʼala chʼajj-jjatäniwa”+ sasa.

45 Uka uñachtʼäwinak istʼasasti, jilïr sacerdotenakasa fariseonakas jupanakat parlaskatapwa amuyasipjjäna.+ 46 Jupar katuntañs munapkchïnjja, jaqenakaruw ajjsarapjjäna, mä profetarjam uñjapjjatap layku.+

22 Jesusasti mayampiw jupanakar uñachtʼäwinakamp parläna akham sasa: 2 “Alajjpachankir Reinojj* mä reyimp sasispawa, jupasti yoqapar casarañatakiw mä jachʼa manqʼäwi+ wakichäna. 3 Ukatjja khitinakatï uka jachʼa manqʼäwir invitatäpki ukanakar jawsanipjjam sasaw esclavonakapar khitäna. Ukampis invitatanakajj janiw jutañ munapkänti.+ 4 Ukatwa reyejj yaqha esclavonakar wasitat khitäna, akham sasa: ‘Invitatanakar akham sanipjjam: “Manqʼajj wakichatäjjewa, toronakajasa likʼi uywanakajas kharsutäjjewa. Taqe kunas wakichatäjjewa. Casarasïwir jutapjjamaya” sasa’. 5 Ukampis jupanakajj jan yäqasiriw tukupjjäna, maynejj yapuparuw sarjjäna, maynejj negocionakaparuw sarjjarakïna,+ 6 mayninakasti uka esclavonakar katuntasaw nuwjapjjäna, jiwayapjjarakïna.

7 ”Reyisti walpun colertʼasïna, ejercitonakapar khitasaw uka jiwayirinakarojj jiwarayäna, markapsa phichantarakïnwa.+ 8 Esclavonakaparojj sarakïnwa: ‘Casarasïwitakejj taqe kunas wakichatäjjewa, ukampis invitatäpkän uka jaqenakajj janiw ukankañatakejj walïpkiti.+ 9 Ukhamajja markat mistki uka thakinakar sarapjjam, taqe khitinakampitï jikisipkäta ukanakar invitanipjjam, ukhamat casarasïwir jutapjjañapataki’+ sasa. 10 Ukatwa esclavonakapajj thakinakar mistupjjäna, qhawqha jaqenakampitï jikisipkäna ukanakaruw tantachthapipjjäna, jan wali jaqenakaru suma jaqenakaru. Casarasiñ utanjja, invitadonakajj wali phoqapuniw manqʼañatak qonurapjjäna.

11 ”Reyejj uka invitatanakar uñjir mantäna ukhajja, mä jaqeruw uñjäna, uka jaqejj janiw casarasïwir mantañ isimpi isthapitäkänti. 12 Ukatwa akham säna: ‘Amigo, ¿kunjamarak akar mantantasti? Janirakis casarasïwir mantañatak isimpi isthapitäktatejjä’ sasa. Uka jaqesti janiw kamskänsa, amukïnwa. 13 Reyisti servirinakapar akham sänwa: ‘Amparampit kayumpit ñachʼantapjjam,* ukatsti anqa chʼamakar jaqonukunipjjam. Ukanwa jachani, laka chʼakhanakapsa tʼurusini’ sasa.

14 ”Cheqansa waljaniw invitatäpjje, ukampis ajllitanakajj jukʼanikïpjjarakiwa”.

15 Fariseonakajj sarjjasaw Jesusarojj arunakapan pantjasiyañatak jupanakkam amtapjjäna.+ 16 Ukatsti jupanakajj discipulonakaparuw jupan ukar khitapjjäna, Herodesan partidopankirinakamp chika,+ akham sapjjañapataki: “Yatichiri, nanakajj yatipjjtwa, jumajj taqe kuns cheqaparupuniw parltajja, Diosan thakipatsa cheqaparuw yatichtajja, janirakiw jaqenakan suma uñjatäñsa thaqktati, ni jaqen uñnaqapaksa uñkatktati. 17 Ukhamajj sapjjetaya: ¿Cesarar* impuesto pagañajj walikïskiti janicha? ¿Jumajj kamstasa?” sasa. 18 Jesusajja jan wali amtanakap yatisajj jupanakar akham sänwa: “Kʼari chuyman* jaqenaka, ¿kunats jumanakajj nayar yantʼir jutapjjesta? 19 Impuesto pagañ qollqe uñachtʼayapjjeta” sasa. Jupanakasti, mä denario* churapjjäna. 20 Ukatsti jupajj sarakïnwa: “¿Khitin ajanupas akanki, khitin sutipas akanki?” sasa. 21 “Cesarankiwa” sasaw jupanakajj sapjjäna. Ukjjarusti jupajj sarakïnwa: “Ukhamajj Cesarankkis ukjja, Cesarar churapjjam, Diosankkis ukjja, Diosar churapjjarakim”+ sasa. 22 Uk istʼasasti jupanakajj wal musparapjjäna, jupar jaytasajj sarjjapjjarakïnwa.

23 Uka pachpa ururakiw jiwatat jaktañajj janiw utjkiti sapki uka saduceonakajj jupar jakʼachasipjjäna.+ Jupanakajj akham sasaw jisktʼapjjäna:+ 24 “Yatichiri, Moisesajj akham sänwa: ‘Mä chachatejj jan wawani jiwani ukhajja, jilapaw jupan warmipampejj casarasiñapa, juparakiw jilapatakejj wawa utjayañapa’+ sasa. 25 Mä kutejja, paqallqo jila sullkaw nanak taypin utjäna. Nayrïrejja casarasisajj jan wawaniw jiwjjäna, ukatwa warmipjja jilapatak jaytjjäna. 26 Payïr jilapampis kimsïr jilapampis uka pachparakiw pasäna, paqallqöki ukampis ukhamarakiw pasäna. 27 Uka qhepatsti warmis jiwjjarakïnwa. 28 Ukhamasti niyakejjay paqallqonimppach casaraschïnjja, jiwatanakajj jaktanipkani ukhajj ¿kawkïrin warmipänisa?” sasa.

29 Uk istʼasasti Jesusajj akham sasaw jupanakar säna: “Jumanakajj pantjatäpjjtawa, janirakiw Qellqatanaksa ni Diosan chʼamapsa uñtʼapktati.+ 30 Jiwatanakajj jaktanipkani ukhajja, janiw chachanakajj casarasipkaniti ni warminakas casarasiñatak churatäpkaniti, jan ukasti alajjpachankir angelanakjamäpjjaniwa.+ 31 Jumanakajj ¿janit jiwatanakan jaktaniñapjjat liytʼapkta? ¿Janit kuntï Diosajj jumanakar sapktam uk liytʼapkta? Diosajj akham sänwa: 32 ‘Nayajj Abrahanana, Isaacana ukhamarak Jacobun Diosapätwa’+ sasa. Cheqas jupajj janiw jiwatanakan Diosapäkiti, jan ukasti jakirinakan Diosapawa”+ sasa. 33 Ukanak istʼasasti walpun jaqenakajj yatichäwinakapat musparapjjäna.+

34 Fariseonakajj kunjamsa Jesusajj saduceonakar amuktʼayäna uk yatisajja, tantachtʼasisaw jupan ukar mayachtʼat jutapjjäna. 35 Jupar yantʼañatakejja, Ley sum uñtʼir mä fariseojj akham sasaw jisktʼäna: 36 “Yatichiri, ¿Leyin utjki uka mandamientonakat kawkïris jukʼamp jachʼajja?”+ sasa. 37 Jupasti sarakïnwa: “‘Jehová* Diosamarojj taqe chuymamampi, taqe almamampi,* taqe amuyumampi munasiñamawa’.+ 38 Ukaw taqet sipans nayrïr jachʼa mandamientojja. 39 Payïristi ukar uñtatarakiwa: ‘Jaqe masimarojj juma kikparjam munasiñamawa’.+ 40 Taqpach Leyisa Profetanakan Qellqatanakapasa* uka pä mandamientonakatwa juti”+ sasa.

41 Fariseonakajj ukan tantachatäsipkäna ukhajja, Jesusajj akham sasaw jupanakar jisktʼäna:+ 42 “¿Jumanakajj Cristot kamsapjjtasa? ¿Jupajj khitin yoqapasa?” sasa. Jupanakasti “Davidan yoqapawa”+ sasaw sapjjäna. 43 Jesusasti jupanakarojj jisktʼarakïnwa: “Ukhamajj ¿kunatsa Davidajj espíritu santon amuytʼayatäsajj+ Tatitu sasin jupar säna? Jupasti akham sänwa: 44 ‘Jehová* Diosajj akham sasaw Tatitujar säna: “Kupëjjajar qontʼasim, enemigonakamaru kayunakamampi takjjataykäma ukapachkama”*+ sasa’. 45 Niyakejjay Davidajj jupar Tatitu sischejja, ¿kunjamarak yoqapänisti?”+ sasa. 46 Ukanak istʼasasti uka jaqenakat janiw khitis kamsirjamäjjänti. Ukürut uksarojj janirakiw khitis jupar jukʼamp jisktʼañatakejj jakʼachasjjänti.

23 Ukatsti Jesusajj akham sasaw jaqenakarus discipulonakaparus säna: 2 “Escribanakampi fariseonakampejj Moisés lantiw qontʼasipjje. 3 Ukhamajj taqe kuntï jupanakajj sapktam ukanak lurapjjam, phoqapjjarakim, ukampis jumanakajj kuntï jupanakajj lurapki uk jan lurapjjamti. Jupanakajj aru mayakiw parlapjje, janiw arsutaparjamajj lurapkiti.+ 4 Jathi qʼepinak wakichasaw jaqenakan kallachipjjar apjjatapjje,+ ukampis jupanakajj janiw ni mä lukʼanampis uka qʼepinak onjjtayañ munapkiti.+ 5 Jupanakajj jaqenakamp uñjayasiñatakikiw taqe kunsa lurapjje,+ ukatwa jan walinakat jarkʼaqasiñataki uchasipki uka jiskʼa cajitanaksa* jachʼaptayapjje,+ isinakaparojj jachʼa fleconakampiw uchapjjaraki.+ 6 Cenanakanjja suma lugarankañpun munapjje, sinagoganakansa nayraqataruw* qontʼasiñ munapjjaraki.+ 7 Plazankir qhatunakans ukhamarakiw aruntayasiña, jaqenakamp Rabí* sayasiña munapjje. 8 Jumanakajj jan Rabí sayasipjjamti, maynikiw jumanakan Yatichirimajja,+ jumanakajj taqenis jilapuräpjjtawa. 9 Janiraki khitirus aka oraqen awki sapjjamti, maynikiw jumanakan Awkimajja,+ jupajj alajjpachankiwa. 10 Janiraki ‘pʼeqtʼirinaka’ sayasipjjamti, maynikiw jumanakan Pʼeqtʼirimajja, jupasti Cristowa. 11 Ukhamajj khititï jumanak taypin jilïrïkejja, mayninakar servirïñapawa.+ 12 Khititï jachʼa jachʼa tukki ukajja jiskʼachatäniwa,+ khititejj humillaskejja jachʼañchatäniwa.+

13 ”¡Escribanaka, fariseonaka, ay kamachapkakïta, kʼari chuyman* jaqenaka! Jumanakajj alajjpachankir Reinon* punkupwa jaqenak nayraqatan llawintapjjtajja, janiw ni jumanakas mantapktati, ni mantañ munirinakarus mantayapktati.+ 14 *⁠——

15 ”¡Escribanaka, fariseonaka, ay kamachapkakïta, kʼari chuyman* jaqenaka!+ Jumanakajj mä machaq creyente jikjjatañatakejj waña oraqnamsa qotnamsa sarapjjtawa. Jumanakan arkirimäjje ukhajja, jumanakat sipansa Gehenar* jukʼampi sarir tukuyapjjtajja.

16 ”¡Ay kamachapkakïta, juykhu irpirinaka!+ Jumanakajj sapjjtawa: ‘Maynitï templo aytasisin juramento lurchejja, janiw uka juramento phoqañapajj wakiskiti. Ukampis maynitejj templon qorip aytasisin juramento lurchejja phoqañapawa’+ sasa. 17 ¡Jan amuytʼasir juykhu jaqenaka! ¿Kawkïris jukʼamp importantejja? ¿Qoriti, jan ukajj qoriru sagrado tukuyki uka templocha? 18 Jumanakajj sapjjaraktawa: ‘Maynitejj altar aytasisin juramento lurchi ukhajja, janiw uka juramento phoqañapajj wakiskiti. Ukampis maynitejj altar patjjankki uka ofrenda aytasisin juramento lurchi ukhajja, phoqañapawa’ sasa. 19 ¡Juykhu jaqenaka! ¿Kawkïris jukʼamp importantejja? ¿Altar patjjankki uka ofrendati, jan ukajj ofrendar sagrado tukuyki uka altaracha? 20 Khititï altar aytasisin juramento lurki ukajja, altarampita ukhamarak taqe kunatï uka altar patjjan utjki ukanakampitwa juramento luraski. 21 Khititï templo aytasisin juramento lurki ukajja, janiw templo mayatak lurkiti, jan ukasti ukan jakiri Diosampit juramento luraski.+ 22 Khititï alajjpach aytasisin juramento lurki ukajja, Diosan tronopampita ukhamarak khititï uka tronon qontʼatäki ukamppachat juramento luraski.

23 ”¡Escribanaka, fariseonaka, ay kamachapkakïta kʼari chuyman* jaqenaka! Jumanakajj hierbabuenatsa, eneldotsa,* cominotsa diezmo churapjjtawa.+ Ukampis cheqapar sarnaqañsa,+ khuyapayasirïñsa,+ Diosat jan jitheqtañsa apanukupjjtawa, ukanakaw Leyirjamajj wali wakiskirïnjja. Cheqansa taqe ukanakat diezmojj churañapunïskänwa, ukampis janiw mayninak apanukuñajj wakiskänti.+ 24 ¡Juykhu irpirinaka,+ vasor jalantir jiskʼa chhichhillanksa apsupjjtawa,+ ukampis mä camellorojj ukhampachwa oqontapjjtajja!*+

25 ”¡Escribanaka, fariseonaka, ay kamachapkakïta kʼari chuyman* jaqenaka! Jumanakajj vasonaksa platonaksa wali sum patjjat qʼomachapjjtajja,+ ukampis ukanakajj manqhatjja lunthatasiñampi*+ jiljas munañanakampi+ phoqantatäskiwa. 26 Juykhu fariseo, nayraqatjja vasonaksa platonaksa manqhat qʼomacham, ukhamat patjjatsa qʼomäñapataki.

27 ”¡Escribanaka, fariseonaka, ay kamachapkakïta, kʼari chuyman* jaqenaka!+ Jumanakajj janqʼomp pintsuta sepulturanakar uñtasitäpjjtawa,+ uka sepulturanakajj patjjat wali sumawa, manqhatsti jiwatanakan chʼakhanakapampi taqe kasta ajjtaskañanakampi phoqantatawa. 28 Jumanakajj ukhamarakiw jaqenak nayraqatan cheqap jaqer tukupjjtajja, ukampis manqhatjja kʼarisiñanakampi jan wali lurañanakampi phoqantatäpjjtawa.+

29 ”¡Escribanaka, fariseonaka, ay kamachapkakïta, kʼari chuyman* jaqenaka!+ Jumanakajj profetanakan sepulturanakapwa lurapjjtajja, cheqap jaqenakan sepulturanakapsa kʼachachapjjaraktawa.+ 30 Ukatjja sapjjaraktawa: ‘Nayra awkinakasan urunakapan jakasäna ukhajja, janiw jupanak chikajj profetanakar jiwaykasänti’ sasa. 31 Ukham parlasajj jumanak pachpaw profetanakar jiwayirinakan wawanakapäpjjatam arsusisipktajja.+ 32 Ukhamajj kuntï nayra awkinakamajj qalltapkäna uk lurañ tukuyapjjamaya.

33 ”Katarinaka, asirun* wawanakapa,+ ¿kunjamataraki Gehena* juiciot* salvasipjjätasti?+ 34 Ukatwa jumanakan ukarojj profetanaksa,+ yatiñan jaqenaksa, yatichirinaksa* nayajj khitanipjjäma.+ Ukampis yaqhepanakajj jumanakan jiwayata+ lawar warkkatata ukhamaw uñjasipjjani, yaqhepasti sinagoganakaman jawqʼjata,+ markat marka arknaqata+ ukhamaw uñjasipjjarakini. 35 Ukhamat cheqapar sarnaqer taqe jaqenakan wilapajj oraqer wartasiwayki ukjjat juchanïpjjañamataki, cheqapar sarnaqeri Abel+ sat chachat qalltasina Baraquiasan Zacarías yoqapkama. Jumanakaw uka Zacariasarojj santuariompit altarampit chika taypir jiwayapjjtajja.+ 36 Qhanakwa sapjjsma, aka tiempon jakir jaqenakajj taqe uka juchanakat castigatäpjjaniwa.

37 ”¡Jerusalén, Jerusalén, profetanakar jiwayir marka, juman ukar khitanit jaqenakar qalanakamp jaqjir marka!+ ¡Qhawqha kutiw nayajj wawanakamar tantachañ munayätjja, kunjamatï wallpajj chhiwchhinakapar chheqa manqhapar jawsthapki ukhama! Ukampis jumanakajj janiw munapkayätati.+ 38 Diosajj jumanakan templom* apanukjjewa.*+ 39 Ukhamarus nayajj sapjjsmawa, ‘¡Khititï Jehová* Diosan sutipjjar jutki ukajj bendisitäpan!’ sasin sapkäta ukapachkamajja, janiw mayampsa uñjapkitätati”+ sasa.

24 Jesusajj templot mistuskäna ukhajja, discipulonakapaw jupar jakʼachasisajj taqpach templo uñachtʼayapjjäna. 2 Jupasti akham sarakïnwa: “¿Taqe akanak uñjasajj musparapjjtati? Qhanakwa sapjjsma, janipuniw mä qalasa yaqha qala patjjarojj jaytaskaniti, qʼala allthapitäniwa”+ sasa.

3 Jesusajj Olivos qollun qontʼatäskäna ukhajja, discipulonakaw jupar jakʼachasisajj akham sasin sapapar jisktʼapjjäna: “Sapjjetaya: ¿kunapachas ukanakajj pasani, jumajj kuttʼankäta uka tiempot*+ yatiñatakisa akapachan tukusiñap tiempot* yatiñatakis kuna señalas utjani?”+ sasa.

4 Jesusasti jupanakar sarakïnwa: “Amuyasipjjam, janipun khitimpis engañjayasipjjamti.+ 5 Waljaniw nayan sutij aytasisajj jutapjjani, ‘Nayajj Cristötwa’ sasa. Walja jaqenakaruw engañjapjjarakini.+ 6 Jumanakajj taqe cheqan guerranak utjatap istʼapjjäta. Ukampis jan sustjasipjjamti, ukanakajj pasañapapuniwa, ukampis akapachajj janïraw tukuskaniti.+

7 ”Mä jachʼa markajj yaqha jachʼa marka contraw nuwasini, mä gobiernosti yaqha gobierno contrarakiw nuwasini.+ Manqʼat pistʼañanakasa+ terremotonakas ukjan akjan utjarakini.+ 8 Taqe ukanakajj wali tʼaqesiñanakan qalltapakïskiwa.*

9 ”Ukatsti jaqenakajj tʼaqesiyapjjätamwa,*+ jiwayapjjarakïtamwa.+ Sutij laykusti taqe markankir jaqenakaw uñisipjjarakïtam.+ 10 Ukatjja waljaniruw Diosat jitheqtayapjjani, maynit maynikamaw aljantasipjjani, uñisisipjjarakini. 11 Walja falso profetanakaw sartapjjani, walja jaqenakaruw engañjapjjarakini.+ 12 Jan wali luräwinakan* jiljjattatap laykojja, niya taqe jaqenakan munasiñapaw thayarani. 13 Ukampis khititejj tukuykam aguantki* ukaw salvatäni.+ 14 Reinon* aka suma yatiyäwinakapajja, aka oraqpachanwa yatiyasini, ukhamat taqe markanakan yatipjjañapataki.+ Ukjjaruw akapachan tukusiñapajj jutani.

15 ”Kuntï Daniel profetajj siskänjja, uka arunakarjamaw jumanakajj taqe kun tukjiri mä ajjtaskañarojj santo lugaran uñjapjjäta+ (liytʼirejj* wali amuyumpi liytʼañapawa). 16 Uk uñjasasti Judeankirinakajj qollunakaruw escapapjjañapa.+ 17 Khititï terrazankaski* ukajj janiw kunap apsusiris utapar mantañapäkiti. 18 Khititï yapunkaski ukajj janiw patjja isip aptasirejj kuttʼañapäkiti. 19 ¡Usur warminakasa asu wawaninakas uka urunakan ay kamachapkakini! 20 Jumanakajj oración lurasipkakim, ukhamat escapañ tiempojj jan juyphipacharusa ni sábado ururus waktʼañapataki. 21 Jachʼa tʼaqesiñ tiempow jutani,+ aka mundon qalltapat jichhakamajj janipuniw ukham tʼaqesiñajj utjkänti, janirakiw mayampis utjkaniti.+ 22 Cheqansa janitï uka urunakajj jukʼaptayatäkaspajja, janiw khiti jaqes salvaskaspati, ukampis ajllitanak laykusti uka urunakajj jukʼaptayatäniwa.+

23 ”Maynitejj ‘¡uñtam! Cristow akankaski’,+ jan ukajj ‘khayankaskiwa’ sapjjätam ukhajja, jan creyipjjamti.+ 24 Falso cristonakampi falso profetanakampiw sartapjjani,+ ukhamat jachʼa milagronakampi* wali musparkañanakampi lurasin ajllitanakamppachar engañjañataki.+ 25 Nayajj janïräkipanwa ukanakjjat yatiyasipksma. 26 Sapjjätamwa: ‘¡Uñtam! Jupajj wasarankaskiwa’ sasa, ukampis jumanakajj jan mistupjjamti. Ukatsti sapjjarakïtamwa: ‘¡Uñtam! Jupajj uta manqhankaskiwa’ sasa, ukampis janirak creyipjjamti.+ 27 Kunjamtï lliju llijojj inti jalsu toqet inti jalanta toqekam qhantʼkejja, ukhamarakïniwa jaqen Yoqapan kuttʼaniñap tiempojja.*+ 28 Kawkintï jiwat cuerpojj utjkani ukaruw pakanakajj jutapjjani.+

29 ”Tʼaqesiñ urunakan pasjjepansti, ukaratpachaw intejj chʼamaktʼani,+ phajjsis janirakiw qhantanjjaniti, warawaranakas alajjpachat willirtaniniwa, kunanakatï alajjpachan utjki ukanakas thaljatarakïniwa.+ 30 Ukatjja jaqen Yoqapan señalapaw alajjpachan uñstanini, aka oraqenkir taqe markanakajj* llakisiñatwa chuym leqʼesipjjani.+ Jupanakasti jaqen Yoqaparuw+ alajjpachankir qenayanak patjjan wali kʼajkiri wali chʼamani jutaskir uñjapjjani.+ 31 Jupasti wali jachʼat trompeta tuktʼasitampiw angelanakaparojj khitanini, uka angelanakaw jupan ajllitanakapar pusi toqetpach tantachtʼapjjani, alajjpachan mä thiyapat mä thiyapkama.*+

32 ”Jichhasti higos qoqat* ak amuytʼapjjam: kunapachatï ramanakapas chʼojjñatati laphinakapas misturani ukhajja, jallupachan jakʼankjjatap yatipjjtawa.+ 33 Ukhamarakiw jumanakajj taqe ukanak uñjapkäta ukhajja, jupan* punkunkjjatap sum yatipjjäta.+ 34 Qhanakwa sapjjsma, aka tiempon jakir jaqenakajj janïraw jiwarapkaniti, ukhaw taqe ukanakajj pasani. 35 Alajjpachasa oraqesa chhaqtaniwa, arunakajasti janipuniw kunäkipansa chhaqtkaniti.+

36 ”Kuna urünisa kuna horasänisa ukjja, janiw khitis yatkiti,+ janiw alajjpachankir angelanakasa ni Yoqas yatkiti, jan ukasti Awki sapakiw yati.+ 37 Kunjamäkäntï Noé chachan urunakapanjja,+ ukhamarakïniw jaqen Yoqapajj kuttʼankani uka tiempojja.*+ 38 Janïr Uma Juiciojj purinkäna uka urunakanjja, jaqenakajj manqʼañanakana umañanakana sarnaqasipkäna, chachanakas casarasisipkänwa, warminakas casarasipjjañapatak churatäsipkänwa, Noé chachajj arcar mantjjäna uka urkama.+ 39 Ukampis jupanakajj janiw kasusipkänti, kunapachatï Uma Juiciojj purinisin taqenir apasjjäna ukhakama.+ Jaqen Yoqapajj kuttʼanjjani uka tiempojj* ukhamarakïniwa. 40 Ukapachajj pä jaqew yapunkasipkani, maynejj apatäniwa, maynisti jaytjatäniwa. 41 Pä warmiw qhonañan qhonasipkani, maynejj apatäniwa, maynisti jaytjatäniwa.+ 42 Ukhamasti amuyasipjjapunim, kunürus jumanakan Tatitumajj jutani uk janiw yatipktati.+

43 ”Jumanakajj ak yatipjjtawa, mä utanitejj aruman kuna horas* lunthatajj utapar mantani uk yatispa ukhajja,+ jan ikjasaw uñnaqaspa, janirakiw lunthatampis utapar mantaykaspati.+ 44 Ukhamasti jumanakajj wakichtʼatäpjjam.+ Jaqen Yoqapasti jan suyapktas uka horasaruw jutani.

45 ”Cheqpachansa ¿khitis suma phoqeri* amuyasir* esclavojja, khitirutï uywiripajj utapan servirinakapjjar uttʼayki, jupanakar tiempopar manqʼap churir esclavojja?+ 46 Uywiripajj jutasin ukham phoqaskir jikjjatani uka esclavojj kusispan.+ 47 Qhanakwa sapjjsma, uywiripajj taqe utjirinakapjjaruw uka esclavor uttʼayani.

48 ”Uka esclavotï jan wali esclavöni, ‘uywirijajj janïraw kuttʼankaniti’ sasin chuymapan amuyani,+ 49 esclavo masinakaparus nuwañ qalltani, machirinakampi umaskani, manqʼaskarakini, 50 ukapachaw uka esclavon uywiripajj jan suyat uruna ukhamarak jan yatit horasar jutani.+ 51 Uywiripajj wal jupar castigani, kʼari chuyman* jaqenakamp chik uchani. Ukanwa jachani, laka chʼakhanakapsa tʼurusini.+

25 ”Alajjpachankir Reinosti,* tunka virgen tawaqonakampi sasispawa, jupanakasti mä casarasir waynar katoqeriw sarapjjäna,+ michachuwanakas* aptʼasita.+ 2 Jupanakatjja phesqanejj jan amuytʼasirïpjjänwa, phesqanisti amuytʼasirïpjjarakïnwa.*+ 3 Jan amuytʼasir tawaqonakajj michachuwas* aptʼasitaw sarapjjäna, ukampis janiw yaptʼasiñatakejj aceite apasipkänti. 4 Amuytʼasir tawaqonakajj michachuwampi* yaptʼasiñatak aceitempi apasipjjäna. 5 Casarasir waynan jan jankʼas purinitapatjja, taqeniw ikimp atipjatajj ikirjjapjjäna. 6 Chika arumäjjäna ukhajja, mä aruw jachʼat istʼasïna, akham siri: ‘¡Casarasir waynajj akankjjewa! ¡Katoqer mistunipjjam!’ sasa. 7 Uk istʼasajja uka virgen tawaqonakajj taqeniw sarthapipjjäna, michachuwanakapsa* wakichasipjjarakïnwa.+ 8 Jan amuytʼasir tawaqonakajj akham sasaw amuytʼasir tawaqonakar sapjjäna: ‘Mä jukʼa aceitey pastʼayapjjeta, michachuwanakajajj* niya jiwirjamawa’ sasa. 9 Amuytʼasiri tawaqonakasti akham sapjjarakïnwa: ‘Nanakatakis jumanakatakis pistʼaspawa, antisas aceite aljirinakan ukar sarasin alasinipjjam’ sasa. 10 Jupanakajj alasir sarapkäna ukhaw casarasir waynajj purinïna. Wakichatäpkäna uka virgen tawaqonakajj jupamp chikaw casarasïwi jachʼa manqʼäwir mantapjjäna.+ Punkus llawintasjjarakïnwa. 11 Uka qhepatsti mayni virgen tawaqonakajj purinipjjarakïnwa, ukatsti sapjjänwa: ‘¡Tata, Tata, llawirapjjeta!’+ sasa. 12 Jupasti sarakïnwa: ‘Cheqapuniw nayajj sapjjsma, janiw jumanakar uñtʼapksmati’ sasa.

13 ”Ukhamasti amuyasipjjapunim.+ Kuna urünisa kuna horasänisa uk janiw yatipktati.+

14 ”Alajjpachankir Reinosti,* jaya markar viajir mä jaqemp sasirakiwa, jupasti janïr sarkasajj esclavonakapar jawsayasaw utjirinakap jaytawayäna.+ 15 Uka jaqejj sapa esclavoruw qhawqsa luraspa ukarjam churawayäna: maynirojj phesqa talento* qollqe, maynirusti paya, maynirusti mayaraki. Ukatjja jaya markaruw sarjjäna. 16 Phesqa talento katoqeristi, jankʼakiw uka qollqempejj negocio lurir saräna, ukatsti yaqha phesqa talentomp ganarakïna. 17 Ukhamarakiw pä talento katoqerejj yaqha pä talentomp ganarakïna. 18 Mä talento katoqer esclavosti, sarjjasajj oraq allsüna, ukaruw uywiripan qollqep* imantäna.

19 ”Jaya tiempotjja uka esclavonakan uywiripaw purinjjäna, qollqepsa apthapisjjarakïnwa.+ 20 Phesqa talento katoqer esclavojj uywiriparuw jakʼachasïna, yaqha phesqa talentos aptʼasita. Ukatjja sarakïnwa: ‘Tata, phesqa talento qollqe jaytasiwayistajja, jichhajj aka phesqa talentomp ganarapsma’+ sasa. 21 Uywiripajj jupar sarakïnwa: ‘Suma phoqeri* esclavo, ¡walik ukham lurtajja! Mä jukʼa katoqasas sum phoqtajja, ukatwa jichhajj jukʼamp waljat encargasiñamatak uttʼayäma.+ Uywirimamp chik kusisim’+ sasa. 22 Pä talento katoqer esclavorakiw uywiripar jakʼachasïna, yaqha pä talentos aptʼasita. Ukatjja sarakïnwa: ‘Tata, pä talento qollqe jaytasiwayistajja, jichhajj aka pä talentomp ganarapsma’+ sasa. 23 Uywiripajj jupar sarakïnwa: ‘Suma phoqeri* esclavo, ¡walik ukham lurtajja! Mä jukʼa katoqasas sum phoqtajja, ukatwa jichhajj jukʼamp waljat encargasiñamatak uttʼayäma. Uywirimamp chik kusisim’ sasa.

24 ”Qheparojj mä talento katoqer esclavorakiw uywiripar jakʼachasïna, akham sasa: ‘Tata, nayajj uñtʼsmawa, jumajj wali waytʼasir jaqëtawa. Kawkjarutï jan phawktas uka cheqatwa cosechtajja, kawkjantï jan khuyktajj ukawjatwa apthapiraktajja.+ 25 Ukatwa ajjsarañat nayajj talentom oraqer allintir sarta. Jaytawaykista uka talentojj akäskiwa’ sasa. 26 Uywiripasti sarakïnwa: ‘Jan wali, jayra esclavo. Jumatejj jan phawasak cosechirïtajsa jan khuyusak apthapirïtajsa yatchiyätajja, 27 uka qollqej bancor apañamänwa, purinisajj interesan apsusjjeriskayäta’ sasa.

28 ”Ukatsti akham sasaw servirinakapar säna: ‘Uka talento aparapjjam, tunka talentonïkis ukar churapjjam.+ 29 Khitintejj utjki ukarojj jukʼampiw churasini, ukhamatwa jupan waljajj utjani. Khitintejj jan utjki ukarojj jupan utjki ukas aparatäniwa.+ 30 Jan kunatak servir uka esclavorojj anqa chʼamakar jaqonukupjjam. Ukanwa jachani, laka chʼakhanakapsa tʼurusini’ sasa.

31 ”Jaqen Yoqapajj+ taqe angelanakapamp+ chik wali kʼajkir jutkani ukhajja, jachʼa tronoparuw qontʼasini. 32 Ukatjja taqe markanakaw jupa nayraqatan tantachatäpjjani, payaruw uka jaqenakarojj jaljani, kunjamtï mä awatirejj cabranakat ovejanakar lakjki ukhama. 33 Ovejanakjja+ kupëjjaparuw uchani, cabranaksti chʼeqäjjaparuraki.+

34 ”Ukatsti Reyejj kupëjjapankki ukanakarojj akham saniwa: ‘Jutapjjam, Awkijan bendisitanaka, aka mundojj qalltkäna* uka tiempotpach jumanakatak wakichatäki uka Reino* katoqapjjam. 35 Manqʼat awtjkitäna ukhajja, jumanakajj manqʼsa wajjtʼapjjestawa. Umat pharjkitäna* ukhasa, umsa churapjjestawa. Jan uñtʼatäkayäta ukhasa, sum utanakaman katoqtʼapjjestajja.+ 36 Jan isinïkayäta* ukhasa, isthapiyapjjestawa.+ Usuntkayäta ukhasa, uñjapjjestawa. Carcelankkayäta ukhasa, tumptʼirejj jutapjjarakistawa’+ sasa. 37 Ukatjja cheqapar sarnaqer jaqenakajj jupar akham sapjjaniwa: ‘Tata, ¿kunapacharak awtjatar manqʼa wajjtʼapjjsmasti, ukhamaraki umat pharjatarus* um churapjjsmasti?+ 38 ¿Kunapacharak jan uñtʼatäkasin sum katoqtʼapjjsmasti, ukhamarak jan isinïkasins isthapiyapjjsmasti? 39 ¿Kunapacharak usuntata, carcelan llawintata uñjasajj jumar tumptʼir jutapjjsmasti?’ sasa. 40 Uk istʼasajj Reyejj akham sasaw jupanakar sani: ‘Qhanakwa sapjjsma, mä jiskʼa jilajar yanaptʼasajja, nayaruw yanaptʼapjjestajja’+ sasa.

41 ”Ukatsti chʼeqäjjapankkis ukanakarojj akham sasaw jupajj sarakini: ‘Nayat saraqapjjeta,+ maldisit jaqenaka, Diablompitaki angelanakapampitaki wakichatäki+ uka wiñay aqkir ninar+ sarapjjam. 42 Kunapachatï manqʼat awtjkitäna ukhajja, janiw jumanakajj manqʼsa wajjtʼapkistati. Umat pharjkitäna* ukhasa, janiw umsa churapkistati. 43 Jan uñtʼatäkayäta ukhasa, janiw katoqtʼapkistati. Jan isinïkayäta ukhasa, janiw isthapiyapkistati. Usutäkayäta ukhasa, carcelankkayäta ukhasa, janirakiw uñjiris jutapkistati’ sasa. 44 Jupanakasti akham sasaw sapjjarakini: ‘Tata, ¿kunapacharak manqʼat awtjata, umat pharjata,* jan uñtʼata, jan isini, usuntata, carcelan jaqontat uñjkasas jan yanaptʼapjjsmasti?’ sasa. 45 Uk istʼasasti Reyejj akham sasaw jupanakar sani: ‘Qhanakwa sapjjsma, mä jiskʼa jilajar jan yanaptʼasajja, nayaruw ukham lurapjjestajja’+ sasa. 46 Jupanakasti wiñayatakiw jiwapjjani,*+ cheqapar sarnaqerinakasti wiñay jakañ katoqapjjarakini”.+

26 Jesusajj taqe ukanak parlañ tukuyjjäna ukhajja, akham sasaw discipulonakapar säna: 2 “Jumanakajj yatipjjtawa, akat pä ururuw Pascuajj amtasini,+ lawar chʼakkatas* jiwayañatakiw jaqen Yoqapar katuntapjjani”+ sasa.

3 Ukatsti Caifás+ sat jachʼa jilïr sacerdoten patiopanwa jilïr sacerdotenakampi markankir ancianonakampejj tantachasipjjäna, 4 Jesusar kʼarimp kʼarimp katuntañatakiw* amtapjjäna,+ ukhamat jiwayañataki. 5 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Janiw fiestan katuntañajj walïkaspati, marka taypin chʼajjwañaw utjaspa” sasa.

6 Jesusajj Betania markankaskänwa, nayrajj lepra usunïkäna uka Simonan utapana,+ 7 ukapachaw mä warmejj jupar jakʼachasïna, wali jila alani suma olorani aceites mä alabastro* yurur aptʼasita. Ukatsti Jesusajj manqʼaskäna ukhaw uka warmejj uka aceitemp jupar pʼeqet warjjattʼäna. 8 Uk uñjasasti discipulonakajj colerasipjjänwa, sapjjarakïnwa: “¿Kunatsa uka aceitejj inamay wartasi? 9 Ukajj walja qollqeruw aljasisapänjja, ukhamat pobrenakar churañataki” sasa. 10 Ukanak amuyasajja, Jesusajj akham sasaw jupanakar säna: “¿Kunatsa uka warmit ukham parlapjjta? Kuntï jupajj naya layku lurki ukajj wali suma luräwiwa. 11 Pobrenakajj jumanakamp chikäskapuniwa,+ nayajj janiw wiñayatak jumanakampïkäti.+ 12 Uka suma olorani aceitempi cuerpojar warjjattʼasajja, imjjapjjetani ukatakiw aka warmejj wakichaskitu.+ 13 Qhanakwa sapjjsma, kawkjanakantï aka suma yatiyäwinakajj oraqpachan yatiyaskani uka cheqanakanjja, aka warmin luratapajj yatiyasirakiniwa, jupat amtañataki” sasa.+

14 Ukatsti Tunka Payani apostolonak taypitjja, Judas Iscariote+ satäki ukaw jilïr sacerdotenakan ukar saräna,+ 15 akham sasa: “Jesusarutï apjjaruyapjjerismajja, ¿kuns churapjjetasma?”+ sasa. Jupanakasti 30 qollqe monedanak churapjjäma sasaw sapjjäna.+ 16 Ukat uksaruw Judasajj kunjamatsa Jesusar aljantaspa uk thaqäna.

17 Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiestan+ nayrïr urupajj purinjjäna ukhajja, discipulonakaw Jesusan ukar jutapjjäna, akham sasa: “¿Pascua cena manqʼañamatakejj kawkin wakichapjjañajsa munta?”+ sasa. 18 Jupasti sarakïnwa: “Markar sarapjjam, mayni jaqen ukaru, ukatsti akham sapjjarakïtawa: ‘Yatichirejj akham siwa: “Jiwañajatak tiempojj jakʼachasinjjewa, utamanwa discipulonakajampejj Pascua amtäjja” sasa’”. 19 Ukhamasti discipulonakajj Jesusan arunakaparjamaw lurapjjäna, taqe kunwa Pascuatakejj wakichapjjarakïna.

20 Arumäjjäna+ ukhajja, 12 discipulonakampiw jupajj mesan qontʼatäskäna.+ 21 Manqʼasipkäna ukhajja, akham sänwa: “Qhanakwa sapjjsma, mayniw jumanak taypit aljantitani”+ sasa. 22 Uk istʼasajja jupanakajj wal llakisipjjäna, sapa mayniw akham sapjjarakïna: “Tata, ¿janejjay nayäktejja?” sasa. 23 Uk satasti jupajj akham sänwa: “Khititï nayamp chik pʼujru* plator tʼantʼap chilltaski ukaw aljantitani.+ 24 Cheqansa jaqen Yoqapajj sarjjaniwa, kunjamtï jupat qellqatäki ukhama. Jaqen Yoqapar aljantir jaqejj ¡ay+ kamachkakini!+ Jan naskasapän ukajj jupatak jukʼamp walïspänwa”+ sasa. 25 Ukjjarusti khititï aljantañampïskäna uka Judasarakiw akham säna: “Rabí,* ¿janejjay nayäktejja?” sasa. Jesusasti juparojj sarakïnwa: “Juma pachpaw uk sasktajja” sasa.

26 Manqʼasipkäna ukhaw Jesusajj mä tʼantʼa irtäna, mä oración lurasaw* pachjarakïna.+ Ukatsti akham sasaw discipulonakar churäna: “Aka tʼantʼa manqʼapjjam, akajj cuerpoj sañ muni”+ sasa. 27 Ukatsti mä copa astasaw Diosar yuspäräna, ukatjja akham sasaw jupanakar churäna: “Taqenis akat umtʼapjjam,+ 28 akajj nayan wilaja sañ muni, uka ‘wilajampiw+ mä pactor mantasini’,+ walja jaqenak laykuw wartasirakini,+ ukhamat juchanakapajj perdonatäñapataki.+ 29 Nayajj sapjjsmawa, akat uksarojj janiw mayampis vino umtʼjjäti, kunürutï Awkijan Reinopan* jumanakampi machaq vino umtʼkä ukapachkama”+ sasa. 30 Ukatsti alabanzanak* cantasajja Olivos qolluruw sarapjjäna.+

31 Ukatjja akham sasaw Jesusajj jupanakar säna: “Aka arumajja, taqpachaniw jumanakajj nayar jaytjapjjetäta. Qellqatansti akham siwa: ‘Awatirirojj jiwayäwa, ukatsti tamapankir ovejanakajj anatatatäniwa’+ sasa. 32 Ukampis jiwatat jaktayatäjjä uka qhepatjja, jumanak nayraw Galilear saräjja”+ sasa. 33 Ukatwa Pedrojj jupar akham säna: “Taqenis jumar jaytjapkchïtamjja, ¡janipuniw kunäkipansa nayajj jaytjkämati!”+ sasa. 34 Jesusasti sarakïnwa: “Qhanakwa sissma, janïr wallpajj artʼkani ukhaw jichha arumajj kimsa kuti nayar jan uñtʼir tuküta”+ sasa. 35 Pedrosti sarakïnwa: “Jumamp chik jiwañ wakischini ukhasa, janipuniw nayajj kunäkipansa jumar jan uñtʼirejj tukkäti”+ sasa. Mayni discipulonakas uka pachpa sapjjarakïna.

36 Jesusasti Getsemaní sat lugararuw discipulonakamp chik saräna,+ jupanakarojj sarakïnwa: “Akawjar qontʼasipjjam, nayajj khä cheqaruw oración lurir saräjja”+ sasa. 37 Ukatjja Pedrompiru Zebedeon pä yoqapampiruw irpjjaruwayäna, ukatsti llakisïnwa, chuymapansa wal tʼaqesirakïna.+ 38 Jupanakarojj sarakïnwa: “Nayajj wali llaktʼatapunïtwa, jumanakajj aka cheqar quedasipjjam, nayamp chik uñnaqasipkakim”+ sasa. 39 Ukatsti nayrar mä jukʼa sartasaw qonqortʼasïna, oraqer alintasaw akham sas mayisïna:+ “Awkijay, wakischi ukhajj aka copa+ nayat apaqtʼita, ukampis jan nayajj munkta ukham luraspanti, jan ukasti kunjamtï jumajj munkta ukham luraspan”+ sasa.

40 Discipulonakan ukar kuttʼanisajja, ikiraskirwa jupanakar katjäna, Pedrorojj akham sänwa: “¿Janit mä horakis nayamp chik uñnaqapkasma?+ 41 Amuyasipjjapunim,+ oracionsa jan jaytas lurasipkakim,+ ukhamat jan juchar puriñataki.+ Chuymajj qhawqsa lurañ munaskiwa, ukampis jañchejj janiw chʼamanïkiti”+ sasa. 42 Payïr kutin saräna ukhajja, akham sasaw mayisirakïna: “Awkijay, aka copat umtʼañajajj wakisipunchi ukhajja, juman munañamajj luraspan”+ sasa. 43 Wasitat kuttʼasajja, ikiraskirwa katjarakïna, jupanakajj ikin atipjataw ikirjjapjjäna. 44 Jupanakar jaytasasti, wasitat oración lurir kuttʼäna, ukampejj kimsa kutiw pachpa arunakamp mayisir sarjjäna. 45 Ukatjja discipulonakan ukar kuttʼasajj akham sasaw jupanakar säna: “¡Janiw jichhajj ikiñ horasäkiti, ni samarañ horasäkisa! Jaqen Yoqapajj jucharar jaqenakan amparapar apjjaruyatäñapäki* uka horasajj purinjjewa. 46 Sartapjjam, jin sarjjapjjañäni, nayar aljantirejj jakʼankjjewa” sasa. 47 Jupajj ukanak parlaskäna ukhaw Judasajj purinïna, jupajj Tunka Payani apostolonakat maynïrïnwa. Jupamp chikajj walja jaqenakaw espadas aptʼasita, lawas aytʼasita jutapjjäna. Jupanakarojj jilïr sacerdotenakampi markankir ancianonakampiw khitanipjjäna.+

48 Aljantirejj akham sasaw jupanakar mä señal churatayna: “Khitirutï jampʼattʼkäjja ukawa, juparuw katuntapjjäta” sasa. 49 Ukatjja akham sasaw Jesusar cheqaki makatäna: “Rabí,* kamisaraki” sasa, ukatjja jampʼattʼarakïnwa. 50 Jesusasti juparojj sarakïnwa: “Amigo, ¿kuna amtampis akar jutta?”+ sasa. Ukhamaruw jaqenakajj nayrtʼasin Jesusar katuntapjjäna. 51 Ukatjja Jesusan arkirinakapat mayniw espadap apsusïna, uka espadampi jawqʼatatasaw jachʼa jilïr sacerdoten esclavopar jiñch thoqoqayäna.+ 52 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Imañapar uka espadam imasim,+ espada aytirejj espadampi jiwayatarakïniwa.+ 53 Nayatï munirista ukhajja, ¿janit Awkijarojj anchhitpach waranq waranqa* angelanakat sipans jukʼamp maykiristjja?+ 54 Nayatï ukham luriristjja, ¿kunjamarak kunanakatï Qellqatanakan siski ukanakajj phoqasispasti?” sasa. 55 Uka horasanjja, akham sasaw Jesusajj jaqenakar sarakïna: “¿Mä lunthatarjam katuntañatakit espadanakampi lawanakampi mistunipjjta? Sapüruw nayajj templon qontʼata yatichaskayätjja,+ ukampis janiw katuntapkistati.+ 56 Taqe ukanakasti profetanakajj qellqapkäna ukanakan phoqasiñapatakiw pasäna”+ sasa. Ukatsti jupar jaytjasajj taqeniw discipulonakajj escapjjapjjäna.+

57 Jesusar katuntir jaqenakajja, Caifás+ sat jachʼa jilïr sacerdoten utaparuw apapjjäna, ukansti escribanakampi ancianonakampiw tantachasisipkäna.+ 58 Pedrojj jachʼa jilïr sacerdoten patiopar puriñkamaw jayat arkaskäna. Mantasasti kunanakas pasani ukanak uñjañatakejj utan servirinakamp chikaw qontʼasirakïna.+

59 Jilïr sacerdotenakasa Sanedrinankir* taqe jaqenakasa Jesusjjat kʼarinak parlapjjañapatakiw testigonak thaqasipkäna, ukhamat Jesusar jiwayañataki.+ 60 Walja kʼari testigonakas presentasipkchïnjja, janiw kuna kʼari arunaks jikjjatapkänti.+ Qhepatjja paniniw presentasipjjäna, 61 akham sasa: “Aka jaqejja, ‘Diosan templop allinukusajj kimsürutwa saytʼayirista’ sasaw parli”+ sasa. 62 Uk istʼasasti saythapisaw jachʼa jilïr sacerdotejj Jesusar akham sasin jisktʼäna: “¿Janit kuns kamskäta? ¿Kuns aka jaqenakajj juma contra parlasipki uk janit istʼkta?”+ sasa. 63 Jesusajj amukïskänwa,+ ukatwa jachʼa jilïr sacerdotejj jupar akham säna: “¡Jakkir Diosan sutipjjar juramentompi sapjjeta, ¿jumätati Diosan Yoqap Cristojja?!”+ sasa. 64 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Juma pachpaw uk sasktajja. Nayajj ak sapjjäma, jichhat uksarojja jumanakajj jaqen Yoqaparuw uñjapjjäta,+ Taqe Chʼamani Diosan kupëjjapan qontʼata+ ukhamaraki alajjpachankir qenayanak patjjan jutaskiri”+ sasa. 65 Uk istʼasasti jachʼa jilïr sacerdotejj patjja isip chʼiyjasïna, sarakïnwa: “¡Dios contraw aka jaqejj jan wal parli! ¿Kunataraki yaqha testigonak munaskañänisti? ¡Uñjapjjam! Jumanak pachpaw Dios contra jan wal parlir istʼasipktajja, 66 ¿kamsapjjasmasa?” sasa. Jupanakasti sapjjarakïnwa: “¡Jiwañapawa!”+ sasa. 67 Ukatjja ajanut thuskatapjjäna,+ chʼakuntapjjarakïnwa.+ Yaqhanakasti ajanut tʼajjllintapjjarakïna,+ 68 akham sasa: “Cristo, jumatï profetästajja, khitis nuwtam uk sapjjeta” sasa.

69 Pedrosti pation qontʼatäskänwa, ukhamaruw mä sirvienta tawaqojj jupar jakʼachasïna, akham sasa: “Jumajj Galileankir Jesusamp chikarakiw sarnaqerïyätajja”+ sasa. 70 Ukampis jupajja jan uñtʼiriw jaqenak nayraqatan tuküna, sarakïnwa: “Kunpun jumajj parlasksta, janiw yatkti” sasa. 71 Jupajj patior mantañ punku toqer saraskäna ukhajja, yaqha tawaqorakiw jupar uñjasajj uka jakʼankir jaqenakar akham säna: “Aka jaqejj Nazareno Jesusamp chikaw sarnaqaskäna”+ sasa. 72 Ukampis may kutimpiw jupajj jan uñtʼir tuküna, juramentompiw akham sarakïna: “¡Janiw nayajj uka jaqer uñtʼkti!” sasa. 73 Mä jukʼampitjja, uka cheqan sayaskir jaqenakaw Pedror jakʼachasipjjarakïna, akham sasa: “Jumajj jupanakamp chik sarnaqerïskapuntawa, parlatamas* qhanäskarakisä” sasa. 74 Jupasti maldisiñwa qalltäna, juramentompiw akham sarakïna: “¡Janiw nayajj uka jaqer uñtʼkti!” sasa. Ukaratpachaw mä wallpajj artʼasïna. 75 Pedrosti kuntï Jesusajj siskäna uk amtasïna. Jesusajj sänwa: “Janïr wallpajj artʼkani ukhaw kimsa kuti nayar jan uñtʼir tuküta”+ sasa. Pedrosti anqar mistusaw chuymas kawkstʼat walpun jachäna.

27 Alwäjjäna ukhajj jilïr sacerdotenakasa markankir ancianonakasa taqpachaniw Jesús contra parlakipapjjäna, ukhamat jupar jiwayañataki.+ 2 Ukatjja amparat ñachʼantasaw* Pilato sat gobernadoran ukar apapjjäna, juparuw katuyapjjarakïna.+

3 Aljantir Judasasti kunjamsa Jesusar jiwayañataki juchañchapjjäna ukanak uñjasajj walpun amtasïna. Ukatwa jilïr sacerdotenakampiru ancianonakampirojj 30 qollqe metalanak kuttʼayjjäna,+ 4 akham sasa: “Jan juchani jaqen wilap aljantasajj jucharuw nayajj purtʼasta” sasa. Jupanakasti akham sapjjänwa: “¿Nanakan kun yatiñanakajarakisti? ¡Jumay kun lurañs yatiskchïta!” sasa. 5 Ukatwa jupajj uka qollqenak templor willtasin sarjjäna. Sarjjasasti jupa pachpaw jaychkatasïna.+ 6 Jilïr sacerdotenakajj uka qollqe apthapisajj akham sapjjänwa: “Leyirjamajja, janiw aka qollqejj templon imaski uka qollqemp chikajj uchasiñapäkiti, uka qollqejja wilajj wartaski ukan alapawa” sasa. 7 Jupanakkam parlakipasinjja, uka qollqempejj sañu luririn oraqep alapjjäna, ukhamat jan uñtʼat jaqenakar uka oraqen imasiñapataki. 8 Ukatwa uka oraqejj jichhürkamas Wilampi Alat Oraqe+ satajja. 9 Ukhamatwa kuntï Jeremías* profetajj siskäna ukajj phoqasïna, jupasti sänwa: “30 qollqe monedanakwa jupanakajj aptapjjäna, aljat jaqen alapa. Yaqhep israelitanakaw qhawqhänis uka jaqen alapajj uk amtapjjäna. 10 Jupanakasti uka qollqempejj sañu luririn oraqep alapjjäna, kunjamtï Jehová* Diosajj siskitäna ukhama”+ sasa.

11 Jesusasti gobernadoran nayraqatapan saytʼatäskänwa. Uka gobernadorajj akham sasaw jupar jisktʼäna: “¿Jumätat judionakan reyipajja?” sasa. Jesusasti sarakïnwa: “Juma pachpaw uk sasktajja”+ sasa. 12 Jilïr sacerdotenakampi ancianonakampi Jesusar juchañchasipkäna ukhajja, jupajj janiw kamskänsa.+ 13 Pilatosti Jesusar sarakïnwa: “¿Kunanaktï juma contrajj parlapki ukanak janit istʼkta?” sasa. 14 Jesusasti janirakiw kuns kamskänti, ni mä arsa arskänti. Ukatwa gobernadorajj wal musparäna.

15 Ukatsti gobernadorajj costumbrerjamaw sapa fiestan preso katuntat mä jaqerojj antutirïna, kawkïrtï jaqenakajj mayipkäna uka jaqeru.+ 16 Uka urunakanjja wali uñtʼat mä jaqew preso katuntatäskäna, Barrabás sutini. 17 Ukatwa Pilatojj ukan tantachatäsipkäna uka jaqenakarojj akham sasin jisktʼäna: “¿Khitir antutañajsa munapjjta, Barrabasaruti jan ukajj Cristo sasin uñtʼatäki uka Jesusarucha?” sasa. 18 Pilatosti Jesusar envidiasiñat katuyapjjatapjja sum amuyäna. 19 Jupajj juzgañatak qonuñan qontʼatäskäna ukhajja, warmipaw jupar mä yatiyäwi apayanïna, akham sasa: “Janiw jumajj uka jan juchan jaqempejj mitisiñamäkiti. Jichha arumajj uka jaqew samkachitu, samkajan wal tʼaqesirakta” sasa. 20 Jilïr sacerdotenakampi ancianonakampejja, “Barrabasar+ antutaspan, Jesusarojj jiwayaspan” sasin mayipjjañapatakiw jaqenakar amtayapjjäna.+ 21 Uk satasti gobernadorajj akham sasaw jupanakar wasitat jisktʼäna: “¿Aka paninit kawkïrin antutasiñapsa munapjjta?” sasa. Jupanakasti “¡Barrabasar antutaspan!” sasaw sapjjarakïna. 22 Ukjjarusti Pilatojj sarakïnwa: “Ukhamajj ¿Cristo satäki uka Jesusampejj kamachäsa?” sasa. Jupanakasti taqpachaniw akham sapjjäna: “¡Lawar chʼakkatatäpan!”*+ sasa. 23 Jupasti sarakïnwa: “¿Kunata? ¿Jupajj kuna jan wals luri?” sasa. Ukampis jupanakajj jukʼamp jachʼatwa arnaqasipjjäna: “¡Lawar chʼakkatatäpan!”*+ sasa.

24 Jupajj inamayakiw chʼamachasïna, jaqenakajj jukʼampikiw chʼajjwarapjjäna. Uk uñjasasti Pilatojj um aptasaw jaqenak nayraqatan ampar jareqasïna, ukat sarakïnwa: “Aka jaqen wilapat janiw nayajj juchanïkti, jumanakak kuns lurjjapjjam” sasa. 25 Uk istʼasasti taqpach jaqenakaw akham sapjjarakïna: “Uka jaqen jiwatapatjja nanakampi wawanakajampiw juchanïsipkäjja”*+ sasa. 26 Ukatwa jupajj Barrabasar antutjjäna, ukampis Jesusarojj jawqʼjayänwa,+ lawar chʼakkatas* jiwayapjjañapatakiw katuyjjarakïna.+

27 Ukatsti gobernadoran soldadonakapaw Jesusarojj pachpa gobernadoran utapar irpantapjjäna. Jesusan ukar tantachasipjjañapatakiw taqpach soldadonakar jawsthapiyapjjäna.+ 28 Isinakap apsusajja, llijkir wila color mä isimpiw awaytʼayapjjäna.+ 29 Ukjjarusti chʼapinakat mä corona lurasaw pʼeqepar uskuntapjjäna, mä soqos lawa kupi amparapar katjjaruyapjjarakïna. Ukatjja nayraqatapar qonqortʼasisaw jupat sawkasipjjäna, akham sasa: “¡Jallalla,* judionakan reyipa!” sasa. 30 Ukatsti thuskatapjjänwa,+ soqos lawa aparasajj ukampiw pʼeqet jawqʼjapjjarakïna. 31 Jupat sawkasiñ tukuyasasti, awaytʼayapkäna uka isi apsusajj patjja isinakapampiw isthapiyjjapjjäna. Ukjjarusti lawar chʼakkatañatakiw* jupar irpapjjarakïna.+

32 Markat mistusipkäna ukhajja, Cirene markan nasir Simón sutini mä jaqew ukjan uñstäna. Juparuw Jesusan tʼaqesiñ lawap* munkir jan munkir apayapjjäna.+ 33 Kunapachatï Gólgota satäki uka cheqaru, mä arunjja Pʼeqe Chʼakha+ satäki uka lugarar puripjjäna ukhajja, 34 Jesusarojj umantañapatakiw kʼaskʼa umampi mezclat vino churapjjäna.+ Malltʼasinjja, janiw jupajj umtʼañ munkänti. 35 Lawar chʼakkatasasti,* patjja isinakap jaljasiñatakiw suertenak willtapjjäna.+ 36 Ukatsti ukjar qontʼasisaw jupar vigilapjjäna. 37 Kunatsa juparojj castigapjjäna uk uñachtʼayañatakejja, pʼeqep patjjaruw mä qellqat apkatapjjarakïna, akham sasa: “Jupajj Jesusawa, judionakan reyipa”+ sasa.

38 Jupanakasti pä lunthataruw Jesusamp chikajj lawanakar warkkatapjjäna, maynirojj kupëjjaparu, maynirusti chʼeqäjjaparu.+ 39 Uka cheq pasir jaqenakajja, pʼeq khiwisisaw+ jupar insultapjjäna,+ 40 akham sasa: “¡Templo allthapisin kimsürut saytʼayir jaqe,+ jichhajj salvasimaya! Jumatejj Diosan yoqapästajja, ¡uka tʼaqesiñ lawat* saraqanim!”+ sasa. 41 Ukhamarakiw jilïr sacerdotenakasa, escribanakasa, ancianonakas jupat burlasiñ qalltapjjäna, akham sasa:+ 42 “¡Yaqhanakarojj salvarakisä, jichhajj janiw jupa pachpas salvasirjamäkiti! Jupajj Israel markan reyipächejjaya,+ jichhajj uka tʼaqesiñ lawat* saraqanpan, ukhaw jupar creyiñäni. 43 Jupajj Diosarurakis confiyasejjä, ‘Diosan Yoqapätwa’+ sarakisä, ukhamajj Diosatï jupar munaschejja, salvpanaya”+ sasa. 44 Jupamp chik lawanakar warkkatat lunthatanakas jupar insultapjjarakïnwa.+

45 Niya chika uröjjäna* ukhat niya kimsa jaypʼu horaskamaw* taqe uka oraqen chʼamaktʼäna.+ 46 Niya kimsa jaypʼu horasäjjäna ukhajja, akham sasaw Jesusajj wali jachʼat artʼasïna: “Éli, Éli, ¿láma sabakhtháni?” sasa. Ukajja “Diosajay, Diosajay, ¿kunatsa apanuktʼasista?”+ sañ muni. 47 Uk istʼasasti uka jakʼan sayaskir yaqhep jaqenakajj akham sasaw sapjjäna: “Aka jaqejj Eliasaruw jawsaski”+ sasa. 48 Ukatjja mäkiw jupanak taypit maynejj tʼijtäna, mä esponja aptasaw kʼallkʼu vinor chilltäna, mä soqos lawar uskusaw umtʼañapataki jupar churarakïna.+ 49 Mayninakajj akham sapjjarakïnwa: “Ukhamäskpan sam, Eliasajj salvir jutanit janich uk uñjañäni” sasa. 50 Mayampiw Jesusajj wali jachʼat artʼasïna, ukatsti jiwjjänwa.*+

51 Ukatjja templon cortinapaw+ payar chʼiyjasïna,+ alayat aynacharu,+ oraqes khatatïnwa, qarqanakas* kʼakʼatatarakïnwa. 52 Sepulturanakas jistʼartarakïnwa, jiwañan ikisipkäna uka santo jaqenakan cuerponakapas waljapuniw uñstaräna 53 (Jesusajj jaktayatäjjäna uka qhepatjja, sepulturanak taypit jutapkäna uka yaqhep jaqenakajj Jerusalén markaruw* mantapjjarakïna), walja jaqenakaw jupanakar uñjapjjarakïna. 54 Ejerciton oficialapasa jupamp chika Jesusar uñchʼukisipkäna ukanakasa, terremoto uñjasasa kunanakatï pasaskäna ukanak uñjasas walpun ajjsarayasipjjäna, akham sapjjarakïnwa: “Cheqapunirakis jupajj Diosan Yoqapäskatänajjä”+ sasa.

55 Walja warminakaw jayat uñchʼukisipkäna, jupanakajj Jesusar yanaptʼañatakiw jupamp chikajj Galileat jutapjjäna.+ 56 María Magdalenasa, Santiagompin Josesampin María taykapasa, Zebedeon yoqanakapan taykapasa ukankarakïnwa.+

57 Wali jaypʼöjjäna ukhajja, Arimatea markankir mä qamir jaqew jutäna, José sutini. Jupasti Jesusan discipulopäjjarakïnwa.+ 58 Uka jaqesti Pilaton ukar sarasaw Jesusan cuerpop mayïna.+ Pilatosti churanipjjam sasaw sarakïna.+ 59 Joseajj jiwat cuerpo apaqasajj suma linot lurat mä qʼoma telampiw llawuntäna.+ 60 Ukatjja jupan machaq sepulturaparuw+ imjjäna, qarqar* lurat sepulturaparu. Ukatjja mä jachʼa qalampi sepultur punkur nukkatasaw sarjjäna. 61 Ukampis María Magdalenampi mayni Mariampejj sepultur uñkatasin qontʼataw ukankasipkäna.+

62 Qhepürusti sabadotak Wakichasiñ Uru+ pasjjepanjja, jilïr sacerdotenakampi fariseonakampiw Pilaton nayraqatapan tantachasipjjäna, 63 sapjjarakïnwa: “Tata, nanakajj ak amtasipjjta, uka kʼarisir jaqejj ‘kimsürutwa jaktanëjja’+ sasaw jakkasajj parläna. 64 Ukhamajj sepultur uñjir khitam, ukhamat kimsïr urukam uñjapjjañapataki. Jan ukajj discipulonakapaw jutasin jiwat cuerpo lunthatapjjaspa,+ ‘¡jupajj jiwatanak taypit jaktayatäjjewa!’ sasaw jaqenakar parlapjjaspa. Ukatï pasaspajja, uka kʼari parlatanakapajj nayrïrit sipansa jukʼamp jan walipunïspawa” sasa. 65 Pilatosti jupanakar sarakïnwa: “Aka guardianakamp sarapjjam, wali sum vigilanipjjarakim” sasa. 66 Ukhamasti jupanakajj sarasinwa mä jachʼa qalampi sepulturar sum atkatapjjäna, uñjapjjañapatakiw guardianak jaytapjjarakïna.

28 Sábado uru pasatatsti, semanan nayrïr urupajj willjtanjjäna ukhajja, María Magdalenampi mayni Mariampiw sepultur uñjir sarapjjäna.+

2 Ukatjja akatjamatwa mä jachʼa terremotojj sartäna, Jehová* Diosan mä angelapaw alajjpachat saraqanïna, jupajj sepulturar jakʼachasisaw jachʼa qala nukhoqäna, uka qala patjjaruw qontʼasirakïna.+ 3 Uka angelajj lliju llijur uñtataw wal qhantäna, isipasa khunjam wali janqʼorakïnwa.+ 4 Sepultur uñjir guardianakas walpun ajjsarañat khatatipjjäna, janirakiw onjjtjjapjjänsa.

5 Angelajj akham sasaw warminakar säna: “Jan ajjsarapjjamti. Lawar chʼakkatat* jiwayatäkäna uka Jesusar thaqasipkatam yattwa.+ 6 Jupajj janiw akankjjeti, jaktayatäjjewa, kunjamtï jupajj siskäna ukhama.+ Jutapjjam, kawkinkkäntï cuerpopajj uk uñjapjjam. 7 Jichhajj jankʼak sarapjjam, jupan discipulonakapar yatiyanipjjam, akham sasa: ‘Jesusajj jiwatanak taypit jaktayatäjjewa, jichhajj Galilearuw jumanak nayra saraski,+ ukanwa jupar uñjapjjäta’ sasa. Jumanakar uk yatiyiriw nayajj jutta”.+

8 Uka warminakajj jankʼakiw uka sepulturat sartasajj Jesusan discipulonakapar yatiyir tʼijupjjäna, wali sustjata, wali kusisitaraki.+ 9 Ukhamaruw Jesusajj jupanakamp thakin jikisïna, “¡kamisaraki!” sasaw aruntäna. Jupanakasti jakʼachasisaw jupan kayupat katuntasipjjäna, jupa nayraqatanwa altʼasipjjarakïna. 10 Jesusasti jupanakarojj sarakïnwa: “¡Jan ajjsarapjjamti! Jilanakajar yatiyir sarapjjam, Galilear sarapjjañapataki, ukanwa jupanakajj uñjapjjetani” sasa.

11 Uka warminakajj thak sarasipkäna ukañkamaw yaqhep guardianakajj+ markar sarapjjäna, kunanakatï paskäna taqe ukanakwa jilïr sacerdotenakar yatiyapjjäna. 12 Ukjjarusti uka jilïr sacerdotenakampi ancianonakampiw tantachasisin parlakipapjjäna, guardiat sarir soldadonakarojj walja qollqe monedanak churapjjäna, 13 sapjjarakïnwa: “Jumanakajj akham sasaw jaqenakar sapjjäta: ‘Arumajj ikisipkayäta ukhaw discipulonakapajj jutasin cuerpop lunthatapjjatayna’+ sasa. 14 Gobernadoratï ukanak istʼani ukhajja, nanakaw jupamp parlasipkäjja, janiw kunat llakisiñanakamas wakiskaniti” sasa. 15 Jupanakajj iyaw sasaw qollqe monedanak katoqasipjjäna, arunakaparjamaw lurapjjarakïna. Uka kʼari arunakajj jichhürkamaw judionak taypin parlasiski.

16 Tunka mayani discipulonakajja Galilearuw+ sarapjjäna, kawkïr qolluntï Jesusajj jikisiñäniw siskäna ukaru.+ 17 Jesusar uñjasasti, jupa nayraqatanwa altʼasipjjäna, yaqhepajj payachasipjjarakïnwa. 18 Jesusasti jupanakar jakʼachasisajj akham sasaw säna: “Diosaw taqe autoridad churitu, alajjpachansa ukhamaraki aka oraqensa.+ 19 Ukhamasti sarapjjam, taqe markanakankir jaqenakar nayan discipulojar tukuyapjjam,+ bautisapjjam+ Awkina, Yoqana, espíritu santon sutipjjaru. 20 Ukatsti taqe kuntï nayajj jumanakar yatichapksma ukanak phoqañ yatichapjjarakim.+ Amtapjjapunim, nayajj sapürupuniw jumanakampïskta, akapachajj tukuskani* uka tiempokama”+ sasa.

Jan ukajja, “Jesús Mesiasan”. Cristo, Mesías uka arunakajj “ajllita” sañ muni.

Jan ukajja, “Aka libronjja kawkïr familianakatsa Jesucristojj juti ukanakat parli”.

Casarasiñataki parlatäpki ukanakaruw chachapa jan ukajj warmipa sasin judionakajj sapjjerïna.

Jan ukajja, “wal piensäna”.

Diosan Jehová sutipajja, 237 kutiw Griego Arut Qellqatanakan uñsti. Nayrïrejj aka cheqanwa uñsti. Apéndice A5 liytʼäta.

Jesús sutejja, hebreo arunjja Jesúa, Josué sasirakispawa. Uka sutejja, “Jehová Diosaw Salvacionajja” sañ muni.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Herodes” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Mesiasajj; Ajllitajj”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Ukajja, inas hebreo arut jutirïchi, “chʼichtaniri” sañ munarakchi.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Langosta” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “jupajj umar chhaqantayäna”.

Jan ukajja, “Katarin”.

Jan ukajja, “arbolanakan”.

Variante: “jiskhup”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “sagrado markaruw”.

Jan ukajja, “amparanakapjjar apapjjätamjja”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychitäta”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychañama”.

Ukajja, Mediterráneo sat lamar qotäpachänwa, yaqhepajj Galilea qotäpachänwa sapjjarakiwa.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Jan ukajja, “redwa”.

Jan ukajja, “redenakap”.

Jan ukajja, “redenakap”.

“Sinagoga” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Jan ukajja, “evangeliop”.

Variante: “suchʼunakarus”.

“Decápolis” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Kusisiñanïpjjew Diosamp irpayasiñajj kunja wakiskirisa uk amuyasirinakajja”.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

“Llampʼu chuymanïña” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “wañjatanakasa”.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Variante: “mechero”.

Jan ukajja, “mediñatak canastampi”.

“Leyimpi Profetanakan Qellqatanakapampi” sasinjja, taqpach Hebreo Arut Qellqatanakatwa parlaski.

Jan ukajja, “Gobiernonjja”.

Jan ukajja, “jan jukʼamp istʼasirïpkäta”.

Jan ukajja, “Gobiernor”.

Jan ukajja, “Judionakan Jachʼa Tribunalapar”.

“Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “cuadrante”. Uka cuadrante qollqejj niya tunka minutonak trabajitatwa pagasirïna. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Griego arunjja, “lanktʼasiñar”.

“Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “lanktʼasiñar”.

“Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

“Qʼañu jucha” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “promesa lurasin arskta”.

Griego arunjja, “mä milla”. “Milla” siski uk glosarion liytʼäta.

Ukajja, jan interesan maytʼañat parlaski.

Jan ukajja, “phoqatäpjjañamawa”.

Jan ukajja, “pobrenakar wajjtʼasas”. “Khuyapayasiñat wajjtʼaña” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “sagradot uñjatäpan”. Griego arunjja, “santot uñjatäpan”.

Jan ukajja, “Gobiernomajj”.

Jan ukajja, “alajjpachansa aka oraqensa luraspan”.

Jan ukajja, “juchanakajsa”.

Jan ukajja, “yaqhanakan juchanakap”.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “ajanunakapjja qʼala tukusitäkaspas ukham tukuyapjje”.

Jan ukajja, “mä toqeruk uñtatächejja”.

Jan ukajja, “sum uñjani”.

Griego arunjja, “jan walïchejja”. Ukajja, waljanak thaqañat parlaski.

Jan ukajja, “almanakamat”.

Jan ukajja, “almajj”.

Griego arunjja, “mä codo ukchʼampi”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “jukʼa feini; jukʼa iyawsäwini”.

Griego arunjja, “Yaqha markankirinakakiw”.

Jan ukajja, “Gobiernopa”.

Jan ukajja, “Hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “katari”.

“Leyisa Profetanakan Qellqatanakapasa” sasinjja, taqpach Hebreo Arut Qellqatanakatwa parlaski.

Griego arunjja, “lobonakar”. Uka animalajj qamaqer jan ukajj zorror uñtatawa, qamaqet sipansa jachʼarakiwa.

Ukajja, luräwinakapata sarnaqäwinakapat parlaski.

Jan ukajja, “arbolajj”.

Jan ukajja, “arbolajj”.

Jan ukajja, “arbolajja”.

Ukajja, luräwinakapata sarnaqäwinakapat parlaski.

Jan ukajja, “Gobiernorojj”.

Variante: “jaqhe”.

Variante: “jaqhe”.

Jan ukajja, “qʼomachtʼasitasmawa”.

Griego arunjja, “qʼomachatäjjam”.

Griego arunjja, “qʼomachatäjjäna”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Gobiernonwa”.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Zorronakajj”.

Variante: “utaniwa”.

Jan ukajja, “jukʼa feini; jukʼa iyawsäwini”.

Ukajja, Capernaúm markänwa, ukanwa Jesusajj Galilea toqenakan yatiykasajj qheparirïna.

Variante: “suchʼu”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Variante: “suchʼu”.

Jan ukajja, “walpun ajjsarapjjäna”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Taqe kunsa taqe chuymaw lurtʼirïna, ukatwa juparojj “Cananita” sapjjerïna.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Griego arunjja, “pä issa”.

Variante: “jiskhunaksa”.

Jan ukajja, “alojasisipkakim”.

Judionakajja, “sumankañajj jumanakampïpan” sasaw aruntasipjjerïna.

Griego arunjja, “lobonak”. Uka animalajj qamaqer jan ukajj zorror uñtatawa, qamaqet sipansa jachʼarakiwa.

Jan ukajja, “katarinakjam”.

Jan ukajja, “khititejj tukuykam aguantkani”.

Jan ukajja, “Beelzebub”. Ukajj Supayan yaqha sutipawa, jupajj demonionakan principepawa jan ukajj pʼeqtʼiripawa.

Jan ukajja, “uta patjjanakat”.

Jan ukajja, “vidar”. Ukajja, jutir pachan jakañat parlaski.

“Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “mä asarion”. Nayra tiemponjja 45 minutonak trabajitatwa mä asarion qollqe pagapjjerïna. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

“Tʼaqesiñ lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “suma isinakampi”.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Jan ukajja, “Gobierno”.

“Profetanakan Qellqatanakapasa Leyisa” sasinjja, taqpach Hebreo Arut Qellqatanakatwa parlaski.

“Llakisiñ isi” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Hadesar”. “Hades” siski uk glosarion liytʼäta.

“Llampʼu chuymanïña” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Nayan yukujajj apañjamakiwa”.

Jan ukajja, “espiganak”.

Jan ukajja, “jukʼamp valoraniwa”.

Jan ukajja, “almajajj wal jupat kusisi”.

Jan ukajja, “Beelzebub”. Ukajj Supayan yaqha sutipawa.

Griego arunjja, “mä utasa”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “arkirinakamajj; discipulonakamajj”.

Jan ukajja, “Gobiernopampiw”.

Variante: “chʼoqantañajj”.

“Contra jan wal parlañanakasa” sasinjja, Dios contra jan ukajja kunanakatï sagradöki ukanak contra jan wal parlañat parlaski.

“Akapacha” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “arboläpjjstajja”.

Jan ukajja, “Katarin”.

Griego arunjja, “adulterio jucha luririnaka”.

Jan ukajja, “sur toqenkir”.

Jan ukajja, “Gobiernot”.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

“Akapacha” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernojja”.

Uka alisti trigor uñtasit qorawa, venenonirakiwa.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Palestina markanjja, uka jiskʼa jathajj pusi metrotsa jilaw jilsuspa, ramanakanirakiwa.

Jan ukajja, “arbolar”.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Jan ukajja, “kimsa jachʼa medidanaka”.

“Qalltatpach” sasinjja, Adanampina Evampin wawanakapatwa parlaski.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

“Akapachan tukusiñap tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

“Akapachan tukusiñap tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Jan ukajja, “Gobiernosti”.

Jan ukajja, “Gobiernosti”.

Jan ukajja, “redempi”.

Jan ukajja, “Redejj”.

“Akapachan tukusiñap tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernot”.

Jan ukajja, “jupa kawsajj lanktʼasipjjäna”.

Jan ukajja, “jan feinïpjjatap; jan iyawsapjjatap”.

“Herodesajj” sasinjja, Herodes Antipas chachat parlaski. “Herodes” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “chʼoqantasajj”.

Variante: “kayut”.

Griego arunjja, “walja estadionaka”.

Griego arunjja, “Pusïr vigiliäjjäna”. Ukajja, “niya kimsa alwa horasatjja niya sojjta alwa horaskama” sañ muni.

Jan ukajja, “¡Mä visionawa!”.

Jan ukajja, “jukʼa feini; jukʼa iyawsäwini”.

Fariseonakasa mayni judionakasa costumbrenakaparjamaw ampar jareqasipjjerïna.

Jan ukajja, “jachʼar aptam”.

Jan ukajja, “jiskʼachki; maldiski”.

Jan ukajja, “Hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “yupaychasipkitu”.

Jan ukajja, “lanktʼasipjjewa”.

Variante: “jan mallkitäki”.

“Qʼañu jucha” siski uk glosarion liytʼäta.

Mateo 12:31 texton notap liytʼäta.

Fariseonakasa mayni judionakasa costumbrenakaparjamaw ampar jareqasipjjerïna.

Jan ukajja, “cananea”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “jan manqʼata”.

Griego arunjja, “Adulterio jucha luriri”.

Jan ukajja, “jan feini; jan iyawsir”.

Griego arunjja, “jañchimp wilampejj”.

Variante: “jaqhe”.

Jan ukajja, “Hadesan”. “Hades” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “janirakiw uka congregacionarojj jiwañan chʼamapas atipjkaniti”.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Jan ukajja, “Jilïr irpirinakampi”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “jan jupatakik jakjjpanti”.

“Tʼaqesiñ lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “mä qhanar uñtataw wali janqʼor tuküna”.

Jan ukajja, “janiw feinïpktati; janiw iyawsapktati”.

Jan ukajja, “jukʼa feinikïpjjtawa; jukʼa iyawsäwinikïpjjtawa”.

Palestina markanjja, uka jiskʼa jathajj pusi metrotsa jilaw jilsuspa, ramanakanirakiwa.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Mateo 17:21 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Jan ukajja, “aljantatäniwa”.

Niya mä uru trabajitatwa mä dracma qollqe pagapjjerïna. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “lanktʼasipjjañapatakejj”.

Griego arunjja, “estater moneda”. Uka monedajj pusi dracmar mistutänwa. Pusi uru trabajitatwa uk pagapjjerïna. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Jan ukajja, “janitejj phoqatpach cambiapkäta”.

Jan ukajja, “Gobiernorojj”.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

“Lanktʼasiña” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “lanktʼasiñar”.

Griego arunjja, “lanktʼasiñar”.

“Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Mateo 18:11 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Ukajja, “Awkimatakejj” sasaw jaqokipasirakispa.

Griego arunjja, “cheqañchir saram”.

Griego arunjja, “lakapat”.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

10.000 talento metal qollqenakajja, 60 millón denarionakar mistutänwa. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Griego arunjja, “mä yukur mayachki”.

“Qʼañu jucha” siski uk glosarion liytʼäta.

“Eunuco” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobierno”.

Ukajja, wawanakar bendisiñat parlaski.

Jan ukajja, “Gobiernojja”.

Jan ukajja, “jachʼar aptam”.

Jan ukajja, “phoqatäñ munsta; taqe kunans sum phoqañ munsta”.

Jan ukajja, “Gobiernor”.

Jan ukajja, “Gobiernopar”.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Griego arunjja, “Niya kimsïr horasar”.

Griego arunjja, “niya sojjtïr horasaru”.

Griego arunjja, “niya llätunkïr horasar”.

Griego arunjja, “niya tunka mayanïr horasarojj”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “khuyaptʼayasiri”.

Griego arunjja, “jan wali nayranïtacha”.

Variante: “kʼutkatas”.

Jan ukajja, “Gobiernoman”.

“Juchat kutsuyaña” siski uk glosarion liytʼäta.

“Llampʼu chuymanïña” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “arbolanakan”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “árbol”.

Jan ukajja, “arbolasti”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “arbolampi”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Gobiernopar”.

Variante: “mallkisaw”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Jan ukajja, “Gobiernojj”.

Variante: “chʼoqantapjjma”.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

“Leyisa Profetanakan Qellqatanakapasa” sasinjja, taqpach Hebreo Arut Qellqatanakatwa parlaski.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “enemigonakamaru banquillökaspas ukham kayunakamatak uchkä ukapachkama”.

Uka jiskʼa cajitanakanjja Qellqatanakat mä qhawqhaw uchatäna.

Jan ukajja, “suma lugaranakaruw”.

Ukajja, “Yatichiri” sañ muni.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Mateo 23:14 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

“Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Uka alejja anís alir uñtatawa, manqʼar sabor churañatakiw apnaqasi.

Variante: “mallantapjjtajja”.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “taqe kun munañampi; saqueyjañampi”.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “katarin”.

“Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “castigot”.

Griego arunjja, “escribanaksa”. Ukham sasinjja, jaqenak nayraqatan yatichiri discipulonakat parlaski.

Griego arunjja, “jumanakan utam”.

Ukajja, “chʼusaruw tukuyjje” sasaw jaqokipasirakispa.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Kuttʼaniñ tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

“Akapachan tukusiñap tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

Ukajja, kunjamtï mä usur warmirojj partojj waytki uka toqetwa parlaski.

Jan ukajja, “arknaqapjjätamwa”.

Griego arunjja, “Ley pʼakintañan”. Ukham sasinjja, Diosan leyinakap jiskʼachañat parlaski.

Jan ukajja, “khititejj tukuykam aguantkani”.

Jan ukajja, “Gobiernon”.

Ukajja, Daniel profetan profecianakap liytʼirit parlaski.

Jan ukajja, “uta patjjankaski”.

Griego arunjja, “señalanakampi”.

“Kuttʼaniñ tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “taqe tribunakajj”.

Variante: “mä qawayapat mä qawayapkama”.

Jan ukajja, “arbolat”.

“Jupan” sasinjja, jaqen Yoqapat parlaski.

“Kuttʼaniñ tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

“Kuttʼaniñ tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “kuna horarus arum toqer”.

Jan ukajja, “confiykaña”.

Jan ukajja, “yatiñani”.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “Gobiernosti”.

Variante: “mecheronakas”.

Jan ukajja, “yatiñanïpjjarakïnwa”.

Variante: “mecheros”.

Variante: “mecherompi”.

Variante: “mecheronakapsa”.

Variante: “mecheronakajajj”.

Jan ukajja, “Gobiernosti”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Griego arunjja, “qollqe metalap”.

Jan ukajja, “Confiykaña”.

Jan ukajja, “Confiykaña”.

“Aka mundojj qalltkäna” sasinjja, Adanampina Evampin wawanakapatwa parlaski.

Jan ukajja, “Gobierno”.

Variante: “wañjkitäna”.

Jan ukajja, “Jukʼa isinïkayäta”.

Variante: “wañjatarus”.

Variante: “wañjkitäna”.

Variante: “wañjata”.

Griego arunjja, “wiñayatak khuchunukutäpjjaniwa”, kunjamtï mä ramajj mä arbolat khuchoqaski ukhama.

Variante: “kʼutkatas”.

Jan ukajja, “preso katuntañatakiw”.

“Alabastro” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “hondo”.

Ukajja, “Yatichiri” sañ muni.

Griego arunjja, “bendisisaw”.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “himnonak; salmonak”.

Jan ukajja, “aljantatäñapäki”.

Ukajja, “Yatichiri” sañ muni.

Griego arunjja, “12 jila legionanak”. “Legión” siski uk glosarion liytʼäta.

“Sanedrín” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “arunakamas”.

Variante: “chʼoqantasaw”.

Aka arunakajja, Zacarías 11:12, 13 qellqatanwa uñsti. Mateon urunakapanjja, profecianakat parlir libronakatjja Jeremías librow nayraqatankäna, ukatwa uka libronakajj Jeremías sutimpi uñtʼatäpachäna. Zacarías libros uka taypinkarakïnwa. Lucas 24:44 liytʼarakïta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Variante: “kʼutkatatäpana”. Jan ukajja, “¡Lawar chʼakkatat jiwayatäpan!”.

Variante: “kʼutkatatäpana”.

Griego arunjja, “Jupan wilapajj nanakjjaru ukhamarak wawanakaj-jjar jutpan”.

Variante: “kʼutkatas”.

Jan ukajja, “Jachʼañchapjjsmawa”.

Variante: “kʼutkatañatakiw”.

“Tʼaqesiñ lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “kʼutkatasasti”.

“Tʼaqesiñ lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

“Tʼaqesiñ lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “Sojjtïr horasäjjäna”.

Griego arunjja, “llätunkïr horaskamaw”.

Griego arunjja, “espiritup katuyjjäna”.

Variante: “jaqhenakas”.

Griego arunjja, “sagrado markaruw”.

Variante: “jaqher”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Variante: “kʼutkatat”.

“Akapachan tukusiñap tiempo” siski uk glosarion liytʼäta.

    Aymara qellqatanaka (2005-2026)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki