Mambo a Yehoba o Omi
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Mateo
MUNTU mutanshi kunemba jishimikila jawama jaamba pa bwikalo ne mwingilo wa kwa Yesu wajinga Mateo mulunda wa kine kine wa kwa Yesu Kilishitu, kabiji kimye kimo wajingapo ne musonkeshi. Mambo awama a kwa Mateo ao patanshi anembelwe mu mulaka wa Kihebelu ne kutuntululwa mu Kingiliki aishile kupwa kunembwa mu 41 C.E. kabiji o akwatankanya Binembelo bya Kihebelu na Binembelo bya bwina Kilishitu bya Kingiliki.
Ano Mambo awama muji byambo byanema anembejilwe Bayudea, amwesha’mba Yesu ye Mesiasa walaiwe, kabiji ye Mwana Lesa. Umvwe twalondela byambo bijimo, tukakosesha lwitabilo lwetu mwi Lesa, mu Mwananji, ne mu milaye yanji.—Hebe. 4:12.
“BUFUMU BWA MWIULU BWAFWENYA KE PEPI”
Mateo waamba pa mutwe wa Bufumu ne pa mafunjisho a kwa Yesu, nangwa kya kuba kino kyalengela kubula kulondolola bintu monka mo byalondankena. Kya kumwenako, Jashi ja pa Mutumba jo jitanshi kwambiwapo mu uno buku, nangwa kya kuba Yesu wijambile saka papita ne kimye kufuma po atendekejile busapwishi bwanji.
Kimye kyo asapwijilenga mu Ngalilea, Yesu waubile bya kukumya, wafunjishe batumwa banji 12 bya kusapwila, walengulwile Bafaliseo, ne kwamba pa bya kumwenako byaambilenga pa Bufumu. Kepo afumine ku Ngalilea ne kuya “mu kyalo kya Yudea, bushiya bwa Yodano.” (Mat. 19:1) Byo bayilenga mu jishinda Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: ‘Tubenakuya ku Yelusalema; kabiji Mwana muntu bakamufwisha nao a lufu, kabiji mu juba ja busatu ukasangulwa.’—Mat. 20:18, 19.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
3:16—“Mwiulu mwashinkukile” byepi kimye kya lubatizhilo lwa kwa Yesu? Kino kyamwesheshenga amba Yesu wavulukile bwikalo bwanji bwa mwiulu saka akyangye kwiya panopantanda.
5:21, 22—Nanchi kubuka bukaji kwatama kukila kutwajijilatu saka wazhingila nyi? Yesu wajimwine amba muntu utwajijilatu saka azhingijila mulongo wanji walenga mambo akatampe. Pano umvwe muntu wabuka bukaji ne kwamba byambo bya kufiñana wakilamo kulenga mambo akonsha kumulengela kuletwa mu kije kikatampe.
5:48—Nanchi kine kyakonsheka atweba kwikala “balumbuluka, byonka byo alumbuluka [Shetu] wa mwiulu” nyi? Ee, twakonsha kwikalako balumbuluka. Apano Yesu waambilenga pa butemwe, kabiji wabujile bantu bamutelekelenga kuba’mba balonde Lesa ne kwikala balumbuluka, nangwa’mba kwikala baoloka mu kumwesha butemwe. (Mat. 5:43-47) Mu ñanyi jishinda? Kupichila mu kutemwa balwanyi babo.
7:16—Ñanyi “bipangwa” biyukanyikisha bupopweshi bwa kine? Bino bipangwa byavwangamo ne bintu bikwabo kechi byubilo byetutu byonka ne. Mwavwangwa ne bintu byo twaitabilamo, ko kuba’mba mafunjisho o tulondela.
10:34-38—Nanchi twafwainwa kulengulula byambo bya mu Binembelo pa mambo a mabano a mu bisemi nyi? Ine. Mabano ekalako na mambo a byafuukulapo ba mu kisemi babula kwitabila. Bakonsha kufuukulapo kukana nangwa kushikwa bwina Kilishitu, ne kuleta mabano mu kisemi.—Luka 12:51-53.
11:2-6—Umvwe kya kuba Yoano na mambo a kumvwa byambo bya Lesa wayukijile jimo amba Yesu ye Mesiasa, mambo ka o aipwizhizhe mu kukeba kuyuka inge Yesu ye ‘i ye wasakile kwiya’? Yoano kyamweka washikishe buno bwipuzho mu kukeba kwiumvwina aye mwine kufuma kwi Yesu. Wakebelenga kuyuka umvwe kyafwainwe ‘kutengelapo mukwabo’ wakonsheshe kulama mu Bufumu ne kufikizha luketekelo lonse lwa Bayudea. Mukumbu wa kwa Yesu wamwesheshe’mba kafwako mukwabo wafwainwe kwiya panyuma yanji ne.
19:28—Bañanyi baimenejilwengako na “mikoka jikumi na ibiji ya bena Isalela” ikachibilwa mambo? Kechi bemenako mikoka 12 ya bena Isalela ba ku mupashi ne. (Nga. 6:16; Lum. 7:4-8) Batumwa bo aambilengako Yesu bajinga bena Isalela ba ku mupashi, kechi bamitonyi bajinga mwi abo ne. Yesu ‘wibatongwejile bufumu,’ ne “kwibalulula bekale kwi Lesa wetu ke bufumu ne bañanga.” (Luka 22:28-30; Lum. 5:10) Abano bena Isalela ba ku mupashi bo “bakebachibila mambo ba panopantanda.” (1 Ko. 6:2) Onkao mambo, “mikoka jikumi na ibiji ya bena Isalela,” yo bakachibila mambo ku boba baji pa bipona bya buchibamambo mwiulu babena kwimenako bantu babula kwikala mu jino jibumba ja bañanga, byonka byo kyamweshiwa na mikoka 12 ya pa Juba ja Kufuchilamo Mambo.—Levi., kita. 16.
Lufunjisho Kotuji:
4:1-10. Jino jishimikila jitufunjisha amba Satana ko aji kya kine, kechi ke bubitu ne. Wingijisha “lwiso lwa mubiji, ne lwiso lwa meso, ne kwitota kwatu kwa buno bumi” mu kwitweseka. Nangwa byonkabyo, umvwe twaingijisha mafunde a mu Binembelo, etukwasha kwikala bakishinka kwi Lesa.—1 Yoa. 2:16.
5:1–7:29. Monai kuba’mba muji na bulunda bwawama na Lesa. Ikalai ba mutende. Kanai milanguluko yatama. Lamai mulaye wenu. Umvwe ke mulombe, tangizhaiko bintu byalamata nkebelo ya Lesa kukila bintu bya ku mubiji. Ikalai banonshi kwi Lesa. Sambilai kukebesha Bufumu ne bololoke bwa Lesa. Kuzhachishanga bantu ne. Ubainga kyaswa muchima wa Lesa. Mu Jashi ja pa Mutumba muji lufunjisho lwanema bingi!
9:37, 38. Twafwainwa kubilanga monka mo twalombela kwi Nkambo yetu kuba’mba “atume bantu ba kunowa mu bujimi bwanji” kwingila na mukoyo mwingilo wa kulenga baana ba bwanga.—Mat. 28:19, 20.
10:32, 33. Kechi twafwainwa kuchina kwamba pa lwitabilo lwetu ne.
13:51, 52. Kuyuka bukine bwaamba pa Bufumu kwitupa mutembo wa kufunjisha bantu ne kwibakwasha kuba’mba bomvwe buno bukine bwanema.
14:12, 13, 23. Kimye kyo tuji bunke kyo kyawama kulanguluka langulukanga pa bintu byanema.—Mako 6:46; Luka 6:12.
17:20. Twafwainwa kwikala na lwitabilo pa kuba’mba tushinde mikiika iji nobe mitumba itulengela kubula kununguluka ku mupashi ne kuyuka mwa kubila na makatazho. Kechi twafwainwa kwikala na muleele wa kukosesha lwitabilo lwetu mwi Yehoba ne mu milaye yanji ne.—Mako 11:23; Luka 17:6.
18:1-4; 20:20-28. Bumbulwakoloka bwa bantu ne bupopweshi bwatundaikanga bantu kukeba kutumbalala bwalengejile baana ba bwanga ba kwa Yesu kuta muchima pa kukeba kuyuka mukulumpe. Twafwainwa kwipelula ne kuchinuzhuka kulenga mambo, ne kwingilanga bulongo mingilo yo twapewa mu kipwilo.
“MWANA MUNTU BAKAMUSOLOLA”
Yesu watwelele mu Yelusalema pa Nisanyi 9, mu 33 C.E. saka ‘aikala pa mbongolo.’ (Mat. 21:5) Juba jalondejilepo, wayile mu nzubo ya Lesa na kwiiwamisha. Pa Nisanyi 11, wafunjishenga mu nzubo ya Lesa, walengulwile banembeshi ne Bafaliseo, kabiji panyuma ya bino wabujile baana banji ba bwanga ‘kiyukilo kya kwikalapo [kwanji], ne kya mpelo ya bwikalo.’ (Mat. 24:3, NW) Juba jalondejilepo wibambijile’mba: ‘Anweba mwayuka pa kupita moba abiji ke kijiilo kya Lupitailo, ne Mwana muntu bakamusolola’mba, bakamupope pa kichi kya lumanamo.’—Mat. 26:1, 2, NW.
Juba ja Nisanyi 14 jafikile. Panyuma ya kutendeka Kivuluko kya lufu lwanji lwajinga pepi, Yesu bamusolwele, kumukwata, kwesekwa, ne kumupopa. Pa juba ja busatu, wasangwilwe mu bafu. Saka akyangye kuya mwiulu, Yesu byo asangwilwe wakambizhe baana banji ba bwanga amba: “Onkao mambo yainga na kwibasambisha ba mu mikoka yonse ya bantu.”—Mat. 28:19.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
22:3, 4, 9—Lwito lusatu lwa kuya ku masongola lwaubiwe pa bimye binga? Lwito lutanshi lwa kuleta musongwa lwaubiwe kimye Yesu ne baana banji ba bwanga kyo batatwile kusapwila mu 29 C.E., shoo ne mu 33 C.E. Lwito lwa bubiji lwaubiwe kufuma kimye kyaitulwilwe mupashi wazhila pa Pentekosita mu 33 C.E. shoo ne mu 36 C.E. Luno lwito lonse lubiji lwajinga lwa ku Bayudea, ku boba baitabijile ne kwikala Bayudea, kabiji ne bena Samaliya. Nangwa byonkabyo, lwito lwa busatu lwajinga lwa kwita bantu ku mansanga a mashinda ajinga pangye ya muzhi, ko kuba’mba ku Bangetila babujile kutwela mu mukanda, kutendeka mu 36 C.E. kimye kyaalulukile mukulumpe wa bashilikale bena Loma aye Koneleusa kwiya kufika ne mu ano moba etu.
23:15—Mambo ka awa waitabijile ne kwikala Mufaliseo kyo aikejile ‘ke mwana wa Ngehena kukila’ ne bene Bafaliseo? Aba bamo baishile kwitabila ne kwikala Bafaliseo kampe patanshi bakijinga bandengamambo bene bene. Pano pa kwikala Bafaliseo, baishile kukilamo kutama kukila ne bene bafunjishi babo bo balengulwile. Onkao mambo, ‘bajinga baana ba Ngehena,’ kukila ne Bafaliseo bajinga Bayudea.
27:3-5—Ki ka kyamulengejile Yudasa kulapila? Kafwako kimwesha’mba lulapilo lwa kwa Yudasa lwajinga lwa kine. Mu kifulo kya kulomba lulekelo lwa mambo kwi Lesa, wayile na kulomba lulekelo lwa mambo ku bañanga bakatampe ne bakulumpe. Byo alengele “mambo aleta lufu,” Yudasa wizhachishishe na mambo ne kupopomenwa. (1 Yoa. 5:16) Lulapilo lwanji lwaishile na mambo a kubula bya kuba.
Lufunjisho Kotuji:
21:28-31. Kyanema kwi atweba ke kuba kyaswa muchima wa Yehoba. Kya kumwenako, twafwainwa kuswikwa na mwingilo wa kusapwila Bufumu ne kulenga baana ba bwanga.—Mat. 24:14; 28:19, 20.
22:37-39. Ino mikambizho ikatampe ibiji yalondolola bingi bulongo Lesa byo akeba ku boba bamupopwela!
[Kipikichala pa peja 31]
Nanchi mwapayankana mu mwingilo wa kunowa nyi?
[Byambo bya Muntu Ungi]
2003 BiblePlaces. com
[Kipikichala pa peja 31]
Mateo waamba pa mutwe wa Bufumu