Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • nwt Deuteronomio 1:1-34:12
  • Deuteronomio

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • Deuteronomio
  • Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Deuteronomio

DEUTERONOMIO

1 Jordán jakʼankir wasaranjja Moisesajj taqe Israel markpacharuw parläna, Suf lugar uñkatasinkir wasar pampana, Parán, Tófel, Labán, Hazerot, Dizahab lugaranak taypina. 2 Seír qollur sarki uka thaknam sarasajja, 11 urunakaw Horeb lugarat Cadés-Barnea+ lugarar puriñatakejj munasïna. 3 Pusi tunka marana,+ tunka mayanïr phajjsit mä uru saraqatarojja, Moisesajj taqe kuntï Jehová Diosajj jupar siskäna ukanakwa israelitanakar yatiyäna. 4 Hesbón markan jakiri amorreonakan Sehón+ reyipar atipjkäna ukhamarak Astarot markan jakiri Basán oraqen Og+ reyipar Edréi+ markan atipjkäna uka qhepatwa Moisesajj parläna. 5 Jordán toqena, Moab oraqenwa Moisesajj Diosan Leyipat akham sasin qhanañchäna:+

6 “Jiwasan Jehová Diosasajj akham sasaw Horeb lugaran parlistänjja: ‘Jumanakajj walja tiempow aka qollunakan quedasjjapjjtajja.+ 7 Amorreonakan qollunakap toqer sarapjjam,+ ukatjja uka jakʼankir taqe lugaranakar sarapjjam: Arabá+ toqeru, qollunak toqeru, Sefelá, Négueb toqenakaru, lamar qota jakʼaru,+ cananeonakan oraqeparu, Líbano+ toqeru,* Éufrates jachʼa jawir+ toqeru. 8 Uñjapjjam, jumanakaruw uka oraqe churapjjsma, naya Jehová Diosajj kawkïr oraqtï Abrahán, Isaac,+ Jacob+ nayra awkinakamar churañatak mä juramentomp arskayätjja uka oraqer mantapjjam, katuntapjjarakim, uka oraqsti jupanakampiru wawanakapampir+ churañatakiw arsuyätjja’ sasa.

9 ”Uka tiemponjja awkinakamarojj akham sayätwa: ‘Janiw jumanakarojj naya sapak irpapkirismati.+ 10 Jumanakan Jehová Diosamajj waljaniruw tukuyapjjtamjja, jichhajj alajjpachankir warawaranakjam waljanëjjapjjtawa.+ 11 Nayra awkinakaman Jehová Diosapay jumanakarojj waljanir tukuypan,+ qhawqhanïpktatï ukhat sipans waranqa ukhamp jiljjattaypan, kunjamtï arsuwayki ukarjam jumanakar bendisirakpan.+ 12 ¿Kunjamarak jumanakan problemanakamsa toqesitanakamsa naya sapak uñjiriststi?+ 13 Tribunakamatjja yatiñani, amuytʼasiri, experienciani chachanakar ajllipjjam, jupanakaruw nayajj jumanakar pʼeqtʼapjjañapatak uttʼayäjja’+ sasa. 14 Jumanakasti akham sapjjarakistawa: ‘Kuntï luram sapkista ukajj walikiwa’ sasa. 15 Ukatwa tribunakamatjja yatiñani, experienciani chachanakar ajlliyätjja, jumanakar pʼeqtʼapjjañapatakiw jupanakar uttʼayarakiyätjja, ukhamat 1.000 jaqenakar pʼeqtʼapjjañapataki, 100 jaqenakar pʼeqtʼapjjañapataki, 50 jaqenakar pʼeqtʼapjjañapataki, 10 jaqenakar pʼeqtʼapjjañapataki, tribunakamatsa yaqha pʼeqtʼirinak uttʼayarakiyätwa.+

16 ”Uka tiemponjja juezanakamarojj akham sayätwa: ‘Kunapachatï markankirinakajj jupanakkam quejanïpjjani, jumanakan ukar jutapjjarakini ukhajja, cheqaparuw jupanakan quejanakap juzgapjjañama.+ Quejasirinakajj pä israelitanakäpasa jan ukajj mä israelitampi jumanak taypin jakiri mä extranjerompïpasa cheqaparuw juzgapjjañama.+ 17 Juzgapkäta ukhajja, janiw mayni toqetsa ni mayni toqetsa saytʼasipjjañamäkiti,+ kunjamtï mä qamir jaqerojj istʼapktajja ukhamwa mä pobre jaqerojj istʼapjjañamaraki.+ Niyakejjay Diosatak juzgasipkstajja, janiw jaqenakarojj ajjsarapjjañamäkiti.+ Mä queja askichañatï jumanakatakejj chʼamäni ukhajja, nayan ukaruw uka queja apanipjjañama, nayaw uka quej-jja istʼäjja’+ sasa. 18 Uka tiemponjja taqe kunanaktï lurapjjañamäkäna ukanakwa sapjjayäsmajja.

19 ”Ukatjja kunjamtï Jehová Diosasajj siskistäna ukarjamaw Horeb lugarat sarjjasajj ajjsarkaña wali jachʼa wasarnam sarayätanjja,+ ukanaksti amorreonakan qollunakap sarkasaw+ uñjapjjayätajja, ukatjja Cadés-Barnea+ cheqaruw puriyätanjja. 20 Ukatsti nayajj akham sapjjayäsmawa: ‘Amorreonakan qollunakaparuw jumanakajj puripjjtajja, uksti Jehová Diosasaw churaskistu. 21 Uñtapjjam, jumanakan Jehová Diosamaw oraqe churapjjtamjja. Makatasin uka oraqe katuntapjjam, kunjamtï nayra awkinakaman Jehová Diosapajj+ sapktam ukhama. Jan ajjsarapjjamti ni sustjasipjjamsa’ sasa.

22 ”Ukatjja taqe jumanakajj nayar jakʼachasisajj akham sapjjayätawa: ‘Jiwas nayra sarañapatakejj chachanak khitañäni, ukhamatwa oraqe uñaqanisajj kawkïr thaknamsa sarañasa, kunjam markanakampis jikisiñäni uk yatiyistani’+ sasa. 23 Kuntï sapkayäta ukajja nayatakejj walikïnwa, ukatwa jumanak taypitjja 12 chachanakar ajlliyätjja, sapa tributjja mä chacharu.+ 24 Jupanakasti qollunak toqeruw makatapjjäna,+ Escol valler purisasti oraqwa uñaqanipjjäna. 25 Oraqet mä qhawqha achunak aptanisasti jiwasan ukaruw apanipjjäna, akham sasaw yatiyarakistäna: ‘Jehová Diosasajj churkistani uka oraqejj wali sumawa’+ sasa. 26 Ukampis jumanakajj janiw makatañ munapkayätati, Jehová Diosaman ordenap contraw saytʼasipjjayätajja.+ 27 Carpanakam manqhanjja, akham sas arusisipkakiyätawa: ‘Jehová Diosajj uñisiñatwa amorreonakar katuyatäñasatak Egipto oraqet irpsunistojja, ukhamat jiwayatäñasataki. 28 ¿Kuna kasta markarus saraskpachätanjja? Jilanakasas akham sasaw ajjsarayistu:*+ “Jupanakajj wali chʼamanïpjjewa, jiwasat sipansa wali jachʼanakäpjjewa, markanakapas wali jachʼanakawa, jachʼa perqanakamp muyuntat markanakapas alajjpachkamaw puri,+ anaquim sat jaqenakan yoqanakaparus+ ukan uñjaniwayapjjaraktwa” sasa’.

29 ”Ukatwa nayajj akham sapjjayäsmajja: ‘Jan jupanak kawsajj sustjasipjjamti ni ajjsarapjjamsa.+ 30 Jumanakan Jehová Diosamaw jumanak nayra sarani, jumanak laykuw nuwasirakini,+ kunjamtï jumanakan uñjkatajj Egipto oraqen lurkäna ukhama.+ 31 Kawkirus sarapkchiyätajja, aka lugarar puriniñkamajj kunjamsa Jehová Diosajj irpanipjjayätam ukwa wasaran uñjapjjtajja, kunjamtï mä awkejj wawapar ichjjarusin apki ukhamwa irpanipjjayätamjja’ sasa. 32 Taqe ukanaksa sapkchiyäsmajja, jumanakajj Jehová Diosamar janiw confiyapkayätati,*+ 33 jupajj jumanak nayraqataw saräna, ukhamat kawkjansa carpanakam saytʼayapjjasma uk uñjaniñataki. Arumajj mä ninampiw jumanakar irpapjjayätamjja, urusti mä qenayampiw irpapjjarakiyätamjja, ukhamat kawkïr thaknamsa sarapjjasma uk uñachtʼayañataki.+

34 ”Taqe uka tiemponjja, kuntï parlasipkayäta ukjja Jehová Diosajj istʼaskänwa, wal colerasirakïna, ukatwa juramentomp akham säna:+ 35 ‘Nayra awkinakamar suma oraqe churañatak juramentompi nayajj arsuwaykta uka oraqjja, aka tiempon jakiri jan wali jaqenakatjja janiw ni maynis uñjkaniti,+ 36 Jefuné chachan Caleb yoqapakiw uñjani. Jupaw uka oraqe uñjani, jupajj sarnaqkäna uka oraqjja jupampiru wawanakapampiruw churäjja, naya Jehová Diosar taqe chuyma arkatap layku.+ 37 (Jehová Diosajj nayatak colerasiñapatakejj jumanakaw juchanïpjjtajja, jupajj akham sarakïnwa: “Jumas janirakiw uka oraqer mantkätati.+ 38 Nun chachan Josué yoqapakiw uka oraqer mantani,+ jupaw jumarojj yanapasktamjja.+ Juparojj chʼamanir tukuyam,*+ jupaw israelitanakarojj oraqe katoqapjjañapatakejj yanaptʼani” sasa). 39 Apasjjapjjaniwa sasin sapkayäta uka wawanakamampi,+ kunatï walïki jan walïki ukanak jichhürojj jan yatipki uka wawanakamampiw uka oraqer mantapjjani, nayaw uka oraqjja jakapjjañapatakejj jupanakar churäjja.+ 40 Ukampis jumanakajj kuttʼapjjam, Mar Rojo qota toqer sarki uka thaknam wasarar sarapjjam’.+

41 ”Ukjjarusti jumanakajj akham sapjjestawa: ‘Nanakajj Jehová Dios contraw juchachasipjjta. ¡Jichhasti nanakajj qolluruw makatapjjäjja, uka oraqjja katuntapjjarakïwa, kunjamtï Jehová Diosajj nanakar sapkitu ukhama!’ sasa. Ukatjja jumanakat sapa mayniw guerratak armanakam apjjarusipjjayätajja, qollur makatañajj faciläkaspas ukhamwa amuyapjjarakiyätajja.+ 42 Ukampis Jehová Diosajj akham sasaw sitäna: ‘Jupanakarojj akham sañamawa: “Janiw qollur makatapjjañamäkiti ni uka oraqsa katuntapjjañamäkiti, kuna laykutejj nayajj janiw jumanakampïkäti.+ Jumanakatï ukham lurapjjätajja, enemigonakaman atipjataw uñjasipjjäta” sasa’. 43 Ukatsti nayajj jumanakaruw yatiyapjjayäsma, ukampis jumanakajj janiw istʼapkayätati. Istʼañat sipansa Jehová Diosan ordenap contraw saytʼasipjjayätajja, jachʼa jachʼa tukusaw qollur makatañ munapjjayätajja. 44 Ukatjja uka qollun jakiri amorreonakajj jumanakan ukaruw mistunipjjäna, abejanakar uñtasitaw arkjanipjjayätamjja, ukatsti Seír cheqat Hormá cheqakamaw chhukutatayapjjayätamjja. 45 Uka cheqat kuttʼanisasti Jehová Dios nayraqatanwa jachañ qalltapjjayätajja, ukampis Jehová Diosajj janiw istʼapkayätamti ni yäqapkayätamsa. 46 Ukatwa jumanakajj Cadés lugaran walja tiempo quedasipjjayätajja.

2 ”Ukatjja kuttʼanisajj Mar Rojo qotar sarki uka thaknamaw wasar toqer sarayätanjja, kunjamtï Jehová Diosajj nayar siskitäna ukhama.+ Ukatsti walja urunakaw Seír qollu jakʼnamajj sarayätanjja. 2 Ukatjja Jehová Diosajj akham sasaw nayar sitäna: 3 ‘Aka qollu jakʼnamajj walja tiempow sarjjapjjtajja. Jichhajj alay toqer* kuttʼapjjam. 4 Ukatsti Israel markarojj akham sañamarakiwa: “Jumanakajj jilanakamana, mä arunjja Esaú chachat jutiri jaqenakan+ oraqep jakʼnamaw pasapjjäta, jupanakajj Seír+ qollu toqenwa jakasipki. Jupanakasti jumanakarojj ajjsarapjjätamwa,+ jumanakajj jupanakat wal amuyasipjjañamawa. 5 Janiw jupanakampejj nuwasipjjañamäkiti, kuna laykutejj janiw nayajj jupanakan oraqepatjja kunsa churapkämati, ni kayu taktʼasiñ ukchʼaksa churapkämati, Seír qolljja Esaú chacharuw nayajj churta, ukhamat jupankañapataki.+ 6 Manqʼapkäta uka manqʼañanakatjja qollqwa jupanakar churapjjañama, umapkäta uka umatsti pagapjjañamarakiwa.+ 7 Taqe kunanaktï jumanakajj lurapkta ukanakanjja Jehová Diosajj bendisipjjtamwa. Aka jachʼa wasarnam sarnaqatanakamsa jupajj sumwa uñjaski. Aka 40 maranakajja jumanakan Jehová Diosamajj jumanakampïskänwa, janirakiw kunas faltapkayätamti”+ sasa’. 8 Ukatwa jiwasajj Seír qollu toqen jakasipki uka jilanakasana, mä arunjja Esaú chachat jutir jaqenakan oraqep jakʼnamajj pasayätanjja,+ Arabá, Elat, Ezión-Guéber+ lugaranakar sarki uka thakir jan jakʼachasisaw pasayätanjja.

”Kuttʼasasti Moab wasarar sarki uka thaknamaw sarayätanjja.+ 9 Ukatjja Jehová Diosajj akham sasaw nayar sitäna: ‘Janiw moabitanakampejj nuwasipjjañamäkiti, ni guerrasipjjañamäkisa, kuna laykutejj janiw nayajj jupanakan oraqepatjja kunsa churapkämati, Ar sat markjja Lot chachat jutir wawanakaparuw nayajj churta.+ 10 (Emim sat jaqenakaw nayrajj ukan jakapjjäna,+ jupanakajj jachʼa markäpjjänwa, waljanïpjjarakïnwa, anaquim sat jaqenakjam jachʼanakäpjjänwa. 11 Refaím+ jaqenakajja anaquim+ sat jaqenakjam uñtʼatäpjjarakïnwa, moabitanakasti jupanakarojj emim sapjjarakïnwa. 12 Nayra tiemponjja horeonakaw+ Seír qollu toqen jakapjjäna, ukampis Esaú chachat jutir wawanakapaw jupanakarojj oraqep aparapjjäna, jiwarayapjjarakïna, uka jaqenakan lugarapanwa jakjjapjjarakïna,+ kunjamtï israelitanakajj katuntapkani uka oraqempejj lurapkanejja ukhamwa jupanakajj lurapjjäna, uka oraqsti Jehová Diosajj israelitanakar churani). 13 Jichhajj sarapjjam, Zered valle paskatapjjam’ sasa. Ukatwa jiwasajj Zered valle pampa paskatayätanjja.+ 14 Cadés-Barnea lugarat Zered valle paskatañkamajja 38 maranakaw sarnaqayätanjja, ukañkamasti guerrar sarañatak wakichtʼat chachanakas taqeniw jiwas taypit jiwarjjapjjäna, kunjamtï Jehová Diosajj juramentompi jupanakar siskäna ukhama.+ 15 Jehová Diosan amparapajja jiwarapjjañapkamaw jupanak contränjja, jiwas taypitjja jupanakajj qʼala chhaqtayatäpjjänwa.+

16 ”Kunapachatï guerratak wakichtʼat taqe chachanakajj marka taypit jiwarjjapjjäna ukhajja,+ 17 Jehová Diosajj mä kutimpiw nayamp parläna, akham sasa: 18 ‘Jichhürojja Moab oraqena, mä arunjja Ar sat markan oraqepnamaw jumajj pasañama. 19 Kunapachatï ammonitanakar jakʼachasïta ukhajja, janiw jupanakarojj kunsa lurañamäkiti ni jupanak contras saytʼasiñamäkiti, kuna laykutejj janiw ammonitanakan oraqepatjja kunsa churkämati, uka oraqjja Lot chachat jutir wawanakaparuw nayajj churta, ukhamat jupanakankañapataki.+ 20 Uka oraqejja refaím jaqenakan oraqepat+ uñtʼatarakïnwa. (Refaím jaqenakaw nayrajj uka oraqen jakapjjäna, ammonitanakajja jupanakarojj zamzumim sutimpiw uñtʼapjjäna. 21 Jupanakajja jachʼa markäpjjänwa, waljanïpjjarakïnwa, anaquim sat jaqenakjam jachʼanakäpjjarakïnwa,+ ukampis Jehová Diosajj jupanakar tʼunjapjjañapatakiw ammonitanakar yanaptʼäna, ukhamat uka jaqenakan lugarapan jakjjapjjañapataki. 22 Horeonakar tʼunjasajja ukwa Diosajj Esaú chachat jutir wawanakap laykojj luräna, Diosajj jupanak nayraqatanwa horeonakar tʼunjäna,+ ukhamat jupanakajj horeonakar alisnukupjjañapataki, ukhamarak horeonakan lugarapan jichhürkam jakapjjañapataki. Esaú chachat jutir wawanakapajj Seír qollu toqenwa jichhajj jakasipki.+ 23 Avimitanakajja Gaza+ lugarkamaw jiskʼa markanakan jakapjjäna, ukampis Caftor* lugarankir caftorim jaqenakaw+ jupanakar alisnukupjjäna, jupanakan lugarapanwa jakjjapjjarakïna).

24 ”’Sartam, Arnón valle paskatam.+ Uñjam, Hesbón markan amorreo Sehón reyiparojj+ amparamaruw katuysma. Ukhamasti oraqep katuntañ qalltam, jupamp guerrasirakim. 25 Aka urunjja oraqpachankir kawkïr markanakatï jumat istʼapkani ukanakjjarojja ajjsarañwa nayajj apayanëjja, jupanakasti juma kawsajj wal mayjtʼasipjjani wal khatatipjjarakini’.*+

26 ”Ukatjja Quedemot wasarat+ Hesbón markan Sehón reyin ukarojj mä qhawqha chachanakaruw khitayäta, aka sumankañ arunak+ yatiyapjjañapataki: 27 ‘Mirä amp suma, oraqem taypi pastʼayakitaya, thaknamaw nayajj saräjja, janiw kupi toqerusa ni chʼeqa toqerus sarkäti.+ 28 Jumajj aljkitäta uka manqʼañanakakwa nayajj manqʼasëjja, aljkitäta uka umakwa umtʼasirakëjja. Oraqem taypi pastʼayakitaya, 29 (Seír qollu toqen jakir Esaú chachat jutir wawanakapasa Ar sat markan jakir moabitanakasa ukanakwa nayar yanaptʼañatakejj lurapjjäna), Jordán jawir paskatañajkam pastʼayakitaya, ukhamat kawkïr oraqtejj nanakan Jehová Diosajajj churapkitani uka oraqer puripjjañajataki’ sasa. 30 Ukampis Hesbón markan Sehón reyipajj janiw oraqep taypejj pasayapkistänti, kuna laykutejj jumanakan Jehová Diosamaw uka reyirojj jan istʼasir jaqer tukuyäna,+ chuymapsa qalarayäna, ukhamat amparasar* uka reyir churañataki, kunjamtï jichhajj uñjapkta ukhama.+

31 ”Ukatjja Jehová Diosajj akham sarakitänwa: ‘Uñjam, Sehón reyirusa oraqepsa niyaw amparamar churjjsma. Ukhamasti uka reyin oraqep katuntañ qalltam’+ sasa. 32 Kunapachatï Sehón reyejj taqe ejercitopampi Jáhaz markar+ jiwasampi nuwasir mistunïna ukhajja, 33 Jehová Diosasajj amparasaruw uka reyirojj katuyistäna. Ukhamat uka reyirusa, wawanakaparusa, taqpach markaparus atipjañasataki. 34 Uka tiemponjja taqpach markanakapwa katuntayätanjja, taqpach markanakapwa tʼunjarakiyätanjja, chachanakarusa, warminakarusa, wawanakarusa jiwarayarakiyätanwa. Janiw maynirus jakkir jaytkayätanti.+ 35 Katuntkayätan uka markanakat kunanaktï saqueyskayätan ukanakamp chikjja uywanakakwa jiwasatak apasiniyätanjja. 36 Arnón vallen qorpapankir Aroer+ markata ukhamarak vallenkir markat Galaad markakam katuntañatakejja janiw khiti markas jiwasat sipansa jukʼamp chʼamanejj utjkänti, Jehová Diosajj taqe uka markanakwa amparasar katuyäna.+ 37 Ukampis ammonitanakan oraqeparusa, Jaboc vallen qorpaparusa,+ qollunakankir markanakarus janiw jakʼachasipkayätati,+ jiwasan Jehová Diosasajj janiw jakʼachasipjjätati sasin siskistäna uka lugaranakarus janirakiw jakʼachasipkayätati.

3 ”Ukatjja kuttʼanisajj Basán Oraqen Thakipnamaw makatayätanjja. Ukatsti Basán oraqen Og reyipajj taqpach ejercitopampiw Edréi+ markar jiwasamp nuwasiñatak mistunïna. 2 Ukatwa Jehová Diosajj akham sasin sitäna: ‘Jan jupar ajjsaramti, juparusa taqpach ejercitopsa, oraqepsa amparamaruw churäma, kunjamtï Hesbón markan jakkäna uka amorreonakan Sehón reyiparojj lurkayätajja ukhamwa jupar lurarakïta’ sasa. 3 Ukhamasti Jehová Diosasajj Basán oraqen Og reyiparusa taqpach markaparusa amparasaruw churarakistäna. Jupanakarojj jiwarayaskakiyätanwa, janiw jupanakatjja ni maynis jiltʼkänti. 4 Jupanakan taqpach markanakapwa katuntayätanjja. Markanakapatjja janiw ni mä marksa jan katuntasajj jaytkayätanti, Argob toqenkir 60 markanakapwa katuntayätanjja, mä arunjja Basán oraqen Og reyejj apnaqkäna+ taqe uka markanakwa katuntayätanjja. 5 Taqe uka markanakajja jachʼa perqanakampi, punkunakampi, trancanakampi suma jarkʼaqatänwa, jan murallrantat walja markanakapas utjarakïnwa. 6 Ukampis uka markanakjja qʼalwa tʼunjayätanjja,+ kunjamtï Hesbón markan Sehón reyipampejj lurkayätan ukhama. Taqpach uka markanakjja qʼal tʼunjayätanjja, chachanakarusa, warminakarusa, wawanakarus qʼalwa jiwaraytanjja.+ 7 Taqpach uywanaksa markanakat saqueyskayätan ukanaksa jiwasatakiw apasiniyätanjja.

8 ”Uka tiemponjja uka pä amorreonakan oraqenakapwa katuntayätanjja,+ jupanakasti Jordán toqenwa jakasipkäna, Arnón vallet Hermón qollukama+ 9 (Hermón qollurojja sidonionakajj Sirión sapjjänwa, amorreonakasti Senir sapjjarakïnwa), 10 alto toqenkir taqe markanaka, taqpach Galaad oraqe, taqpach Basán oraqet Salecá ukhamarak Edréi markakamaw+ katuntayätanjja, Basán oraqen Og reyejj apnaqkäna uka markanakapwa katuntayätanjja. 11 Refaím jaqenakatjja Basán oraqen Og reyikiw jiltʼjjäna. Ataúd cajonapajj hierrot* luratänwa, ukasti jichhakamajj ammonitanakan Rabá markapankaskiwa. Uka ataúd cajonajj largorojj 4 metro ukchʼawa,* anchorusti 1 metro 80 centimetronirakiwa.* 12 Uka tiemponjja aka oraqwa katuntayätanjja: Arnón vallet jakʼankir Aroer+ valle pampat qalltasinwa katuntayätanjja, Galaad toqenkir qollunaksa chikatwa katuntarakiyätanjja, markanakapsti rubenitanakampiru gaditanakampiruw+ nayajj churayäta. 13 Galaad oraqet jiltʼir oraqsa Og reyejj apnaqki taqe uka Basán oraqsa, Manasesan chikat tribuparuw+ nayajj churta. Basán oraqenkir Argob lugarajja refaím jaqenakan oraqepat uñtʼatänwa.

14 ”Manasesan Jaír+ yoqapajja taqpach Argob lugarwa katusïna,+ guesuritanakana maacatitanakan+ qorpapkamaw katusïna. Basán oraqenkir taqe uka jiskʼa markanakarojja Havot-Jaír*+ pachpa sutipampiw ucharakïna, jichhürkamas uka sutimp uñtʼatäskakiwa. 15 Galaad oraqsti Makir chacharuw churta.+ 16 Rubenitanakampiru gaditanakampirojj+ Galaad oraqet Arnón vallekam churta, qorpapasti uka vallen chika taypinkiwa, ammonitanakan qorpapankki uka Jaboc vallekamaw churta. 17 Arabá oraqsa, Jordán jawirsa, uka jawiran jakʼapsa churaraktwa, Kinéret cheqat Arabá qotakama, mä arunjja Mar Salado* qotakamaw churta, ukasti Pisgá lugarat aynachankiwa, inti jalsu toqena.+

18 ”Ukatjja akham sasaw mä orden jumanakar churapjjayäsma: ‘Jumanakan Jehová Diosamaw aka oraqjja churapjjtamjja, ukhamat jumanakankañapataki. Jumanak taypitjja jan ajjsariri taqe chachanakaw armanakap katupjjañapa, ukatsti israelita jilanakam nayraqatapwa pasapjjañapa.+ 19 Nayajj churapksma uka markanakanjja, esposanakamampi, wawanakamampi, uywanakamampikiw jakasipkani (walja uywanakanïpjjatamjja sumwa nayajj yatta), 20 kunjamtï Jehová Diosajj jumanakamp lurki uka pachpa samarat jakasiñ jilanakamar churkani, Jehová Diosajj Jordán jawir khurkatan churkani uka oraqe katuntapkani, ukapachkamaw uka markanakan jakasipkani. Ukatsti sapa mayniw oraqenakamar kuttʼanjjapjjasma, uka oraqsti nayaw jumanakar churapjjsma’+ sasa.

21 ”Uka tiemponjja Josué chacharojj akham sasaw nayajj sayäta:+ ‘Kuntï jumanakan Jehová Diosamajj aka pä reyinakarojj lurki ukjja, pachpa nayranakamampiw uñjtajja. Mantkäta taqe uka markanakampejja ukhamwa Jehová Diosajj lurarakini.+ 22 Janiw jupanakarojj ajjsarapjjañamäkiti, jumanakan Jehová Diosamaw jumanak laykojj nuwasini’+ sasa.

23 ”Uka tiemponjja nayajj akham sasaw Jehová Diosarojj ruwtʼasiyäta: 24 ‘Taqe Kunjjar Munañani Jehová Dios Tata, kunja jachʼätasa, kunja chʼamanïtasa ukwa naya servirimarojj uñachtʼayistajja.+ ¿Kawkïr diosaraki alajjpachansa jan ukajj oraqensa jumjamajj musparkañ luraspasti?+ 25 Mirä amp suma, pastʼayakitaya, Jordán jawira khurkatankki uka suma oraqe, mä arunjja qollunakankir suma oraqe, Líbano+ qollunakankir suma oraqe uñjayakitaya’ sasa. 26 Ukampis Jehová Diosajj jumanak kawsajj nayatak coleratakïskänwa,+ janirakiw istʼkitänti, jan ukasti Jehová Diosajj akham sitänwa: ‘¡Jumampejj ukhakëjjpan! Jan mayampis uka toqet parljjestati. 27 Pisgá qollu patjjar makatam,+ ukatsti inti jalanta toqeru, alay toqeru, aynach toqeru,* inti jalsu toqeru uñtam, nayranakamampi suma oraqe uñjarakim, jumajj janiw Jordán jawira paskatkätati.+ 28 Josué chachar pʼeqtʼirit uttʼayam,+ chʼamañchtʼarakim, jupaw aka marka nayraqat pasani,+ kawkïr oraqtï jumajj uñjkäta uka oraqe katoqapjjañapatakejj jupaw markarojj yanaptʼani’ sasa. 29 Kunapachatï Bet-Peor+ sat marka uñkatasinkki uka vallen jakaskayätan ukhaw taqe ukanakajj pasäna.

4 ”Jichhasti Israel marka, phoqapjjañamatak nayajj yatichasipksma uka leyinaksa kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanaksa istʼapjjam, ukhamat jakapjjañamataki+ ukhamarak kawkïr oraqtï Jehová Diosajj churapkätam uka oraqer mantasin uka oraqe katuntapjjañamataki, uka oraqjja nayra awkinakaman Diosapaw churasipktamjja. 2 Kuntï sasipksma uka arunakarojj janiw yapjjatapjjañamäkiti ni apaqapjjañamäkisa,+ ukhamat Jehová Diosaman mandamiento arunakap sapksma uk phoqapjjañamataki.

3 ”Peor sat lugarankir Baal diosan arkirinakampejj kunsa Jehová Diosajj luräna ukjja jumanak pachpaw nayranakamamp uñjapjjtajja; Jehová Diosajja Peor sat lugarankir Baal diosar+ arkapkäna taqe ukanakarojj jumanak taypitwa jiwarayäna. 4 Ukampis Jehová Diosamat jan jitheqtapjjatamatjja, jumanakajj taqeniw jichhürojj jakasipktajja. 5 Nayaw leyinaksa, kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanaksa+ yatichapjjsma, kunjamtï Jehová Diosajajj siskitu ukhama. Ukhamat kawkïr oraqtï katuntapkäta uka oraqen ukanak phoqapjjañamataki. 6 Jumanakajj wali amuyumpiw ukanak phoqapjjañama,+ ukhamatwa kawkïr markanakatï uka leyinakat istʼapkani ukanakarojj jumanakan amuytʼasirïpjjatamsa,+ yatiñanïpjjatamsa+ uñachtʼayapjjäta. Jupanakajj akham sapjjaniwa: ‘Aka jachʼa markajj cheqpachapuniw yatiñani, amuytʼasiri+ markajja’ sasa. 7 ¿Kawkïr jachʼa markarak jupanak jakʼankir diosanakanisti, kunjamtï jiwasan Jehová Diosasajj sapa kuti artʼasktan ukhajj jiwas jakʼankki ukhamjja?+ 8 Nayaw leyinaksa kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanaksa, mä arunjja taqe uka Leyjja jumanak nayraqatan jichhürojj uchta, ¿kawkïr jachʼa markarak taqe uka leyinakanisti?+

9 ”Amuyasipjjañamawa, jumanak pachpatsa amuyasipjjañamarakiwa, ukhamat taqe kuntï nayranakamajj uñjki ukanak jan armapjjañamataki ukhamarak sapür jakäwiman ukanakajj chuymanakamat jan chhaqañapataki. Ukatjja wawanakamampiru allchhinakamampiruw ukanak yatichapjjañama.+ 10 Jehová Diosam nayraqatan Horeb qollun saytʼatäpkayäta uka urojja, Jehová Diosajj akham sasaw nayar sitäna: ‘Arunakaj istʼapjjañapatak Israel markar tantachtʼarapita,+ ukhamat jakasipkani uka urunakajj nayar ajjsarapjjañapataki,+ wawanakaparus yatichapjjañapataki’+ sasa.

11 ”Ukatjja jakʼachasisaw jumanakajj qollu jakʼan saytʼasipjjayätajja, qollunsti alajjpachkamaw ninajj aqäna, qollu muytpachajj wali chʼamakänwa, chʼiyar qenayrantatarakïnwa.+ 12 Ukatsti Jehová Diosajj nina taypitwa jumanakar parlañ qalltäna.+ Uka arunakjja jumanakajj istʼapjjayätawa, ukampis janiw kunsa uñjapkayätati,+ mä arukiw istʼasïna.+ 13 Jupasti pactopwa yatiyapjjayätamjja,+ mä arunjja Tunka Mandamientonakwa+ churapjjayätamjja, ukhamat phoqapjjañamataki. Ukatsti pä tʼalpha qalanakaruw uka Tunka Mandamientonak qellqantäna.+ 14 Uka tiemponjja Jehová Diosajj leyinaka, kunanaktï jupajj Juezjamajj amtki ukanak jumanakar yatichañajatakiw mayitäna, ukanaksti kawkïr oraqerutï katuntañatak mantapkäta uka oraqenwa phoqapjjañama.

15 ”Niyakejjay Jehová Diosajj Horeb qollun nina taypit parlkäna uka urojj jan kunsa uñjapkchiyätajja, jumanak pachpat wal amuyasipjjañamawa, 16 ukhamat mä ídolo lurasisin jan walinak jan lurapjjañamataki. Uka idolojj mä kunar uñtasitäpasa, mä chacharu jan ukajj mä warmiru uñtasitäpasa,+ 17 oraqenkir mä animalar uñtasitäpasa jan ukajj altnam jalnaqer mä jamachʼir uñtasitäpasa,+ 18 oraqnam qatatnaqtir mä animaläpasa jan ukajj uma manqhankir chawllar uñtasitäpasa.+ 19 Kunapachatï alajjpachar uñtapjjäta, intimpi, phajjsimpi, warawaranakampi uñjapjjarakïta, mä arunjja alajjpachankir taqe ejercitonakap uñjapjjäta ukhajja, janiw ukanakampejj apayasipjjañamäkiti, janirakiw ukanak nayraqatansa altʼasipjjañamäkiti, ni servipjjañamäkisa.+ Ukanakjja Jehová Diosamaw alajjpachat aynachankapki taqe uka markanakar churawayi. 20 Ukampis Jehová Diosaw jumanakarojj hierro umatatayañ hornotjja apsunipjjtamjja, mä arunjja Egipto markat irpsunipjjtamjja, ukhamat jupan markapäpjjañamataki,*+ kunjamatï jichhürojj markapäpkta ukhama.

21 ”Jehová Diosasti jumanak kawsaw nayatak colerasïna,+ Jordán jawir jan paskatañajataki ukhamarak Jehová Diosamajj herenciat churapkätam uka oraqer jan mantañajatakiw mä juramentomp arsuwayi.+ 22 Nayasti aka oraqenwa jiwäjja, janiw Jordán jawirjja paskatkäti,+ ukampis jumanakajj Jordán jawirjja paskatapjjätawa, aka suma oraqsa katuntapjjarakïtawa. 23 Wal amuyasipjjam, Jehová Diosamajj jumanakamp lurki uka pactot jan armasipjjamti,+ janirak kuna idolsa lurasipjjamti, mä arunjja Jehová Diosamajj janiw lurasipjjätati siski ukanakar uñtasitjja jan lurasipjjamti.+ 24 Jumanakan Jehová Diosamajj nakhantir ninar uñtasitawa,+ jupa saparuk adorasispa* uk mayir Diosawa.+

25 ”Jumanakatï wawanakanïpjjäta allchhinakanïpjjäta, walja tiempo oraqen jakapjjarakïta, ukampis jan walinak lurapjjarakïta, mä kunar uñtasit idolsa+ lurasipjjarakïta, jumanakan Jehová Diosamar colerayañatak jupa nayraqatan jan walinak lurapjjarakïta+ ukhajja, 26 alajjpachsa oraqsa jumanak contra testigot saytʼañapatakiw aka urojj uchaskta, Jordán jawira paskatasin katuntapkäta uka oraqetjja cheqpachapuniw jumanakajj jankʼaki chhaqtayatäpjjäta. Janiw jaya tiempo ukan jakapkätati jan ukasti qʼala chhaqtayatäpjjätawa.+ 27 Jehová Diosaw yaqha markanakar aywitatayapjjätamjja,+ Jehová Diosajj kawkïr markanakarutï alisnukupkätam uka markanak taypinjja, mä qhawqhanikiw+ jumanakat jan jiwapkätati. 28 Ukanjja maderat lurata, qalat lurat diosanakaruw jumanakajj servipjjäta, uka diosanakajj jaqenakan luratakiwa,+ janiw uñjapkisa, istʼapkisa, manqʼapkisa ni muktʼapkisa.

29 ”Jumanakatï uka lugaratpach Jehová Diosamar thaqapjjäta ukhajja, cheqpachapuniw jupar jikjjatapjjäta.+ Ukampis taqe chuymampi taqe almampiw* jupar thaqapjjañama.+ 30 Kunapachatï sinti jan walin uñjasipjjäta, taqe ukanakajj jumanakjjar phoqasirakini ukhajja, Jehová Diosaman ukaruw kuttʼanipjjäta, arupsa istʼapjjarakïtawa.+ 31 Jumanakan Jehová Diosamajj khuyapayasiri Diosawa.+ Jupajj janiw jaytanukupkätamti, janirakiw tukjapkätamti, nayra awkinakamar juramentompi pacto luratapatsa janirakiw armaskaniti.+

32 ”Janïr jumanakajj utjapkayäta ukhajj kunas pasäna uk jichhajj amtasipjjam, kuna uruntejj Diosajj aka oraqen jaqer lurkäna uka urutpach amtasipjjam. Oraqen mä thiyapat mä thiyapkam* thaqapjjam. ¿Kunatï nayrajj paskäna ukat sipansa jukʼamp musparkañajj utjaspati? ¿Nayrajj ukham istʼasïnti?+ 33 ¿Diosan arunakap nina taypit istʼasin jakaskakiri yaqha markajj utjiti, kunjamtï jumanakajj istʼapkta ukhamjja?+ 34 ¿Mä kutis Diosajj yaqha marka taypit mä markarojj irpsunïnti? ¿Yaqha markat irpsuniñatakejj castigonaksa,* señalanaksa, milagronaksa,+ guerranaksa+ utjayänti, chʼaman amparapsa+ ajjsarkañ luräwinakapsa+ uñachtʼayänti, kunjamtï Jehová Diosamajj Egipto markan jumanak layku, jumanakan uñjkata lurkäna ukhamjja? 35 Ukanakajja Jehová Diosajj cheqpach Diosätap yatipjjañamatakiw+ jumanakar uñachtʼayasïna, jupat sipans janiw yaqhajj utjkiti.+ 36 Jumanakar cheqañchañatakejja, alajjpachatwa arup istʼayapjjayätamjja, oraqensti jachʼa ninapwa uñjayapjjayätamjja, jumanakasti nina taypitwa arunakap istʼapjjayätajja.+

37 ”Diosajja nayra awkinakamarojj munasïnwa, jupanak qhepatjja wawanakaparuw ajllirakïna,+ ukatwa Diosajj jachʼa chʼamapampi Egipto markat irpsunipkayätam ukhajj jumanak chikänjja. 38 Jumanakat sipansa jukʼamp jachʼa, jukʼamp chʼamani markanakaruw jumanak nayraqatat alisnukünjja, ukhamat uka markanakar mantapjjañamataki ukhamarak oraqenakap herenciat jumanakar churañataki, kunjamtï jichhürojj churapktam ukhama.+ 39 Aka urunjja jumanakajj akwa yatipjjañama, chuymanakamaruw katoqasipjjañamaraki, Jehová Diosaw alajjpachansa oraqensa cheqpach Diosajja,+ janiw yaqhajj utjkiti.+ 40 Diosan leyinakapsa mandamientonakapsa aka urunwa nayajj churasipksma, ukanakjja phoqapjjañamawa, ukhamat jumanakasa wawanakamasa taqe kunan sum sartapjjañamataki ukhamarak Jehová Diosamajj churasipktam uka oraqen walja tiempo jakasipkakiñamataki”.+

41 Uka tiemponjja Moisesajj Jordán jawirat inti jalsu toqenwa+ kimsa markanak yaqhachäna. 42 Maynitï jaqe masipar jan amanut* jiwaykani, janirak uka nayrajj jupar uñiskchïna ukhajja,+ yaqhachatäki uka markanakat mä markaruw escapañapa, ukhamat jakaskakiñapataki.+ 43 Yaqhachat markanakajj akanakawa: rubenitanakatakejja alto cheqan wasarajj utjki uka Bézer+ marka, gaditanakatakejja Galaad cheqankir Ramot+ marka, manasitanakatakejja+ Basán oraqenkir Golán+ marka.

44 Moisesajja aka Leywa+ Israel marka nayraqatan uchäna. 45 Egipto markat mistunipkäna ukhajja, aka amtayäwinakampi, leyinakampi, kunanaktï Diosajj Juezjamajj amtki ukanakampwa Moisesajj israelitanakar churäna,+ 46 Jordán jawir toqena, Bet-Peor+ marka uñkatasinkir vallena, amorreonakan Sehón reyin oraqepana. Uka reyejj Hesbón+ markanwa jakaskäna, Egipto+ markat mistunipkäna uka qhepatwa Moisesampi israelitanakampejj jupar atipjapjjäna. 47 Jupanakajja Sehón reyin oraqepampi Basán oraqenkir Og+ reyin oraqepampwa katuntapjjäna, amorreonakan uka pä reyinakapajj Jordán jawirat inti jalsu toqenkapjjänwa. 48 Arnón valle qorpapankir Aroer toqet+ Siyón qollukama, mä arunjja Hermón+ qollukamaw katuntapjjäna. 49 Jordán jawirat inti jalsu toqenkir taqe Arabá oraqempi, Arabá* qotakamaw katuntapjjarakïna, ukasti Pisgá lugarat aynach toqenkiwa.+

5 Ukatjja Moisesajj taqpach israelitanakaruw jawsthapïna, akham sasaw jupanakar sarakïna: “Israel marka, aka urun yatiyapksma uka leyinaksa kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanaksa istʼapjjañamawa, yateqapjjañamawa, wali amuyumpiw phoqapjjañamaraki. 2 Jehová Diosasajj Horeb qollunwa+ jiwasampejj mä pacto luräna. 3 Jehová Diosajj janiw uka pactjja nayra awkinakasampejj lurkänti, jan ukasti jiwasampiw luräna, mä arunjja taqe khitinakatï akankasktan ukanakampi. 4 Jehová Diosajj ajanut ajanuw jumanakampejj nina taypit qollun parläna.+ 5 Uka tiemponjja nayajj Jehová Diosampina ukhamarak jumanakampin chika taypin saytʼatäskayätwa,+ ukhamat Jehová Diosan arunakap jumanakaru yatiyañataki, jumanakajj ninar ajjsarapjjatam laykojja janiw qollur makatapkayätati.+ Ukatjja Diosajj akham sänwa:

6 ”‘Nayaw juman Jehová Diosamätjja, nayaw Egipto oraqet irpsunsmajja, uka oraqenjja jumajj esclavotwa serviyätajja.+ 7 Janipuniw jumajj nayat sipansa yaqha diosanakanïñamäkiti.+

8 ”’Janiw jumajj kuna idolsa lurasiñamäkiti,+ janiw kunanakatï alajjpachan utjki ukanakar uñtasitsa, oraqen utjki ukanakar uñtasitsa, ni uman utjki ukanakar uñtasitsa mä ídolo lurasiñamäkiti. 9 Janiw uka idolonak nayraqatan altʼasiñamäkiti ni serviñamäkisa,+ naya Jehová Diosamajj naya saparuk adorasispa* uk mayir Diosätwa.+ Awkinakan pantjasitanakapatjja nayarakiw wawanakaparusa, allchhinakaparusa, allchhinakapan wawanakaparus castigäjja, khitinakatï uñisipkitu ukanakaru.+ 10 Ukampis nayar munasipkitu, nayan mandamientonakajs phoqapkaraki ukanakan wawanakaparojja , nayajj munasiñat jan jaytjasirïtajwa uñachtʼayta, waranq waranqa wawanakapajj jutkani ukhakama.

11 ”’Jehová Diosaman sutipjja janiw jan walinakatak aytasiñamäkiti,+ Jehová Diosasti sutip jan walinakatak aytasirirojj castiganiwa.+

12 ”’Kunjamtï Jehová Diosajj sisktamjja, sábado urjja amtañamapuniwa, ukhamat sagrado urüskakiñapataki.+ 13 Sojjta urunakaw trabajiñama, taqe kunsa lurañamaraki,+ 14 ukampis paqallqöri urojja Jehová Diosamatak sábado uruwa.+ Ukürojj jumasa, yoqamasa, phuchamasa, esclavomasa, esclavamasa, toromasa, asnomasa, yaqha uywanakamasa, markanakaman jakir mä extranjero jaqes* janiw kunansa trabajipjjañamäkiti,+ ukhamatwa esclavomasa esclavamasa kunjamtï jumajj samarkta ukham samarapjjani.+ 15 Amtapunim, Egipto oraqenjja jumajj esclavöyätawa, Jehová Diosamaw jachʼa chʼamapampejj uka markat irpsuntamjja.+ Ukatwa Jehová Diosamajj sábado uru amtañamatakejj maytamjja.

16 ”’Kunjamtï Jehová Diosamajj sisktamjja awkimarus taykamarus respetam,*+ ukhamat walja tiempo jakañamataki, Jehová Diosajj churasktam uka oraqen taqe kunas jumatak sum sarañapataki.*+

17 ”’Janiw jaqe masimar jiwayañamäkiti.+

18 ”’Janiw adulterio jucha lurañamäkiti.+

19 ”’Janiw lunthatasiñamäkiti.+

20 ”’Testigot saytʼkäta ukhajja, janiw jaqe masim contra kʼarinak parlañamäkiti.+

21 ”’Janiw jaqe masiman esposapjja munapayañamäkiti.+ Janirakiw jaqe masiman utapsa, oraqepsa, esclavopsa, esclavapsa, toropsa, asnopsa, kunanakatï jaqe masimankki ukanaksa munapayañamäkiti’.+

22 ”Uka mandamientonakwa Jehová Diosajj taqe jumanakarojj qollun sapjjayätamjja, nina taypita, chʼiyar qenayanak taypitwa+ wali jachʼat sapjjayätamjja, ukatsti janiw kuna arumpis ukarojj yapjjatkänti. Ukatjja uka mandamientonak pä tʼalpha qalanakar qellqantasaw nayar churitäna.+

23 ”Ukampis kunapachatï qollun ninajj aqaskäna,+ chʼiyar qenayanak taypit mä aru istʼapjjarakiyäta ukhajja, taqe tribu pʼeqtʼirinakamasa ancianonakamasa* nayan ukaruw jakʼachasinipjjäna. 24 Ukatjja jumanakajj akham sapjjayätawa: ‘Nanakan Jehová Diosajajj kʼajkir qhanapa, kunja jachʼäkitejj ukwa uñachtʼayapjjetu, nina taypitwa arup istʼapjjarakta.+ Diosasti jaqempejj parlaspawa, ukhamäkchisa jaqejj jakaskakispawa ukwa jichhürojj uñjapjjta.+ 25 Ukampis nanakajj jiwañ wal ajjsarapjjta, aka jachʼa ninajj nakhantapjjetaspawa. Nanakatï Jehová Diosajan arup istʼasipkakirista ukhajja, cheqpachapuniw nanakajj jiwapjjerista. 26 ¿Taqe jaqenak taypitjja khitirak jakkir Diosan arup nina taypit istʼasin jakaskakispasti, kunjamtï jiwasajj jakasktan ukhamjja? 27 Taqe kunanaktï nanakan Jehová Diosajajj siskani uk istʼañatakejj jumaw jupar jakʼachasiñama, taqe kunanaktï nanakan Jehová Diosajajj jumar siskätam ukanakjja yatiyapjjetätawa, ukatsti nanakajj istʼapjjäwa, phoqapjjarakïwa’+ sasa.

28 ”Kuntï jumanakajj nayar sapkista ukjja Jehová Diosajj istʼänwa, ukatwa Jehová Diosajj akham sitäna: ‘Kuntï aka markajj jumar sisktam ukjja nayajj istʼtwa. Taqe kunanaktï jupanakajj sapki ukajj walikiwa.+ 29 ¡Jupanakatï chuymanakapan nayar ajjsarapjjetani,+ taqpach mandamientonakajsa phoqapjjarakini+ ukhajja, jupanakasa wawanakapas wiñayatak bendisitäpjjaniwa!+ 30 Jupanakar akham sanim: “Carpanakamar kuttʼapjjam” sasa. 31 Ukampis jumajj nayampiw akan quedasiñama, taqe mandamientonaksa, leyinaksa, kunanaktï Juezjamajj nayajj amtkta ukanaksa jumaruw yatiyäma, ukatsti israelitanakaruw yatichañama, ukanakjja kawkïr oraqtï jakapjjañapatak nayajj jupanakar churaskta uka oraqenwa phoqapjjañapa’ sasa. 32 Kunjamtï Jehová Diosamajj jumanakar sapktam ukarjamapuniw wali amuyumpi phoqapjjañama.+ Janiw kupi toqerusa ni chʼeqa toqerus saranukupjjañamäkiti.+ 33 Jehová Diosamajj sapktam uka thakinwa sarnaqapjjañama,+ ukhamat jakasipkakiñamataki, taqe kunansa sum sartapjjañamataki, katuntapkäta uka oraqensa walja tiempo jakapjjañamataki.+

6 ”Jehová Diosamajj jumanakar yatichañataki churapktam uka mandamientonakasa, leyinakasa, kunanaktï jupajj Juezjam amtki ukanakas akanakawa, ukhamat jumanakajj katuntapkäta uka oraqer mantasin ukanak phoqapjjañamataki. 2 Jehová Diosamarojj ajjsarañamawa, nayajj churasksma taqe uka leyinakapsa mandamientonakapsa taqe jakäwimanwa phoqañama, jumasa, wawanakamasa, allchhinakamasa phoqapjjañamawa,+ ukhamat walja tiempo jakañamataki.+ 3 Israel marka, istʼañamawa, taqe ukanaksti wali amuyumpiw phoqañama, ukhamat sum sartañamataki, kawkïr oraqentï leches miskʼis wal utjki uka oraqen waljar tukupjjañamataki, kunjamtï nayra awkinakaman Jehová Diosapajj jumar sisktam ukhama.

4 ”Israel marka, istʼam, Jehová Diosasajj mä sapa Jehová Diosakiwa.+ 5 Jehová Diosamarojj taqe chuymamampi, taqe almamampi,*+ taqe chʼamamampi munasiñamawa.+ 6 Aka urun churasksma uka mandamientonakajj chuymamankañapawa, 7 ukanaksti wawanakamar yatichañamawa,*+ utaman qontʼaskäta ukhasa, thaknam sarkäta ukhasa, ikintkäta ukhasa, sartkäta ukhasa ukanakat parlañamapuniwa.+ 8 Amparamaruw ukanak chintʼañama, ukhamat ukanakajj jumar amtayañapataki, paramanjja mä señaljamaw serviñaparaki.+ 9 Ukatjja utaman punku marconakaparu ukhamarak markaman punkunakapar qellqantañamawa.

10 ”Kunapachatï Abrahán, Isaac, Jacob nayra awkinakamar+ mä juramentompi jumar churañatak arskäna uka oraqeru Jehová Diosamajj irpantkätam, mä arunjja jumajj jan saytʼaykta uka jachʼa ukhamarak suma markanak churkätam,+ 11 jumajj jan trabajkta uka utanaksa kuna sumanakampitï uka utanakajj phoqtʼatäki taqe ukanaksa churkätam, jumajj jan alliskta* uka uma estanquenak churkätam, jumajj jan ayruntkta* uka uvas yapunaksa olivo qoqanaksa* churkätam, sistʼasiñkam manqtʼasirakïta+ ukhajja, 12 wal amuyasiñamawa, ukhamat Jehová Diosat jan armasiñamataki,+ jupaw Egipto oraqet irpsuntamjja, uka oraqenjja jumajj esclavotwa serviyätajja. 13 Jehová Diosamarojj ajjsarañamawa,+ juparuw serviñamaraki,+ mä juramentsa sutipjjaruw lurañama.+ 14 Jumanakajj janiw yaqha diosanakar arkapjjañamäkiti, jumanak jakʼankir markanakan diosanakaparojj janiw ni maynirus arkapjjañamäkiti,+ 15 kuna laykutejj juma taypinkki uka Jehová Diosamajja jupa saparuki adorasispa* uk mayir Diosawa.+ Jumatï yaqha diosanakar arkäta ukhajja, Jehová Diosamajj juma contraw wal colerasini,+ oraqetsa chhaqtayarakïtamwa.+

16 ”Janiw Jehová Diosamarojj yantʼapjjañamäkiti,+ kunjamtï Masá sat oraqen yantʼapkayäta+ ukhamjja. 17 Jehová Diosamajj phoqapjjañamatak churapktam uka mandamientonakapsa, amtäwinakapsa, leyinakapsa taqe chuymaw phoqapjjañama. 18 Kunatï Jehová Dios nayraqatan cheqapäki walïkaraki ukwa lurañama, ukhamat sum sartañamataki ukhamarak Jehová Diosajj nayra awkinakamar churañatak juramentomp arskäna+ uka suma oraqer mantasin katuntañamataki. 19 Jumajj taqe enemigonakamaruw juma nayraqatat alisnuküta, kunjamtï Jehová Diosamajj siski ukhama.+

20 ”Kunapachatï wawanakamajj ‘¿Jehová Diosajj jumanakar churapktam uka amtäwinakasa, leyinakasa, kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanakas kun sañs muni?’ sasin jutïrin jisktʼapjjätam ukhajja, 21 wawanakamarojj akham sapjjätawa: ‘Egipto markanjja faraonan esclavopäpjjayätwa, ukampis Jehová Diosaw chʼamapampejj Egipto markat irpsunipjjetu. 22 Jehová Diosajja nanakan uñjkataw jachʼa ukhamarak tukjiri señalanaksa milagronaksa Egipto markjjarusa,+ faraón reyjjarusa, faraonan taqpach utapankirinakjjarusa apayasinkakïna.+ 23 Ukatjja Diosaw Egipto markat irpsunipjjetu, ukhamat kawkïr oraqtï nayra awkinakasar churañatak juramentompi arskäna uka oraqe jiwasar churañataki.+ 24 Ukatsti Jehová Diosajj taqe aka leyinak phoqapjjañasataki, Jehová Diosasar ajjsarañasatakiw mayistäna, ukhamat jaya tiempo sum sarnaqañasataki+ ukhamarak kunjamtï jichhürkamajj jakasktan ukham jakaskakiñasataki.+ 25 Jiwasatejj kunjamtï Jehová Diosasajj siskistu ukarjam istʼasin taqe uka mandamientonak wali amuyumpi phoqañäni ukhajja, cheqapar sarnaqer jaqet uñjatäñäniwa’+ sasa.

7 ”Kunapachatï Jehová Diosamajj niya mantañampïskta ukhamarak katuntañampïskta uka oraqer irpantkätam ukhajja,+ Diosajj walja jaqenakani markanakaruw juma nayraqatat alisnukurakini:+ hititanakaru, guirgaseonakaru, amorreonakaru,+ cananeonakaru, perizitanakaru, heveonakaru, jebuseonakaru.+ Uka paqallqo markanakajj jumat sipansa jukʼamp walja jaqenakanïpjjewa, jukʼamp chʼamanïpjjarakiwa.+ 2 Jehová Diosamajj jumaruw uka markanak katuyätam, jumasti uka markanakarojj atipjätawa.+ Cheqpachapuniw uka markanakarojj qʼal tʼunjañama.+ Janiw uka markanakampejj kuna pactsa lurañamäkiti, janirakiw jupanakat sinttʼasiñamäkiti.+ 3 Janiw uka markankirinakampejj casarasipjjañamäkiti. Janiw phuchanakamarojj yoqanakapamp casarañamäkiti, janirakiw yoqanakamarojj phuchanakapamp casarañamäkiti.+ 4 Kuna laykutejj Diosar serviñatwa jupanakajj wawanakamar jitheqtayapjjani, ukhamat yaqha diosanakar serviñataki.+ Ukatsti Jehová Diosajj jumanak contraw wal colerasini, jankʼakiw jiwayapjjarakïtam.+

5 ”Jumanakajj akwa lurapjjañama: altaranakapjja allthapipjjañamawa, sagrado columnanakapjja tʼunthapipjjañamawa,+ sagrado postenakapsa khuchunukupjjañamawa,+ idolonakapsa phichantapjjañamawa.+ 6 Jumanakajja Jehová Diosamatakejj sagrado markäpjjtawa, oraqenkir taqe markanak taypitwa Jehová Diosamajj markapäpjjañamatak jumanakar ajllisipjjtamjja, jupan wali munat* markapäpjjañamataki.+

7 ”Jehová Diosajj janiw jumanakarojj taqe markanakat sipans waljanïpjjatam laykojj munasiñ uñachtʼayapktamti ni ajllisipktamsa,+ jumanakajj taqe markanakat sipans jiskʼa markakïpjjayätawa.+ 8 Antisas Jehová Diosaw jumanakar wal munasipjjayätamjja, nayra awkinakamar juramentompi arskäna uka juramento phoqañwa munarakïna,+ ukatwa Jehová Diosajj chʼamani amparapamp Egipto markat irpsunipjjtamjja, ukhamat esclavot serviñat salvañataki,+ mä arunjja Egipto markan faraón reyipan amparapat* salvañataki. 9 Jumanakajj sum yatipjjtajja, Jehová Diosamajj cheqpach Diosawa, jupajja arup phoqeri, pacto luratap phoqeri Diosawa, khitinakatï jupar munasipki, mandamientonakapsa phoqapki ukanakarojj munasiñat jan jaytjasirïtapwa uñachtʼayi,+ waranqa waranqa wawanakapajj jutkani ukhakama. 10 Ukampis khitinakatï jupar uñisipki ukanakarojja cheqakwa tʼunjani.+ Jupajj janiw uñisirinakapar castigañatakejj tardkaniti, cheqakwa jupanakar castigani. 11 Ukhamasti jichhür churasipksma uka mandamientonaksa, leyinaksa, kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanaksa wali amuyumpiw phoqapjjañama, ukanaksti ukarjam istʼasaw phoqapjjañama.

12 ”Jumanakatejj kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanak istʼasipkakïta, phoqapjjarakïta, ukarjam sarnaqapjjarakïta ukhajja, Jehová Diosamajj pacto luratap phoqaniwa, munasiñat jan jaytjasirïtapsa uñachtʼayapjjarakïtamwa, kunjamtï nayra awkinakamar juramentomp arskäna ukhama. 13 Diosasti jumanakarojj munasipjjätamwa, bendisipjjätamwa, waljaniruw tukuyapjjarakïtam. Jïsa, jumanakar churañataki nayra awkinakamar juramentompi arskäna uka oraqenjja,+ Diosajj walja wawanakampiw bendisipjjätam,+ oraqeman achunakapampi, trigompi, machaq vinompi, aceitempi,+ vacanakamatjja orqo vaca qallunakampi, ovejanakamatjja orqo ovejanakampwa bendisipjjätam. 14 Taqe markanakat sipansa jumanakaw jukʼamp bendisitäpjjäta,+ jumanak taypitjja janiw ni mä chachasa, ni mä warmisa jan wawanakan uñjaskaniti, uywanakamas janiw jan qallunejj uñjasipkaniti.+ 15 Jehová Diosajja jumanakat taqe usunakwa chhaqtayani, Egipton uñjapkta uka usunakatjja janiw jumanakan ukarojj ni maysa apayankaniti,+ jan ukasti khitinakatï uñisipktam ukanakaruw ukanak apayanini. 16 Jehová Diosamajj churapkätam taqe uka markanakarojj tʼunjapjjañamawa.+ Janiw uka markanakat sinttʼasipjjañamäkiti*+ ni diosanakaparus servipjjañamäkiti,+ ukasti jumanakatakejj mä trampäspawa.+

17 ”Jumanakatï chuymanakaman ‘aka markanakajj jiwasat sipans jukʼamp waljanïpjjewa, ¿kunjamarak jupanakar alisnuksnasti?’+ sasin sapjjäta ukhajja, 18 janiw jupanakar ajjsarapjjañamäkiti.+ Kuntï Jehová Diosamajj faraonarusa taqpach Egipto markarus lurkäna uk amtasipjjañamawa,+ 19 kunjamsa Jehová Diosamajj jachʼa castigonakampi, señalanakampi, milagronakampi,+ jachʼa chʼamapampi irpsunipjjtam ukjja nayranakamampiw uñjapjjtajja, uk amtapjjañamawa.+ Kawkïr markanakarutï ajjsarkta taqe uka markanakarojja ukwa Jehová Diosamajj lurarakini.+ 20 Jumanakan Jehová Diosamajj ajjsarañwa jupanakjjarojj apayanini, khitinakatï jiltʼasipki ukhamarak jumanakat imantasipki ukanakan jiwarapjjañapkama.+ 21 Jupanak kawsajj jan ajjsarapjjamti, kuna laykutejj Jehová Diosamaw jumanakampïski.+ Jupajj jachʼa Diosawa, juparuw jaqenakajj ajjsarapjjañapa, respetapjjañaparaki.+

22 ”Jehová Diosamaw uka markanakarojj jumanak nayraqatat jukʼat jukʼat alisnukuni.+ Janiw uka markanakarojj jankʼak tʼunjayapkätamti, ukhamat salvaje animalanakajj jan waljaptapjjañapataki, janirak jumanakatakejj mä peligröpjjañapataki. 23 Jumanakan Jehová Diosamaw uka markanakjja jumanakar katuyapjjätam, jupaw uka markanakarojj atipjarakini, qʼala tʼunjatäpjjañapkama.+ 24 Uka markanakan reyinakaparus amparanakamaruw katuyarakini,+ sutinakapsa qʼalwa oraqet* chhaqtayapjjarakïta.+ Uka markanakar qʼal tʼunjapkäta ukhakamajja,+ janiw khitis jumanak contrajj saytʼkaniti.+ 25 Uka markanakan diosanakapan idolonakapjja ninaruw phichantañama.+ Janiw uka idolonakjjankki uka qorsa ni qollqsa munapjjañamäkiti, janirakiw ukanakjja jumanakatak apasipjjañamäkiti,+ ukhamat ukanakajj jumanakatak jan mä trampäñapataki, ukanakasti Jehová Diosamatakejj wali ajjtaskañawa.+ 26 Janiw kunanakatï ajjtaskañäki ukanakjja utamar apantapjjañamäkiti, ukhamat Diosajj ukanak qʼal tʼunjkani ukhajj jan ukanakamp chik jumanakar tʼunjañapataki. Niyakejjay ukanakajj qʼala tʼunjatächinejja, jumanakajj ukanakat wal ajjtasipjjañamawa, wal uñisipjjañamarakiwa.

8 ”Aka urun nayajj churasipksma taqe uka mandamientonakjja wali amuyumpiw phoqapjjañama, ukhamat jumanakajj jakasipkakiñamataki,+ waljaptapjjañamataki, kawkïr oraqtï Jehová Diosajj nayra awkinakamar churañatak juramentomp arskäna uka oraqer mantasin katuntapjjañamataki.+ 2 Kunjamsa Jehová Diosamajj aka 40 maranakajj+ wasaran wali jaya thakin sarnaqayapjjayätam uk amtasipjjam, ukjja humilde chuymanïpjjañamataki ukhamarak jumanakar yantʼañatakiw luräna,+ ukhamat kunas chuymanakaman utjäna,+ mandamientonakap phoqapjjätati janicha uk yatiñataki. 3 Ukatwa Diosajj jumanakar humilde chuymanir tukuyapjjayätamjja, manqʼat awtjataw sarnaqayapjjayätamjja.+ Ukatsti maná tʼantʼwa manqʼañatakejj churapjjayätamjja,+ ukjja janiw jumanakasa nayra awkinakamas uñtʼapkayätati, ukhamat ak yatipjjañamataki: jaqejj janiw tʼantʼa sapampikejj jakkiti, jan ukasti Jehová Diosan lakapat mistki taqe uka arunakampiw jaki.+ 4 Uka 40 maranakanjja isinakamajj janiw merqʼeskänti, janirakiw kayunakamas pʼusuntkänti.+ 5 Kunjamtï mä jaqejj wawapar cheqañchkejja, ukhamarakiw Jehová Diosamajj cheqañchapjjayätamjja,+ ukjja sumwa chuymanakaman yatipjjtajja.

6 ”Jichhajja Jehová Diosaman mandamientonakapwa phoqapjjañama, ukanaksti thakinakaparjam sarnaqasa ukhamarak jupar ajjsarasaw phoqapjjañama. 7 Jumanakan Jehová Diosamajj suma oraqeruw irpantasipktamjja,+ jawiranakan oraqeru, valle pampansa qollunakansa uma jalsunakani uma jalirinakani oraqeru, 8 kawkjantï trigosa, cebadasa, uvas alinakasa, higo qoqanakasa,* granada frutanakasa walj achoqki uka oraqeru,+ olivo aceitesa miskʼisa wal utjki uka oraqeru,+ 9 uka oraqenjja janiw manqʼañajj faltkaniti, janirakiw jumanakarojj kunas faltapkätamti, uka oraqenjja hierronakani qalanakaw utji, qollunakapatsa cobre metalanakwa apsupjjarakïta.

10 ”Kunapachatï manqtʼasipjjäta, sistʼasipjjarakïta ukhajja, suma oraqe churatapatjja Jehová Diosamaruw jachʼañchapjjañama.+ 11 Wal amuyasipjjam, Jehová Diosamat jan armasipjjañamataki, ukataraki aka urun churasipksma uka mandamientonakap jan phoqasa, kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanak jan phoqasa, leyinakap jan phoqas Diosamat armasisipkasma. 12 Kunapachatï jumanakajj manqtʼasipjjäta, sistʼasipjjarakïta, suma utanaksa lurasipjjäta, uka utanakan jakasipjjarakïta,+ 13 vacanakamasa ovejanakamasa mirantjjani, qollqemas qorimas waljaptarakini, taqe kunanakamas waljäjjarakini ukhajja, 14 jan chuymanakamanjja jachʼa jachʼa tukupjjamti,+ janirak Egipto oraqet irpsunipktam, mä arunjja esclavot servipkayäta uka oraqet irpsunipktam uka Jehová Diosamat armasipjjamti,+ 15 Diosaw jachʼa ukhamarak ajjsarkañ wasaranjja sarnaqayapjjtamjja,+ jupaw venenon asirunakani,* escorpionanakani, jan umani waña oraqen sarnaqayapjjtamjja. Juparakiw mä qarqatjja* uma apsurapipjjtamjja.+ 16 Jumanakan humilde chuymanïpjjañamataki+ ukhamarak jumanakar yantʼañatakejja, awkinakamajj jan uñtʼapkäna uka maná+ tʼantʼwa manqʼapjjañamatakejj Diosajj wasaran churapjjtamjja, ukhamat ukajj jutïrin jumanakar yanaptʼañapataki.+ 17 Jumanakatï ‘pachpa chʼamajampi ukhamarak amparajan chʼamapampiw akanak jikjjatta’+ sasin chuymanakaman sapjjasma ukhajja, 18 akwa amtasipjjañama, Jehová Diosamaw ukanak jikjjatapjjañamatakejj chʼam churapjjtamjja,+ ukhamat nayra awkinakamar juramentompi arski uka pacto phoqañapataki, kunjamtï jupajj jichhürun lurki ukhama.+

19 ”Jumanakatï Jehová Diosamat armasipjjäta, yaqha diosanakar arkapjjarakïta, uka diosanakar servipjjarakïta, uka diosanakan nayraqatapan altʼasipjjarakïta ukhajja, jichhürojj nayajj sapjjsmawa, cheqpachapuniw jumanakajj jiwapjjäta.+ 20 Kunjamtï Jehová Diosajj jumanak nayraqatan markanakar tʼunjkejja, ukhamarakiw jumanakajj Jehová Diosaman arup jan istʼapjjatamat jiwapjjäta.+

9 ”Israel marka, istʼam, jichhürojj Jordán+ jawirwa paskatäta, ukhamat mä oraqe katuntañamataki, uka oraqejj jumat sipansa jukʼamp jachʼa,+ jukʼamp chʼamani markanakaniwa, alajjpachkam purir jachʼa perqanakampi muyuntat markanakanirakiwa,+ 2 uka markanakajj wali chʼamani, jachʼa jaqenakaniwa, anaquim+ sat jaqenakan yoqanakapaw ukankapjje, jupanakatjja jumanakajj yatipjjtawa, akham parlirsa istʼapjjaraktawa: ‘¿Khitirak anaquim sat jaqenakan yoqanakap contra saytʼasispasti?’ sasa. 3 Aka urunjja jumanakajj ak yatipjjañamawa, Jehová Diosamajja jumanak nayraqataw Jordán jawira paskatani.+ Jupasti nakhantir ninar uñtasitawa,+ jupaw uka markanakarojj qʼal tʼunjani, juparakiw jumanakan uñjkatajj uka markanakar atipjani, ukhamat jumanakajj uka markanakar ratuki alisnukupjjañamataki ukhamarak tʼunjapjjañamataki, kunjamtï Jehová Diosajj sapktam ukhama.+

4 ”Kunapachatï Jehová Diosamajj uka markanakaru jumanak nayraqatat alisnukuni ukhajja, jan chuymanakamanjja akham sapjjamti: ‘Jehová Diosajj cheqap sarnaqatas laykuw aka oraqe katuntañasatakejj irpanistu’+ sasa. Jan ukasti Jehová Diosajj jan wal lurapjjatapatwa aka markanakarojj jumanak nayraqatat alisnukuni.+ 5 Janiw cheqap sarnaqapjjatam laykusa ni cheqap chuymanïpjjatam laykus uka markanakan oraqep katuntañatakejj mantapkätati, jan ukasti Jehová Diosamajj jan wal lurapjjatapatwa uka markanakarojj jumanak nayraqatat alisnukuni.+ Kuntï Jehová Diosajj Abrahán,+ Isaac,+ Jacob+ nayra awkinakamar juramentompi arskäna uka arunakap phoqañatakiw alisnukurakini. 6 Ukhamasti jumanakajj ak yatipjjañamawa, janiw cheqap sarnaqapjjatam laykojj Jehová Diosamajj aka suma oraqe katuntapjjañamatak churapkätamti, kuna laykutejj jan istʼasiri jaqenakäpjjtawa.+

7 ”Amtasipjjapunim, kunjamsa wasaranjja Jehová Dios contra saytʼasipjjayäta uk janipun armasipjjamti.+ Kuna uruntï Egipto oraqet mistunipkta ukhat aka lugarar puriniñkamajja Jehová Dios contraw jumanakajj saytʼasipjjtajja.+ 8 Horeb qollunsa Jehová Dios contraw saytʼasipjjtajja, ukatwa Jehová Diosajj jumanakatak wal colerasïna, jumanakar jiwarayañatakis listokïnwa.+ 9 Kunapachatï tʼalpha qalanaka katoqañataki,+ mä arunjja Jehová Diosajj jumanakamp lurkäna uka pacton tʼalpha qalanakap katoqeri qollur makatkayäta ukhajja,+ 40 urunakampi 40 arumanakampiw manqʼas jan manqʼata, umas jan umtʼata qollunkaskayäta.+ 10 Ukatjja Jehová Diosajj amparapampi* qellqantat pä tʼalpha qalanakwa nayar churitäna, kunanaktï Jehová Diosajj jumanakar nina taypit parlapkayätam taqe uka arunakaw uka tʼalpha qalanakan qellqantatäna, kuna uruntï Israel congregacionajj tantachtʼatäskäna ukhaw uka arunak parlapjjayätamjja.+ 11 Kunapachatï 40 urunakampi 40 arumanakampi tukuyjjäna ukhajja, Jehová Diosajj pä tʼalpha qalanaka, mä arunjja pacton pä tʼalpha qalanakapwa churitäna. 12 Ukatsti Jehová Diosajj akham sitänwa: ‘Ratuk aka qollut saraqam, Egipto markat irpsunkta uka markamajj sinti jan walinakwa lurapjje.+ Kawkïr thaknamtï sarapjjam siskta uka thakitsa jankʼakiw saranukupjje, metalatwa mä ídolo lurasipjjaraki’+ sasa. 13 Ukatsti Jehová Diosajj akham sitänwa: ‘Aka markarojj nayajj uñjtwa, aka markajj jan istʼasir markawa.+ 14 Jan jumajj jarkʼistati, nayasti jupanakarojj qʼal jiwarayäjja, oraqetsa* sutinakap chhaqtayarakïwa, jupanakat sipansa wali chʼamani ukhamarak walja jaqenakani markaruw jumarojj tukuyäma’+ sasa.

15 ”Kunapachatï qollun ninajj aqaskäna ukhaw nayajj kuttʼanisin saraqaniyäta,+ pacton pä tʼalpha qalanakap aptʼasitaw saraqaniyäta.+ 16 Ukatjja uñtanisajj ¡Jehová Diosam contra juchachasipjjatamwa nayajj uñjayäta! Jumanakajj metalat mä vaca qallu lurasipjjatätajja. Kawkïr thaknamtï Jehová Diosajj sarapjjam sapkayätam uka thakitjja jankʼakiw saranukupjjatätajja.+ 17 Ukatsti pä tʼalpha qalanak katusajja paypach amparajampiw jaqtʼayäta, jumanakan uñjkataw tʼunjarakiyäta.+ 18 Ukatjja kunjamtï qalltan lurkayätjja, ukhamarakiw 40 urunakampi 40 arumanakampejj Jehová Dios nayraqatan oraqer puriñkam kutin kutin altʼasiyäta. Jumanakan taqe juchanakam laykojja janiw manqʼsa manqʼjjayätti ni umsa umjjarakiyätti,+ Jehová Dios nayraqatan kunatï jan walïki ukanak lurasina ukhamarak jupar colerayasinwa juchachasipjjayätajja. 19 Jehová Diosajj jumanak contra wal colerasitapatjja nayajj wal sustjasiyäta,+ jupajja jumanakar jiwarayañatakejj listokïnwa. Ukampis Jehová Diosajj mayampiw uka tiempon istʼitäna.+

20 ”Jehová Diosajja Aaronatakejj wali coleratänwa, jupar jiwayañatakis listokïnwa,+ ukampis uka tiemponjja Aaronatakiw nayajj ruwtʼarapiyäta. 21 Ukatjja vaca qallu lurasin jumanakajj juchachasipkayäta uk aptasajja,+ ninaruw phichantayäta, tʼunjarakiyätwa, ñutʼu polvor tukuyasasti qollut saraqanki uka jawiraruw nayajj willintarakiyäta.+

22 ”Jumanakajja Taberá,+ Masá,+ Quibrot-Hataavá+ lugaranakanjja Jehová Dios contra saytʼasisajj colerayapjjarakiyätawa. 23 Jehová Diosajja Cadés-Barnea+ lugarat akham sasaw khitapjjayätamjja: ‘¡Makatapjjam, kawkïr oraqtï jumanakar churapkäma uka oraqe katuntapjjam!’ sasa. Ukampis jumanakajj wasitatwa Jehová Diosaman ordenap contrajj saytʼasipjjayätajja,+ juparojj janiw confiyapkayätati,*+ janirakiw istʼapkayätati. 24 Nayajj uñtʼapksma ukhatpachaw jumanakajj Jehová Dios contra saytʼasipjjtajja.

25 ”Nayasti 40 urunakampi 40 arumanakampiw+ Jehová Dios nayraqatan oraqer puriñkam kutin kutin altʼasiyäta, Jehová Diosajj jumanakar jiwayañatakiw arsüna, ukatwa oraqer puriñkam altʼasiyäta. 26 Jehová Diosarojj akham sasaw ruwtʼasiyäta: ‘Taqe Kunjjar Munañani Jehová Dios Tata, janikiy markamarojj tʼunjamtejja. Jupanakajj juman markamäpjjewa,*+ chʼamamampiw jupanakarojj salvtajja, Egipto markatsa chʼamani amparamampiw irpsuniraktajja.+ 27 Abrahán, Isaac, Jacob+ servirinakamat amtasikimaya. Aka markan jan istʼasirïpjjatapsa, jan wali luratanakapsa, juchanakapsa janikiy yäqamtejja.+ 28 Janitï ukhamäkanejja, kawkïr markattï irpsunipkista uka markankir jaqenakajj akham sapjjaniwa: “Jehová Diosajj kawkïr oraqtï churapjjämaw sasin mä juramentompi markapar arskäna uka oraqerojja janiw irpantañ puedkänti, jupanakar uñisitap laykuw wasaran jiwarayañatakejj Egipto markat irpsünjja”+ sasa. 29 Jupanakajj juman markamäpjjewa, jumankapjjarakiwa,*+ jupanakarojj jachʼa chʼamamampi ukhamarak chʼamani amparamampiw Egipto markat irpsuntajja’.+

10 ”Uka tiemponjja akham sasaw Jehová Diosajj nayar sitäna: ‘Nayrïr tʼalpha qalanakar uñtasit pä tʼalpha qalanak kʼutsusim,+ ukatsti nayan ukar qollur makatanim. Ukatjja maderatwa mä arca* lurañamaraki. 2 Uka tʼalpha qalanakarojja jumajj tʼunjkta uka nayrïr tʼalpha qalanakan kuna arunakatï qellqantatäkäna uka pachpa arunakwa nayajj qellqantäjja, ukatsti arcaruw ukanak uchañama’ sasa. 3 Ukatwa acacia maderat mä arca nayajj lurayäta, nayrïr pä tʼalpha qalanakar uñtasitwa pä tʼalpha qalanak kʼutsuyäta, ukatsti uka pä tʼalpha qalanak aptʼasitaw qollur makatarakiyäta.+ 4 Ukatjja Jehová Diosajj kuna arunaktï nayrïr pä tʼalpha qalanakar qellqantkäna uka pachpa arunakwa uka pä tʼalpha qalanakar qellqantäna,+ mä arunjja Tunka Mandamientonakwa qellqantäna,+ uka arunakjja Israel congregacionajj tantachtʼatäkäna+ uka urunwa nina taypit qollun parlapjjayätamjja.+ Ukatsti Jehová Diosajj nayaruw ukanak churitäna. 5 Kuttʼanisasti qollutwa nayajj saraqaniyäta,+ nayajj lurkayäta uka arcaruw uka pä tʼalpha qalanak ucharakiyäta, kunjamtï Jehová Diosajj siskitäna ukhama, jichhakamas uka qalanakajj ukankaskakiwa.

6 ”Ukatjja israelitanakajj Beerot Bene-Jaacán cheqatjja Moserá lugararuw sarapjjäna. Ukanwa Aaronajj jiwjjäna, ukan imtʼatäjjarakïnwa.+ Jupa lantejj Eleazar yoqapaw sacerdotet serviñ qalltarakïna.+ 7 Moserá lugaratjja Gudgoda lugararuw sarapjjäna, Gudgoda lugaratjja Jotbatá+ lugararuw sarapjjarakïna, kawkjantï uma jalir jawiranakajj utjki uka oraqeru.

8 ”Uka tiemponjja Jehová Diosajj Leví+ triburuw Jehová Diosan pactor mantat arcapa+ apañapatakejj yaqhachäna, ukhamat Jehová Dios nayraqatan servipjjañapataki ukhamarak Diosan sutipjjaru markar bendisipjjañapataki,+ kunjamtï jupanakajj jichhürkam lurasipki ukhama. 9 Ukatwa Leví tribujj jilanakap taypin mä herencia jan katoqkiti. Jehová Diosaw jupanakan herenciapajja, kunjamtï Jehová Diosamajj jupanakar siski ukhama.+ 10 Ukatjja kunjamtï nayrïr kutejj qollun quedaskayätjja ukhamarakiw 40 urunakampi 40 arumanakampi+ qollun nayajj quedasiyäta, uka tiemponjja Jehová Diosajj mayampiw istʼarakitäna.+ Jehová Diosajj janiw jumanakar tʼunjañ munjjänti. 11 Ukatsti Jehová Diosajj akham sitänwa: ‘Sarañatak wakichtʼasim, markan nayraqatap saram, ukhamat kawkïr oraqtï jumanakar churañatak nayra awkinakamar juramentomp nayajj arskayäta uka oraqer mantasin katuntapjjañamataki’+ sasa.

12 ”Jichhasti Israel marka, ¿kunsa Jehová Diosamajj jumat mayisktamjja?+ Akakwa maytamjja: Jehová Diosar ajjsarañama,+ taqpach thakinakaparjam sarnaqañama,+ jupar munasiñama, Jehová Diosamar taqe chuymamampi taqe almamampi* serviñama,+ 13 Jehová Diosan mandamientonakapa ukhamarak leyinakapa phoqañama, ukanaksti juman askimatakiw nayajj aka urun churasksma.+ 14 Alajjpachasa, alajjpachanakan alajjpachapasa, oraqesa, oraqen utjki taqe ukanakasa Jehová Diosamankiwa.+ 15 Ukampis Jehová Diosajj nayra awkinakamarukiw jakʼachasïna, munasirakïna, Diosasti jupanakan wawanakaparu, mä arunjja jumaruw taqe markanak taypit ajllistamjja,+ kunjamtï jichhürojj uñjkta ukhama. 16 Jichhajja jumanakajj chuymanakamwa qʼomachasipjjañama,+ jan istʼasirïñsa jaytapjjañamarakiwa.+ 17 Jumanakan Jehová Diosamajj diosanakans Diosapawa,+ tatitunakans Tatitupawa, jupajj jachʼa ukhamarak chʼamani Diosawa, juparuw jaqenakajj ajjsarapjjañapa respetapjjañaparaki, jupajj janiw khitirus yaqhachkiti,+ janirakiw kunampis alayaskiti. 18 Diosajja jan awkin wajcha wawarusa* viuda warmirusa+ cheqaparuw uñji, jumanak taypin jakiri extranjero jaqerusa+ manqʼa ukhamarak isi churasaw munasiñamp uñji. 19 Jumanak taypin jakiri extranjero jaqerojj ukhamarakiw munasipjjañama, kuna laykutejj Egipto oraqenjja jumanakajj extranjero jaqenakäpjjarakiyätawa.+

20 ”Jehová Diosamarojj ajjsarapjjañamawa, juparuw servipjjañamaraki,+ janiw jupat jitheqtapjjañamäkiti, sutipjjaruw juramento lurapjjañamaraki. 21 Juparuw jachʼañchapjjañama.+ Jupaw jumanakan Diosamajja, jupaw taqe jachʼa luräwinaksa, musparkañanaksa, ajjsarkañanaksa jumanakatak luri, ukanakjja pachpa nayranakamampiw jumanakajj uñjapjjtajja.+ 22 Kunapachatï nayra awkinakamajj Egipto markar sarapkäna ukhajja, taqpachanejj paqallq tunkanïpjjänwa,+ ukampis jichhajja jumanakan Jehová Diosamajj alajjpachankir warawaranakjamaw waljanir tukuyjjapjjtamjja.+

11 ”Jumanakan Jehová Diosamarojj munasipjjañamawa,+ kuna obligacionatï jupatak utjapktam uksa, leyinakapsa, kunanaktï jupajj Juezjam amtki ukanaksa, mandamientonakapsa phoqapjjañamapuniwa. 2 Jumanakajj sum yatipjjtajja, aka urunjja jumanakaruw parlasipksma, janiw wawanakamarojj parlkti, jupanakajj Jehová Diosaman cheqañchäwipsa,+ kunja jachʼäkitejj+ uksa, qhawqha chʼamanïkitejj+ uksa janiw uñtʼapkiti ni uñjapkisa. 3 Jupanakajj Diosan milagronakap janiw uñjapkänti, kuntï Egipto markan faraón reyiparusa taqe oraqeparus lurkäna ukanaksa janirakiw uñjapkänti,+ 4 janirakiw kuntï Egipton ejercitonakaparusa, faraonan caballonakaparusa, guerran nuwasiñatak carronakaparusa lurkäna uk uñjapkänti. Kunapachatï arktanipkayätam ukhaw ukanakajj Mar Rojo qotan qʼala chhaqtayatäna, Jehová Diosaw jupanakarojj jan mayampitak jiwarayäna.+ 5 Kuntï Diosajj jumanak layku aka lugarar purinipjjañamkamajj wasaran lurkäna ukanakjja janiw wawanakamajj uñjapkänti, 6 Rubén chachat jutir Eliab chachan Datán ukhamarak Abiram yoqanakaparojj kuntï Diosajj lurkäna uksa janirakiw uñjapkänti, oraqejj jistʼartasaw Datán ukhamarak Abiram chachanakarusa, utapankirinakarusa, carpanakaparusa, uywanakaparusa, taqe khitinakatï jupanak toqet saytʼasipkäna ukanakarus manqʼantäna, taqpach Israel markan uñjkata.+ 7 Ukampis jumanakajj kuna jachʼa luräwinaktï Jehová Diosajj lurkäna taqe ukanakjja pachpa nayranakamampiw uñjapjjtajja.

8 ”Aka urun churasipksma taqe uka mandamientonakjja jumanakajj phoqapjjañamawa, ukhamat chʼamani markäpjjañamataki, Jordán jawir paskatasin oraqe katuntapjjañamataki, 9 kawkïr oraqtï Jehová Diosajj nayra awkinakamarusa wawanakaparusa churañatak juramentompi arskäna uka oraqen+ walja tiempo jakapjjañamataki,+ uka oraqenjja leches miskʼis waljawa.+

10 ”Kawkïr oraqtï jumanakajj katuntapkäta uka oraqejja janiw mistunipkta uka Egipto oraqjamäkiti, Egipto oraqenjja jathanak satantasajj kayunakamampiw qarpapjjayätajja, kunjamtï mä jardinajj qarpañäki ukhama. 11 Ukampis kawkïr oraqerutï niya paskatañampïsipkta ukhamarak niya katuntañampïsipkta uka oraqejja, qollunakani valle pampanakani ukhamawa.+ Uka oraqejja alajjpachat purki uka umamp suma regatawa.+ 12 Uka oraqjja Jehová Diosamaw sum uñjaski. Jehová Diosaman nayranakapaw uka oraqjja mara qalltat mara tukuykam uñchʼukiski.

13 ”Aka urun churasipksma uka mandamientonakaj sum phoqapjjäta, Jehová Diosamarus munasipjjarakïta, taqe chuymamampi taqe almamampi* servipjjarakïta ukhajja,+ 14 jupajj* tiempoparuw nayra jallsa qhepa jallsa oraqenakamar purjjatayanini, granonaksa, machaq vinsa, aceitsa apthapipjjarakïtawa.+ 15 Uywanakamatakis pastonakwa jupajj* oraqenakaman jilayarakini, jumanakajj sistʼasiñkamaw manqʼasipjjarakïta.+ 16 Wal amuyasipjjam, ukhamat chuymanakamampi apayasisajj jan saranukupjjañamataki, janirak yaqha diosanakar adorapjjañamataki* ni uka diosanakan nayraqatapan altʼasipjjañamataki.+ 17 Jumanakatï saranukupjjäta ukhajja, Jehová Diosajj jumanak contraw wal colerasini, jallu jan purjjatañapatakis alajjpachjja jistʼantaniwa,+ oraqejj janiw jumanakatakejj achoqkaniti, Jehová Diosajj churasipktam uka suma oraqetsa ratukiw chhaqtapjjarakïta.+

18 ”Nayan arunakaj-jja chuymanakamaru amuyunakamaruw imapjjañama, amparanakamaruw ukanak chintʼapjjañamaraki, ukhamat ukanakajj jumanakar amtayañapataki. Uka arunakasti paranakaman mä señaljamaw serviñaparaki.+ 19 Uka arunakjja wawanakamarojj yatichapjjañamawa, ukatakejja utaman qontʼasipkäta ukhasa, thaknam sarapkäta ukhasa, ikintapkäta ukhasa, sartapkäta ukhasa wawanakamarojj uka arunakat parlapjjañamapuniwa.+ 20 Uka arunakjja punkunakaman marconakaparu ukhamarak markanakaman punkunakaparuw qellqantapjjañama, 21 ukhamat jumanakasa wawanakamas kawkïr oraqtï Jehová Diosajj nayra awkinakamar churañataki juramentomp arskäna uka oraqen+ walja tiempo jakapjjañamataki,+ qhawqha tiempotejj alajjpachajj aka oraq patjjankkani ukha tiempo jakapjjañamataki.

22 ”Nayajj churasipksma uka mandamientonaktï jumanakajj sum phoqapjjäta, ukarjam lurapjjarakïta, Jehová Diosamarus munasipjjäta,+ taqpach thakinakaparjamas sarnaqapjjarakïta, janirak jupat jitheqtapkäta ukhajja,+ 23 Jehová Diosajj taqe aka markanakaruw jumanak nayraqatat alisnukuni,+ jumanakat sipansa jukʼamp jachʼa ukhamarak jukʼamp walja jaqenakan markanakaruw atipjapjjäta.+ 24 Kawkja lugaranaktï kayunakamajj taktʼkani taqe uka lugaranakajja jumanakankaniwa.+ Jumanakan qorpamajja wasarat Líbano qollunakkamaw purini, jawiratjja, mä arunjja Éufrates jawiratjja mar occidental* sat lamar qotakamaw purirakini.+ 25 Janiw khitis jumanak contrajj saytʼaskaniti,+ kawkïr oraqentï jumanakajj sarnaqapkäta uka oraqenkir jaqenakjjarojja Jehová Diosamaw khatatiñsa ajjsarañsa apayanini,+ kunjamtï jupajj jumanakar sapktam ukhama.

26 ”Uñjapjjam, aka urunjja mä bendicionampi mä maldicionampwa jumanak nayraqatar nayajj uchaskta:+ 27 jumanakatï Jehová Diosaman mandamientonakap phoqapjjäta, mä arunjja aka urun nayajj churasipksma uka mandamientonak phoqapjjäta ukhajja, jumanakajj bendisitäpjjätawa.+ 28 Ukampis jumanakatï Jehová Diosaman mandamientonakap jan phoqapkäta,+ kawkïr thaknamtï sarapjjam sasin aka urun nayajj sapksma uka thakit saranukupjjarakïta, jan uñtʼapkta uka diosanakar arkapjjarakïta ukhajja, maldisitäpjjätawa.

29 ”Katuntapkäta uka oraqer Jehová Diosamajj irpantapkätam ukhajja, Guerizim qollunwa markarojj bendisipjjañama, Ebal+ qollunwa markarojj maldisipjjañamaraki. 30 ¿Janit uka qollunakajj Jordán jawirat inti jalanta toqenkki, Arabá lugaran jakapki uka cananeonakan oraqepana? ¿Janit Guilgal marka uñkatasinkki, Moré+ lugarankir jachʼa qoqanak* jakʼana? 31 Jumanakajja Jehová Diosajj churasipktam uka oraqwa Jordán jawir paskatasin katuntapjjäta.+ Kunapachatï jumanakajj uka oraqe katuntapjjäta, uka oraqen jakjjapjjarakïta ukhajja, 32 aka urun nayajj jumanak nayraqatar uchaskta taqe uka leyinaksa kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanaksa wali amuyumpiw phoqapjjañama.+

12 ”Nayra awkinakaman Jehová Diosapajj kawkïr oraqtï jumanakankañapatak churapkätam uka oraqenjja, aka leyinakampi ukhamarak kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanakampwa uka oraqen jakapkäta taqe uka urunakajj wali amuyumpi phoqapjjañama. 2 Katuntapkäta uka markanakan kawkjanakantï jaqenakajj diosanakapar servipkäna taqe uka lugaranakwa tʼunthapipjjañama,+ uka lugaranakajj qollu patjjankpasa, jiskʼa qollu patjjankpasa, mä jachʼa qoqa* jakʼankpasa qʼalwa tʼunthapipjjañama. 3 Jumanakajj taqe altaranakapwa allthapipjjañama, sagrado columnanakapsa tʼunthapipjjañamawa,+ sagrado postenakapsa ninampiw phichantapjjañama, diosanakapan idolonakapsa allthapipjjañamawa,+ uka diosanakan sutinakapsa uka lugaratjja chhaqtayapjjañamawa.+

4 ”Jehová Diosamarojj janiw kunjamtï uka markanakajj diosanakapar adorapkäna* ukham adorapjjañamäkiti.+ 5 Jan ukasti kawkïr lugartï Jehová Diosamajj sutip jachʼañchañatak ajllkani ukhamarak kawkïr lugartï taqe tribunakam taypin jakañatak ajllkani uka lugarar sarapjjam, ukan jupar adorapjjarakim.*+ 6 Ukaruw jumanakajj nakhantayat ofrendanakamsa,+ sacrificionakamsa, diezmonakamsa,+ contribucionanakamsa,+ promesa phoqañatak ofrendanakamsa, voluntadat churat ofrendanakamsa+ apapjjañama, vacanakamat nayrïr qallunakapsa, ovejanakamat nayrïr qallunakapsa ukaruw apapjjañamaraki.+ 7 Jumanakasa utamankirinakasa ukanwa Jehová Diosam nayraqatan manqʼasipjjañama,+ taqe kunanaktï lurapkta ukanakatsa kusisipjjañamarakiwa,+ kuna laykutejj Jehová Diosamaw bendisipjjtamjja.

8 ”Kuntï jichhürojj akan lurktan ukjja janiw lurapjjañamäkiti, sapa maynejj kunatï amuyuparjamajj walïki ukwa luraski. 9 Jehová Diosamajj churasipktam uka samarañ lugararusa,+ herenciat churasipktam uka lugararus janïraw mantapktati. 10 Kunapachatï Jordán+ jawira paskatapkäta, Jehová Diosamajj jumanakankañapatak churapkätam uka oraqen jakasjjapjjarakïta ukhajja, jumanak muytpachankir taqe enemigonakamatjja jupaw jarkʼaqapjjätam, jan ajjsarasaw jakasipjjarakïta.+ 11 Kawkïr lugartï Jehová Diosajj sutipan jachʼañchatäñapatak ajllkani+ uka lugararuw taqe kunanaktï nayajj jumanakar mayipksma, mä arunjja nakhantayat ofrendanakamsa, sacrificionakamsa, diezmonakamsa,+ contribucionanakamsa, Jehová Diosar arsupkta uka promesa phoqañatak ajllipkta taqe uka ofrendanakamsa apanipjjañama. 12 Jumanakasti Jehová Diosam nayraqatan kusisipjjañamawa,+ jumanakasa, yoqanakamasa, phuchanakamasa, esclavonakamasa, esclavanakamasa, markanakaman jakir levitanakasa kusisipjjañamarakiwa, levitanakajj janiw jumanak taypin herencia katoqapkiti.+ 13 Wal amuyasipjjañamawa, nakhantayat ofrendanakamjja janiw jumanakajj munapkta uka yaqha lugaranakan loqtapjjañamäkiti.+ 14 Kawkïr lugartejj tribunakam taypit Jehová Diosajj ajllkani uka cheqanakwa nakhantayat ofrendanakam loqtapjjañama, taqe kuntï nayajj mayisipksma ukanakjja ukanwa lurapjjañamaraki.+

15 ”Ukampis kunapachatï jumanakajj mä animal manqʼañatak jiwayañ munapjjäta ukhajja, kawkïr markanakamansa jumanakajj uk lurasipkasmawa, Jehová Diosamajj churapktam uka bendicionapatjja kusisitaw manqʼasipjjasma.+ Qʼañut uñjatäki uka jaqesa qʼomat uñjatäki uka jaqesa ukjja manqʼaspawa, kunjamtï jumanakajj gacela animalsa jan ukajj venado* animalsa manqʼapkasma ukhama. 16 Ukampis janiw wiljja manqʼapjjañamäkiti,+ kunjamtï um oraqer wartapktajja ukhamwa wiljja oraqer wartapjjañama.+ 17 Markanakamanjja janiw granomatsa, machaq vinomatsa, aceitematsa tunkïr partep manqʼapjjañamäkiti, janirakiw vacanakaman nayrïr qallunakapsa, ovejanakaman nayrïr qallunakapsa,+ promesa phoqañatak ofrendanakamsa, voluntadat churat ofrendanakamsa ni contribucionanakamsa manqʼapjjañamäkiti. 18 Ukanaksti Jehová Diosamajj ajllkani uka lugaranwa Jehová Diosam nayraqatan manqʼapjjañama,+ jumasa, yoqamasa, phuchamasa, esclavomasa, esclavamasa, markanakaman jakir levitanakas manqʼapjjañama. Taqe kunanaktï lurapkta ukanakatsa Jehová Diosam nayraqatanwa kusisipjjañama. 19 Wal amuyasipjjam, oraqeman jakkasajja janiw levitanakat+ armasipjjañamäkiti.

20 ”Kunapachatï Jehová Diosamajj arsutaparjam+ oraqem jachʼaptayani,+ aycha munapjjatam laykojj ‘aych manqʼañ munta’ sasin sapjjarakïta ukhajja, aycha manqʼañ munasajj manqʼasipkasmawa.+ 21 Jehová Diosajj sutip jachʼañchañatak ajllkani uka lugaratejj+ jumanakat jayankani ukhajja, Jehová Diosajj churapktam uka vacanakamatsa jan ukajj ovejanakamatsa kharisisipkasmawa, kunjamtï nayajj jumanakar sapksma ukhama. Aycha manqʼañ munapjjäta ukhajja, markanakamanjja manqʼasipkasmawa. 22 Kunjamtï gacela animalsa venado* animalsa+ manqʼapktajja ukhamwa uka aycha manqʼapjjasma, qʼañut uñjatäki uka jaqesa qʼomat uñjatäki uka jaqesa ukjja manqʼarakispawa. 23 Chuymanakamanjja wila jan manqʼañatakiw amtapjjañama,+ jakañajj wilankatap layku.+ Janiw jakañjja aychamp chikajj manqʼapjjañamäkiti. 24 Janiw wiljja manqʼapjjañamäkiti. Kunjamtï um oraqer wartapktajja ukhamwa wiljja oraqer wartapjjañama.+ 25 Janiw wiljja manqʼapjjañamäkiti, ukhamat jumanakarusa wawanakamarus taqe kunan sum sarañapataki, Jehová Dios nayraqatanjja kunatï walïki ukwa lurasipktajja. 26 Jehová Diosajj ajllkani uka lugarar sarapkäta ukhajja, jumanakankki uka sagrado ofrendanakama ukhamarak promesa phoqañatak ofrendanakamakwa apapjjañama. 27 Ukanwa jumanakajj nakhantayat ofrendanakamsa, aychsa, wilsa+ Jehová Diosaman altarapan loqtapjjañama, sacrificionakaman wilapajja Jehová Diosaman altarap toqer wartatäñapawa,+ ukampis aychjja manqʼasipkasmawa.

28 ”Nayajj churasipksma taqe uka arunakjja wali amuyumpiw phoqapjjañama, ukhamat jumanakarusa wawanakamarus taqe kunans sum sarañapataki. Jumanakajja kunatejj Jehová Diosam nayraqatan walïki cheqapäkaraki ukwa lurasipktajja.

29 ”Jumanakajj katuntapkäta uka markanakar Jehová Diosamajj tʼunjkani,+ jupanakan oraqepan jakjjapjjarakïta ukhajja, 30 wal amuyasipjjañamawa, ukatarak uka markanakajj tʼunjatäjjapjjani uka qhepat trampanakapar jaltʼasipkasma. Diosanakapatsa janirak akham sasin jisktʼapjjamti: ‘¿Kunjamarak aka markanakajj diosanakapar servipjjpachänsti? Nayajj ukham serviñwa munarakta’+ sasa. 31 Janiw jumanakajj Jehová Diosamarojj ukham adorapjjañamäkiti,* uka markanakajja diosanakapar adorapki ukhajja, Jehová Diosajj uñiski uka ajjtaskañanakwa lurapjje, yoqall wawanakaparusa imill wawanakaparus ninar nakhantayasaw diosanakapar sacrificiot loqtapjje.+ 32 Nayajj churasipksma taqe uka arunakjja wali amuyumpiw phoqapjjañama.+ Uka arunakarojj janiw yaptʼapjjañamäkisa ni apaqapjjañamäkisa.+

13 ”Jumanak taypintï mä profetasa jan ukajj samkanak toqe jutïrit yatir mä jaqes utjani, ukat jupajj mä señal churapjjätam jan ukajj mä kunsa jutïrit yatiyapjjätam, 2 ukat uka señalasa jan ukajj jutïrit yatiyapktam ukas phoqasirakini, jupajj ‘yaqha diosanakar arkapjjañäni’, jan uñtʼapkta uka diosanakar arkapjjañäni, ‘uka diosanakar servipjjarakiñäni’ sasin sarakini ukhajja, 3 janiw uka profetan arunakaparusa jan ukajj samkanak toqe yatir jaqen arunakaparus istʼapjjañamäkiti,+ kuna laykutejj Jehová Diosamaw jumanakar yantʼasipktamjja,+ ukhamat taqe chuymampiti taqe almampit* Jehová Diosamarojj munasipjjta janicha uk yatiñataki.+ 4 Jumanakajj Jehová Diosamaruw arkapjjañama, juparuw ajjsarapjjañama, mandamientonakapsa phoqapjjañamawa, aruparus istʼapjjañamawa, juparuw servipjjañamaraki, janiw jupat jitheqtapjjañamäkiti.+ 5 Ukampis uka profetasa jan ukajj samkanak toqe yatir jaqes jiwayatäñapawa,+ uka jaqew Jehová Diosam contra saytʼasiyañ munapjjayätamjja, Egipto oraqet irpsunipktam ukhamarak esclavot servipkayäta uka oraqet salvapktam uka Dios contra saytʼasiyañ munapjjayätamjja. Uka jaqerakiw kawkïr thaknamtï Jehová Diosamajj sarapjjam sapkayätam uka thakit jitheqtayañ munapjjayätamjja. Jumanakasti kunatï jan walïki ukjja jumanak taypit chhaqtayapjjañamawa.+

6 ”Jumanakan jilamasa, yoqamasa, phuchamasa, munat esposamasa jan ukajj jakʼa amigomasa, ‘sarañäni, yaqha diosanakar serviñäni’+ sasin jamasat amtayapjjeristam, ukampis uka diosanakarojj janirak jumanakasa ni nayra awkinakamas uñtʼapkchïnti, 7 uka diosanakajj jumanak muytpachankir markanakan diosanakapäskpasa, jumanak jakʼankpasa, jan ukajj jumanakat jayankpasa, oraqen mä thiyat mä thiyankpasa,* 8 janiw juparojj iyawsapjjañamäkiti ni istʼapjjañamäkisa,+ janirakiw jupat sinttʼasipjjañamäkiti ni jarkʼaqapjjañamäkisa, 9 jan ukasti juparojj jiwayapjjañamawa.+ Jumanakaw nayraqatjja jupar jiwayañatakejj qalamp jaqjapjjañama, ukatsti taqpach markaw juparojj qalampi jaqjañaparaki.+ 10 Jiwayañkamaw juparojj qalamp jaqjapjjañama,+ kuna laykutejj esclavot servipkayäta uka Egipto oraqet irpsunipktam uka Jehová Diosamatwa jitheqtayañ munapjjayätamjja. 11 Uka toqetjja taqpach Israel markaw istʼani, ukatsti ajjsarapjjarakiniwa, janirakiw mayampsa ukham jan walinakjja jumanak taypin lurjjapjjaniti.+

12 ”Jehová Diosajj jakañatak churasipktam uka markanakat mä markantï akham sasin parlir istʼapjjäta: 13 ‘Markapankirinakar maysar saranukuyañatakejj jan kunatak serviri chachanakaw jumanak taypit mistunipjje, ukat “sarañäni, yaqha diosanakar serviñäni” sapjjarakiwa’, ukampis jumanakajj janirak uka diosanakar uñtʼapksta ukhajja, 14 uka toqet yatjjatapjjañamawa, yaqhanakarus jiskjjatapjjañamarakiwa.+ Uka ajjtaskañajj jumanak taypin cheqapuni lurasitap yatisini ukhajja, 15 uka markankir jaqenakarojj espadampiw jiwarayapjjañama.+ Taqe kunatï uka markan utjki ukanakjja qʼalwa tʼunjapjjañama, uywanakapamppacha.+ 16 Kunanaktï uka markat apsupkäta ukanakjja, uka markan plazapanwa montontʼapjjañama, markarusti ninampiw phichantapjjañama, taqe kuntï uka markat apanipkäta ukanakajja Jehová Diosamatakejj mä ofrendäniwa. Uka markajj wiñayatak mä laqayar tukuyatäniwa, janirakiw wasitat saytʼayatäkaniti. 17 Kunanakatejj tʼunjatäñatak yaqhachatäki ukanakjja janiw apasipjjañamäkiti,+ ukhamat Jehová Diosajj colerap apjtayasiñapataki, jumanakat khuyaptʼayasiñapataki, sinttʼasiñapataki, jumanakar waljanir tukuyañapataki, kunjamtï jupajj nayra awkinakamar juramentomp arskäna ukhama.+ 18 Aka urun churasipksma taqe uka mandamientonakap phoqasaw Jehová Diosamar istʼapjjañama, ukhamatwa kunatï Jehová Diosam nayraqatan walïki ukanak lurapjjäta.+

14 ”Jumanakajj Jehová Diosaman wawanakapäpjjtawa. Mä jaqen jiwatap laykojja, janiw jumanak pachpajj jañchinakam kharinoqasipjjañamäkiti,+ janirakiw paranakamsa afeitasipjjañamäkiti.+ 2 Jumanakajj Jehová Diosamatakejj sagrado markäpjjtawa,+ oraqen utjki taqe uka markanak taypitjja jumanakaruw Jehová Diosajj ajllisipjjtamjja, ukhamat wali munat markapäpjjañamataki.+

3 ”Kunanakatï ajjtaskañäki ukanakjja janiw manqʼapjjañamäkiti.+ 4 Aka animalanakwa jumanakajj manqʼapjjasma:+ toro, oveja, cabra, 5 venado,* gacela, corzo, salvaje cabra, antílope, salvaje oveja, qollunkir oveja. 6 Kawkïr animalanakantï sillunakapajj pʼallqjatäki kʼanurïpkaraki taqe uka animalanakjja manqʼapjjasmawa. 7 Ukampis kʼanurïpki jan ukajj sillunakapas pʼallqjatäki uka animalanakatjja akanakwa jan manqʼapjjañamäkiti: camello, liebre,* qalanakan jakir wankʼu,* uka animalanakajj kʼanurïpjjewa, ukampis sillunakapajj janiw pʼallqjatäkiti. Ukanakajja jumanakatakejj qʼañuwa.+ 8 Janirakiw khuchjja manqʼapjjañamäkiti, khuchin sillupajj pʼallqjatawa, ukampis janiw kʼanurïkiti. Khuchejja jumanakatakejj qʼañut uñjatäñapawa. Janiw uka animalanakan aychapjja manqʼapjjañamäkiti, janirakiw jiwat cuerponakapsa llamktʼapjjañamäkiti.

9 ”Umanakan jakapki taqe uka animalanakatjja akanakwa manqʼapjjasma: kawkïrinakatï chheqanïpki escamanakanïpki uka animalanakwa manqʼapjjasma.+ 10 Ukampis jan chheqanïpki janirak escamanïpki uka animalanakjja janiw manqʼapjjañamäkiti. Ukanakasti jumanakatakejj qʼañuwa.

11 ”Qʼomat uñjatäpki taqe uka jamachʼinakjja manqʼapjjasmawa. 12 Ukampis aka jamachʼinakjja janiw manqʼapjjañamäkiti: paka, chawlla manqʼer halcón, buitre negro,+ 13 milano real, milano negro, milano jamachʼir uñtasit taqe kasta jamachʼinaka, 14 cuervo jamachʼir uñtasit taqe kasta jamachʼinaka, 15 avestruz, chʼuseqa,* qewlla,* halcón jamachʼir uñtasit taqe kasta jamachʼinaka, 16 jiskʼa juku, jachʼa jiñchunakan juku, cisne,* 17 pelícano, buitre, cuervo marino,* 18 cigüeña, garza sat jamachʼir uñtasit taqe kasta jamachʼinaka, abubilla,* murciélago. 19 Kawkïr animalanakatï* chheqanïpki grup grupo sarnaqapki taqe uka animalanakajja jumanakatakejj qʼañurakiwa. Uka animalanakajj janiw manqʼasiñapäkiti. 20 Kawkïr animalanakatï altnam jalnaqapki, qʼomat uñjatäpkaraki taqe uka animalanakjja manqʼapjjasmawa.

21 ”Jumanakajj janiw jiwat jikjjatat mä animal manqʼapjjañamäkiti.+ Uka jiwat animaljja jumanak taypin jakir mä extranjero jaqeruw churapjjasma, ukatsti jupajj uka animaljja manqʼaspawa, jan ukajj mä extranjero jaqeruw uka jiwat animal aljapjjasma. Jumanakasti Jehová Diosamatakejj sagrado markäpjjtawa.

”Janiw mä cabriton aychapjja taykapan lecheparojj wallaqeyañamäkiti.+

22 ”Oraqemar satantapkäta uka jathanakan taqe achunakapatjja tunkïr parte* sapa marajj churapjjañama.+ 23 Jumanakajja granomatsa, machaq vinomatsa, aceitematsa, vacanakaman nayrïr qallupatsa, ovejanakaman nayrïr qallupatsa tunkïr parte manqʼapjjäta. Ukanakjja Jehová Diosamajj sutip jachʼañchañatak ajllkani uka lugaranwa jupa nayraqatan manqʼapjjäta,+ ukhamat Jehová Diosamar ajjsarañ yateqapjjañamataki.+

24 ”Ukampis Jehová Diosamajj sutip jachʼañchañatak ajllkani uka lugaratï jumanakat wali jayankani,+ viajiñas wali jayarakïni, Jehová Diosamajj jumanakar wal bendisitap layku ofrendanak jan apañ puedipkarakïta ukhajja, 25 ukanakjja aljapjjasmawa, ukatjja uka qollqe aptʼataw Jehová Diosamajj ajllkani uka lugarar viajipjjañama. 26 Uka qollqempejja kuntï munapkta ukanakwa alapjjasma: vacanaka, ovejanaka, cabranaka, vino, alcoholani yaqha umañanakwa alapjjasma, kuntï munapkta ukanaksa alapjjarakismawa. Ukatjja ukanwa jumanakasa utamankirinakasa Jehová Diosam nayraqatan manqʼasipjjäta, ukatsti kusisipjjarakïtawa.+ 27 Markanakamankir levitanakatjja janiw armasipjjañamäkiti,+ kuna laykutejj levitanakajj janiw jumanak taypin herencia katoqapkiti.+

28 ”Sapa kimsa maratjja achunakamat tunkïr partwa apanipjjañama, uka tunkïr partjja kimsïr maran apthapipkäta ukatwa apaqapjjañama, ukatsti pachpa markanakamaruw jaytapjjañama.+ 29 Ukatjja jumanak taypin jan herencia katoqki uka levitampi, markanakaman jakir extranjerompi, jan awkini wajcha wawampi,* viuda warmimpiw jutapjjani, ukatsti sistʼasiñkamaw manqʼasipjjarakini,+ ukhamatwa Jehová Diosamajj taqe kunanaktï lurapkäta ukanakan bendisipjjätam.+

15 ”Sapa paqallq maranakajja, manunakat perdonapjjañamawa.+ 2 Akhamaw mayninakarojj manunakapat perdonasiñapa: khititï maytʼki uka jaqejja manupäki uka vecinoparojj manupat perdonañapawa. Niyakejjay Jehová Dios nayraqatan manunak perdonañajj utjchinejja, khititï maytʼki uka jaqejj janiw vecinoparusa jilaparusa manu kuttʼayasiñatak waytʼañapäkiti.+ 3 Mä extranjerotï manumächi ukhajja, manu kuttʼayasiñatakiw waytʼapjjañama,+ ukampis jilamatejj mä kunats manumächi ukhajja, manupat perdonapjjañamawa. 4 Jumanak taypinjja janiw khitis pobrëñapäkiti, kuna laykutejj Jehová Diosamajj jumanakankañapatak herenciat churapkätam uka oraqenjja Jehová Diosajj cheqpachapuniw bendisipjjätam,+ 5 ukampis Jehová Diosaman arunakap istʼapjjäta, aka urun nayajj churasipksma taqe aka mandamientonak wali amuyumpi phoqapjjarakïta ukhakiw Diosajj bendisipjjätam.+ 6 Jehová Diosamajja kunjamtï jumanakar arsuwayki ukarjamaw bendisipjjätam, jumanakajj walja markanakaruw mä kuns maytʼapjjäta,* ukampis janiw kunsa jumanakajj maytʼasipkätati.+ Jumanakajj walja markanakaruw apnaqapjjäta, ukampis uka markanakajj janiw jumanakar apnaqapkätamti.+

7 ”Jehová Diosamajj churapkätam uka oraqenkir mä markantï mä jilamajj pobreptani ukhajja, pobre jilamatakejj janiw chuym qalarayasipjjañamäkiti, janirakiw michʼasipjjañamäkiti.+ 8 Jilamatjja jumanakajj khuyaptʼayasipjjañamawa,+ kunanaktï necesitki jan ukajj kunanakatï jupan jan utjki ukanakjja maytʼapjjañamawa.* 9 ‘Paqallqöri marajja, mä arunjja manunakat perdonañ marajj jakʼachasinjjewa’+ sasajja janis pobre jilamat khuyaptʼayapjjañamäkaspa, janis kunsa churapjjañamäkaspa ukhamjja janiw amuyapjjañamäkiti. Wal amuyasipjjam, uka jan wali amuyojj janiw chuymanakaman utjañapäkiti. Jupatï jumanakat quejasis Jehová Diosar artʼasini ukhajja, jumanakajj juchanïpjjätawa.+ 10 Pobre jilamarojj taqe chuymaw mä kunsa churapjjañama,+ janiw pata chuymakejj churapjjañamäkiti. Jumanakatejj taqe chuyma churapjjäta ukhajja, taqe trabajomansa taqe luratanakamansa Jehová Diosamajj bendisipjjätamwa.+ 11 Oraqenjja pobre jaqenakajj utjakipuniniwa.+ Ukatwa nayajj akham sapjjsma: ‘Oraqemanjja tʼaqesita ukhamarak pobre jilamatjja khuyaptʼayasipjjañamawa’+ sasa.

12 ”Mä hebreo jilamasa jan ukajj mä hebrea kullakamas jupa pachpa jumar aljasini, jupajj sojjta maranak jumar sirvjjarakini ukhajja, paqallqöri maranjja libre jaytjjapjjañamawa.+ 13 Kunapachatï libre jaytjjapjjäta ukhajja, janiw chʼusa amparak khitapjjañamäkiti. 14 Jan ukasti ovejanakamatsa, cabranakamatsa, granomatsa, aceitematsa, vinomatsa taqe chuymaw churapjjañama. Kunjamtï Jehová Diosamajj bendisipktamjja ukarjamaw churapjjañama. 15 Amtasipjjam, Egipto oraqenjja jumanakajj esclavöpjjayätawa, Jehová Diosamaw salvapjjtamjja. Ukatwa aka urunjja uk lurapjjañamatakejj mayisipksma.

16 ”Ukampis jupatï ‘¡janiw nayajj juman ukat sarkäti!’ sasin sapjjätam, jumanakarusa utamankirinakarus munasjjapjjarakstam, jumanakar servisajj kusisitarakïchi+ ukhajja, 17 uta punkur saykatayasaw mä pʼiyañampi jiñchup pʼiyjapjjañama, ukatsti jupajj wiñayatakiw jumanakan esclavomäjjani. Esclavamampejj uka pachparakwa lurapjjañama. 18 Kunapachatï jupar libre jaytjjapjjäta jupajj sarjjarakini ukhajja, janiw mä kunsa aptʼasipkasma ukham amuyapjjañamäkiti. Jumanakar sirvkäna uka sojjta maranakajja, pagot trabajirit sipansa jupajj mä ukhampwa trabajiwayi, ukatsti taqe kunanakatï luraskäna ukanakarojja Jehová Diosamaw bendisipjjayätamjja.

19 ”Vacanakaman nayrïr orqo qallunakapsa, ovejanakaman nayrïr orqo qallunakapsa Jehová Diosamatakiw yaqhachapjjañama.+ Vacanakaman* nayrïr qallupampejj janiw kuna trabajsa lurapjjañamäkiti, ovejanakaman nayrïr qalluparojj janirakiw tʼarwa yawipjjañamäkiti. 20 Uksti jumanakasa utamankirinakasa Jehová Diosajj ajllkani uka lugaranwa sapa marajj Jehová Diosam nayraqatan manqʼapjjañama.+ 21 Ukampis uka uywatï kuna kamachtʼatächi, mä arunjja cojöchi, juykhüchi jan ukajj yaqha ukham jan walinakanïchi ukhajja, janiw Jehová Diosamarojj sacrificiot loqtapjjañamäkiti.+ 22 Uksti markanakamanwa manqʼapjjañama, qʼañut uñjatäki uka jaqesa qʼomat uñjatäki uka jaqesa ukjja manqʼapjjaspawa, kunjamtï gacela animalasa venado* animalas+ manqʼañäki ukhama. 23 Ukampis janiw wiljja manqʼapjjañamäkiti,+ kunjamtï um oraqer wartapktajja ukhamwa wiljja oraqer wartapjjañama.+

16 ”Abib* phajjsinjja Jehová Diosamatakiw Pascua fiesta amtapjjañama,+ abib phajjsinwa Jehová Diosamajj Egipto oraqet arumajj irpsunipjjtamjja.+ 2 Jumanakajj Jehová Diosamaruw ovejanakamatsa vacanakamatsa+ Pascua ofrenda loqtapjjañama,+ uksti kawkjantï Jehová Diosajj sutip jachʼañchañatak ajllkani uka lugaranwa loqtapjjañama.+ 3 Ukamp chikajja janiw kunanakatï levaduranïki ukanak manqʼapjjañamäkiti,+ jumanakajj paqallqo urunakaw jan levadurani tʼantʼa, mä arunjja llakisiñ tʼantʼa manqʼapjjañama, Egipto oraqet jankʼaki mistunipjjatam layku.+ Jakkasajj uk lurapjjapunim, ukhamat Egipto oraqet mistunipkta uka uru amtapjjañamataki.+ 4 Taqpach oraqemanjja, paqallqo urunakajj janiw levadurajj utjañapäkiti,+ nayrïr urun inti jalantjjar sacrificiot loqtapkäta uka uywan aychapajj janirakiw arum paqarajj qhepürkam imasiñapäkiti.+ 5 Jehová Diosamajj churapkätam uka markanakanjja janiw kawkïr markanaksa Pascua ofrenda loqtapjjañamäkiti. 6 Jan ukasti Jehová Diosamajj sutip jachʼañchañatak ajllkani uka lugaranwa loqtapjjañama. Pascua ofrendjja jaypʼjjaru, mä arunjja inti jalantjjaruw sacrificiot loqtapjjañama,+ kuna fechantï Egiptot mistunipkta uka fechana. 7 Jehová Diosamajj ajllkani+ uka lugaranwa uka ofrenda qhatiyapjjañama ukhamarak manqʼapjjañama.+ Alwasti carpanakamaruw kuttʼjjapjjasma. 8 Sojjta urunakaw jan levaduran tʼantʼa manqʼapjjañama, paqallqöri urunsti Jehová Diosamar jachʼañchañatak mä tantachäwiw utjani. Janiw kuna trabajsa lurapjjañamäkiti.+

9 ”Jumanakajj paqallqo semananakwa jaktʼapjjañama. Kunapachatï nayrïr kutin cebada yapunakam jusinakampi* yawiñ qalltapkäta ukhatwa paqallqo semananak jakhuñ qalltapjjañama.+ 10 Ukatjja Jehová Diosamatak Semananakan Fiestapwa amtapjjañama,+ ukatakisti voluntadat churat ofrenda apanipjjañama, kunjamtï Jehová Diosamajj bendisipktam ukarjamaw apanipjjañama.+ 11 Ukatsti Jehová Diosam nayraqatanwa kusisipjjañama, Jehová Diosamajj sutip jachʼañchañatak ajllkani uka lugaranwa+ jumasa, yoqamasa, phuchamasa, esclavomasa, esclavamasa, markanakaman jakir levitasa, jumanak taypin jakir extranjerosa, jumanak taypin jakiri jan awkin wajcha wawasa,* viuda warmisa kusisipjjañama. 12 Amtasipjjam, Egiptonjja jumanakajj esclavöpjjayätawa,+ ukatwa aka leyinakar istʼapjjañama ukhamarak phoqapjjañama.

13 ”Kunapachatï granonakamsa, aceitemsa, vinsa apthapipkäta ukhajja, paqallqo urunakaw Ramanakamp Carpachasiñ Fiesta+ amtapjjañama. 14 Fiesta amtkasajja jumanakasa, yoqamasa, phuchamasa, esclavomasa, esclavamasa, levitasa, jumanak taypin jakir extranjerosa, markanakam taypin jakiri jan awkin wajcha wawasa,* viuda warmisa kusisipjjañamawa.+ 15 Jehová Diosajj ajllkani uka lugaranwa Jehová Diosamatakejj paqallqo urunak fiesta amtapjjañama,+ Jehová Diosamaw taqpach cosechanakamsa taqe kuntï lurapkäta ukanaksa bendisini,+ jumanakasti wal kusisipjjarakïta.+

16 ”Maranjja kimsa kutiw taqe chachanakajj Jehová Diosam nayraqatan uñstapjjañapa, jupajj ajllkani uka lugaranwa aka fiestanakan uñstapjjañapa: Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiestana,+ Semananakan Fiestana,+ Ramanakamp Carpachasiñ Fiestana.+ Jupanakatjja janiw khitis chʼusa amparak Jehová Dios nayraqatan uñstapjjañapäkiti. 17 Qhawqtï Jehová Diosamajj bendisipktam ukarjamaw sapa maynejj ofrendap apaniñapa.+

18 ”Jehová Diosamajj churasipktam taqe uka markanakanjja, sapa tributakiw juezanaka+ ukhamarak pʼeqtʼirinaka uttʼayapjjañama, jupanakaw markarojj cheqaparjam juzgapjjañapa. 19 Janiw kunatï cheqäki uk mayjtʼayapjjañamäkiti,+ janiw mayni toqetsa ni mayni toqetsa saytʼasipjjañamäkiti,+ janiw jumajj qollqe chilltatajj katoqasiñamäkiti, kuna laykutejj ukham lurañajj yatiñan jaqerojj juyktʼayiwa,+ cheqapar sarnaqer jaqen arunakapsa mayjtʼayarakiwa. 20 Kunatï cheqapäki ukwa jumanakajj arkapjjañama,+ ukhamat jakasipkakiñamataki ukhamarak Jehová Diosamajj churapkätam uka oraqe katuntapjjañamataki.

21 ”Jehová Diosamatak lurapkäta uka altar jakʼanjja, janiw kuna qoqsa* ayrupjjañamäkiti,* mä sagrado postëkaspas+ ukhamjja.

22 ”Janirakiw mä sagrado columna jumanakatakejj saytʼayasipjjañamäkiti,+ uksti Jehová Diosamajj uñisiwa.

17 ”Jumanakajj janiw Jehová Diosamarojj kuna kamachtʼat mä torsa, mä ovejsa jan ukajj yaqha ukham jan walinakan uywanaksa loqtapjjañamäkiti, ukajja Jehová Diosamatakejj wali ajjtaskañawa.+

2 ”Jehová Diosamajj churapkätam uka markanakantï mä chachasa jan ukajj mä warmis kunatï Jehová Diosam nayraqatan jan walïki uk lurani, Diosan pactopsa pʼakintani,+ 3 yaqha diosanakar adorañatak* saranukuni, uka diosanakan nayraqatapana, intin nayraqatapana, phajjsin nayraqatapana jan ukajj alajjpachankir taqe ejercitonakan nayraqatapan altʼasirakini,+ kuntï nayajj jan siskta uk lurarakini,+ 4 uka toqet jumanakar yatiyapjjstam jan ukajj istʼapjjsta ukhajja, sumwa uka toqet yatjjatapjjañama. Uka ajjtaskañajj cheqapuni Israel markan lurasitap yatisini+ ukhajja, 5 uka jan wali lurir chacharusa jan ukajj warmirusa marka punku anqäjjaruw irpsupjjañama, uka chachasa jan ukajj uka warmisa qalamp jaqjas jiwayatäñapawa.+ 6 Jiwayatäkani uka jaqejja pä testigon arsutaparjama jan ukajj kimsa testigon arsutaparjam+ jiwayatäñapawa. Janiw mä testigon arsutaparjamakejj jiwayatäñapäkiti.+ 7 Nayraqatjja testigonakaw uka jaqerojj jiwayañatak qalamp jaqjapjjañapa, ukjjarusti taqpach markaw qalamp jaqjapjjañapa. Kunatï jan walïki ukjja jumanak taypit chhaqtayapjjañamawa.+

8 ”Markanakamantï mä problemajj utjani, uk juzgañajj jumanakatak wali chʼamarakïni, mä arunjja maynitï wila wartatapat juchanïni+ jan ukajj mä quejajj utjani jan ukajj maynitï yaqhar nuwjani jan ukajj yaqha problemanakas utjani ukhajja, Jehová Diosamajj ajllkani uka lugararuw sarapjjañama.+ 9 Levita sacerdotenakana ukhamarak uka urunakan sirvkani uka juezan+ ukaruw sarapjjañama, ukatsti jupanakaruw uka toqet jisktʼasipjjañama, jupanakaw kunatï amtaski uk yatiyjjapjjätam.+ 10 Ukatjja Jehová Diosajj ajllkani uka lugaran kuntï jupanakajj amtapkani ukarjamaw jumanakajj lurapjjañama. Taqe kunanaktï jupanakajj sapkätam ukarjamaw wali amuyumpi phoqapjjañama. 11 Kuna leyinaktï jupanakajj uñachtʼayapkätam, kuntï jupanakajj amtapkani ukarjamaw lurapjjañama.+ Kuntï jupanakajj amtapkani ukanakatjja janiw kupi toqerusa ni chʼeqa toqerus saranukupjjañamäkiti.+ 12 Mä chachatejj Jehová Diosamar serviski uka sacerdoteru jan ukajj mä juezaru jachʼa jachʼa tukus jan istʼkani ukhajja, uka chachajj jiwayatäñapawa.+ Jumanakajja kunatï jan walïki ukjja Israel markat chhaqtayapjjañamawa.+ 13 Uka toqetjja taqpach Israel markaw istʼani, ukatsti ajjsarapjjarakiniwa, janirakiw wasitat ukham jachʼa jachʼa tukusajj kunsa lurjjapjjaniti.+

14 ”Kunapachatï Jehová Diosamajj churapkätam uka oraqer mantasin katuntapkäta, uka oraqen jakjjapjjarakïta, ukat ‘mä rey uttʼayasipjjañäni, kunjamtï jiwas jakʼanakankir markanakajj reyinakanïpki ukhama’+ sasin sapjjarakïta ukhajja, 15 khitirutï Jehová Diosamajj ajllkani ukaruw reyit uttʼayapjjañama.+ Jilanakam taypitwa mä rey uttʼayapjjañama, janipuniw kunäkipansa jan jilamäki uka extranjero jaqerojj reyit uttʼayapjjañamäkiti. 16 Ukampis jupajj janiw walja caballonak alasiñapäkiti,+ janirakiw jukʼamp caballonak+ alañatakejj markankirinakat mä qhawqhanirojj Egipto markar kuttʼayañapäkiti. Kuna laykutejj Jehová Diosajj jumanakar akham sapjjtamwa: ‘Janipuniw aka thaknamajj wasitat Egipto markarojj kuttʼapjjañamäkiti’ sasa. 17 Janirakiw reyejj walja warminakampejj casarasiñapäkiti, ukhamat chuymapajj nayat jan jitheqtañapataki,+ janirakiw walja qollqsa qorsa jikjjatañapäkiti.+ 18 Kunapachatï reyëjjani ukhajja, aka Leyitjja mä libroruw* mä copia jupatak qellqaqasiñapa. Levita sacerdotenakajj+ imapki uka Leyitwa jupajj copiaqasiñapa.

19 ”Copiaqaskani uka librojj jupampipunïñapawa, jakkani uka urunakanjja sapüruw uka libro liyiñapa,+ ukhamat Jehová Diosapar ajjsarañ yateqañapataki ukhamarak aka Leyin taqe arunakapsa mandamientonaksa phoqañapataki.+ 20 Ukhamatwa jupan chuymapajj jilanakapjjar jachʼa jachʼa jan tukkaniti. Janirakiw mandamientonakatjja kupi toqerusa ni chʼeqa toqerus saranukkaniti, ukhamatarakwa Israel marka taypinjja jupasa wawanakapasa walja tiempo reyit apnaqapjjani.

18 ”Levita sacerdotenakajja, mä arunjja taqpach Leví tribujja janiw Israel markamp chikajj herencia katoqapkaniti. Jupanakajja Jehová Diosar ninamp nakhantayat ofrendanakajj loqtaskani uka ofrendanakatwa manqʼapjjani, ukanakasti jupan herenciapawa.+ 2 Ukhamasti jupanakajj janiw jilanakap taypinjja herencia katoqapkaniti. Jehová Diosaw jupanakan herenciapajja, kunjamtï jupajj jupanakar siski ukhama.

3 ”Sacerdotenakajja markankirinakat akanak katoqañatakiw derechonïpjjani: khitinakatï sacrificiot mä toro jan ukajj mä oveja loqtapkani ukanakajja uywan kallachipa, quijadapa, phatankapwa sacerdotenakar churapjjañapa. 4 Granomatsa, machaq vinomatsa, aceitematsa nayrïrïkis ukwa sacerdotenakar churapjjañama, ovejanakamat nayrïr kuti yawiraski uka tʼarwa churapjjañamaraki.+ 5 Jumanakan Jehová Diosamaw jupanakarusa wawanakaparus taqpach tribunakam taypit ajlli, ukhamat Jehová Diosan sutipjjaru wiñayatak servipjjañapataki.+

6 ”Ukampis mä levitatï Israel markaman kawkjantï jakaski uka markat sarjjani,+ Jehová Diosajj ajllki+ uka lugarar* sarañ munarakini ukhajja, 7 uka lugaranwa taqpach levita jilanakapjamajj Jehová Diosapan sutipjjaru servispa, jilanakapajj Jehová Dios nayraqatanwa ukan servisipki.+ 8 Kunanakatï nayra awkinakapankkäna ukanak aljasin qollqsa katoqkchinejja,+ jilanakapjamaw jupajj manqʼañanak mä kikpak katoqarakini.

9 ”Kunapachatï Jehová Diosamajj churapkätam uka oraqer mantapkäta ukhajja, janiw uka markanakan ajjtaskañ luräwinakapat yateqasipjjañamäkiti.+ 10 Janiw jumanak taypinjja yoqall wawaparu jan ukajj imill wawaparu ninar phichantir* jaqejj utjañapäkiti,+ janirakiw jumanak taypinjja yatirinakasa,+ magia luririnakasa,+ kun uñasinsa jutïrit yatirinakasa,+ layqanakasa,+ 11 layqasiñatak arsut arunakamp layqjjerinakasa, jiwatanakamp parlirinakar+ jisktʼasirinakasa, yatirinakar+ jisktʼasirinakasa, jan ukajj jiwatanakar+ jisktʼasirinakas utjañapäkiti. 12 Ukanak luririnakatjja Jehová Diosajj ajjtasiwa, uka ajjtaskañanak lurapjjatapatwa Jehová Diosamajj uka markanakar jumanak nayraqatat alisnukuni. 13 Jehová Diosam nayraqatanjja jumanakajj jan juchanïpjjañamawa.+

14 ”Katuntapkäta uka markanakajja magia luririnakaru+ ukhamarak yatirinakaruw+ istʼapjjäna, ukampis Jehová Diosamajja janiw ukanak lurapjjañam munkiti. 15 Jehová Diosamajja jilanakam taypitjja nayjam mä profetwa churapjjätam, jumanakasti juparojj istʼapjjañamawa.+ 16 Kunapachatï Israel congregacionajj Horeb qollun tantachtʼatäskäna+ ukhajja, ukwa jumanakajj Jehová Diosamar mayipjjayätajja. Jumanakajj akham sapjjayätawa: ‘Janikiy Jehová Diosajan arup istʼayapjjestati, janirakiy aka jachʼa ninjja jukʼampejj uñjayapjjestati, ukhamat jan jiwapjjañajataki’+ sasa. 17 Ukatjja Jehová Diosajj akham sitänwa: ‘Kuntï jupanakajj sapki ukajj walikiwa. 18 Jilanakap taypitjja jumjam mä profetwa jupanakar churäjja,+ nayasti jupan lakaparojj arunakajwa uchäjja,+ jupasti taqe kuntï nayajj jupar siskä ukwa jupanakar parlani.+ 19 Nayan sutij-jjar arunakaj parlkani uka profetar jan istʼir chacharojja nayaw cuenta mayëjja.+

20 ”’Mä profetatï kuntï nayajj jan parlañap maykta ukanak jachʼa jachʼa tukusin nayan sutij-jjar parlani jan ukajj yaqha diosanakan sutipjjar parlani ukhajja, uka profetajj jiwayatäñapawa.+ 21 Ukampis jumanakajj akham sasaw chuymanakaman sapjjasma: “¿Kunjamarak nanakajj Jehová Diosan uka arunak jan parlatap yatipjjeriststi?” sasa. 22 Kunapachatï naya Jehová Diosan sutij-jjaru uka profetajj parlani, uka arunakajj janirak phoqaskani janirak cheqäkani ukhajja, janiw naya Jehová Diosajj uka arunak parlkti. Uka profetajj jachʼa jachʼa tukusaw parli. Janiw juparojj ajjsarapjjañamäkiti’.

19 ”Jehová Diosamajj churasipktam uka oraqenkir markanakar Jehová Diosamajj tʼunjkani, uka markanakan oraqep aparapjjarakïta, markanakapana utanakapana jakasjjapjjarakïta ukhajja,+ 2 Jehová Diosamajj jakañatak churapkätam uka oraqem taypinjja kimsa markanakwa yaqhachapjjañama.+ 3 Jehová Diosamajj jakañatak churapktam uka oraqjja kimsa parteruw jaljapjjañama, sapa partenjja mä markaw utjañapa. Ukatjja thakinakwa wakichapjjañama, ukhamat jaqe jiwayirejj uka markanakat mä markar escapañapataki.

4 ”Jan amanut* jaqe jiwayiritejj uka markanakat mä markaru jakaskakiñatak escapani ukhajja, uka jaqempejj akaw lurasiñapa: jupatï jaqe masipar jan amanut jiwaykchi, janirak uñiskchïna,+ 5 sañäni, uka jaqetï jaqe masipampi monter* lawanak apthapir sarchi, mä qoqa* apsuñatak mä hacha aptarakchi, hachajj katuñapat jalstasin jaqe masipar usuchjchi, uka jaqejj jiwarakchi ukhajja, jan amanut* jiwayki uka jaqejj uka markanakat mä markaruw jakaskakiñatakejj escapjjañapa.+ 6 Janitï escapkaspa ukhajja, jiwat jaqen wilapat vengasir+ jaqejj wali colerataw jan amanut* jiwayki uka jaqerojj arktaspa, jikjjatasinjja jiwayarakispawa, escapki uka markajj wali jayankatap layku. Ukampis niyakejjay jaqe masipar jan uñiskchïnjja, janiw jiwayatäñapajj wakiskänti.+ 7 Ukatwa nayajj ak lurapjjañamatak mayipjjsma: ‘Kimsa markanak yaqhachapjjam’ sasa.

8 ”Jehová Diosatï nayra awkinakamar juramentompi arsutaparjam oraqem jachʼaptayani,+ nayra awkinakamar churañatak juramentomp arskäna taqe uka oraq churapjjätam,+ 9 aka urun churasipksma uka mandamientonak sum phoqapjjäta, mä arunjja Jehová Diosamar munasipjjäta, thakinakaparjam sarnaqapjjarakïta+ ukhajja, uka kimsa markanakarojj yaqha kimsa markanakampwa yaptʼapjjäta.+ 10 Ukhamatwa Jehová Diosamajj herenciat churasipktam uka oraqemanjja jan juchani jaqen wilapajj jan wartaskaniti,+ janirakiw kuna wila wartasitapatsa juchanïpkätati.+

11 ”Ukampis mä chachatï jaqe masipar uñischïna,+ atacañatak amanut* jupar suyjjatarakchïna, ukat nuwantarakchi,* uka jaqejj jiwjjarakchi, jiwayir jaqejj uka markanakat mä markar escaparakchi ukhajja, 12 markankir ancianonakaw jupar jawsayapjjañapa, ukatjja jiwat jaqen wilapat vengasir jaqeruw uka chachar katuyjjapjjañapa, ukatsti uka chachajj jiwayatäñapawa.+ 13 Jumanakajj janiw uka chachat sinttʼasipjjañamäkiti. Jan juchani jaqen wilapa wartasitapat juchajj utjki ukjja Israel markat chhaqtayapjjañamawa,+ ukhamat taqe kunansa jumanakar sum sarañapataki.

14 ”Jehová Diosamajj jakañatak churapkätam uka oraqen herencia katoqapkäta ukhajja, kawkjarutï nayra awkinakamajj vecinoman qorpap uchapkäna uka cheqatjja janiw uka qorpa onjjtayapjjañamäkiti.+

15 ”Mä jaqen pantjasitapatsa jan ukajj juchapatsa janiw mä testigo sapakejj juchañchkaspati.*+ Uka jaqer juchañchaski ukajj cheqati janicha ukajj paya jan ukajj kimsa testigonakan qhanañchataparjamaw yatisini.+ 16 Mä testigotï jan wali amtampi mä chacha contra testigot saytʼani, jan wali luratat juchañcharakini+ ukhajja, 17 panpachaniw Jehová Dios nayraqataru, mä arunjja sacerdotenakana ukhamarak uka urunakan juezat servipkani ukanakan ukar sarapjjañapa.+ 18 Juezanakaw uka toqet sum yatjjatapjjani,+ testigot saytʼir jaqetï mä falso testigöchi, jilapar kʼarintarakchi ukhajja, 19 kuna jan waltï jupajj jilapar lurañ amtkäna ukwa jupar lurapjjañama,+ kunatï jan walïki ukjja jumanak taypit chhaqtayapjjañamawa.+ 20 Jiltʼirinakasti uka toqetjja istʼapjjaniwa, ukatsti ajjsarapjjarakiniwa, janirakiw mayampis ukar uñtasit kuna jan walsa jumanak taypin lurjjapjjaniti.+ 21 Jumanakajj janiw sinttʼasipjjañamäkiti:+ jakañatjja jakaña, nayratjja nayra, lakatjja laka, amparatjja ampara, kayutjja kayu waytʼapjjañama.+

20 ”Kunapachatï enemigonakam contra nuwasir sarapjjäta, enemigonakaman caballonakapasa, carronakapasa, tropanakapas jumanakat sipan jukʼamp waljanïpjjatap uñjapjjarakïta ukhajja, janiw ajjsarapjjañamäkiti, Egipto oraqet irpsunipktam uka Jehová Diosamaw jumanakampïski.+ 2 Jumanakajj nuwasir niya sarañampïsipkäta ukhajja, sacerdotejj jakʼachasisaw markankirinakar parlañapa.+ 3 Jupajj akham sasaw jupanakar sañapa: ‘Israel marka, istʼapjjam, jumanakajj enemigonakamamp nuwasirejj niyaw sarapjjäta. Jan desanimasipjjamti. Jan jupanak kawsajj ajjsarayasipjjamti, janirak sustjasipjjamti ni khatatipjjamsa, 4 kuna laykutejj Jehová Diosamaw enemigonakam contra nuwasiñatakejj jumanakamp saraski, ukhamat jumanakar salvañataki’+ sasa.

5 ”Oficialanakajj akham sasaw markankirinakarojj sapjjañapa: ‘¿Mä machaq uta lurasisin ukan jan jakasirejj jumanak taypin utjiti? Utjchi ukhajja machaq utapar kuttʼjjpan. Machaq utapan jan jakasaw guerran jiwjjaspa, ukatsti yaqha chachakiw uka machaq utapan jakjjaspa. 6 ¿Uvas ayrusajj* achunakap jan apthapirejj jumanak taypin utjiti? Utjchi ukhajja sarjjasin utapar kuttʼjjpan. Uvasanakap jan apthapisaw guerran jiwjjaspa, yaqha chachakiw uvasanakap apthapisjjaspa. 7 ¿Mä warmimpi casarasiñatak parlat chachajj jumanak taypin utjiti? Jupatejj janïr casaraskchi ukhajja, sarjjasin utapar kuttʼjjpan.+ Jan casarasisaw guerran jiwjjaspa, yaqha chachakiw uka warmimpejj casarasjjaspa’ sasa. 8 Oficialanakajj akham sasaw markankirinakarojj jisktʼapjjañaparaki: ‘¿Jumanakat khitis ajjsarapjjta, desanimatäpjjarakta?+ Khititï ukhamäki ukajj utapar kuttʼjjpan, ukhamat kunjamtï jupajj desanimatäki ukham jilanakapar jan desanimañapataki’+ sasa. 9 Kunapachatï oficialanakajj markar parlañ tukuyapjjani ukhajja, jupanakajj ejercitonak taypitwa pʼeqtʼirinak uttʼayapjjañapa, ukhamat markar pʼeqtʼapjjañapataki.

10 ”Mä markarutï jupa contra nuwasiñatak jakʼachasipjjäta ukhajja, uka markarojj sumankañatak mä acuerdor mantañatakiw nayraqat mayipjjañama.+ 11 Uka mayitarutï iyaw sapjjani, markapan punkunakap jistʼarapjjarakini ukhajja, uka markankir taqpach jaqenakaw jumanakankani, jupanakajj chʼama tukuñ trabajonakwa jumanakatak lurapjjani, jumanakaruw servipjjarakïtam.+ 12 Ukampis jupanakatï sumankañatak mä acuerdo lurañ jan munapkani, ukat sipan jumanakampi guerrasiñatak mistunipjjani ukhajja, markaparojj muyuntapjjañamawa, 13 uka markjja cheqpachapuniw Jehová Diosamajj amparanakamar katuyapjjätam, jumanakasti uka markankir taqe chachanakaruw espadampi jiwarayapjjañama. 14 Ukampis warminaksa, wawanaksa, uywanaksa, taqe kunatï uka markan utjki ukanaksa, mä arunjja taqpach utjirinakapwa jumanakatak saqueysupjjasma,+ enemigonakamat saqueysupkta ukanakwa manqʼapjjäta, ukanaksti Jehová Diosamaw churapjjtamjja.+

15 ”Ukhamwa jumanakat wali jayankapki taqe uka markanakarojj lurapjjäta, ukampis jakapkäta uka markanak jakʼankir markanakarojj janiw ukham lurapjjañamäkiti. 16 Jehová Diosamajj herenciat churapkätam uka markanakan markanakapanjja, taqe kunanakatejj samsurïpki ukanakjja janiw jakayapjjañamäkiti.+ 17 Jan ukasti kunjamtï Jehová Diosamajj sapktam ukhamwa qʼal tʼunjapjjañama, mä arunjja hititanakarusa, amorreonakarusa, cananeonakarusa, perizitanakarusa, heveonakarusa, jebuseonakarus qʼal tʼunjapjjañama;+ 18 ukhamat uka markanakajj kuna ajjtaskañanaktï diosanakapatak lurapki taqe uka ajjtaskañanak lurañ jan jumanakar yatichapjjañapataki, janirak Jehová Diosam contra jumanakar juchachasiyapjjañapataki.+

19 ”Jumanakatï mä markar katuntañatak muyuntapjjäta, walja urunak uka markamp nuwasisipkaraksta ukhajja, janiw qoqanakap* hachampi apsupjjañamäkiti. Uka qoqanakan achunakapjja manqʼapjjasmawa, ukampis janiw qoqanakjja apsupjjañamäkiti.+ Kunjamtï mä chacha contrajj saytʼasipkasma ukhamjja, janiw jumanakajj mä qoqa contrajj saytʼasipkasmati. 20 Jumanakatï mä qoqan* jan achunak churirïtap yatipjjsta ukhajja, uka qoqjja apsupjjasmawa. Uka qoqanak apsusajja, ukanakampiw jumanak contra nuwasipki uka markarojj muyuntapjjasma, uka markan atipjatäñapkama.

21 ”Jehová Diosamajj jakañatak churasipktam uka oraqentï jiwayat mä jaqen cuerpopajj campon jikjjatatächi, khitis jupar jiwayi ukajj janirak yatiskchi ukhajja, 2 ancianonakamampi juezanakamampiw+ mistunipjjañapa, ukatjja kawkjantï jiwayat jaqen cuerpopajj jikjjataski uka cheqatjja uka muytpachankir markanakkamaw jupanakajj midtʼapjjañapa. 3 Ukatsti jiwayat cuerpo jakʼan jikjjatasipki uka markankir ancianonakaw vacanak taypit mä ternera katupjjañapa, uka ternerajj janiw trabajiyatäñapäkiti, janirakiw kunapachas mä yukumpi yapthapitäñapäkiti. 4 Ukatjja uka markankir ancianonakajj kawkjantï umajj wal jalaski, janirak qhollitäki ni satatäki uka valleruw ternerarojj apaqapjjañapa, uka vallenwa ternerarojj kunkat leqʼetatasin jiwayapjjañapa.+

5 ”Ukatsti levita sacerdotenakaw jakʼachasipjjañapa, kuna laykutejj jupanakaruw Jehová Diosamajj jupar servipjjañapatakisa+ Jehová Diosan sutipjjar bendisipjjañapatakis+ ajlli. Mä jaqetï maynir nuwantchi jan ukajj jiwaychi, uka toqet quejasiñajj utjarakchi ukhajja, levita sacerdotenakaw kunjamsa ukajj askichasini uk sapjjani.+ 6 Ukatjja jiwayat cuerpo jakʼankapki uka markankir taqpach ancianonakajja, kunkat leqʼetatasin vallen jiwayaski uka ternera patjjanwa amparanakap jareqasipjjañapa,+ 7 akham sasaw jupanakajj sapjjañaparaki: ‘Uka jaqen wilapjja janiw nanakan amparanakajajj wartkiti, uka jaqejj kunapachas jiwi ukjja janirakiw nanakajj uñjapkti. 8 Jehová Dios Tata, salvkta+ uka Israel markamarojj janikiy uka wila wartasitapat juchañchamti, jan juchani jaqen wilapa wartasitapatjja janikiy juchajj Israel markam taypin utjpanti’+ sasa. Ukatsti wila wartasitapatjja janiw juchajj jupanakjjankkaniti. 9 Ukhamatwa jan juchani jaqen wilapajj wartaski uka juchjja jumanak taypit chhaqtayapjjäta, Jehová Dios nayraqatan kunatï cheqapäki uk lurapjjatam layku.

10 ”Kunapachatï jumajj enemigonakam contra nuwasir sarkäta, Jehová Diosamajj juma layku enemigonakamar atipjarakini, jupanakar preso apasirakïta,+ 11 uka presonak taypin suma uñnaqtʼani mä warmi uñjäta, jupampïñ munarakïta, esposamäñapatak irpasiñ munarakïta ukhajja, 12 uka warmirojj utamar irpasismawa. Ukatsti uka warmejj pʼeqepwa afeitasiñapa, ampar sillunakapsa askichtʼasiñaparakiwa, 13 presot apanitäkäna ukhajj kuna isimpitï isthapitäskäna uka issa apanukjjañapawa, utamanwa jakjjañaparaki. Uka warmejj mä phajjsi enterow tatapatsa mamapatsa jachani.+ Ukatjja jupampejj ikthapismawa, jumasti jupan esposopäjjätawa, jupasti esposamäjjarakiniwa. 14 Ukampis uka warmimpïñ jan munjjsta ukhajja, kawkirutï uka warmejj sarañ munki ukar sarañapatakiw jaytjjañama.+ Niyakejjay uka warmirojj humillstajja, janiw uka warmirojj aljañamäkiti, janirakiw jan walsa lurañamäkiti.

15 ”Mä chachatï pä esposanïchi, maynit sipansa mayni esposapar jukʼamp munasirakchi, ukat panpachanirak jupatak yoqall wawanak ususipjjchi, ukampis jan munatäki uka esposapatï nayraqat mä yoqall wawa jupatak ususchi+ ukhajja, 16 uka chachajj yoqall wawanakapar herencia churkani uka urojja, munatäki uka esposapan yoqall wawaparojj janiw jilïr yoqall wawapäkaspas ukham uñjañapäkiti, janirakiw jan munatäki uka esposapan yoqall wawaparojj janis jilïr yoqall wawapäkaspa ukham uñjañapäkiti. 17 Jan munatäki uka esposapan yoqall wawaparojja jilïr wawaparjamaw uñjañapa, ukatakejj taqe kunanakapatï jupan utjki ukanakatjja pä parte jupar churañapa, kuna laykutejj jupaw nayrïr wawapajja. Uka wawaw jilïr wawäñatakejj derechonejja.+

18 ”Mä chachatï jan istʼasiri kutkatasiri yoqanïchi, jupajj tataparus mamaparus janirak istʼkchi,+ tatapana mamapana cheqañchatas janirak jupanakar istʼañ munkchi+ ukhajja, 19 tatapampi mamapampiw jupar katuntapjjañapa, ukatjja markapankir punku mantañawjaruw ancianonakan nayraqatapar irpapjjañapa. 20 Ukatsti markapankir ancianonakarojj akham sapjjañapawa: ‘Aka yoqajajj jan istʼasiri kutkatasiri ukhamawa, janiw nanakarus istʼañ munapkituti. Jiljas manqʼeriwa,+ machirirakiwa’+ sasa. 21 Ukatjja markankir taqe chachanakaw jiwayañkam qalampi jupar jaqjapjjañapa. Ukham lurasaw kunatï jan walïki ukjja jumanak taypit chhaqtayapjjañama, uka toqetjja taqpach Israel markaw istʼani, ukatsti ajjsarapjjarakiniwa.+

22 ”Mä chachatï mä jucha lurchi, uka jucha luratap laykojj jiwayatäñaparakïchi, ukat uka chachajj jiwayatäjjchi,+ mä lawaru* jupar warkkatapjjaraksta+ ukhajja, 23 uka jiwayat chachan cuerpopajj janiw arum paqarajj lawan warkkatatäñapäkiti,+ jan ukasti uka urpachaw imtʼjjapjjañama, kuna laykutejj lawan warkkatatäki uka chachajj Diosamp maldisitawa.+ Jehová Diosamajj herenciat churasipktam uka oraqjja janiw jumanakajj qʼañuchapjjañamäkiti.+

22 ”Jilaman toropa jan ukajj ovejapa chhaqanukut uñjapjjäta ukhajja, janiw jan uñjirejj tukupjjañamäkiti,+ jan ukasti jilaman ukaruw irpjjapjjañama. 2 Ukampis jilamatï jumanak jakʼan jan jakchi jan ukajj jupar jan uñtʼapksta ukhajja, utamaruw uka uywa irpjjapjjañama, jilaman thaqañapkamaw uka uywajj jumanakan ukan quedasiñapa. Ukatsti kuttʼayjjapjjañamawa.+ 3 Jilaman chhaqat asnopa, isipa, chhaqat yaqha ukhamanakap jikjjatasajj ukhamwa lurapjjañamaraki. Janiw jan uñjirejj tukupjjañamäkiti.

4 ”Jumanakatï jilaman asnoparu jan ukajj toropar thakin jaqosir uñjapjjäta ukhajja, janiw jan uñjirejj tukupjjañamäkiti. Uka uywa saytʼayañatakiw jilamarojj yanaptʼapjjañama.+

5 ”Mä warmejj janiw mä chachan isipjja uchasiñapäkiti, janirakiw mä chachajj mä warmin isipjja uchasiñapäkiti. Ukanak luririnakatjja Jehová Diosamajj ajjtasiwa.

6 ”Thakintï mä qoqansa* jan ukajj oraqensa chhiwchhinakani jan ukajj kʼawnanakani jamachʼi tapa uñjapjjäta, ukatjja taykajj chhiwchhinak patjjan jiptʼatäskchi jan ukajj kʼawnanak patjjan jiptʼatäskchi ukhajja, janiw taykarojj chhiwchhinakapamp chikajj apasipjjañamäkiti.+ 7 Taykarojj antutapjjañamawa, ukampis chhiwchhinakjja jumanakatakiw apasipjjasma. Jumanakar sum sarañapataki ukhamarak walja tiempo jakapjjañamatakiw uk lurapjjañama.

8 ”Jumanakatï mä machaq uta lurasipjjäta ukhajja, terrazjja* perqampiw muytayapjjañama,+ ukhamat uta patjjat jan khitis jalaqtañapataki, janirak wila wartasitap laykojj utamankirinakajj juchanïpjjañapataki.

9 ”Uvas yapumarojja janiw yaqha kasta jathampejj satantapjjañamäkiti,+ ukhamtï satapjjäta ukhajja, uka jathanakat achoqkani taqe ukanaksa uka uvasanaksa santuarioruw churasiñapa.

10 ”Janiw mä torompi mä asnompi yapthapisajj qhollipjjañamäkiti.+

11 ”Janiw chʼankhampi lino hilompi lurat isjja uchasipjjañamäkiti.+

12 ”Uchasipkäta uka mantonakaman pusi esquinanakaparojja tʼikhanakwa uchkatapjjañama.+

13 ”Mä chachatï mä warmimpi casarasini, jupamp ikthapirakini, ukampis qhepat uka warmir uñisjjarakini, 14 ukat jan wali sarnaqer warmit juchañchani, ‘aka warmimpiw casarasta, ukampis jupamp ikthapipkta ukhajja, janiw jupajj virgen warmïkataynati’ sasin sutip jan walit uñjayarakini ukhajja, 15 tawaqon tatapasa mamapasa, marka punkunwa ancianonakarojj phuchapan virgenätap mä prueba uñachtʼayapjjañapa. 16 Tawaqon tatapajja ancianonakarojj akham sañapawa: ‘Phuchajarojj aka chacharuw esposapäñapatak nayajj churta, ukampis jupajj uñisiwa, 17 jan wali sarnaqeritwa jupar juchañchaski, “phuchamajj janiw virgen warmïkataynati” sasaw jupajj saraki. Ukampis phuchajan virgenätap uñachtʼayir pruebajj akawa’ sasa. Ukatsti phuchapan virgenätap uñachtʼayki uka telwa tatapampi mamapampejj markankir ancianonak nayraqatapar janatatapjjañapa. 18 Ukatjja markankir ancianonakajj+ uka chacharuw katuntapjjani, castigapjjarakiniwa.+ 19 Uka chachajj israelankir mä virgen warmin sutip jan walit uñjayatap+ laykojja, ancianonakajj 100 siclo* metal qollqenakwa uka chacharojj multa pagayapjjañapa, ukatsti uka warmin tataparuw churjjapjjañapa. Warmisti uka chachan esposapäskakiniwa. Uka chachajj janiw jupatjja taqpach jakäwipan divorciasiñapäkiti.

20 ”Ukampis warmir juchañchaski uka arunakatï cheqächi, uka warmin virgenätap uñachtʼayañatak pruebajj janirak utjkchi ukhajja, 21 ancianonakajj tatapan utap mantañawjaruw uka warmirojj irpsupjjañapa, ukatsti jiwañapkamaw markapankir chachanakajj qalampi jaqjapjjañapa, kuna laykutejj tatapan utapan+ jakkasin qʼañu jucha lurasajja* Israel markanwa phenqʼaskay jucha luri.+ Ukham lurasaw kunatï jan walïki uk jumanak taypit chhaqtayapjjañama.+

22 ”Mä chacharutï yaqha chachan esposapampi ikintasit katjapsta ukhajja, panpachaniw jiwapjjañapa, uka warmimpi ikintasir chachasa uka warmisa jiwapjjañapawa.+ Ukhamwa kunatï jan walïki ukjja Israel markat chhaqtayapjjañama.

23 ”Mä virgen tawaqotï mä chachampi casarasiñatak parlatäjjchi, ukat yaqha chachajj jupar markan jikjjatchi, uka tawaqompi jupajj ikintasirakchi ukhajja, 24 panpachaniruw marka punku mantañawjar irpsunipjjañama, ukatsti jiwayañkamaw qalampi jaqjapjjañama, tawaqorojja markan jan arnaqasitap laykuw jiwayapjjañama, chacharusti jaqe masipan esposapar humillatap laykuw jiwayapjjañama.+ Ukhamwa kunatï jan walïki ukjja jumanak taypit chhaqtayapjjañama.

25 ”Mä chachatejj casarasiñatak parlata mä virgen tawaqor campon jikjjatchi ukat uka chachajj munkir jan munkir uka tawaqor katuntchi, jupamp ikintasirakchi ukhajja, uka tawaqompi ikintasir chacha sapakiw jiwañapa, 26 ukampis uka tawaqorojj janiw kunsa lurapjjañamäkiti, uka tawaqojj janiw kuna juchsa jiwayatäñatakejj lurkiti. Ukajja kunjamtï mä chachajj jaqe masipar atacasin jiwaykejja,* uka pachparakiwa.+ 27 Kuna laykutejj uka chachajja camponwa uka tawaqorojj jikjjatäna, casarasiñatak parlatäki uka tawaqojj arnaqasirakïnwa, ukampis janiw khiti yanaptʼiris utjkänti.

28 ”Mä chachatejj casarasiñatak jan parlata mä virgen tawaqor jikjjatani, katthapisin uka tawaqomp ikintasini, ukat katjayasipjjarakini+ ukhajja, 29 uka tawaqompi ikintasir chachajj uka tawaqon tataparojj 50 siclo metal qollqenakwa churañapa, ukatsti uka tawaqojj uka chachan esposapäjjarakiniwa.+ Niyakejjay uka chachajj uka tawaqor humillchejja, janiw taqpach jakäwipanjja jupat divorciaskaspati.

30 ”Janiw khiti chachas tatapan esposapampejj casarasiñapäkiti, ukhamat tatapar jan jiskʼachañapataki.+

23 ”Kawkïr chachantï testiculopajj usuchjatäsin capsutächi jan ukajj chhojjorasiñapajj khareqatächi ukhajja, janiw jupajj Jehová Diosan congregacionapar mantkaspati.+

2 ”Jan casaratäkasin wawanïpki ukanakan wawapajj janiw Jehová Diosan congregacionaparojj mantkaspati.+ Jutïr wawanakapasa tunkïr wawanakapkamas janiw khitis Jehová Diosan congregacionaparojj mantkaspati.

3 ”Janiw ammonitanakasa ni moabitanakasa Jehová Diosan congregacionaparojj mantapkaspati.+ Tunkïr wawanakapkamasa jutïr wawanakapas janiw khitis Jehová Diosan congregacionaparojj mantkaspati. 4 Egipto markat mistunipkayäta ukhajja, janiw jupanakajj manqʼsa umsa jumanakar yanaptʼañatakejj apanipkänti,+ jumanakar maldisiñatakejj Beor chachan Balaam yoqaparuw jupanakajj contratapjjäna, jupajj Mesopotamia toqenkir Petor sat lugarankirïnwa.+ 5 Ukampis Jehová Diosamajj janiw Balaam+ chacharojj istʼañ munkänti, jan ukasti maldicionjja bendicionaruw Jehová Diosamajj jumanakatak tukuyäna,+ Jehová Diosamajj jumanakar munasitap layku.+ 6 Taqpach jakäwinakamanjja janipuniw jupanakarojj sum jakasipjjañapatakisa ni nayrar sartapjjañapatakis yanaptʼapjjañamäkiti.+

7 ”Janiw edomitarojj uñisipjjañamäkiti, jupajj jilamawa.+

”Janiw egipciorojj uñisipjjañamäkiti, kuna laykutejj markapanwa jumanakajj extranjerjam jakapjjayätajja.+ 8 Jupanakan allchhinakapan wawanakapajja Jehová Diosan congregacionaparojj mantapjjaspawa.

9 ”Kunapachatï jumanakajj enemigonakam contra nuwasiñatak carpanakam saytʼayapjjäta ukhajja, janiw kuna jan walsa lurapjjañamäkiti.*+ 10 Mä chachatï semenap arumajj mistuyasini, ukhamat qʼañuchasini+ ukhajja, campamento anqäjjaruw mistuñapa, janiw campamentorojj kuttʼañapäkiti. 11 Jaypʼöjjani ukhajja, umampiw uka chachajj jareqasiñapa, ukatsti inti jalantjjarojj campamentor kuttʼjjaspawa.+ 12 Campamento anqäjjanjja jamasankir mä lugaraw* yaqhachasiñapa, ukaruw jumanakajj baño lurirejj sarapjjañama. 13 Herramientanakamamp chikajja mä chʼakuruw utjañapa, kunapachatï campamento anqäjjan baño lurañ munapjjäta ukhajja, uka chʼakurumpiw mä pʼiya pʼiysupjjañama, ukatsti khuchichapkäta ukjja imjjatapjjañamawa. 14 Kuna laykutejj Jehová Diosamajj enemigonakamat salvañataki ukhamarak enemigonakamar amparamar katuyañatakiw campamentom taypin sarnaqaski,+ ukatwa campamentomajj santöñapa,+ ukhamat Diosajj jumanakan kuna jan walsa jan uñjañapataki, janirak jumanakar jaytanukuñapataki.

15 ”Kunapachatï mä esclavojj patronapat jumanakan ukar escapanini ukhajja, janiw jumanakajj patronapar kuttʼayapjjañamäkiti. 16 Markanakamat kawkïr marktï jupajj ajlliskani, munkarakini uka markanwa jupajj jakaspa, janiw kuna jan walsa juparojj lurapjjañamäkiti.+

17 ”Israel markankir imill wawanakatjja janiw khitis templonkir prostitutar tukupjjañapäkiti.+ Israel markankir yoqall wawanakatjja janirakiw khitis templonkir prostituto chachar tukupjjañapäkiti.+ 18 Kunatï prostituta warmir pagatäki uksa, kunatï mä prostituto chachar* pagatäki uksa janiw khitis Jehová Diosaman utaparojj mä promesa phoqañatakejj apaniñapäkiti, ukanakatjja Jehová Diosamajj ajjtasiwa.

19 ”Kunapachatï jumanakajj jilamar qollqsa, manqʼañanaksa jan ukajj yaqhanaksa maytʼapjjäta ukhajja, janiw interés mayipjjañamäkiti.+ 20 Mä extranjero jaqerojja interés mayipjjasmawa,+ ukampis jilamarojj janiw interés mayipjjañamäkiti,+ ukhamatwa katoqapkäta uka oraqen kunanaktï lurapkäta ukanakanjja Jehová Diosamajj bendisipjjätam.+

21 ”Jehová Diosamarutï mä promesa lurapjjsta+ ukhajja, jankʼakiw phoqapjjañama.+ Jehová Diosamasti uk phoqapjjañamatakejj waytʼapjjätamwa, janitï phoqapkätajja jumanakatakejj mä juchäniwa.+ 22 Ukampis jumanakatï mä promesa jan lurapkäta ukhajja, janiw kuna juchanïpkätasa.+ 23 Jumanakan promesanakamajja voluntadat churat ofrendjamawa.+ Kuntï pachpa lakanakamampi Jehová Diosar arsupkta uka promesjja phoqapjjañamawa.+

24 ”Jumanakatï vecinomankir uvas yapupar mantapjjäta ukhajja, qhawqtï munapkta ukha uvasanak manqʼapjjasmawa, ukampis janiw bolsamarojj ni maysa apasipjjañamäkiti.+

25 ”Vecinomankir trigo yapuparutï mantapjjäta ukhajja, poqorat trigo puyanakjja* kʼichirapjjasmawa, ukampis vecinomankir trigopjja janiw jusimpejj* yawthapipjjañamäkiti.+

24 ”Mä chachatï mä warmimp casarasini, ukampis mä phenqʼaskañ luräwi uka warmin jikjjatatap layku jan jupampïñ munjjani ukhajja, uka chachajj mä divorcio papel qellqañapa,+ ukatsti uka warmiruw churjjañapa, utapatsa khitanukjjañapawa.+ 2 Uka chachan utapat sarjjasajja, warmejj yaqha chachan esposapäjjaspawa.+ 3 Ukampis qhepa chachapatï jupar uñischi, mä divorcio papel jupatak qellqasin jupar churjjarakchi, utapat uka warmir khitanukjjarakchi, jan ukajj casaraskäna uka qhepa chachapajj jiwjjchi ukhajja, 4 utapat khitanukkäna uka nayrïr esposopajj janiw uka warmimpejj wasitat casarasiñapäkiti, uka warmejj qʼañöjjatap layku, ukasti Jehová Diosatakejj ajjtaskañawa. Jehová Diosamajj herenciat churasipktam uka oraqerojj janiw kuna juchsa jumanakajj apapjjañamäkiti.

5 ”Jichhak casarat mä chachajja, janiw ejerciton serviñapäkiti, janirakiw yaqha lurañanakas jupar churasiñapäkiti. Mara enterojj janiw kuna lurañanakas jupar churasiñapäkiti, utanwa jupajj quedasiñapa, ukhamat esposapar kusisiyañapataki.+

6 ”Mä kun maytʼasinjja janiw maynejj qhonsa ni qhonan patjja qalapsa garantiat katuntasiñapäkiti.+ Ukham lurañajja maynin jakañap garantiat katuntasiñampi sasiwa.

7 ”Maynitï israelit jilanakapat maynir secuestrasin jan walinak jupar lurani, aljarakini,+ uka luratapajj yatisirakini ukhajja, secuestrir jaqejj jiwañapawa.+ Kunatï jan walïki ukjja jumanak taypit chhaqtayapjjañamawa.+

8 ”Kunapachatï lepra* usojj sartani ukhajja, taqe kuntï levita sacerdotenakajj sapkätam ukarjamaw wali amuyumpi phoqapjjañama.+ Kunjamtï nayajj levita sacerdotenakar siskta ukarjamapuniw wali amuyumpi lurapjjañama. 9 Egipto markat mistunipkayäta ukhajja, kuntï Jehová Diosamajj Miriamar thakin lurkäna uk amtasipjjam.+

10 ”Jumatï vecinomar mä kunsa maytʼäta+ ukhajja, kuntï jupajj garantiat churañ jumar arskäna uk katuntasiñatakejj janiw utapar mantañamäkiti. 11 Jan ukasti uta anqanwa saytʼasiñama, kuntï garantiat churkätam ukjja maytʼasir jaqew anqar jumatak apsuniñapa. 12 Ukampis uka chachatï pobrëchi ukhajja, garantiat churktam uka isjja janiw qhepürkam katjjasiñamäkiti.+ 13 Garantiat churktam uka isjja intejj jalantaskani ukhaw kuttʼayjjañama, ukatjja jupajj isipampiw ikir sarjjani,+ ukatsti jupajj bendisïtamwa. Ukham luratamatjja Jehová Diosam nayraqatan cheqap sarnaqer jaqet uñjatäyätawa.

14 ”Qollqet trabajir mä jaqetï problemanïchi, pobrerakïchi ukhajja, janiw jupar engañjapjjañamäkiti, uka jaqejj jilanakamat maynïrïpasa jan ukajj oraqem taypin markanakaman jakir mä extranjero jaqëpasa janiw engañjapjjañamäkiti.+ 15 Uka jaqerojja uka urpachaw janïr inti jalantkipan pagop churjjapjjañama,+ kuna laykutejj uka jaqejj pobrewa, uka pagompikiw jupajj jakasiraki. Janitï ukham lurapkäta ukhajja, uka jaqejj Jehová Diosaruw jumanak contra artʼasini, ukatsti jumanakajj juchanïpjjätawa.+

16 ”Awkinakajja janiw wawanakapan juchanakap laykojj jiwayatäpjjañapäkiti, janirakiw wawanakajj awkinakapan juchanakap laykojj jiwayatäpjjañapäkiti.+ Mä jaqejja pachpa juchapat jiwayatäñapawa.+

17 ”Jumanak taypin jakir mä extranjero jaqen derechonakapsa jan awkin wajcha wawan* derechonakapsa janiw takichasipjjañamäkiti.+ Janirakiw kun maytʼasas mä viuda warmin isipjja garantiat katuntasipjjañamäkiti.+ 18 Amtasipjjam, Egiptonjja jumanakajj esclavöpjjayätawa, Jehová Diosamaw uka markat salvapjjtamjja.+ Ukatwa uk lurapjjañamatakejj mayisipksma.

19 ”Kunapachatï oraqenakamat cosecha apthapipkäta, mä marqa yapuman armasipjjarakïta ukhajja, janiw uk aptirejj kuttʼapjjañamäkiti. Ukanaksti jumanak taypin jakir extranjerotaki, jan awkin wajcha wawataki,* viuda warmitakiw jaytapjjañama,+ ukhamat Jehová Diosamajj jumanakan taqe luratanakamar bendisiñapataki.+

20 ”Kunapachatï olivo qoqaman* achunakap apthapiñatak ramanakap thalsupkäta ukhajja, janiw wasitat uka pachpa lurapjjañamäkiti. Jiltʼkani uka achunakajja, jumanak taypin jakir extranjero jaqetaki, jan awkin wajcha wawataki,* viuda warmitakiw jaytasiñapa.+

21 ”Kunapachatï uvas yapunakamat uvasanak cosechapkäta ukhajja, janiw jiltʼanak apthapiñatakejj kuttʼapjjañamäkiti. Jiltʼkani ukanakajja jumanak taypin jakir extranjero jaqetaki, jan awkin wajcha wawataki,* viuda warmitakiw jaytasiñapa. 22 Amtasipjjam, Egipto oraqenjja jumanakajj esclavöpjjayätawa. Ukatwa uk lurapjjañamatakejj mayisipksma.

25 ”Kunapachatï pä jaqenakajj chʼajjwapjjani ukhajja, juezanak+ nayraqataruw sarapjjañapa, juezanakaw jupanakar juzgapjjani, khitis jan juchanïki khitis juchanejja uk jupanakaw amtapjjani.+ 2 Juchanïki uka jaqen jawqʼjatäñapatï wakischi+ ukhajja, juezajj uka jaqer winktʼayapjjañapatakiw mayiñapa, ukatsti juezajj jupan uñjkataw jawqʼjayañapa. Qhawqha jawqʼanaksa katoqani ukjja, kuna jan walinaktï lurki ukarjamaw katoqani. 3 Juezasti 40 kutiw jawqʼjayañapa,+ ukampis janiw ukat jukʼampjja jawqʼjayañapäkiti. Jupatï ukat sipan jukʼamp jawqʼjayani ukhajja, jumanak nayraqatanjja jilamajj jiskʼachatäspawa.

4 ”Mä torotejj trigo takiskchejja, janiw ñukuntayañamäkiti.*+

5 ”Jilanakkam juntuki jakasipjjchi, jupanakat maynejj jan yoqall wawanïsin jiwjjchi ukhajja, jiwirin esposapajj janiw jiwirin familiapat sipansa yaqhampejj casarasiñapäkiti. Cuñadopaw* uka warmimpejj casarasiñapa, kuntï uka warmin cuñadopjamajj lurañapäki ukwa phoqañapa.+ 6 Uka warmejj ususkani uka nayrïr yoqall wawapajja, jiwir jilapan sutipwa apani,+ ukhamat jiwirin sutipajj Israel markat jan chhaqtayatäñapataki.+

7 ”Ukampis uka chachatï jilapan viuda warmipamp jan casarasiñ munkani ukhajja, jilapan viuda warmipaw marka punku mantañawjar ancianonakan ukar sarañapa, akham sañaparakiwa: ‘Jiwir esposojan jilapajja, jiwir jilapan sutipajj Israel markan utjaskakiñap janiw munkiti, janirakiw kuntï cuñadjamajj lurañapäki uk phoqañ munkiti, janiw nayampejj casarasiñ munkiti’ sasa. 8 Ukatjja markapankir ancianonakaw uka chachar jawsasajj jupampi parlapjjañapa. Ukhampachas janipun munkani, ‘janiw jupampejj casarasiñ munkti’ sasin sarakini ukhajja, 9 jiwir jilapan viuda warmipaw ancianonakan uñjkatajj jupar jakʼachasiñapa, ukatsti kayupankir wiskhupwa* aparañapa,+ ajanutwa thuskatañaparaki, akham sañaparakiwa: ‘Kawkïr chachatï mä yoqall wawa jilapatak jan utjayañ munki uka chacharojj ukhamaw lurasiñapa’ sasa. 10 Israel markanjja uka chachan familiapan sutipajj* akham sasin uñtʼatäniwa: ‘Wiskhup* aparat chachan utapa’ sasa.

11 ”Pä chachanakatï nuwasipjjani, jupanakat maynin esposapajj chachapat arjjatasini, warmejj esposopar nuwjaski uka chachan partepat katthapirakini ukhajja, 12 uka warmin amparapjja khareqapjjañamawa. Janiw jumanakajj uka warmit sinttʼasipjjañamäkiti.

13 ”Janiw bolsamanjja jachʼani jiskʼani pä kasta pesañ qalanakajj utjañapäkiti.+ 14 Janiw utamanjja pä kasta mediñ fuentenakajj utjañapäkiti,*+ mä arunjja janiw jachʼani jiskʼani mediñ fuentenakajj utjañapäkiti. 15 Jumanakan pesanakamajj phoqata jan mayjtʼayata ukhamäñapawa, kuntï mediñatak apnaqapkta ukas phoqata jan mayjtʼayata ukhamäñaparakiwa, ukhamat Jehová Diosamajj churasipktam uka oraqen walja tiempo jakapjjañamataki.+ 16 Taqe khitinakatï ukanak lurasin engañjapki ukanakajja, Jehová Diosamatakejj ajjtaskañawa.+

17 ”Egipto oraqet mistunipkayäta ukhajja, kuntï amalequitanakajj thakin lurapkayätam uk amtasipjjam,+ 18 kunapachatï jumanakajj qarita jan chʼamani jutasipkayäta ukhajja, thakinwa jupanakajj jikjjatapjjayätamjja, jumanak qhepa jutasipkäna taqe ukanakaruw jiwarayapjjäna. Jupanakasti janiw Diosarojj ajjsarapkänti. 19 Kunapachatï Jehová Diosamajj jakañatak oraqe herenciat churapjjätam,+ Jehová Diosamajj jumanak jakʼankir taqe enemigonakamat samarañ churapjjarakïtam ukhajja, amalequitanakarojj qʼal chhaqtayapjjañama, ukhamat jupanakan sutipajj oraqet* chhaqtayatäñapataki.+ Uksti janiw armasipjjañamäkiti.

26 ”Kunapachatï Jehová Diosamajj herenciat churasipktam uka oraqer mantapjjäta, uka oraqe katuntapjjäta, uka oraqen jakjjapjjarakïta ukhajja, 2 oraqen achoqkani taqe uka nayrïr achunakatjja, mä arunjja Jehová Diosamajj churasipktam uka oraqemat cosechapkäta ukanakatjja mä qhawqhanakwa apaqapjjañama, mä canastaruw ukanak uchapjjañama, ukatsti Jehová Diosajj sutip jachʼañchañatak ajllkani uka lugararuw sarapjjañama.+ 3 Ukatjja uka urunakan sacerdotet serviskani jupan ukaruw sarapjjañama, akham sasaw jupar sapjjañamaraki: ‘Jehová Diosajj kawkïr oraqtï jiwasar churañatak nayra awkinakasar juramentompi arskäna uka oraqerojj nayajj mantjjtwa, Jehová Diosasar uk yatiyañatakiw nayajj aka urun jutta’+ sasa.

4 ”Ukatsti amparamankki uka canasta apaqasajja sacerdotew Jehová Diosaman altarap nayraqatar uchani. 5 Ukatjja akham sasaw Jehová Diosam nayraqatan sapjjañama: ‘Nayra awkijajj arameo+ jaqënwa, jupan jakäwipajj peligronkarakïnwa,* ukatwa jupajj Egipto markar sarjjäna,+ ukanwa mä extranjerjam jakjjarakïna, utapankirinakajja jukʼanikïpjjänwa.+ Ukampis Egipto markanjja jachʼa markaru, chʼamani markaru, walja jaqenakan markaruw tukjjäna.+ 6 Ukatsti egipcionakajj jan wal uñjapjjetäna, tʼaqesiyapjjetänwa, munkir jan munkiriw esclavot serviyapjjarakitäna.+ 7 Ukatwa nayra awkinakasan Jehová Diosapar artʼasipjjayäta, Jehová Diosasti artʼasitanakaj-jja istʼänwa, llakisitanakajsa jan walin uñjasitanakajsa, tʼaqesitanakajsa uñjarakïnwa.+ 8 Ukatjja Jehová Diosajj chʼaman amparapampi, jachʼa chʼamapampi,+ ajjsarkañ luräwinakampi, señalanakampi, milagronakampiw Egipto markat irpsunipjjetu.+ 9 Ukatsti aka lugararuw irpanipjjetu, aka oraqwa churapjjarakitu, aka oraqenjja leches miskʼis waljaw utji.+ 10 Jichhajja Jehová Diosajj churkistu uka oraqen nayrïr achunakapwa apanta’+ sasa.

”Ukatjja Jehová Diosam nayraqataruw ukanak uchapjjañama, Jehová Diosam nayraqatanwa altʼasipjjañamaraki. 11 Taqe kunanakatï sumäki ukanakwa Jehová Diosamajj jumanakarusa utamankirinakarus churapjjtamjja, ukanakatjja jumanakasa levitasa jumanak taypin jakir extranjerosa kusisipjjañamawa.+

12 ”Kunapachatï kimsïr maran taqpach diezmo+ apthapiñ tukuyjjapjjäta, mä arunjja diezmo churañ maran diezmo apthapiñ tukuyjjapjjäta ukhajja, levitanakaru, jumanak taypin jakir extranjeronakaru, jan awkin wajcha wawanakaru,* viudanakaruw ukanak churapjjañama, jupanakasti markanakamanwa sistʼasiñkam manqʼapjjani.+ 13 Ukatjja Jehová Diosam nayraqatanjja akham sapjjañamawa: ‘Kunanakatï sagradöki ukanakjja utajat apsunjjtwa, ukatsti levitanakaru, nanak taypin jakir extranjeronakaru, jan awkin wajcha wawanakaru,* viudanakaruw churjjta,+ kunjamtï jumajj siskta ukhama. Janiw nayajj mandamientonakamjja pʼakintkti, janirakiw mandamientonakamatsa armaskti. 14 Maynin jiwatapat llakinkkasajja janiw nayajj uka diezmot manqʼkti, janirakiw qʼañut uñjatäkasinjja ukanakat apaqkti, janirakiw jiwatanakatakejj ukanak churkti. Nayan Jehová Diosaja, arunakamarojj nayajj istʼtwa, taqe kuntï jumajj maykista ukanaksa luraraktwa. 15 Jichhajj sagrado utjäwimata, alajjpachat uñtanikimaya, Israel markamarusa churapkista uka oraqsa bendisikimaya,+ kunjamtï nayra awkinakajar juramentompi arskta+ ukhama, aka oraqenjja leches miskʼis waljaw utji’+ sasa.

16 ”Aka urunjja Jehová Diosamajj aka leyinaka kunanaktï jupajj Juezjam amtki ukanak phoqapjjañamatakiw mayisipktamjja, jumanakajj ukanakarjamaw sarnaqapjjañama, taqe chuymampi+ taqe almampiw* phoqapjjañamaraki. 17 Aka urunjja Jehová Diosarojj jumanakan Diosamäñapatakiw mä compromiso lurayapjjtajja, ukampis jumanakatï thakinakaparjam sarnaqapjjäta, leyinakapsa,+ mandamientonakapsa,+ kunanaktï jupajj Juezjam amtki+ ukanaksa phoqapjjäta, arunakaparus istʼapjjäta ukhajja, jupajj jumanakan Diosamäskakiniwa. 18 Aka urunjja markapäpjjañamataki, mä arunjja munat markapäpjjañamatakiw+ Jehová Diosajj mä compromiso lurayapjjtamjja, kunjamtï jupajj jumanakar sapktam ukhama, taqe mandamientonakap phoqapjjañamatakis mä compromiso lurayapjjtamjja. 19 Jumanakatï Jehová Diosamatak sagrado markäpjjatam+ uñachtʼayapjjäta ukhajja, Diosajj jumanakar jachʼañchasa, wali uñtʼat markar tukuyasa ukhamarak jachʼar aptasaw jupajj lurki taqe uka markanakat sipansa jukʼamp jachʼa markar tukuyapjjätam,+ kunjamtï Diosajj siski ukhama”.

27 Ukatjja Moisesampi Israel markan ancianonakapampejj akham sasaw markankirinakar sapjjäna: “Aka urun churasipksma taqe uka mandamientonak phoqapjjam. 2 Kuna uruntï Jordán jawira paskatapjjäta, Jehová Diosamajj churasipktam uka oraqer mantapjjarakïta ukhajja, jachʼa qalanak apthapisajj saytʼayapjjañamawa, ukatsti qʼatawimpiw* uka qalanak janqʼoptayapjjañama.+ 3 Ukatjja Jordán jawir paskatasajj uka qalanakaruw taqe aka Leyin arunakap qellqantapjjañama, ukhamat Jehová Diosamajj churapkätam uka oraqer mantapjjañamataki, uka oraqenjja leches miskʼis waljaw utji. Kunjamtï nayra awkinakaman Jehová Diosapajj sapktam ukhama.+ 4 Kunapachatï Jordán jawira paskatapjjäta ukhajja, Ebal+ qollunwa uka qalanak saytʼayapjjañama, ukatsti kunjamtï aka urun sasipksma ukarjamaw qʼatawimpi* uka qalanak janqʼoptayapjjañama. 5 Ukanjja mä altarwa qalanakat Jehová Diosamatakejj lurapjjañamaraki. Uka qalanakjja janiw hierrot lurat herramientanakampejj kʼutapjjañamäkiti.+ 6 Jehová Diosamatakejj enter qalanakampiw mä altar lurapjjañama. Uka altar patjjanwa nakhantayat ofrendanak Jehová Diosamar loqtapjjañama. 7 Sumankañ sacrificionakwa+ loqtapjjañama, ukanwa manqʼapjjañama,+ Jehová Diosam nayraqatanwa kusisipjjañamaraki.+ 8 Taqe aka Leyin arunakapjja qhana liytʼkañwa uka qalanakar qellqantapjjañama”+ sasa.

9 Ukatsti Moisesampi levita sacerdotenakampejj akham sasaw taqpach israelitanakar sapjjäna: “Israel marka, amuktʼam, istʼarakim. Aka urunjja jumajj Jehová Diosaman markapäjjtawa.+ 10 Jehová Diosaman arunakap istʼañamawa, aka urun churasksma uka mandamientonakapsa, leyinakapsa phoqañamarakiwa”+ sasa.

11 Uka urunjja Moisesajj akham sasaw Israel markar säna: 12 “Kunapachatï Jordán jawira paskatapjjäta ukhajja, aka tribunakaw markar bendisiñatakejj Guerizim+ qollun saytʼatäpjjañapa: Simeón, Leví, Judá, Isacar, José, Benjamín. 13 Markar maldisiñatakejja aka tribunakaw Ebal+ qollun saytʼatäpjjañapa: Rubén, Gad, Aser, Zabulón, Dan, Neftalí. 14 Ukatsti levitanakajj akham sasaw taqpach Israel markarojj wali jachʼat sapjjani:+ 

15 ”‘Mä ídolo+ lurki jan ukajj metalat mä estatua+ lurki, ukat imantkaraki uka chachajj maldisitäpan. Mä artesanon* uka luratanakapajja Jehová Diosatakejj ajjtaskañawaʼ.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’* sasa).

16 ”‘Tataparu jan ukajj mamaparu jiskʼachki uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

17 ”‘Vecinopan qorpap onjjtayki uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

18 ”‘Mä juykhu jaqer thakipat maysar irpanukki uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

19 ”‘Jumanak taypin jakir extranjero jaqen derechonakapsa, jan awkin mä wajcha wawan* derechonakapsa, mä viuda warmin derechonakapsa takichaski uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

20 ”‘Tatapan esposapampi ikintaski uka jaqejj maldisitäpan, kuna laykutejj tataparuw jupajj jiskʼachi’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

21 ”‘Mä animalampi qʼañuski uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

22 ”‘Kullakapampi ikintaski uka jaqejj maldisitäpan, kullakapajj tatapan phuchapäpasa jan ukajj mamapan phuchapäpasa’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

23 ”‘Suegrapampi ikintaski uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

24 ”‘Jaqe masipar jamasat suyjjatki, jiwaykaraki uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

25 ”‘Jan juchani jaqer* jiwayañatak qollqe chilltayaski uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

26 ”‘Aka Leyin arunakap jan phoqki, jan ukarjam lurkaraki uka jaqejj maldisitäpan’.+ (Taqpach Israel markajj akham sañapawa: ‘¡Amén!’ sasa).

28 ”Jumanakatï Jehová Diosaman arunakap istʼapjjäta, aka urun churasipksma taqe uka mandamientonakap phoqapjjarakïta ukhajja, Jehová Diosamajj cheqpachapuniw oraqenkir taqe markanakjjar uchapjjätam.+ 2 Jehová Diosaman arunakap istʼasipkakïta ukhajja, taqe aka bendicionanakaw jumanakjjar jutani:+

3 ”Markanjja jumanakajj bendisitäpjjätawa, camponsti bendisitäpjjarakïtawa.+

4 ”Wawanakamasa oraqeman achunakapas bendisitäniwa, uywanakaman qallunakapasa, mä arunjja vaca qallunakamasa ovej qallunakamas bendisitäniwa.+

5 ”Canastamajj bendisitäniwa,+ masa lurañ fuentemas bendisitarakïniwa.+

6 ”Kawkirutï sarapkäta ukansa, taqe luratanakamansa bendisitäpjjätawa.

7 ”Jumanak contra saytʼasipkani uka enemigonakamarojj Jehová Diosaw jumanak nayraqatan atipjat uñjasiyani.+ Jupanakajj mä sapa toqetakwa atacapjjätam, ukampis jumanakan ukatjja paqallqo toqenakaruw escapapjjani.+ 8 Jehová Diosajja manqʼa imañ utanakamana,+ taqe kuntï lurapkäta ukanakan bendisitäñapatakiw arsuni, Jehová Diosamajj churasipktam uka oraqensa cheqpachapuniw bendisipjjätam. 9 Jumanakatï Jehová Diosaman mandamientonakap phoqasipkakïta, thakinakaparjam sarnaqasipkakïta ukhajja, Jehová Diosajj sagrado markaparuw tukuyätam,+ kunjamtï jupajj juramentompi jumanakar sapktam ukhama.+ 10 Oraqenkir taqe markanakajja, Jehová Diosan sutipa apapjjatamwa uñjapjjani,+ ukatsti jumanakat ajjsarayasipjjaniwa.+

11 ”Kawkïr oraqtï Jehová Diosajj jumanakar churañatak nayra awkinakamar juramentompi arskäna uka oraqenjja,+ wawanakamsa, uywanakamsa waljaruw Jehová Diosajj tukuyani, oraqen achunakapsa waljaptayarakiniwa.+ 12 Kunjamtï mä jaqejj suma phoqtʼata manqʼa imañ utap jistʼarkejja, ukhamarakiw Jehová Diosajj jumanakatak alajjpach jistʼarani, ukhamat tiempopar oraqemar jallu purjjatayañataki+ ukhamarak taqe luräwinakaman jumanakar bendisiñataki. Jumanakajj walja markanakaruw maytʼapjjäta, ukampis jumanakajj janiw maytʼasiñ necesitapkätati.+ 13 Jumanakatï Jehová Diosaman mandamientonakap istʼasipkakïta, mä arunjja jumanakan phoqapjjañamataki ukhamarak ukarjam sarnaqapjjañamataki aka urun nayajj churasipksma uka mandamientonak istʼasipkakïta ukhajja, Jehová Diosajj yaqha markanakar pʼeqtʼañatakiw uttʼayapjjätam, janiw uka markanakan arkiripäpkätati, jumanakajj nayrankapjjapunïtawa,+ janiw qhepankapkätati. 14 Aka urun churasipksma taqe uka arunakatjja janiw chʼeqa toqerusa ni kupi toqerus saranukupjjañamäkiti,+ ukhamat yaqha diosanakar arkasin servipjjañamataki.+

15 ”Ukampis jumanakatï Jehová Diosaman arup jan istʼapkäta, mä arunjja aka urun churasipksma taqe uka mandamientonakapsa leyinakapsa jan sum phoqapkäta ukhajja, taqe aka maldicionanakaw jumanakjjar jutani:+

16 ”Markanjja jumanakajj maldisitäpjjätawa, camponsti maldisitäpjjarakïtawa.+

17 ”Canastamajj maldisitäniwa,+ masa lurañ fuentemas maldisitarakïniwa.+

18 ”Wawanakamasa,+ oraqeman achunakapasa, vaca qallunakamasa, ovej qallunakamas maldisitäniwa.+

19 ”Kawkirutï sarapkäta ukansa, taqe luratanakamansa maldisitäpjjätawa.

20 ”Jehová Diosajj taqe kuntï lurapkäta ukanjja maldicionanakampi, jan sum amuytʼasiñanakampi, castigonakampi apayanipjjätam, taqeni tʼunjatäpjjañamkama, ratuki jiwarapjjañamkama, ukanaksti jan wal lurapjjatamata jupar apanukupjjatamatwa apayanini.+ 21 Katuntañatak mantapkäta uka oraqet jumanakar chhaqtayañkamajja Jehová Diosajj janiw usunakam apaqapkätamti.+ 22 Jehová Diosajj tuberculosis usumpi, calenturampi,+ pʼusuntayasiñampi, qhattʼasiñ munir calenturampi, espadampi,+ nakhantir juntʼu thayampi, plantanak jiwarayir usunakampiw+ castigapjjätam. Taqe ukanakajj jumanakamp chiktʼatapunïniwa, jumanakan jiwarapjjañamkama. 23 Alajjpachjja jan jalluñapatakiw jistʼantäjja, oraqensa janirakiw achuyjjäti.*+ 24 Jehová Diosajja oraqemankir jalljja chʼallampiru laqʼa polvompiruw tukuyani, ukanakaw jumanakan ukarojj alajjpachat purinini, jumanakan jiwarapjjañamkama. 25 Jehová Diosajj enemigonakam nayraqatan atipjat uñjasipjjañamatakiw jaytapjjätam.+ Jumanakajj mä sapa toqetakwa enemigonakamar atacapjjäta, ukampis jupanakan ukatjja paqallqo toqenakaruw escapapjjäta. Kuna jan walinakatï jumanakamp paskani uk uñjasajja, oraqpachankir taqe markanakaw ajjsarapjjani.+ 26 Jiwat cuerponakamajj altnam jalnaqer taqe jamachʼinakana, oraqenkir animalanakan manqʼapäniwa, janiw khitis jupanakarojj chhukurpaykaniti.+

27 ”Jehová Diosajj egipcionakar tʼaqesiykäna uka jenqʼechir llaganakampi,* hemorroide tumoranakampi,* sarna usunakampi, jañchir mistur granonakampiw jumanakar castigapjjätam, janiw ukanakat waliptañ puedipkätati. 28 Jehová Diosajj locor tukupjjañamataki, juykhuptapjjañamataki,+ jan sum amuytʼasipjjañamatakiw castigapjjätam. 29 Kunjamtï mä juykhu jaqejj jan uñjasin chʼamakan sarnaqkejja, ukhamarakiw jumanakajj chikürojj jan uñjas sarnaqapjjäta,+ janiw kuna luratanakamas sumar sarkaniti. Sapa kutiw jumanakarojj engañjapjjätam lunthatapjjarakïtam, janirakiw khitis jumanakar salvapkätamti.+ 30 Mä warmimpiw jumajj casarasiñatak parläta, ukampis yaqha chachaw uka warmirojj violani. Mä uta utachasïta, ukampis janiw ukan jakkätati,+ uvasanak yapuchasïta, ukampis janiw achunakapat manqʼkätati.+ 31 Toromajj jumanak nayraqatan kharinukutäniwa, ukampis janiw kunsa ukat manqʼapkätati. Asnomjja jumanakan uñjkataw lunthatapjjätam, ukampis janiw kuttʼayapkätamti. Ovejanakamajj enemigonakamar churatäniwa, ukampis jumanakarojj janiw khitis salvapkätamti. 32 Yoqall wawanakamasa imill wawanakamasa jumanakan uñjkataw yaqha markar churatäpjjani,+ jumanakasti jupanakar wal uñjañ munapjjäta, ukampis janiw kunsa lurirjamäpkätati. 33 Oraqeman achunakapsa taqe kuntï achuyapkäta ukanaksa jumanakan jan uñtʼat markaw manqʼani,+ jumanakajj sapa kutiw engañjata tʼaqesiyata uñjasipjjäta. 34 Kuntï nayranakamajj uñjkani uk uñjasajj locoruw tukupjjarakïta.

35 ”Jehová Diosajj qonqorinakamarusa kayunakamarusa jan qollkaña, usuyiri, jenqʼechir llaganakampiw* castigapjjätam, ukasti kayu plantat pʼeqe puntakamaw puripjjätam. 36 Jehová Diosajja jumanakampiru jumanakar apnaqañapatak uttʼayapkta uka reyimpirojja, jumanakasa nayra awkinakamasa jan uñtʼapkta uka markaruw apapjjätam,+ uka markansti yaqha diosanakaruw servipjjäta, maderata qalata lurat diosanakaruw servipjjäta.+ 37 Jehová Diosajj irpapkätam uka markanakar puripkäta ukhajja, kunanakatï jumanakar pasapkätam ukanak kawsajj markanakajj ajjsarapjjaniwa, sawkasipjjätamwa, jiskʼachapjjarakïtamwa.+

38 ”Camponjja walja jathanakwa satapjjäta, ukampis jukʼakwa apthapipjjäta,+ kuna laykutejj langostanakaw* tukuntjjani. 39 Uvasanakwa ayrupjjäta* yapuchapjjarakïta, ukampis janiw vinjja umapkätati ni kunsa apthapipkätati,+ kuna laykutejj laqʼonakaw manqʼantjjani. 40 Taqe oraqemanjja olivo qoqanakanïpjjätawa,* ukampis janiw olivo aceitempi jawintasipkätati, kuna laykutejj aceitunanakamajj willirtjjaniwa. 41 Jumanakasti yoqall wawanakanïpjjätawa, imill wawanakanïpjjarakïtawa, ukampis jupanakajj janiw jumanak chikäjjaniti, kuna laykutejj jupanakajj presot apatäpjjaniwa.+ 42 Grup grupo sarnaqer laqʼonakaw qoqanakamsa,* oraqeman achunakapsa qʼal manqʼsupjjani. 43 Jumanak taypin jakir extranjero jaqejj jumanakat sipans jukʼamp jukʼamp chʼamanëjjaniwa, ukampis jumanakajj janiw chʼamanëjjapjjätati. 44 Jupajj jumanakar maytʼapjjätamwa, ukampis jumanakajj janiw kunsa jupar maytʼapkätati.+ Jupajj pʼeqtʼirëjjaniwa, ukampis jumanakajj arkirikëjjapjjätawa.+

45 ”Taqe uka maldicionanakajj+ cheqpachapuniw jumanakjjar jutani arkapjjarakïtamwa, jumanakan jiwarapjjañamkama,+ kuna laykutejj janiw Jehová Diosaman arup istʼapktati, janirakiw jupajj sapktam uka mandamientonakapsa leyinakapsa phoqapktati.+ 46 Uka maldicionanakajj jumanakjjaru jutïr wawanakamjjaruw jutani, ukanakaw wiñayatak mä señalata ukhamarak amuytʼasipjjañamatak servini.+ 47 Kunapachatï taqe kunanakamas waljäkäna ukhajja, janiw Jehová Diosamarojj kusisitasa, ni chuymatpach kusisitas servipkayätati.+ 48 Jehová Diosajja jumanak contraw enemigonakamar khitanini, jumanakasti manqʼat awtjata,+ umat pharjata,* jukʼa isini, jan kunani ukhamaw enemigonakamar servipjjäta.+ Jupasti hierrot lurat yukumpiw kunkanakamar uchapjjätam, jumanakar jiwarayañkama.

49 ”Jehová Diosajj jayankir mä markaru, mä arunjja oraqen mä thiyapankir* mä markaruw jumanakar atacañapatakejj khitanini.+ Uka markajj mä pakar uñtasitaw jumanakar jaljjatapjjätam,+ janirakiw uka markan arupsa amuyapkätati,+ 50 uka markajj awkinakar jan respetiri waynanakatsa jan sinttʼasiri qhoru* markäniwa.+ 51 Jupanakajja uywanakaman qallunakapsa, oraqeman achunakapsa manqʼantapjjaniwa, jumanakan jiwarapjjañamkama. Jupanakajj janiw kuna gransa, machaq vinsa, aceitsa, vaca qallunaksa, ovej qallunaksa jumanakatakejj jiltʼayapkaniti, jumanakar tʼunjañkama.+ 52 Jupanakajj oraqemankir taqe markanak manqhar jistʼantasaw muyuntapjjätam, jumanakajj confiyapkta uka wali alto ukhamarak jachʼa perqanakajj allthaptañapkama. Jupanakajj cheqpachapuniw Jehová Diosajj churapktam uka oraqemankir taqe markanakan muyuntapjjätam.+ 53 Enemigonakamampi muyuntatäsajj sinti jan walinwa uñjasipjjäta, tʼaqesiyataw uñjasipjjarakïta, uka kawsaw jumanakajj pachpa wawanakamar manqʼapjjäta, Jehová Diosajj churapktam uka yoqall wawanakamana imill wawanakaman pachpa aychapwa manqʼapjjäta.+

54 ”Jumanak taypinkir munasiri ukhamarak sinttʼasiri chachasa, janiw jilapatsa, munat esposapatsa, jiltʼkani uka wawanakapatsa sinttʼaskaniti, 55 uka chachasti pachpa wawanakapan aychapa manqʼkani uka aychatjja janiw jupanakar wajjtʼkaniti, kuna laykutejj enemigonakamampi muyuntat sinti jan walin uñjasipjjatamatsa, markanakamajj tʼaqesiyat uñjasipjjatapatsa janiw kunapas uka chachan utj-jjaniti.+ 56 Jumanak taypinkir delicada,+ sinttʼasiri, kayu plantanakap oraqer jan taktʼañ munir warmejja, janiw munat esposopatsa, yoqall wawapatsa, imill wawapatsa sinttʼaskaniti, 57 purakapat mistkani uka placentatsa ususkani uka wawanakatsa janiw sinttʼaskaniti, kuna laykutejj enemigonakamampi muyuntat sinti jan walin uñjasipjjatamatsa, markanakamajj tʼaqesiyat uñjasipjjatapatsa placentapsa wawanakapsa jamasatwa uka warmejj manqʼantasjjani.

58 ”Jumanakatï aka libron+ qellqatäki uka Leyin taqe arunakap wali amuyumpi jan phoqapkäta, Jehová+ Diosaman jachʼa ukhamarak musparkañ sutipar+ jan ajjsarapkäta ukhajja, 59 Jehová Diosajj jumanakjjarusa wawanakamjjarusa wali tʼaqesiykir plaganakwa apayanini, jachʼa ukhamarak jaya tiempo aguantir plaganaka,+ tʼaqesiyiri walja tiempo aguantir usunakwa apayanirakini. 60 Egipto markan ajjsarapkayäta taqe uka usunakwa jumanakjjarojj Diosajj kuttʼayanini, uka usunakat janiw waliptapkätati. 61 Aka Leyinakan libron jan qellqatäki taqe uka usunakampi jan ukajj plaganakampwa Jehová Diosajj jumanakjjar apayanirakini, jumanakan jiwarapjjañamkama. 62 Jumanakajj alajjpachankir warawaranakjam waljanirus tukjjapjjstajja,+ wali jukʼanikëjjapjjätawa,+ Jehová Diosaman arup jan istʼapjjatam layku.

63 ”Kunjamtï Jehová Diosajj jumanakar nayrar sartapjjañamatak yanaptʼasasa, waljaniru tukuyasas kusiskänjja, ukhamarakiw Jehová Diosajj jumanakar tʼunjasasa jiwarayasas kusisini. Katuntañampïsipkta uka oraqetjja jumanakajj chhaqtayatäpjjätawa.

64 ”Jehová Diosajj taqe markanakaruw ananukupjjätam, oraqen mä thiyapat mä thiyapkama,*+ ukansti maderata qalat lurat diosanakaruw servipjjäta, ukanakjja janiw jumanakasa nayra awkinakamas uñtʼapkänti.+ 65 Uka markanak taypinjja janiw sumankañajj jumanakatak utjkaniti,+ janirakiw kayu plantanakamatakejj mä samartʼañ lugaras utjkaniti. Uka lugaranjja Jehová Diosajj llakit chuyma,+ llakit nayra churapjjätam, janirakiw kamachtʼasirjamäpkätasa.+ 66 Jakañ vidanakamajj wali peligronkaniwa, arumas urus ajjsarayasipjjätawa. Jakasipkakïtat janicha uk janiw yatisipkätati. 67 Chuymanakaman wal ajjsarayasipjjatam kawsasa, kuntï nayranakamajj uñjkani ukanak kawsasa alwajj akham sapjjätawa: ‘¡Jaypʼukëjjaspa!’ sasa. Jaypʼusti akham sapjjarakïtawa: ‘¡Alwakëjjaspa!’ sasa. 68 Ukatsti Jehová Diosajj cheqpachapuniw Egipto markarojj barcot kuttʼayapjjätam, uka markatjja akham sasaw nayajj sapjjayäsma: ‘Janipuniw wasitat uka markjja uñjapkätati’ sasa. Uka markanjja jumanak pachpaw enemigonakamar esclavonakjam aljasipjjäta, ukampis janiw khitis jumanakar alirejj utjkaniti”.

29 Jehová Diosajj Israel markampi mä pacto lurañapatak Moisesar Moab oraqen maykäna uka pacton arunakapasa ukhamarak Horeb qollun mä pacto Israel markamp lurkäna uka pacton arunakapasa akanakawa.+

2 Ukatsti Moisesajj taqpach Israel markaruw jawsthapïna, akham sasaw jupanakar sarakïna. “Kunanaktï Jehová Diosajj Egipto oraqen faraonarusa, taqe servirinakaparusa, taqe oraqeparus jumanak nayraqatan lurkäna taqe ukanakwa jumanakajj uñjapjjtajja,+ 3 jachʼa castigonaksa, jachʼa señalanaksa, milagronaksa pachpa nayranakamampiw uñjapjjtajja.+ 4 Ukampis Jehová Diosajj janiw jichhakamajj mä amuytʼasir chuyma churapktamti, janirakiw uñjañatakejj nayranak churapktamti ni istʼañatakis jiñchunak churapktamti.+ 5 ‘Kunapachatï nayajj 40 maranak wasaran irpasipkayäsma ukhajja,+ uchasitäpkayäta uka isinakamajj janiw merqʼeskänti, kayunakamankir wiskhunakamas* janirakiw thantaskänti.+ 6 Jumanakajj janiw tʼantʼsa manqʼapkayätati, janirakiw vinsa ni alcoholan umañanaksa umapkayätati, ukhamat nayajj jumanakan Jehová Diosamätaj yatipjjañamataki’. 7 Ukatjja aka lugararuw purinipjjtajja, ukatsti Hesbón+ markan Sehón reyipampi Basán+ oraqen Og reyipampiw jiwasamp nuwasiñatak mistunipjjäna, ukampis jiwasaw jupanakarojj atipjayätanjja.+ 8 Ukatsti uka markanakan oraqenakapwa katuntayätanjja, uka oraqenaksti rubenitanakampiru, gaditanakampiru, manasitanakan chikat tribupampiruw herenciat churjjayätanjja.+ 9 Ukhamasti aka pacton arunakap phoqapjjam, istʼapjjarakim, ukhamat taqe kunanaktï lurapkäta ukanakajj sumar sarañapataki.+

10 ”Aka urunjja jumanakajj taqeniw Jehová Dios nayraqatan saytʼatʼäsipktajja, tribunakaman pʼeqtʼir chachanakasa, ancianonakamasa, oficialanakamasa, Israel markankir taqe chachanakasa, 11 wawanakamasa, esposanakamasa,+ campamentom taypin jakir extranjeronakasa,+ jumanakatak lawanak apthapir jaqesa, jumanakatak uma apsur jaqesa taqeniw saytʼatäsipktajja. 12 Jehová Diosaman pactopar mantañatak mä juramento lurañatakiw jumanakajj akankasipktajja, uka pactsti Jehová Diosamaw aka urun jumanakampi luraski,+ 13 ukhamat Diosajj jumanakar markapjam+ aka urun uttʼayañapataki ukhamarak jumanakan Diosapäñapataki,+ kunjamtï jupajj jumanakar sapktam, Abrahán,+ Isaac,+ Jacob+ nayra awkinakamarus juramentomp arskäna ukhama.

14 ”Ukampis aka pactsa aka juramentsa janiw jumanakampikejj nayajj lurkti, 15 jan ukasti khitinakatï aka urun Jehová Diosasan nayraqatapan jiwasamp chikäsipki ukanakampi ukhamarak khitinakatï aka urun jan jiwasampïpki ukanakampiw nayajj luraskta. 16 (Kunjamsa Egipto oraqen jakasiyätan, kunjamsa viajkasajj walja markanak taypejj pasaniyätan ukanakjja jumanakajj sum yatipjjtajja.+ 17 Uka markanak taypinjja jumanakajj maderata, qalata, qollqeta, qorita lurat ajjtaskaña idolonakapwa*+ uñjapjjayätajja). 18 Wal amuyasipjjam, khitinakatï aka urun akankasipkta ukanak taypinjja, janiw uka markanakan diosanakapar serviñataki Jehová Diosasat chuymap jitheqtayir mä chachasa jan ukajj mä warmisa, mä familiasa jan ukajj mä tribus utjañapäkiti.+ Ukham jaqejja venenoni ukhamarak kʼallkʼu achunak churiri mä saphir uñtasitawa.+

19 ”Ukampis maynitï aka juramenton arunakap istʼani, ukat ‘chuymajan munañaparjamas nayajj sarnaqkchëjja sumankañajj nayan utjaskakiniwa’ sasin chuymapan jachʼa jachʼa tukuni, ukham luratapajj yaqhanakar jan waltʼayani ukhajja, 20 Jehová Diosajj janiw uka jaqerojj perdonkaniti,+ jan ukasti Jehová Diosajj uka chacha contrajj wal colerasini, aka libron qellqantatäki taqe uka maldicionanakas cheqpachapuniw uka chachjjar jutani,+ uka chachan sutipsa cheqpachapuniw Jehová Diosajj oraqet chhaqtayani. 21 Ukatjja Jehová Diosajj Israel markan taqpach tribunak taypitwa uka chacharojj yaqhachani, ukhamat Leyinakan libron qellqantatäki uka pacton taqpach maldicionanakarjam jan walin uñjasiñapataki.

22 ”Kunapachatï yoqanakaman jutïr wawanakapasa, jaya oraqenkir extranjero jaqesa uka plaganaka ukhamarak jan waltʼäwinaka Jehová Diosajj oraqjjar apayanitap uñjapjjani, 23 mä arunjja oraqejj azufrempi, jayumpi, ninampi qʼala phoqantat uñjapjjani, ukanak kawsajj taqpach oraqen jan satañjamätapa janirak kuna alin alsunitap uñjapjjani, kunjamtï Jehová Diosajj wal colerasitap laykojj Sodoma, Gomorra,+ Admá, Zeboyim+ markanakar qʼal tʼunjkäna ukham tʼunjata uñjapjjani ukhajja, 24 akham sasaw jupanakasa taqe markanakas sapjjani: ‘¿Kunatarak Jehová Diosajj aka oraqer ukham lurpachasti?+ ¿Kunakirak ukham wal colerasiñapatak kawspachasti?’ sasa. 25 Ukatsti jaqenakajj akham sapjjarakiniwa: ‘Nayra awkinakapan Jehová Diosapan pactop apanukupjjatap laykuw ukajj pasi,+ Egipto oraqet jupanakar irpsunkäna ukhaw Diosajj jupanakamp uka pacto luräna.+ 26 Ukampis jupanakajj yaqha diosanakar serviriw sarapjjäna, uka diosanakan nayraqataparuw altʼasipjjarakïna, uka diosanakarojj janiw jupanakajj uñtʼapkänti, Diosajj janiw adorapjjätati* sarakïnwa.+ 27 Ukatjja Jehová Diosajj uka oraqe contraw wal colerasïna, ukatwa aka libron qellqantatäki taqe uka maldicionanak uka oraqjjar apayanïna.+ 28 Jehová Diosajj wali colerataw jupanakarojj oraqepat alisnuküna,+ ukatsti yaqha oraqeruw jupanakar khitanuküna, kawkïr oraqentï jichhakamajj jakasipki uka oraqeru’+ sasa.

29 ”Jehová Diosaw taqe kunanakatï imantatäki ukanakjja yati,+ ukatsti jiwasampiru jutïr wawanakasampiruw ukanak yatiyistu, ukhamat aka Leyin taqpach arunakap phoqañasataki.+

30 ”Kunapachatï taqe uka arunakajj jumanakjjar jutkani, mä arunjja jumanak nayraqatar nayajj uchkta uka bendicionanakampi maldicionanakampi+ jumanakjjar jutani, kawkïr markanakarutï Jehová Diosamajj ananukupkätam taqe uka markanakan ukanakat amtasipjjarakïta,+ 2 ukat Jehová Diosaman ukar kuttʼanipjjäta,+ aka urun nayajj jumanakar sasipksma ukarjam jumanakasa wawanakamas taqe chuymanakamampi taqe almanakamampi*+ Diosan arunakap istʼapjjäta ukhajja, 3 presot katuntatäpkäta uka lugaratwa Jehová Diosamajj kuttʼayanjjapjjätam,+ khuyaptʼayasipjjarakïtamwa,+ kawkïr markanakarutï Jehová Diosamajj ananukupkätam taqe uka markanakatsa jupajj irpasinjjapjjätamwa.+ 4 Jumanakajj oraq thiykamas* ananukut uñjasipkchïtajja, ukhatpachwa Jehová Diosamajj irpasinjjapjjätam, kuttʼayanjjapjjarakïtamwa.+ 5 Nayra awkinakamajj katuntapkäna uka oraqeruw Jehová Diosamajj irpantapjjätam, uka oraqsti jumanakaw katusipjjäta. Diosajj taqe kunan sum sartapjjañamatakiw yanaptʼapjjätam, awkinakamat sipansa jukʼamp waljaniruw tukuyapjjarakïtam.+ 6 Jehová Diosamajj jumanakan chuymanakama ukhamarak wawanakaman chuymanakapwa qʼomachani,*+ ukhamat Jehová Diosamar taqe chuymamampi taqe almamampi* munasipjjañamataki ukhamarak jakapjjañamataki.+ 7 Jehová Diosamajja, uñisipkayätam arknaqapjjarakiyätam uka enemigonakamjjaruw taqe uka maldicionanak apayanini.+

8 ”Kuttʼanisasti jumanakajj Jehová Diosan arunakapwa istʼapjjäta, aka urun nayajj churasipksma taqe uka mandamientonaksa phoqapjjarakïtawa. 9 Jehová Diosamajj taqe luratanakamanwa bendisipjjätam,+ wawanakama, uywanakama, oraqeman achunakap waljaptayasaw bendisipjjätam, kunjamtï nayra awkinakamarojj nayrar sartapjjañapatak yanaptʼasajj kusiskänjja, ukhamarakiw jumanakar nayrar sartapjjañamatak yanaptʼasajj Jehová Diosajj mayamp kusisini.+ 10 Kuna laykutejj jumanakajj Jehová Diosaman arunakapwa istʼapjjäta, aka Leyinakan libron qellqatäki uka mandamientonakapsa leyinakapsa phoqapjjarakïtawa. Jehová Diosaman ukarojj taqe chuymanakamampi taqe almanakamampiw* kuttʼanipjjäta.+

11 ”Aka urun nayajj churasipksma uka mandamientojja janiw jumanakatakejj sinti chʼamäkiti, janirakiw jan phoqañjamäkiti.*+ 12 Janiw alajjpachankkiti, akham sapjjañamataki: ‘¿Khitirak jiwasatak uk apaqaniñatakejj alajjpachar makatanisti, ukhamat ukar istʼañasataki ukhamarak ukarjam phoqañasataki?’+ sasa. 13 Janirakiw lamar qota khurkatankkiti, akham sapjjañamataki: ‘¿Khitirak jiwasatak uk aptaniñatakejj lamar qota paskatanisti, ukhamat ukar istʼañasataki ukhamarak ukarjam phoqañasataki?’ sasa. 14 Kuna laykutejj uka arunakajj jumanak jakʼankaskiwa, pachpa lakanakamankaskiwa, pachpa chuymanakamankaskiwa,+ ukhamat ukarjam sarnaqapjjañamataki.+

15 ”Aka urunjja nayajj jumanak nayraqatanwa, jakañampi, kunatejj walïki ukampi, jiwañampi, kunatejj jan walïki ukamp uchaskta.+ 16 Jumanakatï Jehová Diosaman mandamientonakap istʼapjjäta, mä arunjja aka urun nayajj churasipksma uka mandamientonak phoqapjjäta, Jehová Diosamar munasisa,+ thakinakaparjam sarnaqasa, mandamientonakapa, leyinakapa, kunanaktï jupajj Juezjam amtki ukanak phoqasa sarnaqapjjäta ukhajja, jakasipkakïtawa,+ waljaniruw tukupjjarakïta, katuntapkäta uka oraqensa Jehová Diosamajj bendisipjjätamwa.+

17 ”Ukampis chuymanakamatejj Diosat jitheqtani,+ janirak istʼapkäta, yaqha diosanakan nayraqatapan altʼasiñataki ukhamarak serviñataki apayasipjjäta ukhajja,+ 18 aka urunwa nayajj sasipksma, cheqpachapuniw jumanakajj jiwarapjjäta.+ Jordán jawira paskatasin katuntapkäta uka oraqensa janiw walja tiempo jakapkätati. 19 Jumanak nayraqatanjja jakañampi jiwañampi ukhamarak bendicionampi maldicionampwa nayajj uchaskta,+ kuntï lurapkäta ukatjja oraqempi alajjpachampiw testigot saytʼani. Jumanakasa jumanakat jutir wawanakamasa jakañwa ajllisipjjañama,+ ukhamat jakasipkakiñamataki.+ 20 Jehová Diosamar munasipjjam,+ aruparus istʼapjjam, janirak jupat jitheqtapjjamti,+ jupaw jumanakarojj jakañ churapjjtamjja, Abrahán, Isaac, Jacob nayra awkinakamar churañatak Jehová Diosajj juramentompi arskäna uka oraqensa jupïpanwa walja tiempo jakapjjäta”.+

31 Ukatjja Moisesajj taqe israelitanak nayraqatanwa saytʼasïna, akham sasaw jupanakar sarakïna: 2 “Nayasti aka urojj 120 maranëjjtwa.+ Janiw jumanakar pʼeqtʼirjamäjjti. Jehová Diosajj akham situwa: ‘Janiw jumajj aka Jordán jawir paskatkätati’+ sasa. 3 Jehová Diosamaw jumanak nayraqat paskatani, jupaw uka markanakarojj jumanak nayraqatan tʼunjani, jumanakasti uka markanakarojj alisnukupjjätawa.+ Josué chachaw jawir paskatapjjañamatakejj pʼeqtʼapjjätam,+ kunjamtï Jehová Diosajj siskäna ukhama. 4 Jehová Diosajja, kunjamtï amorreonakan Sehón+ ukhamarak Og+ reyinakapar tʼunjkänjja, ukhamarakiw uka markanakarojj tʼunjani, oraqenakapamppacha.+ 5 Jehová Diosajj jumanak laykuw uka markanak tʼunjani, nayajj churapksma taqe uka mandamientorjamaw jupanakar lurapjjañama.+ 6 Jan ajjsarapjjamti, chʼamani saytʼasipjjam.+ Jan uka markanak nayraqatan ajjsarapjjamti ni sustjasipjjamsa,+ kuna laykutejj Jehová Diosamaw jumanak chik saraski. Janiw sapak jaytapkätamti ni apanukupkätamsa”+ sasa.

7 Ukatjja Moisesajj Josué chacharuw jawsäna, taqe Israel markan uñjkataw jupar akham sarakïna: “Jan ajjsaramti, chʼamani saytʼasim,+ jumaw israelitanakarojj irpantäta, kawkïr oraqtï nayra awkinakapar churañatak juramentompi Jehová Diosajj arskäna uka oraqeru, jumarakiw uka oraqjja jupanakar herenciat churäta.+ 8 Jehová Diosaw juma nayraqat saraski, jupasti jumampipunïskaniwa.+ Janiw sapak jaytkätamti ni apanukkätamsa. Jan ajjsaramti, janirak sustjasimti”+ sasa.

9 Ukatjja Moisesajj uka Ley qellqasajja+ Jehová Diosan pactor mantat arcap apapki uka levita sacerdotenakampiru Israel markan taqe ancianonakapampiruw churäna. 10 Ukatsti Moisesajj akham sasaw jupanakar säna: “Sapa paqallqo mara tukuyaru, manunak perdonañ marana,+ mä arunjja Ramanakamp Carpachasiñ Fiestana,+ 11 kunapachatï taqpach Israel markajj Jehová Diosam nayraqatan+ jupajj ajllkani uka lugarar sarapjjani ukhajja, taqpach Israel markan istʼañapatakiw aka Leyin arunakap liytʼapjjañama.+ 12 Markpachar tantachtʼapjjam,+ mä arunjja chachanakaru, warminakaru, wawanakaru,* markanakaman jakiri extranjero jaqer tantachtʼapjjam, ukhamat jupanakajj istʼapjjañapataki, yateqapjjañapataki, Jehová Diosamar ajjsarapjjañapataki ukhamarak aka Leyin taqe arunakap sum phoqapjjañapataki. 13 Jordán jawir paskatasin katuntapkäta uka oraqen qhawqha urunakatï jakapkäta taqe uka urunakajja, aka Ley jan uñtʼapki uka wawanakapajj aka Ley istʼapjjaniwa,+ Jehová Diosamar ajjsarañsa yateqapjjarakiniwa”+ sasa.

14 Ukatsti Jehová Diosajj akham sasaw Moisesar säna: “Jiwañam horasajj jakʼachasinjjewa.+ Josué chachar jawsam, tabernaculor* jutapjjam, ukhamat jupar pʼeqtʼirit uttʼayañajataki”+ sasa. Ukatwa Moisesampi Josué chachampejj tabernaculor sarapjjäna. 15 Ukatjja Jehová Diosajj mä qenayanwa* tabernaculon uñstäna, uka qenayajj tabernáculo mantañawjaruw saytʼasïna.+

16 Jehová Diosasti Moisesarojj akham sänwa: “Jiwañam horasajj jakʼachasinjjewa, aka markajj kawkïr oraqerutï sarasipki uka oraqenjja yaqha markankir diosanakaruw adorañ* qalltani.*+ Jupanakasti nayarojj jaytanukupjjetaniwa,+ jupanakamp nayajj lurkta uka pactsa pʼakintapjjarakiniwa.+ 17 Uka tiemponjja jupanak contraw nayajj wal colerasëjja,+ jupanakarusti apanuküwa,+ jupanakatsa imantasirakïwa,*+ jupanakan tʼunjatäpjjañapkama. Ukatsti walja tʼaqesiñanakampi llakisiñanakampi jupanakjjar jutatap laykojja,+ akham sapjjaniwa: ‘¿Janit Diosajj jiwasanak taypinkjjpacha, ukatti aka tʼaqesiñanakajj jiwasjjar jutpacha?’+ sasa. 18 Ukampis yaqha diosanakan ukar kuttʼasin taqe jan walinak lurapjjatap laykojja, uka tiemponjja jupanakat nayajj imantasiskakïwa.*+

19 ”Jichhajj aka canción jumanakatak qellqasipjjam,+ uksti israelitanakar yatichapjjarakim.+ Uka canción israelitanakar pʼeqer yatsuyapjjam, ukhamat uka cancionajj Israel marka contra mä testigot nayatak saytʼañapataki.+ 20 Nayra awkinakapar churañatak juramentompi arskayäta uka oraqer irpkä,+ mä arunjja kawkïr oraqentï leches miskʼis waljäki uka oraqer irpkä,+ jupanakajj sistʼasiñkam manqʼapjjani, nayrar sartapjjarakini* ukhajja,+ yaqha diosanakan ukar kuttʼasaw uka diosanakar servipjjani, janiw nayarojj respetompi uñjapkitaniti, nayan pactojsa pʼakintapjjarakiniwa.+ 21 Kunapachatï tʼaqesiñanakasa llakisiñanakasa jupanakjjar jutani ukhajja,+ aka cancionaw jupanakatakejj testigot saytʼani (jupanakat jutir wawanakapajj janiw aka cancionat armasipjjañapäkiti), kuna laykutejj kunjam chuymanïpjjesa uk nayajj yatjjtwa,+ jupanakar churañatak juramentompi arskayäta uka oraqer janïr irpantkayäta ukhaw nayajj yatjjayäta”. 

22 Ukatwa Moisesajj uka urun uka canción qellqäna, ukatsti israelitanakaruw yaticharakïna.

23 Ukatjja jupajj* Nun chachan Josué+ yoqaparuw pʼeqtʼirit uttʼayäna, akham sarakïnwa: “Jan ajjsaramti, chʼamani saytʼasim,+ jumaw israelitanakarojj irpantäta, kawkïr oraqtï jupanakar churañatak juramentompi nayajj arskayäta uka oraqeru,+ nayasti jumampipunïskäwa” sasa.

24 Kunapachatï Moisesajj aka Leyin arunakap phoqatpach mä libror qellqañ tukuyjjäna ukhajja,+ 25 Jehová Diosan pactor mantat arcap apiri levitanakaruw Moisesajj churäna, jupanakarojj akham sarakïnwa: 26 “Aka Leyinakan libro+ apapjjam, ukatsti Jehová Diosaman pactor mantat arcap+ lador uchapjjam, uka Leyisti jumanak contraw testigot saytʼani. 27 Aka markan kutkatasirïpjjatapsa+ jan istʼasirïpjjatapsa+ nayajj sum yatta. Niyakejjay nayan jakaskipana ukhamarak jumanakamp chikäskipana Jehová Diosar kutkatasipjjstajja, ¡nayajj jiwjjä uka qhepat kunjakïpkäta! 28 Tribunakamankir taqpach ancianonakamampiru, oficialanakamampir tantachthapipjjam, jupanakan istʼkataw aka arunak parläjja, alajjpachsa oraqsa jupanak contraw testigot saytʼayäjja.+ 29 Nayajj sum yatta, jiwjjä uka qhepatjja jumanakajj cheqpachapuniw jan walinak lurapjjäta,+ nayajj sapksma uka thakitsa saranukupjjarakïtawa. Jutïrinjja cheqpachapuniw tʼaqesiñanakajj jumanakjjar jutani,+ kuna laykutejj Jehová Diosan uñjkataw jan walinak lurapjjäta, amparaman luratanakamampiw Diosar colerayapjjarakïta” sasa. 

30 Ukatjja Moisesajj taqpach Israel congregacionan istʼkataw aka canción qalltat tukuykam arsüna:+

32 “Alajjpachankirinaka, taqeni istʼapjjam, nayasti parläwa,

oraqenkirinaka, lakajan arunakap taqeni istʼapjjam.

 2 Nayan yatichäwinakajajj jallur uñtasitaw purjjatani,

arunakajajj sullar uñtasitaw purjjatani,

pastor sulljjatki uka sullar uñtasitaw purjjatani,

chʼojjña alinakar jallojj wal purjjatki ukar uñtasitaw purjjatarakini.

 3 Nayasti Jehová Diosan sutipwa yatiyäjja.+

¡Diosasajj kunja jachʼasa uk jumanakajj yatiyapjjam!+

 4 Diosajj jiwasan Qarqasawa,* luratanakapajj perfectowa,+

kuna laykutejj taqe thakinakapaw cheqapajja.+

Jupajj jan jaytjasir Diosawa,+ janipuniw kunatï jan cheqapäki uk lurkaspati,+

jupajj cheqapa ukhamarak cheqa Diosawa.+

 5 Jupanakaw jan walinak lurapjje.+

Jupanakajj janiw Diosan wawanakapäpkiti, jan wali luratanakapatjja jupanak pachpaw juchanïpjje.+

¡Jupanakajj qʼewjat amuyunakani ukhamarak aka tiempon jakiri jan wali jaqenakäpjjewa!+

 6 Jan amuytʼasiri jan yatiñan marka,+

¿ukhamti Jehová Diosarojj uñjapjjañama?+

Jumanakar lurapktam, mä markjam uttʼayapjjaraktam ukajj

¿janit jumanakar utjayapktam uka Awkimäki?+

 7 Nayra tiemponakat amtasipjjam,

nayra tiempon jakir jaqenakarojj kunas pasäna uk amtapjjam.

Tatamar jisktʼapjjam, jupaw yatiyapjjätam,+

jilïrinakamar jisktʼapjjam, jupanakaw yatiyapjjätam.

 8 Kunapachatï Jachʼa Diosajj sapa markar herenciap churkäna,+

kunapachatï Diosajj Adanan* wawanakapar jalanoqkäna ukhajja,+

sapa markan qorpapwa uchäna,+

qhawqhanïpkäntï Israelan yoqall wawanakapajj ukarjama.+

 9 Kuna laykutejj Jehová Diosan markapajj jupankiwa,+

Jacob chachajj jupan herenciaparakiwa.+

10 Diosajj mä wasar oraqenwa jupar jikjjatäna,+

mä chʼusa wasarana, kawkjantï salvaje animalanakajj awullipki uka wasarana.+

Diosaw juparojj jarkʼaqäna, sum uñjarakïna,+

nayraparjamaw jupar jarkʼaqarakïna.+

11 Kunjamtï mä pakajj chhiwchhinakapar jaltañ yatichki,

kunjamtï chhiwchhinakap patjjan jalnaqki,

kunjamtï chhiwchhinakaparojj chheqanakap ayatatasin chheqanakapamp katthapki,

kunjamtï chhiwchhinakapar phuyunakap patjjan apkejja,+

12 ukhamarakiw Jehová Diosajj Jacobur irpaskäna,+

janiw yaqha markankir diosajj jupampïkänti.+

13 Diosajj oraqenkir alto lugaranakapwa juparojj apnaqayäna,+

ukhamatwa jupajj camponkir achunakap manqʼäna,+

jachʼa qarqan* utjiri miskʼimpiw alimentäna,

qarqan utjiri aceitempiw alimentäna,

14 vaca lechet lurat mantequillampi, ovej lechempi,

suma ovejanakampi,*

Basán oraqenkir orqo ovejanakampi, orqo cabranakampi,

suma trigompiw alimentarakïna,+

jupajj uvasan jugopat* lurat vinwa umarakïna.

15 Kunapachatï Jesurunajj* likʼintäna ukhajja, kutkatasisaw dueñoparojj takintäna.

Jupajj likʼintänwa, lonqhontänwa, sisantarakïnwa,+

ukatwa jupar lurki uka Diosarojj apanuküna,+

salvasiñ Qarqaparojj* jiskʼacharakïnwa.

16 Jupanakajj yaqha markankir diosanakampiw jupar colerayapjjäna,+

ajjtaskañanakampiw jupar colerayapjjäna.+

17 Jupanakajj demonionakaruw sacrificionak loqtapjjäna, janiw Diosarojj loqtapkänti,+

jupanakajj jan uñtʼapkäna uka diosanakaru,

jichhak purinir machaq diosanakaru,

nayra awkinakapajj jan uñtʼapkäna uka diosanakaruw sacrificionak loqtapjjäna.

18 Jumanakajj Qarqatjja* armasipjjayätawa,+ jumanakan Awkimäki ukat armasipjjayätawa,

jumanakar jakañ churapktam uka Diosatjja janiw amtasipkayätati.+

19 Kunapachatï Jehová Diosajj jupanakan luratanakap uñjäna ukhajja, jupanakarojj apanukünwa,+

yoqall wawanakapasa imill wawanakapas jupar colerayapjjatap layku.

20 Ukatwa jupajj akham säna: ‘Nayajj jupanakat imantasïwa,*+

kunas jupanakamp pasani ukwa nayajj uñjäjja.

Jupanakajj aka tiempon jakir jan wali jaqenakäpjjewa,+

nayar jaytjir wawanakäpjjewa.+

21 Jupanakajj falso diosanakar adorasaw* colerayapjjetäna,+

jan kunatak serviri diosanak nayraqatan altʼasisaw colerayapjjetäna.+

Yaqha markampiw nayajj jupanakar celoso uchasiyäjja,+

jan amuytʼasir markampiw colerayäjja.+

22 Nayan colerasitajajj ninwa aqtayi,+

uka ninajj Sepultura* manqhakamaw nakhantani,+

uka ninaw oraqsa kunanakatï oraqen achoqki ukanaksa nakhantani,

uka ninarakiw qollunakan basenakapsa nakhantayarakini.

23 Jupanakan jan waltʼäwinakapjja nayajj jiljjattayäwa,

taqpach flechanakajsa jupanakjjaruw flechtʼarakëjja.

24 Manqʼatjamajj jan chʼamanïpjjaniwa,+

calenturampi tukjataw uñjasipjjani, qʼala tʼunjataw uñjasipjjarakini.+

Jupanak taypirojj kiwunakani salvaje animalanakampi+

oraqenkir venenoni asirunakampwa* khitanëjja.

25 Uta anqanjja mä espadaw wawanakaparojj jiwarayani,+

uta manqhansti wal ajjsarapjjani,+

waynanakasa, virgen tawaqonakasa,

jiskʼa wawanakasa, janqʼo ñikʼutaninakas wal ajjsarapjjani.+

26 Nayajj akham siriskayätwa: “Jupanakarojj qʼal chhukutatayäjja.

Jaqenakajj jupanakat jan amtasipjjañapatakiw chhukutatayäjja” sasa.

27 Ukampis enemigojj kamsanisa ukatwa nayajj ajjsarayäta,+

enemigonakajj jan wal uka toqet amuyapjjaspa.+

Jupanakajj akham sapjjaspawa: “Chʼamasampiw atipjtanjja,+

janiw Jehová Diosajj taqe akanak lurkiti” sasa.

28 Jupanakajj jan amuytʼasir markäpjjewa,*

janirakiw entiendipkiti.+

29 ¡Jupanakajj yatiñanïpjjakispa!+ Aka toqetjja sumwa jupanakajj amuykiptʼapjjaspa.+

Kunas jupanakamp pasani uksa amuytʼasipjjarakispawa.+

30 ¿Kunjamarak mayni sapakejj waranqanir arktaspasti?

¿Kunjamarak paninikejj tunka waranqanir escapayaspasti?+

Qarqapajj* jupanakar esclavot aljaspa ukhakiw ukajj pasaspa,+

Jehová Diosajj enemigonakapar jupanakar apjjaruyaspa ukhakiw ukajj pasaspa.

31 Jupanakan qarqapajj* janiw jiwasan Qarqasjamäkiti,+

enemigonakasas uk amuyapjjewa.+

32 Jupanakan uvas alipajj Sodomankir uvas alipjamawa,

Gomorra oraqenkir uvas alipjamarakiwa.+

Uvasanakapajj venenoni uvasanakawa,

uvas alinakapas kʼallkʼurakiwa.+

33 Jupanakan vinopajj asirunakan* venenopawa,

cobra sat asirun jan wali venenopawa.

34 Taqe luratanakapjja nayajj mä sellompiw llawintta,

imañ utajanwa imarakta.+

35 Vengasiñasa castigañas nayaruw waktʼitu,+

kayunakapajj llustʼtkani uka señalat tiempona,+

kuna laykutejj jan walin uñjasipkani uka tiempojj jakʼankjjewa,

kuna jan walintï uñjasipkani ukas jankʼakiw purinirakini’.

36 Jehová Diosaw markaparojj juzgani,+

servirinakapatsa sinttʼasirakini,+

kunapachatï jupanakarojj jan chʼaman uñjani,

jan khiti yanapirini ukhamarak débil jaqenakan jiltʼatap uñjani ukhaw ukajj pasani.

37 Ukatjja jupajj akham sarakiniwa: ‘¿Kawkinkapjjes jupanakan diosanakapajja,+

imantasiñatak thaqapkäna uka qarqajja?*

38 ¿Kawkinkapjjes sacrificionakapan likʼinakap manqʼerinakasa,*

vino ofrendanakapat vino umirinakasa?+

Jupanakay sartasisin jumanakar yanaptʼpan.

Jupanakay jumanakatakejj mä imantasiñ lugaräpan.

39 Jichhajj uñjapjjam, nayaw Diosätjja,+

nayat sipansa janiw yaqha diosanakajj utjkiti.+

Nayaw jiwaytjja, nayarakiw jakaytjja.+

Nayaw usuchjta,+ nayarakiw qolläjja,+

janiw khitis amparajat salvkaspati.+

40 Kuna laykutejj alajjpacharuw nayajj amparaj loqatatta,

“wiñay jakäwij-jjaruw mä juramento lurarakta”,+

41 kunapachatï nayajj llijkir espadaj afiltʼkä,

juzgañatak amparaj wakichtʼarakï ukhajja,+

naya contra saytʼasipki ukanakatwa nayajj vengasëjja,+

uñisipkitu ukanakarus nayaw castigarakëjja.

42 Flechanakajarojj wilampiw machjayäjja,

espadajajj aychwa manqʼarakini,

jiwatanakana presonakana wilapwa flechanakajarojj umayäjja,

enemigonakar pʼeqtʼapki ukanakan pʼeqenakapwa espadajajj manqʼarakini’.

43 Markanaka, jupan markapamp chik kusisipjjam,+

kuna laykutejj jupaw servirinakapan wilapat vengasini,+

jupa contra saytʼasirinakatsa jupaw vengasini,+

markapan oraqepsa juparakiw qʼomachani”.

44 Moisesasti taqpach markan istʼkataw uka cancionan arunakap arsüna,+ Moisesampi Nun chachan Hosea*+ yoqapampiw arsupjjäna. 45 Kunapachatï Moisesajj taqe uka arunak Israel markpachar parlañ tukuyäna ukhajja, 46 akham sasaw jupajj säna: “Amuyasipjjañamatak aka urun churasipksma taqe uka arunakjja chuymanakamar katoqapjjam,+ ukhamat wawanakamar aka Leyin taqpach arunakap sum phoqañ yatichapjjañamataki.+ 47 Uka arunakajj janiw jumanakatakejj inamay arunakäkiti, jan ukasti uka arunakar istʼapjjatamatwa jakapjjäta.+ Jordán jawir paskatasin katuntapkäta uka oraqenjja uka arunakar istʼapjjatamatwa walja tiempo jakapjjäta” sasa.

48 Uka pachpa urunjja Jehová Diosajj akham sasaw Moisesar säna: 49 “Abarim+ qolluru, Nebo+ qollur makatanim, uka qollojj Moab oraqenkiwa, Jericó marka uñkatasina, ukatsti Canaán oraqe uñjam, uka oraqjja israelitanakaruw jakapjjañapatak nayajj churaskta.+ 50 Niya makatañampïskta uka qollunwa jumajj jiwjjäta, nayra awkinakamjam imatäjjarakïtawa, kunjamtï Aarón jilamajj Hor+ sat qollun jiwjjäna, nayra awkinakapjam imatäjjarakïna ukhama. 51 Kuna laykutejj jumanak paninejj israelitanak nayraqatanwa naya contra juchachasipjjtajja, Cadés cheqankir Meribá+ lugaran umajj utjki uka lugaranwa apanukupjjestajja, Zin sat wasarana. Jumanakajj janiw Israel marka nayraqatanjja santo Diosarjamajj uñjapkistati.+ 52 Jumajj jayatakwa oraqe uñjäta, ukampis kawkïr oraqtï nayajj Israel markar churaskta uka oraqerojj janiw mantkätati”+ sasa.

33 Cheqpach Diosan Moisés serviripajj aka bendicionanakwa israelitanakatakejj janïr jiwkasajj arsüna.+ 2 Jupajj akham sänwa:

“Jehová Diosajj Sinaí qollutwa jutäna,+

Seír qollutpachwa jupanakjjarojj kʼajtanïna.

Parán sat lugarankir qollunakatpachwa kʼajkir qhanapampi kʼajtanirakïna,+

waranqa waranqa angelanakaw* jupampïsipkäna,+

kupëjjapanjja guerran nuwasirinakaw jupampïsipkarakïna.+

 3 Jupasti markaparojj munasïnwa,+

markankir taqpach santonakajj amparamankiwa.+

Jupanakajj kayumäjjar qontʼatäpjjänwa,+

arunakam istʼañwa qalltapjjarakïna.+

 4 (Moisesajj mä mandato, mä ley jiwasar churistäna,+

ukasti Jacobun congregacionapankiwa).+

 5 Diosasti Jesurunan* reyipäjjänwa,+

kunapachatï markan pʼeqtʼirinakapajj tantachasipkäna,+

Israel markan taqpach tribunakapajj tantachasipkäna ukhaw reyipäjjäna.+

 6 Rubenajj jakpan, jan jiwpanti,+

janirak tribupas jukʼanir tukpanti”.+

7 Ukatjja Moisesajj aka bendicionwa Judá tributakejj arsüna:+

“Jehová Dios Tata, Judá tribun arup istʼam,+

ukatjja markapar kuttʼayanjjam.

Kunatï jupankki ukjja chʼamapampiw jupajj jarkʼaqäna,

enemigonakap contra nuwasiñatakejj yanaptʼakimaya”+ sasa.

8 Leví tributjja akham sarakïnwa:+

“Dios tata, Tumim ukhamarak Urim*+ ukanakajj jumat jan jitheqtir chachankiwa,+

Masá+ lugaranwa juparojj yantʼayätajja.

Meribá+ lugarankir uma jakʼanwa jupampejj nuwasiñ qalltayätajja,

 9 Leví tribunkir chachajj akham sasaw tatapatsa mamapatsa säna: ‘Janiw nayajj jupanakar sum uñjkayätti’ sasa.

Jilanakapar jan uñtʼiriw jupajj tuküna,+

pachpa wawanakaparus janiw yäqkänti.

Jupasti arunakamarojj istʼänwa,

pactomsa phoqarakïnwa.+

10 Kunanaktï jumajj Juezjam amtkta ukanak jupay Jacobur yatichpan,+

juparakiy Israel markarojj Leyimat yatichpan.+

Jupay wali suma olorani incienso jumatak loqtpan,+

juparakiy phoqatpach mä ofrenda altaraman loqtpan.+

11 Jehová Dios Tata, chʼam churasay juparojj bendisim,

kuntï amparanakapajj lurki ukanakatjja kusisimaya.

Jupa contra saytʼasipki ukanakan kayunakapsa* pʼakiram,

ukhamat jupar uñisirinakajj jan jukʼamp saytʼasipjjañapataki” sasa.

12 Benjamín tributjja akham sarakïnwa:+

“Jehová Diosan munatäki ukajj jupamp chika jan ajjsarasa jakpan,

uru jurnäla jupar jarkʼaqkani ukhajja,

kallachinakapjjanwa jupajj jakani” sasa.

13 José tributjja akham sarakïnwa:+

“Jehová Diosay jupan oraqep bendispan,+

kunanakatï alajjpachan sumäki ukanakamp bendispan,

sullampi ukhamarak oraq manqha sarir umanakampi bendispan,+

14 kuna sumanakatï intin qhanapampi achki ukanakamp bendispan,

sapa phajjsejj achoqki ukanaksa bendisirakpan,+

15 kuna sumanakatï nayra qollunakan* utjki ukanakampi,+

kuna sumanakatï jaya tiemponi qollunakan utjki ukanakamp bendispan,

16 kuna sumanakatï oraqen utjki, oraq phoqantkaraki ukanakampi,+

khititï chʼapi taypin uñstki ukan aprobacionapampi bendispan.+

Uka bendicionanakajj Josean pʼeqepjjar jutpan,

jilanakap taypit ajllitäki ukan pʼeqepjjar jutpan.+

17 Jupan chʼamapajj nayraqat nasiri mä toron chʼamapjamawa,

wajjranakapas mä salvaje toron wajjranakapjamawa.

Uka wajjranakapampiw markanakarojj nuktʼani,*

oraq tukuykamaw taqe uka markanakarojj nuktʼani.

Wajjranakapajj Efrainan ejercitopankir waranq waranqa chachanakjamawa,+

Manasesan ejercitopankir waranq waranqa chachanakjamawa” sasa.

18 Zabulón tributjja akham sarakïnwa:+

“Zabulón, mistüwinakamatjja jumajj kusisim,

Isacar, jumajj carpanakaman kusisim.+

19 Jupanakajj qolluruw markanakar jawsapjjani.

Uka qollunwa Diosarojj taqe chuyma sacrificionak loqtapjjani.

Jupanakasti kunanakatï wali valoranïki waljäkaraki ukanakwa lamar qotanakat apsupjjani,

imantat wali valorani yänakwa* chʼallat apsupjjarakini” sasa.

20 Gad tributjja akham sarakïnwa:+

“Gad tribun qorpanakap jachʼaptayki ukajj bendisitäpan.+

Jupasti mä leonjamaw ukan winktʼasi,

ampar apaqañatakis listokiwa, jïsa, pʼeqe apaqañatakis listokirakiwa.

21 Kunatï oraqet sumäki ukwa jupatak ajllisini,+

khititï leyinak churirïki ukaw uka oraqet sumäki uk yaqhacharapi.+

Marka pʼeqtʼirinakapaw tantachasipjjani.

Kunatï Jehová Diosatakejj cheqapäki ukwa jupajj phoqasiyani,

kunanaktï Diosajj Juezjam amtki ukanakwa Israel markan phoqasiyarakini” sasa.

22 Dan tributjja akham sarakïnwa:+

“Dan tribujj mä leonan qallupawa.+

Basán lugaratpachwa jupajj thoqtanini”+ sasa.

23 Neftalí tributjja akham sarakïnwa:+

“Neftalí tribujj Diosan suma uñjatätap laykojj kusisitawa,

Jehová Diosan bendicionapampis phoqtʼatarakiwa.

Oraqjja inti jalanta toqempi aynach toqempwa* katunti” sasa.

24 Aser tributjja akham sarakïnwa:+

“Aser tribujj wawanakampi bendisitawa.

Jilanakapampi suma uñjatarakïpan,

kayunakapsa aceitemp jawintaspan.*

25 Punkunakaman seguronakapas hierrota cobreta luratawa,+

taqpach urunakamanjja jan ajjsarasaw jakasirakïta.

26 Jesurunan+ cheqpach Diosapjamajj janiw yaqhajj utjkiti,+

jumar yanaptʼañatak alajjpachnam caballjjat sarki ukajj jupawa,

jachʼa reyjam qenayanak patnam caballjjat sarki ukajj juparakiwa.+

27 Nayra tiempotpachas Diosajj jarkʼaqasiriwa,+

wiñay amparanakapas jumar katjjasisktamwa.+

Nayraqatamatwa enemigonakamarojj alisnukuni,+

jupasti ‘¡enemigonakamar jiwarayam!’ sasaw sarakïtam.+

28 Israelajj jan ajjsarasaw jakani,

Jacobun wawanakapajj* jan ajjsarasaw jakasipjjani,

granonakani, machaq vinoni oraqenwa jakapjjani,+

alajjpachatsa sullaw sulljjatanirakini.+

29 ¡Israel, jumajj kusisitätawa!+

¿Khitirak jumjamajj utjisti?+

Jumajj Jehová Diosan salvat markapätawa,+

jupaw juman jarkʼaqeri escudomajja.+

Juparakiw juman jachʼa espadamajja.

Juma nayraqatanjja enemigonakamajj ajjsarañatwa altʼasipjjani,+

jumasti atinakapatwa* takjjatarakïta” sasa.

34 Ukatjja Moisesajj Moab oraqen utjki uka wasar pampatwa Nebo+ qolluru, Pisgá+ qollu patjjaru makatäna, Pisgá qollojj Jericó+ marka uñkatasinkiwa. Ukatsti Jehová Diosajj taqpach oraqwa uñachtʼayäna, Galaad oraqet Dan+ oraqkama, 2 taqpach Neftalí oraqempi, Efrainana ukhamarak Manasesan oraqepampi, taqpach Judá oraqempi, mar occidental* sat lamar qotakamaw uñachtʼayäna,+ 3 Négueb+ oraqsa, Jordán jawiran vallepsa,+ Jericó markan valle pampapsa, palmera qoqanakan* marksa ukhamarak Zóar+ lugarkamaw uñachtʼayäna.

4 Ukatjja Jehová Diosajj akham sasaw jupar säna: “Abrahán, Isaac, Jacob chachanakarojja ‘wawanakamaruw churäjja’+ sasaw uka oraqet juramentomp nayajj arsuyäta. Uka oraqjja pachpa nayramampiw uñjayjjsmajja, ukampis janiw uka oraqerojj paskatkätati”+ sasa.

5 Ukatsti Jehová Diosan Moisés serviripajj uka Moab oraqenwa jiwjjäna, kunjamtï Jehová Diosajj siskäna ukhama.+ 6 Jupajja* Moab oraqenkir vallenwa imtʼjjäna, Bet-Peor marka uñkatasina, Moisesan sepulturapajj kawkinkisa ukjja janiw khitis jichhürkamajj yatkiti.+ 7 Moisesajj 120 maranëjjasaw jiwjjäna,+ nayranakapajj sum uñjaskäna, chʼamanïskarakïnwa. 8 Israelitanakajj 30 urunakaw Moab oraqen utjki uka wasar pampan Moisesat jachapjjäna.+ Ukatsti Moisesat jachañ urunakasa llakisiñ urunakas tukusjjänwa.

9 Niyakejjay Moisesajj Nun chachan Josué yoqaparojj amparapamp loqjjatchïnjja,+ Josué chachajj yatiñampi* phoqtʼatänwa. Israelitanakasti jupar istʼañwa qalltapjjäna, kunjamtï Jehová Diosajj Moisesar siskäna ukhampunwa israelitanakajj lurapjjäna.+ 10 Ukampis Israel markanjja janiw wasitat Moisesjam mä profetajj utj-jjänti,+ juparusti Jehová Diosajj wali sum uñtʼäna.*+ 11 Jehová Diosajja faraonana, faraonan taqe servirinakapana, taqe oraqep nayraqatan señalanaka, milagronak lurañapatakiw Moisesarojj Egipto oraqer khitäna, jupasti taqe uka señalanaka, milagronakwa luräna.+ 12 Moisesasti chʼamani amparapampejj jachʼa ukhamarak musparkañ luräwinakwa taqe israelitanakan uñjkatajj luräna.+

Amuyatajja, Líbano qollunakatwa parlaski.

Hebreo arunjja, “chuymanakaj umatatayistu”.

Jan ukajja, “janiw feinïpkayätati; janiw iyawsapkayätati”.

Ukajja, “Diosaw juparojj chʼamanir tukuyäna” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “norte toqer”.

Ukajja, Creta islatwa parlaski.

Jan ukajja, “parto waytayasir warmir uñtataw wal usuyasipjjani”.

Hebreo arunjja, “amparamar”.

Ukajja, “chʼiyar qala” sasaw jaqokipasirakispa.

Hebreo arunjja, “llätunka codonakawa”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Hebreo arunjja, “pusi codonakanirakiwa”.

Ukajja, “carpanakamp saytʼayat Jaír chachan jiskʼa markanakapa” sañ muni.

Ukajja, Mar Muerto qotatwa parlaski.

Jan ukajja, “norte toqeru, sur toqeru”.

Jan ukajja, “herenciapäpjjañamataki”.

Jan ukajja, “yupaychasispa”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “mä qawayapat mä qawayapkam”.

Jan ukajja, “yantʼanaksa; jan waltʼäwinaksa”.

Jan ukajja, “jan intencionampi”.

Ukajja, Mar Salado jan ukajj Mar Muerto qotatwa parlaski.

Jan ukajja, “yupaychasispa”.

Hebreo arunjja, “extranjero jaqemas”.

Jan ukajja, “jachʼar aptam”.

Jan ukajja, “nayrar sartañamataki”.

Jan ukajja, “jilïr irpirinakamasa”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “kutin kutin sañamawa; chuymanakapampiru amuyunakapampir grabañamawa”.

Variante: “jan jatʼskta”.

Variante: “jan mallkintkta”.

Jan ukajja, “arbolanaksa”.

Jan ukajja, “yupaychasispa”.

Jan ukajja, “wali valoranit uñjat”.

Jan ukajja, “chʼamapat”.

Hebreo arunjja, “Nayranakamajj janiw uka markanakat sinttʼasiñapäkiti”.

Hebreo arunjja, “alajjpachat aynachanjja”.

Jan ukajja, “arbolanakasa”.

Jan ukajja, “katarinakani”.

Variante: “jaqhetjja”.

Hebreo arunjja, “lukʼanapampi”.

Hebreo arunjja, “alajjpachat aynachatsa”.

Jan ukajja, “janiw feinïpkayätati; janiw iyawsapkayätati”.

Jan ukajja, “Jupanakajj juman herenciamäpjjewa”.

Jan ukajja, “herenciamäpjjarakiwa”.

Jan ukajja, “mä caja”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “wajcharusa (iñurusa)”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “nayajj”. “Nayajj” sasinjja, Diosatwa parlaski.

Hebreo arunjja, “nayajj”. “Nayajj” sasinjja, Diosatwa parlaski.

Jan ukajja, “yupaychapjjañamataki”.

Ukajja, Mar Grande jan ukajj Mediterráneo sat lamar qotatwa parlaski.

Jan ukajja, “arbolanak”.

Jan ukajja, “árbol”.

Jan ukajja, “yupaychapkäna”.

Jan ukajja, “yupaychapjjarakim”.

Jan ukajja, “taruja”.

Jan ukajja, “taruja”.

Jan ukajja, “yupaychapjjañamäkiti”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “mä qawayat mä qawayankpasa”.

Jan ukajja, “taruja”.

Uka animalajj mä jachʼa conejor uñtasitawa, jachʼa jiñchunirakiwa.

Uka animalajj damán sasin uñtʼatarakiwa. Mä jachʼa wankʼur uñtasitawa, janiw wichʼinkanïkiti, qala qal lugaranakanwa jakaraki.

Jan ukajja, “lechuza”.

Jan ukajja, “gaviota”.

Cisnejja gansor uñtasitawa, ukampis gansot sipansa jukʼamp jachʼawa.

Uka cuervojj uman sarnaqeriwa, kayunakapajj patonjamawa, uma manqhar mantasaw chawllanak katuraki.

Uka jamachʼejja pájaro carpintero jamachʼir uñtasitawa.

Jan ukajja, “Kawkïr jiskʼa animalanakatï”.

Jan ukajja, “diezmo”.

Jan ukajja, “wajchampi (iñumpi)”.

Jan ukajja, “prenda jaytayasisa maytʼapjjäta”.

Jan ukajja, “prenda jaytayasisajj maytʼapjjañamawa”.

Hebreo arunjja, “Toroman”.

Jan ukajja, “taruja”.

Apéndice B15 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “segaderanakampi”.

Jan ukajja, “wajchasa (iñusa)”.

Variante: “iñu wawasa”.

Jan ukajja, “arbolsa”.

Variante: “mallkipjjañamäkiti”.

Jan ukajja, “yupaychañatak”.

Jan ukajja, “mä rolloruw”.

Ukajja, Jehová Diosajj adorañatak (yupaychañatak) ajllki uka lugaratwa parlaski.

Hebreo arunjja, “yoqall wawaparu jan ukajj imill wawaparu nina taypi pasayir”.

Jan ukajja, “jan intencionampi”.

Jan ukajja, “bosquer”.

Jan ukajja, “árbol”.

Jan ukajja, “jan intencionampi”.

Jan ukajja, “jan intencionampi”.

Jan ukajja, “intencionampi”.

Jan ukajja, “uka almar nuwantarakchi”.

Hebreo arunjja, “jupa contra saytʼaskaspati”.

Variante: “mallkisajj”.

Jan ukajja, “arbolanakap”.

Jan ukajja, “arbolan”.

“Lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “arbolansa”.

Jan ukajja, “uta patjja”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “prostituta warmjam sarnaqasajja”.

Jan ukajja, “jupar jiwayki, mä arunjja mä almar jiwayki”.

Jan ukajja, “janiw qʼañuchasipjjañamäkiti”.

Ukajja, mä letrinatwa parlaski.

Hebreo arunjja, “mä anur”.

Jan ukajja, “espiganakjja”.

Jan ukajja, “segaderampejj”.

“Lepra” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “wajchan (iñun)”.

Variante: “iñu wawataki”.

Jan ukajja, “arbolaman”.

Variante: “iñu wawataki”.

Variante: “iñu wawataki”.

Variante: “yukuntayañamäkiti”.

“Cuñadampi casarasiña” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “jiskhupwa”.

Jan ukajja, “utapankirinakan sutipajj”. Hebreo arunjja, “uka chachan sutipajj”.

Variante: “Jiskhup”.

Hebreo arunjja, “Janiw utamanjja mä efá medidampi yaqha efá medidampejj utjañapäkiti”.

Hebreo arunjja, “alajjpachat aynachan chhaqtayatäñapataki”.

Ukajja, “jupasti niya jiwañampïnwa” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “wajchanakaru (iñunakaru)”.

Variante: “iñu wawanakaru”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “yesompiw”.

Jan ukajja, “yesompi”.

Jan ukajja, “Maderampi ukhamarak metalamp trabajir jaqen”.

Jan ukajja, “¡Ukhamäpan!”.

Jan ukajja, “wajchan (iñun)”.

Jan ukajja, “Jan juchani almar”.

Hebreo arunjja, “pʼeqem patjjankki uka alajjpachjja cobreruw tukuyäjja, juma aynachankir oraqjja hierroruw tukuyäjja”.

Jan ukajja, “ulceranakampi”. Ukajja llejjtir uñtasitawa.

Uka tumorajj jaqejj necesidadap lurki ukawjankir venanaka jan ukajj uka manqhankir venanak pʼusurayi.

Jan ukajja, “ulceranakampiw”. Ukajja llejjtir uñtasitawa.

“Langosta” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “mallkipjjäta”.

Jan ukajja, “arbolanakanïpjjätawa”.

Jan ukajja, “arbolanakamsa”.

Variante: “wañjata”.

Variante: “qawayapankir”.

Variante: “phiru”.

Variante: “mä qawayapat mä qawayapkama”.

Variante: “jiskhunakamas”.

“Ajjtaskañ idolonaka” sañatakejj hebreo arun “animalanakan jamapat” parlañatak aytaski uka arumpejj niya kikpakiwa, uka arojj jiskʼachañatakiw apnaqasi.

Jan ukajja, “yupaychapjjätati”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “qawaykamas”.

Hebreo arunjja, “circuncidani”.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Hebreo arunjja, “janirakiw jayankkiti”.

Hebreo arunjja, “jiskʼa wawanakaru”.

Jan ukajja, “Diosamp jikisiñ carpar”.

Hebreo arunjja, “columnar uñtasit mä qenayanwa”.

Jan ukajja, “yupaychañ”.

Jan ukajja, “yaqha diosanakampiw prostitución jucha lurañ qalltani”.

Hebreo arunjja, “ajanuj imantasirakïwa”.

Hebreo arunjja, “ajanuj imantasiskakïwa”.

Hebreo arunjja, “likʼintapjjarakini”.

Amuyatajja, Diosatwa parlaski.

Variante: “Jaqhesawa”.

Ukajja, “jaqenakan” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “jaqhen”.

Hebreo arunjja, “ovej likʼimpi”.

Hebreo arunjja, “uvasan wilapat”.

Jesurún sutejja, “cheqap jaqe” sañ muni. Israel markar jachʼar aptañatakiw uka sutejj aytasïna.

Variante: “Jaqheparojj”.

Variante: “Jaqhetjja”.

Hebreo arunjja, “ajanuj imantasïwa”.

Jan ukajja, “yupaychasaw”.

Jan ukajja, “Seol”. “Seol” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “qatatnaqtir animalanakampwa”.

Ukajja, “Jupanakajj ewjjtʼar jan istʼir markäpjjewa” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “Jaqhepajj”.

Variante: “jaqhepajj”.

Jan ukajja, “katarinakan”.

Variante: “jaqhejja”.

Jan ukajja, “sacrificionakapat sumäkis uk manqʼerinakasa”.

Uka sutejja, Josué chachan qallt qallta sutipawa, Hosea sutejj Hosaya sutit jiskʼaptayat sutiwa. Hosaya sutejja, ‘Jah Diosan Salvata’, jan ukajj ‘Jah Diosaw Salvi’ sañ muni.

Jan ukajja, “walja tunka waranqa santonakaw”.

Uka sutejja, “cheqap jaqe” sañ muni. Israel markar jachʼar aptañatakiw uka sutejj aytasïna.

“Urim, Tumim” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “caderanakapsa”.

Ukajja, “inti jalsu toqenkir qollunakan” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “wajjrantani”.

Jan ukajja, “cosasanakwa”.

Jan ukajja, “sur toqempwa”.

Jan ukajja, “jareqaspan”.

Hebreo arunjja, “fuentenakapajj”.

Ukajja, “alto lugaranakapwa” sasaw jaqokipasirakispa.

Ukajja, Mar Grande jan ukajj Mediterráneo sat lamar qotatwa parlaski.

Jan ukajja, “arbolanakan”.

“Jupajja” sasinjja, inas Diosat parlaskchi.

Jan ukajja, “Diosan chʼamapajj churki uka yatiñampi”.

Hebreo arunjja, “ajanut ajanwa uñtʼäna”.

    Aymara qellqatanaka (2005-2025)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki