Watchtower INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Watchtower
INTERNETANKIR BIBLIOTECA
Aymara
ʼ
  • kʼ
  • tʼ
  • pʼ
  • chʼ
  • qʼ
  • BIBLIA
  • QELLQATANAKA
  • TANTACHÄWINAKA
  • nwt Lucas 1:1-24:53
  • Lucas

Janiw videojj utjkiti

Disculpapjjeta, janiw aka video uñjañjamäkiti

  • Lucas
  • Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Biblia Aymara. Machaq Mundon Jakirinakataki
Lucas

LUCAS
LUCASAN QELLQAT SUMA YATIYÄWINAKA

1 Kunanakatï paskäna, jiwas taypins wali uñtʼatäkaraki ukanakjja, waljaniw mayar apthapiñ qalltapjjäna,+ 2 kunjamtï qalltatpach taqe ukanak uñjirinakasa+ Diosan arunakapat yatiyirinakas qhanañchapkistäna ukhama.+ 3 Naya pachparakiw taqe ukanak qalltatpach wali amuyump yatjjatta, jachʼa jilïr Teófilo.+ Ukatwa jumatakejj taqe ukanak qellqañ amtarakta, kunjamtï taqe kunas qalltatpach paskäna ukarjama, 4 ukhamat kunanaktï yatichapktam ukanakajj jumatak confiykayäñapataki, janirak ni akchʼas payachasiñamataki.+

5 Judea apnaqeri Herodes*+ reyin urunakapanjja, mä sacerdotew utjäna, Zacarías sutini, Abiasan grupopankarakïnwa.+ Aaronan familiapat jutir mä warmimp casaratänwa, jupajj Elisabet satänwa. 6 Jupanakasti panpachaniw Dios nayraqatan cheqapar sarnaqerit uñjatäpjjäna, taqe mandamiento arunaksa, Jehová* Diosan mayit leyinakapsa jan juchañchkayaw phoqapjjäna. 7 Jupanakajj janiw wawanïpkänti, Elisabetan jan wawachasir warmïtap layku. Panpachanirakiw wali jilïrinakäjjapjjäna.

8 Zacariasajj sacerdotetwa lurañanakap Dios nayraqatan phoqaskäna, templon serviñajj grupopar waktʼatap layku,+ 9 kunjamtï sacerdotenakajj lurapjjerïkäna ukarjamajja, juparuw Jehová* Diosan templopar mantasin+ incienso loqtañajj waktʼäna.+ 10 Incienso loqtañ horasarusti, taqe jaqenakaw anqäjjan oración lurasipkäna. 11 Ukatjja Jehová* Diosan angelapaw jupar uñstäna, incienso loqtañatak altaran kupëjjapar saytʼatäskänwa. 12 Jupar uñjasasti Zacariasajj wal sustjasïna, walpun ajjsarayasirakïna. 13 Angelajj akham sasaw jupar säna: “Zacarías, jan ajjsaramti. Taqe chuyma ruwtʼasitamarojj Diosajj istʼiwa. Elisabet warmimajj mä wawa jumatakejj ususini, Juan sutimpiw ucharakïta.+ 14 Jumajj wal kusisïta, chuymamans wal kusisirakïta, waljanirakiw uka wawan nasitapat kusisipjjani.+ 15 Jupasti Jehová* Diosatakejj wali jachʼäniwa,+ janiw vinsa ni kuna machjayir umanaksa umtʼañapäkiti.+ Jupajj janïr naskani ukhatpachaw* espíritu santompi phoqtʼatäni.+ 16 Walja israelitanakaruw Jehová* Diosapar kuttʼayanini.+ 17 Juparakiw Diosan nayraqatap Eliasan chuymapat chuymani chʼamapat chʼamanejj sarani,+ ukhamat awkinakan chuymap wawanakan chuymapar tukuyañataki,+ jan istʼasir jaqenakarus cheqapar sarnaqer jaqenakan yatiñapar kuttʼayaniñataki. Ukhamatwa Jehová* Diosatakejj mä wakichtʼat marka wakichani”+ sasa.

18 Zacariasajj akham sasaw uka angelar sarakïna: “¿Kunjamats ukajj cheqätap yatirista? Nayajj wali jilïrëjjtwa, warmijas walja maranëjjarakiwa” sasa. 19 Uk satasti angelajj jupar sarakïnwa: “Nayajj Gabriel satätwa.+ Dios nayraqatankaskapuntwa,+ juparakiw jumampi parlirejj khitanitu, uka suma yatiyäwinak jumar yatiyañataki. 20 Ukampis arunakajar jan creyitam laykojja, janiw arunëjjätati, amutuw uñjasïta, kunürutï ukanakajj phoqaskani ukhakama. Ukanakajj tiempoparuw phoqasini” sasa. 21 Ukañkamasti jaqenakajj Zacariasar anqan suyasipkakïnwa. Templon jaya tiempo chhaqasitap laykojja, kunarak paspacha sasaw sapjjäna. 22 Jupajj mistunïna ukhajja, janiw jupanakamp parlirjamäkänti, qʼala amuktʼatänwa, amparampikiw jupanakar parläna. Uk uñjasasti wali musparkañ mä milagro* templon uñjpacha sasaw jaqenakajj amuyapjjäna. 23 Templon serviñ urunakapajj tukusjjäna ukhajja, utaparuw Zacariasajj sarjjäna.

24 Mä qhawqha urunak qhepatsti, Elisabet warmipajj usurëjjänwa, phesqa phajjsinakaw utapat jan mistkänti. Jupajj akham sarakïnwa: 25 “Jehová* Diosaw aka urunakan naya laykojj uk luri, jaqenak taypin jan jukʼampi jiskʼachat uñjasiñajatakiw uñtanitu”+ sasa.

26 Elisabetajj sojjta phajjsinak usurëjjäna ukhajja, Diosajj Gabriel+ sutini angelaruw Galileankir Nazaret markar khitäna, 27 María sutini mä virgen+ tawaqon ukaru. Jupasti José sat chachamp casarasiñatak parlatänwa. Joseajj Davidan familiapat jutirïnwa.+ 28 Angelasti Marian ukar purisajj akham sasaw jupar säna: “María kamisaraki, Jehová* Diosajj jumampïskiwa, bendisiraktamwa” sasa. 29 Angelan arunakap istʼasasti, Mariajj walpun musparasïna. Kunatsa ukham aruntpachäna uks jupajj wal amuyañ munäna. 30 Ukatwa angelajj jupar akham säna: “María, jan ajjsaramti, jumajj Diosamp suma warmit uñjatätawa. 31 Jumajj usuriptätawa, mä yoqall wawa ususïta,+ Jesús sasaw sutiyäta.+ 32 Jupasti wali jachʼäniwa,+ Jachʼa Diosan Wawapa satarakïniwa.+ Jehová* Diosaw juparojj David awkipan tronop churani.+ 33 Jacobun utapjjaruw jupajj wiñayataki mä Reyjam apnaqani, janirakiw Reinopajj* tukuskaniti”+ sasa.

34 Mariajj angelar sarakïnwa: “Janejjay nayajj chachanïkstejja, ¿kunjamaraki ukajj phoqasispasti?”+ sasa. 35 Uk satasti angelajj jupar sarakïnwa: “Espíritu santow jumjjar jutani,+ Jachʼa Diosan chʼamapaw chʼiwipamp imjjatätam. Ukatwa naskani uka wawajj santo+ ukhamarak Diosan Yoqapa+ satäni. 36 Elisabet familiaramas usur jaqëjjarakiwa. Jupajj wali jilïrëjjchisa jan wawachasir warmit uñtʼatäkchisa, sojjta phajjsinak usurëjjewa. 37 Kuntï Diosajj arski ukajj kunjamats phoqasipuniwa”*+ sasa. 38 Ukjjarusti Mariajj sarakïnwa: “¡Nayajj Jehová* Diosan esclavapätwa! Kuntï jumajj siskta ukajj nayan phoqaspan” sasa. Ukatsti uka angelajj jupan ukat sarjjänwa.

39 Mä qhawqha tiempotsti, Mariajj wakichtʼasisaw Judankir mä markar jankʼak saräna, uka markajj qollunak toqenkänwa. 40 Mariajj Zacariasan utapar mantasaw Elisabetar aruntäna. 41 Elisabetajj Marian aruntap istʼkäna ukspachaw purakapankir wawajj wal onjjtäna. Elisabetajj espíritu santomp phoqtʼatasti, 42 wali jachʼatwa akham sasin artʼasïna: “¡Jumajj warminak taypin bendisitätawa, purakamankki uka wawas bendisitarakiwa! 43 ¿Khitirakït nayasti, Tatitujan mamapajj nayar tumptʼir jutañapatakisti? 44 Yatkakisma, juman aruntatam istʼkta ukhajj wali kusisitapuniw purakajankir wawajj onjjti. 45 Kunanaktï jumar sapktam uk creyisajj kusisirakim, kuna laykutejj kunanaktï Jehová* Diosajj jumatak arski ukanakajj phoqasipuniniwa” sasa.

46 Mariajj sarakïnwa: “Nayajj Jehová* Diosaruw jachʼañchta.+ 47 Nayar Salviri Diosaj laykojj walpun chuymajan kusista.+ 48 Nayajj jan yäqat esclava warmïkayät ukhaw Diosajj uñtanitu.+ Jichhat uksarusti taqe jaqenakaw Diosan bendisit warmi sasin sapjjetani.+ 49 Wali Chʼamani Diosaw nayampejj wali musparkañanak luri, jupan sutipajj santowa.+ 50 Khitinakatejj jupar ajjsarapki ukanakarojja, wiñayan wiñayapatakiw khuyaptʼayi.+ 51 Jupajj wali chʼamani amparapampiw taqe kuns luri, chuymanakapan jachʼa jachʼa tukupki ukanakarus anatatarakiwa.+ 52 Jupajj wali munañan jaqenakarojj trononakapatsa apaqewa,+ humilde jaqenakarus jachʼaruw apti.+ 53 Jupajj manqʼat awtjatanakarus kunatejj sumäki ukanakampiw sistʼayi,+ qamirinakarusti chʼusa amparak khitanukuraki. 54 Jupajj Israel serviriparuw yanaptʼir juti, kunjamtï nayra awkinakasar siskän ukhama,+ 55 jupajj wiñayatakiw Abrahanarus jupat jutir wawanakaparus+ khuyaptʼayi” sasa. 56 Mariasti niya kimsa phajjsinakaw Elisabetamp chikajj qheparäna, ukatjja utaparuw kuttʼjjäna.

57 Ukatsti Elisabetan ususiñapatak tiempow purinjjäna, mä yoqall wawa jupajj ususïna. 58 Kunjamsa Jehová* Diosajj jupat wal khuyaptʼayasïna uk yatisajja, utap jakʼan jakirinakasa familiaranakapas jupamp chikaw wal kusisipjjäna.+ 59 Kimsaqallqo urunak saraqatarusti, uka wawar circuncidañatakiw* jupanakajj sarapjjäna.+ Tatapjam Zacarías sutimpiw uka wawar uchañ munapjjäna. 60 Ukampis mamapajj akham sasaw säna: “¡Janiwa! Jupajj Juan satäniwa” sasa. 61 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Janirakis khitis familiaranakamat ukham sutinejj utjkitejjä” sasa. 62 Ukatsti wawamajj kuna sutinïnisa sasaw awkipar señanakampi jisktʼapjjäna. 63 Zacariasajj mä jiskʼa tabla mayisaw ukar akham sasin qellqantäna: “Jupajj Juan satawa”+ sasa. Uk uñjasasti taqeniw musparapjjäna. 64 Ukaratpachaw Zacariasajj wasitat parljjäna, Diosar jachʼañchasaw parlañ qalltarakïna.+ 65 Ukatjja uka jakʼan jakir taqe jaqenakajj walpun musparapjjäna,* Judean utjki uka qollunak toqenkir markanakansa walpun taqe ukanakat parlapjjäna. 66 Ukanak istʼasasti taqeniw chuymar katoqasipjjäna, sapjjarakïnwa: “¿Khitipunïnis aka wawajja?” sasa. Cheqas Jehová* Diosaw* uka wawampïskäna.

67 Zacarías awkipasti espíritu santompi phoqtʼatäsajj akham sasaw profecía arunak arsüna: 68 “Israel markan Jehová* Diosapajj jachʼañchatäpan.+ Jupasti markaparuw uñtani, ukhamat jiwasar salvañataki.+ 69 Jiwasatakejj jupar servir Davidan utapatwa+ wali chʼaman mä salviri*+ saytʼayarapistu, 70 kunjamtï jupajj nayra santo profetanakap taypi arskäna ukhama,+ 71 ukhamat enemigonakasampit taqe uñisirinakasan amparapampit jiwasar salvañataki.+ 72 Jupaw kunanaktï nayra awkinakasar siskäna ukanak phoqani, juparakiw jaqenakat khuyaptʼayasini, santo pactopsa amtarakiniwa,+ 73 ukajj Abrahán nayra awkisar mä juramentomp arskäna ukawa,+ 74 ukhamatwa enemigonakan amparapat jiwasar salvasajj bendisistu, uka bendicionajj jupar jan ajjsartʼas serviñawa, 75 taqe jakäwisan jupat jan jitheqtasa kunatï cheqapäki uk lurasaraki. 76 Jiskʼa yoqall wawa, jumarojj Jachʼa Diosan profetapa sasaw sapjjätam. Jumaw Jehová* Diosan nayraqatap saräta, thakinakap wakichañataki,+ 77 ukhamarak salvasiñjjat markapar yatiyañataki. Diosasti juchanakap perdonasaw jupanakar salvani,+ 78 Diosasan wali sinttʼasirïtap layku. Uka sinttʼasiñapajja willjtar uñtataw alajjpachat jiwasjjar qhantanini, 79 ukhamat khitinakatejj chʼamakana jiwañan chʼiwipan+ qontʼatäsipki ukanakar qhana churañataki, ukhamarak kayunakas sumankañ thaknam irpañataki” sasa.

80 Uka yoqall wawajj jiltjjänwa, Diosan espiritupampejj chʼamanëjjarakïnwa.* Kunürutejj Israel markar uñstkäna ukapachkamajja, jupajj wasarankaskänwa.

2 Uka urunakansti uka oraqen jakir taqe jaqenakan qellqayasipjjañapatakiw César* Augustojj mä ley apsüna. 2 (Quirinio gobernadorajj Siria apnaqaskäna ukhaw uka nayrïri censojj apasïna). 3 Ukatwa taqe jaqenakajj qellqayasir sarapjjäna, sapa maynis pachpa markaparu. 4 José+ chachas Galileankir Nazaret markatjja Judearuw sararakïna, Davidan markaparu, Belén+ sat markaru. Jupajj Davidan familiapat jutirïnwa. 5 Khitimpitï casaraskäna uka Mariamp chikaw qellqayasirejj saräna.+ Marian ususiñapajj wali jakʼankjjänwa.+ 6 Kunapachatï ukankasipkäna ukhaw jupan ususiñ urupajj purinjjäna. 7 Ukhamasti jilïr yoqall wawaparuw ususïna,+ ukampis alojasiñatak puripkäna uka lugaranjja, janiw kawkir puriñas jupanakatak utjkänti, ukatwa telanakampi kʼirtʼasajj* uywa liwañjjar iktʼayäna.+

8 Uksa toqenakanjja jaya pampanakanwa awatirinakajj jakapjjäna, arum paqaraw ovejanakap uñjapjjarakïna. 9 Ukatsti mä akatjamatwa Jehová* Diosan angelapajj jupanak nayraqatan saytʼasïna, Jehová* Diosan qhanapaw jupanakjjar qhanjjatarakïna. Uk uñjasasti jupanakajj walpun ajjsarapjjäna. 10 Uka angelasti akham sasaw jupanakar säna: “Jan ajjsarapjjamti, taqe jaqenakar wal kusisiykani uka suma yatiyäwinak jumanakar yatiyiriw jutta. 11 Jichhürojj mä salviriw+ jumanakatakejj Davidan markapan+ nasi, jupasti Cristo Tatituwa.+ 12 Jumanakatakejj aka señalaw utji: telanakampi kʼirtʼat* mä asu wawa jikjjatapjjäta, uywa liwañjjana” sasa. 13 Uka ángel jakʼansti, mä akatjamatwa alajjpach ejercitonkir walja angelanakajj+ uñstapjjäna, Diosar jachʼañchasaw akham sapjjarakïna: 14 “Diosajj alajjpachan jachʼañchatäpan, aka oraqen sumankañajj utjarakpan, khitinakatejj jupan katoqatäpki uka jaqenak taypina” sasa.

15 Angelanakajj uka cheqat alajjpachar sarjjapjjäna ukhajja, awatirinakajj akham sasaw jupanakkam parlasipjjäna: “Belén markarojj kunjamatsa sarañasapuniwa, kunas ukan pasatayna uk uñjaniñäni, kunanaktï Jehová* Diosajj yatiykistu ukanaka” sasa. 16 Jankʼak sarasasti Mariampir Joseampiruw jikjjatapjjäna, asu wawajj uywa liwañ patjjankaskarakïnwa. 17 Uk uñjasasti kunanaktï angelajj uka wawjjat jupanakar yatiykäna ukanakwa yatiyapjjäna. 18 Kunanaktï awatirinakajj sapkäna ukanak istʼirinakasti, taqeniw musparapjjäna. 19 Mariajj uka arunak sum katoqasïna, chuymapanwa ukanakat amuykiparakïna.+ 20 Awatirinakasti kunjamtï jupanakar yatiyaskänjja, ukhampunwa taqe kunsa uñjapjjäna, istʼapjjarakïna, ukatwa Diosar yuspärasa jachʼañchasa kuttʼjjapjjäna.

21 Kimsaqallqo urunak saraqatarusti, uka asu wawar circuncidañ* uruw purinjjäna.+ Ukatjja Jesús sasaw sutiyapjjäna, kunjamtï angelajj janïra usurïkipan Mariar siskäna ukhama.+

22 Moisesan Leyiparjam qʼomachasiñ urojj jupanakatak purinjjäna+ ukhajja, Jerusalén markaruw uka wawar apapjjäna, Jehová* Dios nayraqatar uñstayañataki, 23 kunjamtï Jehová* Diosan Leyipan qellqatäki ukarjama, ukansti siwa: “Taqe jilïr yoqall wawajja, Jehová* Diosatakejj santo satäñapawa”*+ sasa. 24 Ukatjja mä sacrificio loqtapjjarakïna, kunjamtï Jehová* Diosan Leyipan siski ukarjama, ukansti sarakiwa: “Pä qhorukutu jan ukajj pä wawa paloma sacrificiot loqtapjjäta”+ sasa.

25 Simeón sutini mä jaqew Jerusalén markan utjäna, jupajj cheqapar sarnaqeri ukhamarak Dios chuyma jaqënwa, kunapachatï Diosajj Israel markar chuymachkani uka tiempo suyaskäna,+ espíritu santos jupjjankarakïnwa. 26 Ukhamarusa Jehová* Diosan Cristopar uñjañkamajj janiw jiwkätati sasaw Diosajj espíritu santo taypejj jupar yatiyarakïna. 27 Ukatjja espíritu santon chʼamapampi irpataw jupajj templor mantäna. Jesús wawaruw awk taykapajj apapjjäna, kunjamtï Leyirjamajj jupamp lurasiñapäkäna ukarjam phoqañataki.+ 28 Simeonasti uka wawar ichjjarusajj akham sasaw Diosar jachʼañchäna: 29 “Taqe Kunjjar Munañani Tata, arsutamarjamaw jichhajj aka wawar nayrajamp uñjawayta. Jichhasti nayajj wali kusisitaw jiwjjerista.+ 30 Kunjamsa jumajj salvación apanïta uk nayrajampiw uñjawayta,+ 31 taqe markanakan uñjkataw jumajj uk wakichtajja.+ 32 Jupajj mä qhanawa,+ kunatejj markanakar chʼamaktʼayki uk apaqeriwa,+ juparakiw Israel markamarojj jachʼar aptani” sasa. 33 Wawjjat ukanak parlir istʼasasti, walpun awkipas taykapas musparapjjäna. 34 Simeonajj jupanakar bendisïnwa, uka wawan María mamaparojj akham sasaw säna: “Aka wawasti Israel markan waljani tinkupjjañapataki+ ukhamarak waljani wasitat sartapjjañapataki uttʼayatawa.+ Jupasti mä señalat uchatawa, jupa contraw parlapjjarakini+ 35 (mä jachʼa espadaw jumarojj maysat maysakam passütam),+ ukhamat walja jaqenakan chuymanakapas amuyunakapas qhanstañapataki” sasa.

36 Ana sutini mä profetisa warmiw utjäna, jupajj Aser tribut jutir Fanuel sat chachan phuchapänwa. Uka warmisti wali chuymanëjjänwa, casarasïna* uka urutjja, paqallqo marakiw chachapampi jakäna, 37 jupajj 84 marani viuda warmïnwa. Templorojj sarapunirïnwa, uruy arumaw Diosar servirakïna, ayunonak lurasa Diosar ruwtʼasisa. 38 Jupasti uka horasan jakʼachasisaw Diosar yuspärañ qalltäna, khitinakatï Jerusalén markan salvasiñap suyasipkäna ukanakaruw uka wawjjat parlarakïna.+

39 Jehová* Diosan Leyiparjam taqe kun phoqañ tukuyjjapjjäna+ ukhajja, Galilearuw kuttʼjjapjjäna, pachpa Nazaret markaparu.+ 40 Uka wawasti jiltaskakïnwa, chʼamansa jiljjattaskakïnwa, yatiñampi phoqtʼatarakïnwa. Diosasti juparojj yanaptʼapunïnwa.+

41 Awk taykapajja sapa maraw Jerusalén markarojj Pascua fiestar+ sarapjjerïna. 42 Uka yoqall wawajj 12 maranëjjäna ukhajja, jupanakajj kunjamtï lurapjjerïkäna ukarjamaw uka fiestatak Jerusalenar makatapjjäna.+ 43 Jupanakajj fiesta urunak tukuyatar kuttʼasipkäna ukhajja, Jesusajj Jerusalén markanwa quedasïna. Awk taykapajj janiw uk amuyapkänti. 44 Jupanakamp chik viajipkäna uka jaqenakampïskpachawa sasaw amuyapjjäna. Uru jurnäl sarjjapjjäna ukhakiw familiaranak taypina ukhamarak uñtʼatanak taypin jupar thaqañ qalltapjjäna. 45 Ukampis janiw jupar katupkänti, ukatwa Jerusalenar kuttʼasajj taqe cheqan thaqtapjjäna. 46 Kimsa urutwa juparojj templon jikipjjäna, Ley yatichirinak taypin qontʼata, jupanakaruw istʼaskäna, jisktʼaskarakïna. 47 Taqe jupar istʼirinakasti, wali amuytʼasirïtapatsa jisktʼanakar qhanañchatapatsa wal musparapjjäna.+ 48 Awk taykapajj jupar uñjapjjäna ukhajja, wal musparapjjäna. Mamapajj akham sasaw jupar säna: “Wawa, ¿kunatsa ukham lurapjjesta? Tatamamp nayampejj wali llaktʼatapuniw thaqapjjsma” sasa. 49 Jupajj sarakïnwa: “¿Kunatsa thaqapjjesta? Nayajj Awkijan utapankañajawa, ¿janit uk yatipkta?”+ sasa. 50 Ukampis jupanakajj janiw kuntï jupajj siskäna uk amuyapkänti.

51 Ukatjja jupajj awk taykapamp saraqasaw Nazaret markar sarjjäna, jupanakar istʼasapuniw sarnaqarakïna.+ Mamapasti wali amuyumpiw taqe uka arunak chuymapar imasïna.+ 52 Jesusasti jiltaskakïnwa, yatiñapas ukhamarakiw jiljjattaskäna, Diosampis jaqenakampis wali munatarakïnwa.

3 Tiberio Cesarajj* 15 maranak apnaqaskäna ukhajja, Poncio Pilatow Judean gobernadorat apnaqaskäna, Herodesajj*+ Galilea apnaqarakïna, Filipo jilapasti Iturea, Traconítide toqenak apnaqaskäna, Lisanias chachajj Abilene toqe apnaqaskarakïna. 2 Uka urunakanjja Anasampi Caifasampiw+ jilïr sacerdotëpjjäna. Ukapachaw Zacariasan Juan+ yoqapajj Diosan arunakap wasaran katoqäna.+

3 Ukatwa jupajj Jordán jawir toqenkir taqe markanakar saräna, akham sasaw jaqenakar yatiyäna: “Bautisasipjjam, ukhamat arrepentisipjjatam uñachtʼayapjjañamataki, juchanakamatsa Diosajj perdonañapataki”+ sasa. 4 Kunjamtï Isaías profetan libropan qellqatäki ukhamaw pasäna, ukansti akham siwa: “Mayniw wasaran akham sasin arnaqasiski: ‘¡Jehová* Diosan thakip wakichapjjam! Jupan thakip cheqaptayapjjam.+ 5 Taqe vallenakas laqʼamp phoqantatäñapawa, taqe qollunakasa jiskʼa qollunakas pampachatäñapawa, qʼewi qʼewi thakinakas cheqaptayatäñapawa, jan sarnaqañjam thakinakas ukhamarakiw suma pampachatäñapa. 6 Taqeniw kunjamsa Diosajj salvani uk uñjapjjani’+ sasa”.

7 Jaqenakajj Juanamp bautisayasir jutapkäna ukhajja, akham sasaw jupajj uka jaqenakar säna: “Asirun* wawanakapa, ¿khitis jumanakarojj Diosan colerasiñ urupat salvasipjjätaw sasin sapjjtamjja?+ 8 Jumanakatï arrepentisipjjstajja, luratanakampi uñachtʼayapjjam. Janiraki jumanakajj ‘Abrahanan wawanakapäpjjtwa’ sasajj chuymanakaman sapjjamti. Nayajj sapjjsmawa, Diosajj aka qalanakatsa Abrahanatakejj wawanak sartayaspawa. 9 Cheqpachansa hachajj qoqanakan* saphip jakʼan aynoqatäjjewa. Jan suma achunak achoqer taqe qoqanakajj apsutäniwa, ninar jaqontatarakïniwa”+ sasa.

10 Jaqenakajj akham sasaw jupar jisktʼapjjäna: “Ukhamajj ¿kun lurapjjañajas wakisi?” sasa. 11 Uk satasti Juanajj akham sarakïnwa: “Khititï pä isinïki* ukajja, jan isinïki ukar may churpan, khititï manqʼanïki ukas ukham lurarakpan”+ sasa. 12 Impuesto cobririnakas ukhamarakiw bautisayasir jutapjjäna,+ akham sasaw jupar jisktʼapjjäna: “Yatichiri, ¿kun lurañas nanakan wakisi?” sasa. 13 Jupasti akham sarakïnwa: “Qhawqhatï impuestot cobrasiñapäki* ukat jukʼamp jan mayipjjamti”+ sasa. 14 Soldadonakas akham sasaw jisktʼapjjarakïna: “¿Kun lurapjjañajas wakisi?” sasa. Juanajj sarakïnwa: “Jan khitirus munkir jan munkir qollqe aparapjjamti, janirak khitirus kʼarimp kʼarimpi apaqapjjamti,+ jan ukasti kunatï jumanakar pagaski* ukampejj kusisitakïpjjam” sasa.

15 Jaqenakajj Cristoruw wal suyasipkäna, chuymanakapansa akham sasaw Juanat amuyapjjarakïna: “¿Jupäpachat Cristojja?”+ sasa. 16 Juanasti taqeniruw akham säna: “Nayasti jumanakarojj umampiw bautisapjjsma, ukampis nayjjar jutki ukajja, nayat sipansa jukʼamp chʼamaniwa, janiw wiskhupan* chinuñap jararañas nayar waktʼkituti.+ Jupaw espíritu santompi ukhamarak ninampi bautisapjjätamjja.+ 17 Khuyuñ lampapajj amparapankjjewa, trigo takiyañ lugarap sum qʼomachañataki ukhamarak imañ utaparu trigo apthapiñataki. Ukampis trigon jipip jan jiwarkiri ninampiw phichantani” sasa.

18 Juanasti markankirinakarojj jukʼampiw yaqha toqenakat ewjjtʼäna, suma yatiyäwinak yatiyaskakïnwa. 19 Ukhamarus Galilea apnaqeri Herodesaruw Juanajj juchañchäna, jilapan Herodías warmip kawsa ukhamarak Herodesan taqe jan wali luratanakap kawsa. 20 Ukatwa Herodesajj Juanar carcelar llawintayäna, ukhamatwa yaqha jan wali luräwimp apjjatasïna.+

21 Taqe jaqenakajj bautisayasipkäna ukhajja, Jesusas bautisayasirakïnwa.+ Jesusajj orasiskäna ukhajja, alajjpachaw jistʼartäna.+ 22 Ukatsti espíritu santow jupjjar saraqanïna, mä palomar uñtata. Mä aruw alajjpachat istʼasirakïna, akham siri: “Jumajj wali munat Wawajätawa, nayajj wal jumat kusista”+ sasa.

23 Jesusajj+ Diosan arunakap yatiyañ qalltäna ukhajja, mä 30 maranïnwa.+ Kunjamtï jaqenakajj sapkänjja,

jupajj Josean yoqapänwa,+

Joseajj Helí chachan yoqapänwa,

24 Helí chachajj Matatan yoqapänwa,

Matat chachajj Leví chachan yoqapänwa,

Leví chachajj Melquin yoqapänwa,

Melquí chachajj Janaí chachan yoqapänwa,

Janaiajj Josean yoqapänwa,

25 Joseajj Matatiasan yoqapänwa,

Matatiasajj Amosan yoqapänwa,

Amosajj Nahúm chachan yoqapänwa,

Nahumajj Eslí chachan yoqapänwa,

Eslí chachajj Nagái chachan yoqapänwa,

26 Nagái chachajj Maatan yoqapänwa,

Maatajj Matatiasan yoqapänwa,

Matatiasajj Semeín chachan yoqapänwa,

Semeín chachajj Josec chachan yoqapänwa,

Josecajj Jodá chachan yoqapänwa,

27 Jodá chachajj Joanán chachan yoqapänwa,

Joanán chachajj Resá chachan yoqapänwa,

Resajj Zorobabelan yoqapänwa,+

Zorobabelajj Sealtielan yoqapänwa,+

Sealtielajj Nerí chachan yoqapänwa,

28 Nerí chachajj Melquin yoqapänwa,

Melquí chachajj Adí chachan yoqapänwa,

Adí chachajj Cosam chachan yoqapänwa,

Cosam chachajj Elmadam chachan yoqapänwa,

Elmadamajj Er chachan yoqapänwa,

29 Er chachajj Jesusan yoqapänwa,

Jesusajj Eliezer chachan yoqapänwa,

Eliezerajj Jorim chachan yoqapänwa,

Jorimajj Matatan yoqapänwa,

Matat chachajj Levin yoqapänwa,

30 Leví chachajj Simeonan yoqapänwa,

Simeonajj Judasan yoqapänwa,

Judasajj Josean yoqapänwa,

Joseajj Jonaman yoqapänwa,

Jonamajj Eliaquiman yoqapänwa,

31 Eliaquimajj Meleá chachan yoqapänwa,

Meleá chachajj Mená chachan yoqapänwa,

Menajj Matatá chachan yoqapänwa,

Matatá chachajj Natanan yoqapänwa,+

Natanajj Davidan yoqapänwa,+

32 Davidajj Jesé chachan yoqapänwa,+

Jesejj Obed chachan yoqapänwa,+

Obedajj Boazan yoqapänwa,+

Boazajj Salmonan yoqapänwa,+

Salmonajj Nahsón chachan yoqapänwa,+

33 Nahsonajj Aminadaban yoqapänwa,

Aminadabajj Arní chachan yoqapänwa,

Arní chachajj Hezronan yoqapänwa,

Hezronajj Perezan yoqapänwa,+

Perezajj Judá chachan yoqapänwa,+

34 Judajj Jacobun yoqapänwa,+

Jacobojj Isaacan yoqapänwa,+

Isaacajj Abrahanan yoqapänwa,+

Abrahanajj Taré chachan yoqapänwa,+

Tarejj Nacor chachan yoqapänwa,+

35 Nacorajj Serug chachan yoqapänwa,+

Serug chachajj Reú chachan yoqapänwa,+

Reú chachajj Péleg chachan yoqapänwa,+

Péleg chachajj Éber chachan yoqapänwa,+

Eberajj Selá chachan yoqapänwa,+

36 Selá chachajj Cainán chachan yoqapänwa,

Cainán chachajj Arpaksadan yoqapänwa,+

Arpaksadajj Sem chachan yoqapänwa,+

Sem chachajj Noé chachan yoqapänwa,+

Noé chachajj Lamecan yoqapänwa,+

37 Lamecajj Matusalenan yoqapänwa,+

Matusalenajj Enoc chachan yoqapänwa,

Enocajj Jared chachan yoqapänwa,+

Jaredajj Mahalaleel chachan yoqapänwa,+

Mahalaleelajj Cainán chachan yoqapänwa,+

38 Cainán chachajj Enós chachan yoqapänwa,+

Enosajj Set chachan yoqapänwa,+

Set chachajj Adanan yoqapänwa,+

Adanajj Diosan wawapänwa.

4 Jesusajj espíritu santon phoqtʼataw Jordán jawirat sarjjäna, espíritu santon irpataw jupajj wasaran sarnaqaskäna,+ 2 pusi tunka urunaka. Ukanwa Diablojj jupar yantʼarakïna.+ Uka urunakanjja Jesusajj janiw kuns manqʼkänti, ukhamajj uka urunak tukuyarojj manqʼat wal awtjayasïna. 3 Ukatwa Diablojj jupar akham säna: “Jumatï Diosan wawapästajja, aka qal tʼantʼar tukuyam” sasa. 4 Jesusajj jupar sarakïnwa: “Qellqatawa: ‘Jaqejj janiw tʼantʼa sapampikejj jakañapäkiti’+ sasa”.

5 Ukatsti mä qolluruw Diablojj irpsurakïna, mä chʼipjjtanakwa oraqpachan utjir taqe markanak uñachtʼayäna.+ 6 Diablojj akham sasaw Jesusar säna: “Taqe aka markanakjjaruw autoridad churäma, wali valorani utjirinakapas jumankarakiniwa. Taqe ukanakasti nayar katuyatawa,+ khitirutï nayajj churañ munkta ukaruw churarakta. 7 Ukhamasti jumatejj mä kutik adoritäta* ukhajja, taqe ukanakaw jumankani” sasa. 8 Uk satasti Jesusajj jupar akham sänwa: “Qellqatawa: ‘Jehová* Diosamaruw adorañama,* jupa saparukiw serviñama’+ sasa”.

9 Ukjjarusti Diablojj Jerusalén markaruw irparakïna, templon perqap patjjar saytʼayasaw jupar akham säna: “Jumatï Diosan wawapästajja, akat jaqoqtam.+ 10 Qellqatanjja siwa: ‘Jupajj angelanakaparuw juman ukar khitanini, jumar jarkʼaqañataki’, 11 ‘jupanakaw amparanakapamp katthapipjjätam,* ukhamat kayum qalar jan usuchjasiñamataki’+ sasa”. 12 Uk satasti Jesusajj jupar sarakïnwa: “Qellqatawa: ‘Janiw Jehová* Diosamarojj yantʼañamäkiti’+ sasa”. 13 Yantʼañ tukuyasajja, yaqha horasan jupar yantʼañatakiw Diablojj jupan ukat sarjjäna.+

14 Ukatsti Jesusajj espíritu santon chʼamapampi phoqtʼataw Galilear kuttʼäna.+ Taqe uka jakʼankir markanakaruw jupjjat suma yatiyäwinakajj purirakïna. 15 Ukatjja jupanakan sinagoganakapan* yatichañwa qalltäna, taqe jaqenakaw jupar jachʼañchapjjarakïna.

16 Kawkjantï jilskäna uka Nazaret markaruw Jesusajj saräna.+ Kunjamtï sábado urun lurirïkäna ukarjamaw sinagogar mantäna,+ liytʼañatakiw saytʼasirakïna. 17 Ukatwa juparojj Isaías profetan rollop churapjjäna, uka rollo llawurasasti, kawkjantï akham qellqatäki uka cheq katjäna: 18 “Jehová* Diosan espiritupaw nayjjanki. Jupaw pobrenakar suma yatiyäwinak yatiyañatakejj nayar ajllisitu. Katuntatanakar libre jakasiñjjat yatiyañataki, juykhunakar uñjayañataki, aynachtʼatanakar salvañatakiw khitanitu.+ 19 Jehová* Diosamp suma uñjatäñ marat yatiyañatakiw khitanitu”.+ 20 Liytʼañ tukuyasasti uka rollo llawthapisaw sinagogan yanapki ukar churjjäna, ukatjja qontʼasjjarakïnwa. Sinagogankirinakajj taqeniw jan mays uñtas jupar uñchʼukipjjäna. 21 Ukjjarusti akham sasaw jupanakar sarakïna: “Kuntï jumanakajj istʼapkta uka qellqatajj jichhüruw phoqasi”+ sasa.

22 Ukatjja taqeniw jupjjat sum parlañ qalltapjjäna, chuymar purtʼkir suma arunakap istʼasajj musparapjjarakïnwa.+ Ukatwa akham sapjjäna: “¿Janit jupajj Josean yoqapäki?”+ sasa. 23 Uk istʼasasti akham sasaw jupanakar sarakïna: “Cheqpachansa kuntï jaqenakajj sañ yatipki ukwa nayarojj sapjjetäta, akham sasa: ‘Doctor, juma pachpa qollasim’ sasa. Ukatsti sapjjarakïtawa: ‘Kunanakatï Capernaúm markan luraskäna ukanak istʼapjjtwa. Ukhamajj aka markaman ukanak lurarakimaya’+ sasa”. 24 Ukhamasti jupajj sänwa: “Qhanak sapjjäma, janiw mä profetas pachpa markapanjja suma katoqatäkiti.+ 25 Cheqpachapuniw sapjjsma, Eliasan urunakapanjja walja viuda warminakaw Israel markan utjäna. Alajjpachajj kimsa mara chikataniw jistʼantasirakïna, manqʼat pistʼañas taqe uka oraqenwa utjäna.+ 26 Ukampis Diosajj janiw Eliasarojj uka warminakan ukar khitkänti, jan ukasti Sidón oraqenkir Sarepta markan jakir mä viuda warmin ukarukiw khitäna.+ 27 Eliseo profetan urunakapanjja, ukhamarakiw lepra usuni walja jaqenakajj Israel markan utjäna. Ukampis Eliseojj janiw maynirus jupanakat qʼomachkänti,* jan ukasti Siria markankir Naamán chacharukiw uka usut qʼomachäna”*+ sasa. 28 Ukanak istʼasasti sinagogankir jaqenakajj taqeniw wal colerapjjäna.+ 29 Sartasasti jankʼakiw markat anqäjjar irpsuwayapjjäna, kawkjantï jupanakan markapajj uttʼayatäkäna uka qollu patjjaruw irpsupjjäna, ukhamat uka patjjat liwintaniñataki. 30 Ukampis Jesusajj jupanak taypi pasasaw sarjjäna.+

31 Ukatsti Galileankir Capernaúm markaruw jupajj saraqäna, sábado urunakaw jaqenakar yatichaskarakïna,+ 32 kunjamsa yatichäna uk istʼasajj jaqenakajj wal musparapjjäna,+ autoridadan jaqjam parlatap layku. 33 Ukatjja demonion mantat mä jaqew uka sinagogankarakïna, jupajj akham sasaw wali jachʼat artʼasïna:+ 34 “Nazareno Jesús,+ ¿nanakampi kun luriris akar jutta? ¿Nanakar tukjirit jutta? Jumajj khitïtas uk nayajj sum yatta, jumajj Diosan Santo Serviripätawa”+ sasa. 35 Uk satasti Jesusajj akham sasaw demonior toqenoqäna: “Amuktʼam, uka jaqet mistum” sasa. Ukatwa uka demoniojj uka jaqer jupanak taypir liwnoqäna, jan usuchjasaw jupat mistjjarakïna. 36 Uk uñjasasti taqeniw musparapjjäna, akham sasaw jupanakkam parlapjjarakïna: “¿Kuna kasta aröjjarak akasti? ¡Demonionakar alissuñatakis jupajj autoridadaniwa, wali chʼamanirakiwa, uka demonionakas mistupjjarakisä!” sasa. 37 Ukhamasti Jesusjjat yatiyäwinakajj taqe uka jakʼankir markanakan yatiyasiskakïnwa, mä kʼuchut mä kʼuchkamaw purïna.

38 Jesusajj sinagogat mistjjasinjja, Simonan* utaparuw mantäna. Uka Simonan suegrapajj calenturampiw wali usuntat tʼaqesiskäna, ukatwa jupar yanaptʼañapatak Jesusar mayipjjäna.+ 39 Ukhamasti uka warmin jakʼapar saytʼasisaw Jesusajj calenturat qolläna. Ukatjja uka warmejj mäkiw sarthapïna, jupanakatakiw manqʼa wakichañ qalltarakïna.

40 Intejj jalantaskäna ukhajja, taqeniw usutanakap apanipjjäna, kunayman usutanak jupan ukar puriyanipjjäna. Jupasti sapa maynir amparamp loqjjatasaw qolläna.+ 41 Ukatsti walja jaqenakatwa demonionakajj misturakïna, jupanakajj akham sasaw jachʼat arnaqasipjjäna: “¡Jumajj Diosan Yoqapätawa!”+ sasa. Jupasti uka demonionakarojj toqenoqänwa, janirakiw parlaykänti,+ jupan Cristötap yatipjjatap layku.+

42 Willjtanjjepansti Jesusajj mistusaw mä chʼusa lugarar saräna,+ ukatwa jaqenakajj jupar wal thaqapjjäna. Jupan ukar purisasti, jan sarañapatakiw Jesusar jarkʼapjjäna. 43 Ukampis jupajj akham sasaw jupanakar säna: “Diosan Reinopat* suma yatiyäwinak yaqha markanakar yatiyir sarañajajj wakisirakiwa, nayajj ukataki khitanitätwa”+ sasa. 44 Ukhamasti jupajj Judeankir sinagoganakan yatiyaskakïnwa.

5 Mä kutejja Jesusajj Genesaret qota* jakʼan saytʼatäskänwa, Diosan arunakap istʼañatakejj walja jaqenakaw jupanakkam nuktʼasis jupar jakʼachasipjjäna.+ 2 Qota lakan saytʼat pä botenak jupajj uñjarakïna. Chawlla katurinakajj uka botenakat mistusaw qänanakap* tʼajjsusipkäna.+ 3 Ukhamasti mä boteruw jupajj sarjjatäna, Simonan boteparu. Qota lakat mä jukʼa jitheqtayañapatakiw jupar mayïna. Ukatsti jupajj qontʼasisaw uka botetpach jaqenakar yatichañ qalltäna. 4 Parlañ tukuyasasti akham sasaw Simonar sarakïna: “Jichhasti aka botjja jukʼamp manqha toqer apam, chawlla katuñatak qänanakam* qotar jaqontapjjam” sasa. 5 Uk satasti Simonajj sarakïnwa: “Yatichiri, nanakajj arum paqaraw chawlla katuñatak wal chʼamachasipjjta, janiw kuns katupkti,+ ukampis arunakamar istʼasaw qänanak* jaqontäjja” sasa. 6 Ukarjam lurasasti jupanakajj walja chawllanakpun katupjjäna, qänanakapas* tʼaqartjjarakïnwa.+ 7 Ukhamasti mayni botenkir chawlla katuri masinakaparuw amparamp jawsapjjäna, ukhamat yanaptʼayasiñataki. Jupanakajj jutapjjäna ukhajja, paypach botenakaruw chawllanak phoqtʼayapjjäna, uka botenakas umar chhaqantirjamänwa. 8 Uk uñjasasti Jesusan nayraqataparuw Simón Pedrojj qonqortʼasïna, ukatjja sarakïnwa: “Tata, jan jakʼachasistati, nayajj jucharar jaqëtwa” sasa. 9 Cheqansa ukhataq chawllanak katusajj Simonasa jupamp chikäsipkäna uka jaqenakas walpun musparapjjäna, 10 ukhamarakiw Santiagompi Juanampejj musparapjjäna, uka paninejj Zebedeon yoqanakapänwa,+ Simonamp chikaw trabajipjjarakïna. Jesusajj akham sasaw Simonar säna: “Jan ajjsaramti, jichhat uksarojj jaqenakaruw jakkirpach katüta”+ sasa. 11 Ukatwa jupanakajj uka botenak qota lakar wasitat apsunisajj taqe kun jaytjasin jupar arkapjjäna.+

12 Yaqha horasanjja, Jesusajj mä markankaskäna ukhajja, lepra usumpi tukjata mä jaqew ukankaskäna. Jesusar uñjasasti jupajj oraqer puriñkamaw altʼasïna, akham sasaw jupar wal ruwtʼasirakïna: “Tata, munsta ukhajj qolltʼasitasmawa”*+ sasa. 13 Ukatwa jupajj amparap loqatatas jupar llamktʼäna, akham sasa: “Muntwa, qollatäjjam”* sasa. Ukatsti ukaratpachaw lepra usupajj chhaqtjjäna.+ 14 Jesusasti janiw khitirus yatiyätati sasaw uka jaqer ewjjtʼäna, sarakïnwa: “Sacerdoter uñstir saram. Ukatjja kunjamtï Moisesajj maykänjja, ukarjamaw qollasitamat* mä ofrenda loqtäta,+ ukhamat sacerdotenakan yatipjjañapataki”+ sasa. 15 Ukhampachas Jesusjjat yatiyäwinakajj jukʼamp cheqanakaruw purïna. Walja jaqenakaw arunakap istʼañatakisa usunakapat qollayasiñatakis jupan ukar tantachasipjjäna.+ 16 Jupasti oración lurañatakejj wasar chʼusa lugaranakarojj sarapunirïnwa.

17 Mä urusti jaqenakaruw jupajj yatichaskäna, Jehová* Diosan chʼamapas jupjjankarakïnwa, ukhamat usutanakar qollañapataki. Fariseonakasa Ley yatichirinakas ukan qontʼatäsipkarakïnwa, jupanakajj Galileankiri Judeankiri taqe jiskʼa markanakat jutapjjäna, Jerusalenats ukhamaraki.+ 18 Ukatsti mä qhawqha chachanakaw mä suchu* jaqerojj mä camillar apanipjjäna. Kunjamatsa Jesusan nayraqatapar puriysna sasaw ukar mantañ munapjjäna.+ 19 Jaqen wali phoqätap laykojja, janiw Jesusan ukar puriyirjamäpkänti. Ukatwa jupanakajj uta patjjar makatasin tejanak jartapjjäna, ukhamatwa uka suchu* jaqerojj jaqenak taypir camillar apaqanipjjäna, Jesusan nayraqataparu. 20 Uka jaqenakan Diosar confiyatap* uñjasasti, akham sasaw uka suchu* jaqer jupajj säna: “Amigo, juchanakamajj perdonatäjjewa”+ sasa. 21 Ukatwa escribanakasa fariseonakas akham sasin amuykipapjjäna: “¿Khitis jupajj Dios contra jan walinak parlañataki? ¿Janit Dios mayakejj juchanak perdonkaspa?”+ sasa. 22 Jupanakan amuyunakap yatisajja, akham sasaw Jesusajj säna: “¿Kunsa jumanakajj chuymanakaman amuyapjjta? 23 ¿Kamsañas jukʼamp facilakejja, ‘juchanakamajj perdonatäjjewa’ sañati, jan ukajj ‘sarthapim, sarnaqarakim’ sañacha? 24 Jumanakan yatipjjañamataki, jaqen Yoqapajj aka oraqen juchanak perdonañatakejj autoridadaniwa...” sasa. Ukatsti suchu* jaqerojj sarakïnwa: “Nayajj sissmawa, sarthapim, camillam aptasisin utamar sarjjam”+ sasa. 25 Ukatwa uka suchu* jaqejj jupanak nayraqatan kayut saytʼasïna. Camillap apjjarusisasti, Diosar jachʼañchasaw utapar sarjjäna. 26 Ukatsti taqe jaqenakaw wal musparapjjäna,* Diosaruw jachʼañchapjjarakïna. Wali musparataw jupanakajj akham sapjjarakïna: “¡Janipuniw kunapachas ukham musparkañanak uñjirïktanti!” sasa.

27 Uka pasatatsti jupajj mistusinwa impuesto cobriri mä jaqer uñjäna, jupajj Leví* satänwa, impuesto cobrañ utan qontʼatäskänwa, Jesusajj jupar sänwa: “Nayar arkita”+ sasa. 28 Jupasti taqe kun jaytanukusaw jupar arkañ qalltäna. 29 Uka Leví chachajj Jesusar katoqañatakiw mä jachʼa manqʼäwi utapan wakichäna, impuesto cobriri walja jaqenakasa yaqhanakasa jupanakamp chikaw manqʼasipkäna.+ 30 Uk uñjasasti fariseonakasa jupanakan escribanakapas Jesusan discipulonakaparuw quejasipjjäna, sapjjarakïnwa: “¿Kunatsa jumanakajj impuesto cobririnakampi juchararanakamp chikajj manqʼapjjta, umapjjarakta?”+ sasa. 31 Jesusasti jupanakarojj sarakïnwa: “Jan usuta jaqenakatakejj janiw doctorajj munaskiti, usutäpki ukanakatakikiw munasi.+ 32 Nayajj janiw cheqapar sarnaqer jaqenakar jawsir jutkti, jan ukasti jucharar jaqenakar jawsiriw jutta, ukhamat arrepentisipjjañapataki”+ sasa.

33 Ukjjarusti jupanakajj sapjjarakïnwa: “Juanan discipulonakapajj ayunapjjapuniwa, oracionansa ruwtʼasipjjarakiwa, fariseonakas uka kikparakiw lurapjje. Ukampis juman arkirinakamajj manqʼasipki umasipki ukhamarakisä”+ sasa. 34 Jesusasti jupanakarojj sarakïnwa: “Casarasir waynajj amigonakapampi chikäski ukhajja, janiw jumanakajj uka amigonakapar ayunayapkasmati, ¿janicha? 35 Cheqas casarasir waynajj+ amigonakapat apaqatäkani uka urojj purininiwa, uka uruw niyas jupanakajj ayunapjjani”+ sasa.

36 Ukatsti akham sasaw jupanakar mä uñachtʼäwimp parläna: “Janiw khitis mä machaq isit khuchsusajj mä thantha isirojj rimjjatkaspati. Maynitï ukham luraspajja, machaq telajj jukʼampiw uka thantha isir chʼiyjaspa, ukhamarus machaq telajj janiw merqʼe isir sum uñnaqaykaspati.+ 37 Janirakiw khitis lipʼichit lurat thantha wayaqanakarojj machaq vino imkaspati. Maynitï ukham luraspajja, machaq vinojj uka wayaqanakar phallayaspawa, janirakiw uka wayaqanakajj kunatakis walëjjaspati, vinos wartasirakispawa. 38 Ukhamasti machaq vinojj machaq wayaqanakaruw imasiñapa. 39 Janiw khitis jaya tiempo imat vino malltʼasajj machaq vino munkaspati, jan ukasti jupajj siwa: ‘Jaya tiempo imat vinojj wali sumawa’ sasa”.

6 Jupajj mä sábado urun trigo yapunak taypi saraskäna ukhajja, discipulonakapaw trigo puyanak* kʼichirapjjäna, amparamp khakhurasaw*+ manqʼantapjjäna.+ 2 Ukatwa yaqhep fariseonakajj akham sapjjäna: “¿Kunatsa jumanakajj kunatï sábado urun jan lurasiñapäki ukanak lurapjjta?”+ sasa. 3 Uk satasti Jesusajj jupanakar sarakïnwa: “¿Kuntï Davidampi jaqenakapampejj manqʼat awtjatajj lurapkäna uk janit liytʼapkta?+ 4 Jupajj Diosan utaparuw mantäna, Diosar loqtat tʼantʼanak katoqasaw manqʼantäna, jupampïsipkäna uka jaqenakarus churarakïnwa. Leyirjamajj janiw khitis uka tʼantʼanak manqʼañapäkänti, jan ukasti sacerdotenakakiw manqʼapjjañapäna”+ sasa. 5 Akham sasaw jupanakar sarakïna: “Jaqen Yoqapasti sábado urjjarojj autoridadaniwa”+ sasa.

6 Yaqha sábado+ urunjja, sinagogar mantasaw jupajj yatichañ qalltäna. Kupi ampar wañaqat mä jaqew ukankaskarakïna.+ 7 Jesusajj uka jaqer sábado urun qollaniti janicha uk uñjañatakiw escribanakasa fariseonakas wal uñchʼukisipkäna, ukhamat jupar juchañchañataki. 8 Uka jaqenakan amuyunakap yatisajja,+ ampar wañaqat jaqerojj akham sänwa: “Sarthapim, chika taypir saytʼasim” sasa. Jupajj sarthapisaw saytʼasïna. 9 Jesusasti uka jaqenakar sarakïnwa: “May jisktʼapjjäma, ¿Sábado urun kunatï walïki jan walïki ukanak lurañajj walikïskiti? ¿Sábado urun mä vida* salvañasa jan ukajj jiwayañas walikïskiti?”+ sasa. 10 Taqe jupanakar uñkatasasti, akham sasaw uka jaqer säna: “Amparam loqatatam” sasa. Jupajj iyaw sasaw loqatatäna, amparapajj walikëjjarakïnwa. 11 Ukampis jupanakajj walpun colerasipjjäna, uka Jesusampejj kamachañänisa sasaw jupanakkam parlakipapjjäna.

12 Mä urojja, Jesusajj oración luririw mä qollur saräna,+ arum paqaraw Diosar mayisirakïna.+ 13 Uröjjäna ukhajja, jupan ukar jutapjjañapatakiw discipulonakapar jawsäna. Ukatsti jupanak taypitwa 12 chachanakar ajllïna, apostolonaka sasaw jupanakar sutichäna.+ 14 Sutinakapasti akanakänwa: Simón, juparojj Pedro sutimpiw ucharakïna, Andrés, jupajj Simonan jilapänwa, Santiago, Juan, Felipe,+ Bartolomé, 15 Mateo, Tomás,+ Santiago, jupajj Alfeon yoqapänwa, Simón, jupajj “taqe chuyma lurtʼirit” uñtʼatänwa, 16 ukjjarusti Judas,* jupajj Santiagon yoqapänwa, Judas Iscariote, jupaw qhepatjja Jesusar aljantäna.

17 Jupanakamp chika qollut saraqanisajja, mä pampa cheqaruw Jesusajj saytʼasïna. Discipulonakapatjja waljaniw uka cheqankasipkäna. Ukatjja jupar istʼañatakisa usunakapat qollayasiñatakisa walja jaqenakarakiw Judeankir taqe markanakatsa, Jerusalenatsa, qota jakʼankir Tiro ukhamaraki Sidón lugaranakatsa jupan ukar jutapjjäna. 18 Demonionakan tʼaqesiyat jaqenakas waliptapjjarakïnwa. 19 Jaqenakajj jupar llamktʼapjjäna ukhajja, chʼamaw jupat mistüna, taqenirakiw usunakapat waliptapjjäna,+ ukatwa taqenis jupar llamktʼañ munapjjäna.

20 Discipulonakapar uñtasasti, akham sasaw jupajj säna:

“Kusisiñanïpjjtaw jumanak pobrenakajja, Diosan Reinopajj* jumanakankiwa.+

21 ”Kusisiñanïpjjtawa aka tiempon manqʼat awtjatanakajja, jumanakajj sistʼasipjjätawa.+

”Kusisiñanïpjjtawa aka tiempon jachirinakajja, jumanakajj lartʼasipjjätawa.+

22 ”Kusisiñanïpjjtawa jaqen Yoqap layku uñisitanakasa,+ yaqhachatanakasa,+ insultatanakasa, sutinakamajj jan walit uñjatäki ukanakasa. 23 Ukham paskani ukhajj kusisipjjam, kʼuchisiñatsa thoqtapjjarakim, jumanakatakejj mä jachʼa bendicionaw alajjpachan utji, kuna laykutejj jupanakan nayra awkinakapajj ukhamarakiw profetanakar lurapjjäna.+

24 ”Qamirinaka,+ ¡ay kamachapkakïta! Jumanakajj taqe kunsa phoqatpach katoqjjapjjtajja.+

25 ”Aka tiempon sistʼasirinaka, ¡ay kamachapkakïta! Jumanakajj awtjayasipjjätawa.

”Aka tiempon larusirinaka, ¡ay kamachapkakïta! Jumanakajj llakisipjjätawa, jachapjjarakïtawa.+

26 ”Jumanakat taqe jaqenakajj sum parlapjjani ukhajj ¡ay kamachapkakïta!+ Jupanakan nayra awkinakapajj ukhamarakiw falso profetanakat sum parlapjjäna.

27 ”Istʼapkista ukanakarojj sapjjsmawa: enemigonakamar munasiñampi uñjasipkakim, uñisipktam ukanakarus kunatï walïki uk lurasipkakim.+ 28 Maldisipktam ukanakarus bendisisipkakim, insultapktam ukanakatakis oración lurasipkakim.+ 29 Maynitï maysa ajanut nuwantätamjja, maysa ajanumppach churam. Maynitejj patjja isim aparätamjja, manqha isimatsa jan jarkʼasimti.+ 30 Maynitejj kuns mayïtam ukhajj churam,+ maynitï kuns aparätam ukhajj jan kutirayasimti.

31 ”Kunjamtï jaqenakampi uñjatäñ munapktajja, ukhamarak jumanakajj jupanakar uñjapjjam.+

32 ”Jumanakatï munasipktam ukanakaruk munasipjjstajja, ¿kuna sumarak jumanakatak utjanisti? Jucharar jaqenakas jupanakar munasipki ukanakarojj munasipjjarakiwa.+ 33 Khitinakatï yanaptʼapktam ukanakaruki yanaptʼapjjsta ukhajja, ¿kuna sumarak jumanakatak utjanisti? Jucharar jaqenakas uk lurapjjarakiwa. 34 Jumanakatï kuttʼayjjetaniwa sasin maynir maytʼapjjsta* ukhajja, ¿kuna sumarak jumanakatak utjanisti?+ Jucharar jaqenakas ukhamarakiw ukhat ukha katoqañ laykojj jucharar masinakapar maytʼapjje. 35 Ukampis jumanakajj enemigonakamarojj munasiñampi uñjasipkakim, kunatï walïki ukanaksa lurasipkakim, janirak khitirus kuttʼayjjetaniwa sasajj maytʼapjjamti.+ Ukhamatwa mä jachʼa bendicionajj jumanakatak utjani, Jachʼa Diosan wawapäpjjätawa, jupajj jan yuspärasir jaqetsa jan wali jaqetsa khuyaptʼayasiriwa.+ 36 Jumanakajj jaqe masimat khuyaptʼayasisipkakim, kunjamtï alajjpachankir Awkimajj khuyapayasirïki ukhama.+

37 ”Jan jukʼamp juzgapjjamti, ukhamat jan juzgatäñataki.+ Janirak khitirus juchañchapjjamti, ukhamat jan juchañchayasiñataki. Perdonasipkakim, perdonatäpjjarakïtawa.*+ 38 Yaqhanakar churasipkakim, churatäpjjarakïtawa.+ Isimankir bolsanakamarus* walja churapjjätam, suma liminttʼata, thalanttʼata, jilarkiriraki. Kunjamtï jumanakajj yaqhanakar uñjapktajja, ukham uñjatäpjjarakïtawa”.

39 Ukatsti mä uñachtʼäwimpiw jupanakar parlarakïna, akham sasa: “¿Mä juykhojj yaqha juykhur irpaspati? ¿Janit panpachanejj mä pʼiyar jalantapkaspa?+ 40 Mä yateqerejj* janiw yatichiripat sipans jukʼampïkiti, ukampis khititï phoqatpach suma yatichatäki ukajja yatichiripjamäniwa. 41 Ukhamajj ¿kunatsa jilaman nayrapankki uka jiskʼa paja uñchʼukta, janirak nayramankki uka jachʼa lawa amuykta?+ 42 ¿Kunjamaraki jilamar sasmasti: ‘Jila, nayramankki uka jiskʼa paja apsüma’ sasasti, nayramankki uka jachʼa lawa jan uñjkasasti? ¡Kʼari chuyman* jaqe! Nayraqatajj nayraman utjki uka jachʼa lawa apsusim, ukhamatwa jilaman nayrapankki uka jiskʼa paja apsuñatakejj sum uñjäta.

43 ”Mä suma qoqajja* janiw jan wali achunak achoqkiti, janirakiw jan wali qoqas suma achunak achoqkiti.+ 44 Mä qoqarojj* achunakapatwa uñtʼasi.+ Janiw khiti jaqes chʼapinakatjja higosanak apthapkiti. Janirakiw khitis chʼapirar mä jiskʼa qoqatjja uvasanak apthapkiti. 45 Mä suma jaqejja, kunatï sumäki ukwa chuymapat apsuni, ukampis mä jan wali jaqejja, kunatï jan walïki ukwa chuymapat apsuniraki. Kunatï chuymapan phoqantatäki ukwa lakapajj parlaraki.+

46 ”Ukhamajj ¿kunatsa jumanakajj ‘¡Tatay! ¡Tatay!’, sasin sapjjesta, kuntï nayajj sapksma uk janirak lurapkta?+ 47 Nayan ukar jutki, arunakaj istʼasin ukarjam phoqkaraki ukajj khitir uñtasitasa ukwa uñachtʼayapjjäma:+ 48 jupajj uta luriri mä jaqer uñtatawa. Jupasti oraq wali manqhakam allsusaw* mä qarqa* patjjar uta cimiento uskunti. Kunapachatï jallojj wal purinti, jawir umas uka utar wal jawqʼsuraki ukhajja, janiw uka utar onjjtaykiti, wali suma luratätap layku.+ 49 Ukampis khititï istʼki, ukat janirak ukarjam phoqki ukajja,+ uta luriri mä jaqer uñtasitarakiwa. Jupasti jan cimiento uchasaw laqʼa patjjar mä uta saytʼayi. Kunapachatï jawir umajj uka utar wal jawqʼsu ukhajja, jankʼakiw uka utajj tinkjje, qʼalapuniw allthaptaraki”.

7 Jaqenakar parlañ tukuyasasti, Jesusajj Capernaúm markaruw mantäna. 2 Ukatjja ejerciton oficialapan mä esclavopaw wali usuntatäna, niya jiwirjamänwa. Uka esclavopajj wali munatarakïnwa.+ 3 Jesusat parlir istʼasasti, jupar jawsanipjjañapatakiw judionakan mä qhawqha ancianonakapar* khitäna, ukhamat jutasin uka esclavopar qollañapataki. 4 Jesusan ukar jutirinakasti, akham sasaw jupar wal ruwtʼasipjjäna: “Jupar yanaptʼañamajj wakisiwa, 5 jupajj markasar munasiñampiw uñji, juparakiw nanakatakejj sinagogsa luri” sasa. 6 Jesusasti iyaw sasaw jupanakamp chik saräna. Utar niya jakʼachasipjjäna ukhajja, ejerciton oficialapajj amigonakaparuw khitäna, jupar akham sanipjjañapataki: “Tata, jan utajar jutjjamti, utajar jutañamatakejj janiw kuna suma jaqëktsa.+ 7 Ukatwa nayajj juman ukar jan jutkti. Jumatejj servirijan qollasiñapatak mä aruksa arsüta ukhajja, jupajj waliptjjaniwa. 8 Nayajj jilïrinakajan ordenap istʼaraktwa, nayan pʼeqtʼat soldadonakarus orden churaraktwa. Maynir ‘¡saram!’ sista ukhajja, iyaw sasaw sari. Yaqhar ‘¡jutam!’ sista ukhasti, iyaw sasaw jutaraki. Esclavojar ‘¡uk luram!’ sista ukhas lurarakiwa” sasa. 9 Uka arunak istʼasasti Jesusajj wal uka jaqet musparäna. Jupar arkapkäna uka jaqenakar uñtasasti, akham sasaw säna: “Nayajj sapjjsmawa, jupjam taqe chuym Diosar confiyir* jaqsti janiw Israel markan jikjjatkti”+ sasa. 10 Khitanakajj utar kuttʼanjjapjjäna ukhajja, kʼumarak uka esclavor uñj-jjapjjäna.+

11 Uka qhepatjja Naín sat markaruw Jesusajj discipulonakapamp chik saräna, walja jaqenakaw jupamp chikajj sarapjjarakïna. 12 Jupajj uka markan punkupar jakʼachasiskäna ukhajja, mä jiwataruw jaqenakajj markat apsunisipkäna. Uka jiwatasti mä warmin sapa yoqapänwa,+ ukhamarus uka warmejj viudarakïnwa. Markankir jaqenakas waljaniw uka warmimp chikajj sarasipkarakïna. 13 Tatitojj uka warmir uñjäna ukhajja, walpun jupat sinttʼasïna,+ sarakïnwa: “Jan jachjjamti”+ sasa. 14 Ukatjja jakʼachasisaw jiwatanak apañ camillar llamktʼäna. Ukatwa jiwat apir jaqenakajj sarkasin saytʼapjjäna. Ukatjja akham sasaw jupajj säna: “Wayna, nayaw sissma, ¡sartam!”+ sasa. 15 Jiwatasti qontʼasisaw parlañ qalltäna, Jesusajj taykaparuw katuyjjarakïna.+ 16 Ukhamarus jaqenakajj wal ajjsarapjjäna, akham sasaw Diosar jachʼañchapjjäna: “Mä jachʼa profetaw jiwas taypin saytʼi”,+ “Diosajj markapats amtasirakiwa”+ sasa. 17 Jesusjjat yatiyäwinakajj Judea oraqpachanwa yatisïna, uka jakʼankir taqe markanakansa ukhamarakiw yatisïna.

18 Ukatjja taqe ukanakwa Juanar yatiyapjjarakïna, pachpa discipulonakapaw yatiyapjjäna.+ 19 Ukatwa Juanajj pä discipulonakapar jawsayasajj Tatitun ukar khitäna, akham jisktʼapjjañapataki: “¿Jumätati jutañapäkäna ukajja,+ jan ukajj yaqharuch suyapjjäjja?” sasa. 20 Jupanakajj Jesusan ukar puripjjäna ukhajja, akham sasaw sapjjäna: “Bautisir Juanaw juman ukar khitanipjjetu, akham sasin jumar jisktʼañataki: ‘¿Jumätati jutañapäkäna ukajja, jan ukajj yaqharuch suyapjjañajäspa?’ sasa”. 21 Walja usutanakaruw jupajj uka horasan qolläna,+ wali usutanakarusa demonion mantatanakarus qollänwa, walja juykhunakarus uñjayarakïnwa. 22 Akham sasaw jupanakar sarakïna: “Sarapjjam, kuntï uñjapkta, istʼapkta ukanak Juanar yatiyanipjjam: juykhunakajj uñjapjjewa,+ cojonakas sarnaqapjjewa, lepra usuninakas qʼomachatäpjjewa, oqaranakas istʼapjjewa,+ jiwatanakas jaktayatäpjjewa, pobrenakarus suma yatiyäwinakajj yatiyasirakiwa.+ 23 Khititejj nayat jan payachaski ukajj kusispan”+ sasa.

24 Juanan khitanakapajj sarjjapjjäna ukhajja, akham sasaw Jesusajj jaqenakar Juanat parlañ qalltäna: “¿Kun uñjiris jumanakajj wasarar sarapjjta? ¿Kunjamsa thayajj mä cañar onoqeyaski uk uñjirit sarapjjta?+ 25 Ukhamajj ¿kun uñjiris sarapjjta? ¿Suma qoña isinakampi isthapit mä jaqer uñjirit sarapjjta?+ Cheqansa ukham suma isinakampi isthapit jaqenakasa taqe kunani wali sum utjasirinakasa reyinakan utanakapan jakapjje. 26 Ukhamasti ¿kun uñjiris jumanakajj sarapjjta? ¿Mä profetar uñjiri? Nayajj sapjjsmawa, jupajj mä profetat sipansa jukʼampiwa.+ 27 Jupatjja akham sasaw qellqasïna: ‘Nayaw yatiyirijarojj nayraqatam khitäjja, jupaw jumatak thaki wakichani’+ sasa. 28 Nayajj sapjjsmawa, warmit nasir jaqenak taypinjja, janiw khitis Juanat sipansa jukʼamp jilïrejj utjkiti. Ukampis khititejj Diosan Reinopan* jiskʼäki ukajja, jupat sipansa jilïriwa”+ sasa. 29 Taqe jaqenakasa impuesto cobririnakas ukanak istʼapjjäna ukhajja, Diosajj cheqapawa sasaw sapjjäna. Jupanakasti Juanan bautisatäpjjänwa, ukatwa ukham sapjjäna.+ 30 Ukampis fariseonakasa Ley sum uñtʼir jaqenakas Juanampi jan bautisayasisajj Diosan ewjjap* jiskʼachapjjäna.+

31 Jesusajj saskakïnwa: “Ukhamajj ¿khitinakarus aka tiempon jakir jaqenakar uñtasiyäjja, jupanakajj khitinakar uñtasitäpjjesa?+ 32 Jupanakajj plazankir qhatun qontʼat wawanakar uñtasitäpjjewa, akham sasaw jupanakkam arnaqasipjje: ‘Nanakajj flauta jumanakatak tuktʼarapipjjsma, jumanakajj janiw thoqopktati. Nanakajj llakkañ cancionanak jumanakatak cantarapipjjsma, jumanakasti janiw jachapktati’ sasa. 33 Ukhamarakïnwa, Bautisir Juanajj jutkäna ukhajja, janiw tʼantʼsa manqʼkänti, ni vinsa umkänti.+ Ukampis jumanakajj jupat akham sapjjtawa: ‘Demonion mantatawa’ sasa. 34 Jaqen Yoqapajj jutki ukhajja, manqʼewa umarakiwa, ukampis jumanakajj jupat akham sapjjtawa: ‘Aka jaqejj jiljas manqʼeriwa, vino umiriwa, impuesto cobririnakana ukhamarak jucharar jaqenakan amigopawa’+ sasa. 35 Cheqansa suma luratanakapaw maynin yatiñanïtap uñachtʼayi”.+

36 Ukatjja fariseonakat mayniw Jesusar wal irpañ munarakïna, jupampi manqtʼasir sarañataki. Ukatwa jupajj uka fariseon utapar mantasin mesan qontʼasïna. 37 Ukatsti markpachan wali juchararat uñtʼat mä warmiw ukar jutarakïna. Uka warmisti Jesusajj fariseon utapanwa manqʼaski sasin parlirwa istʼatayna, ukatwa suma olorani aceites mä alabastro* yurur aptʼasit jutäna.+ 38 Jupan kayunakapar qonqortʼasisaw uka warmejj jachäna. Jachanakapampi kayu jareqasasti, ñikʼutapampiw wañsuyäna. Kayunakapat wali munasiñamp jampʼattʼasasti, suma olorani aceitempiw warjjattʼarakïna. 39 Uk uñjasasti utapar invitkäna uka fariseojj akham sasaw chuymapan säna: “Aka jaqetï cheqpachapun profetäspajja, khitisa, kuna kasta warmis jupar llamktʼaski uk yatispawa, uka warmejj wali juchararawa”+ sasa. 40 Jupan amuyup yatisasti Jesusajj jupar sarakïnwa: “Simón, may sañ munsma” sasa. Jupasti sarakïnwa: “Yatichiri, saskakita” sasa.

41 “Pä jaqew utjäna, jupanakajj qollqe maytʼir mä jaqeruw manüpjjäna. Maynejj 500 denarionak* manünwa, maynisti 50 denarionakaraki. 42 Jupanakajj janiw kunampis kuttʼayirjamäpkänti, ukatwa qollqe maytʼirejj panpachanir manunakap taqe chuyma perdonäna. Ukhamajj ¿kamsasmasa, kawkïris juparojj jukʼamp munasini?” sasa. 43 Uk satasti Simonajj sarakïnwa: “Amuyatatjja, walja manut perdonatäki uka jaqew juparojj jukʼamp munasini” sasa. Ukjjarusti jupajj sarakïnwa: “Cheqaparuw arstajja” sasa. 44 Uka warmi toqer uñtasasti, akham sasaw Simonar sarakïna: “¿Jumajj aka warmir uñjtati? Nayajj utamar mantankta ukhajja, janiw jumajj kayu jareqasiñatakis um wajjtʼkistati. Ukampis aka warmejj jachapampiw kayunak jareqetu, ñikʼutapampiw wañsuyarakitu. 45 Jumajj janirakiw jampʼattʼkistasa, ukampis aka warmejj nayajj mantankta ukhat jichhakamaw kayunakat wali munasiñampi jampʼattʼitu. 46 Jumajj janirakiw kuna aceitempis pʼeqet warjjattʼkistati, ukampis aka warmejj suma olorani aceitempiw kayunakat warjjattʼitu. 47 Ukatwa nayajj jumar sissma, aka warmejj walja juchanïkchisa,* juchanakapajj perdonatawa,+ ukatwa jupajj munasiñap wal uñachtʼayi. Khitirutï jukʼak perdonaski ukanjja munasiñapajj jukʼakiw utjaraki” sasa. 48 Ukatsti akham sasaw jupajj uka warmir säna: “Juchanakamajj perdonatawa”+ sasa. 49 Khitinakatï mesan jupamp chik qontʼatäsipkäna uka jaqenakajja, akham sasaw jupanakkam sasipjjäna: “¿Khitirak aka jaqesti? ¡Juchanaks perdonarakisä!”+ sasa. 50 Jesusajj akham sasaw uka warmir säna: “Diosar confiyatam* laykojj salvatäjjtawa,+ sumak sarjjam” sasa.

8 Mä qhawqha tiempotjja, Diosan Reinopat* suma yatiyäwinak yatiyasa ukhamarak qhanañchasaw jupajj markat marka saräna, jiskʼa markanakarus purirakïnwa.+ Tunka Payani apostolonakapas jupamp chikaw sarapjjarakïna. 2 Mä qhawqha warminakas jupanak taypin utjarakïnwa. Uka warminakatwa Jesusajj demonionak alissüna, usunakapatsa qollarakïnwa. Maynejj María satänwa, jupajj Magdalena sutimpi uñtʼatarakïnwa, jupatjja paqallqo demonionakaw mistüna. 3 Maynisti Juana+ satänwa, jupajj Herodesan utapat encargatäkäna uka Cuza sat chachan warmipänwa. Ukjjarojj Susanampi walja yaqha warminakampi. Uka warminakaw jupanakarojj utjirinakapamp yanaptʼapjjäna.+

4 Kunapachatï walja jaqenakajj tantachasipjjäna, kunayman markanakat Jesusan ukar jutir jaqenakas ukankapjjäna ukhajja, mä uñachtʼäwimpiw jupajj yatichañ qalltäna,+ akham sasa: 5 “Mä yapuchir jaqew jathanak phawir saräna. Phawaskäna ukhajja, yaqhep jathanakajj thakiruw purïna. Uka jathanakajj taksutaw uñjasïna, jamachʼinakaw pallthapipjjarakïna.+ 6 Yaqhep jathanakajj jukʼa laqʼani qarqa* patjjaruw purirakïna, jan umanïtap laykojja alsunkasaw wañsjjäna.+ 7 Yaqhep jathanakasti chʼapinak taypiruw purirakïna, uka chʼapinakaw uka jathanakamp chika jiltasajj jiwsuyäna.+ 8 Yaqhep jathanakasti suma laqʼawjaruw purirakïna, alsunisasti mä jathatjja patakaruw achoqäna”+ sasa. Ukanakat parlasasti, jupajj akham sasaw jachʼat arsurakïna: “Khititejj jiñchunïki ukajj wali amuyump istʼpan”+ sasa.

9 Ukampis discipulonakapajj uka uñachtʼäwejj kun sañs muni sasaw jupar jisktʼapjjäna.+ 10 Jupasti sarakïnwa: “Kunanakatï Diosan Reinopat* imantatäki ukanakjja, Diosan yanaptʼataw jumanakajj amuyapjjtajja. Ukampis yaqhanakarojj uñachtʼäwinakampiw yatichasi,+ ukhamat uñchʼukkasas jan uñjapjjañapataki, istʼkasas jan amuyapjjañapataki.+ 11 Cheqansa uka uñachtʼäwejj ak sañ muni: jathajj Diosan arunakapawa.+ 12 Thakir purki uka jathanakajja, khitinakatï Diosan arunakap istʼapki ukanakawa. Ukampis Diablow jutasinjja, chuymanakapat uka arunak apasjje, ukhamat jupanakajj jan creyipjjañapataki ukhamarak jan salvasipjjañapataki.+ 13 Jukʼa laqʼani qarqa* patjjar purki uka jathanakajja, khitinakatï Diosan arunakap istʼasin wali kusisit katoqasipki ukanakawa. Jan saphinïtap laykojja, mä qhawqha tiempojj creyipjjewa, yantʼat uñjasisajj jitheqtjjapjjewa.+ 14 Chʼapinak taypir purki uka jathanakajja, khitinakatï Diosan arunakap istʼapki ukanakawa, ukampis jakäwin utjki uka llakinakampi, qollqe munañanakampi,+ kusistʼañanakampiw apayasipjje.+ Jupanakajj ukanakamp qʼala aynachtʼayataw uñjasipjje, janirakiw suma achunaksa achoqapkiti.+ 15 Suma laqʼar purki uka jathanakajja, khitinakatï Diosan arunakap wali suma chuymamp istʼapki ukanakawa.+ Uka arunak katjjarusajj achunakwa achoqapjje, aguantapjjarakiwa.+

16 ”Janiw khitis mä michachuw* naktayasajj mä canastampi kʼumpjjatkaspati, janirakiw ikiñ manqharus uchkaspati. Jan ukasti mä alto cheqaruw uchasi, ukhamat utar mantirinakajj micha qhana uñjapjjañapataki.+ 17 Cheqas kunatï jamasankki ukajj qhanstaniwa, kunatï suma imantatäki ukas yatisirakiniwa, janiw wiñayatak imantatäkaniti.+ 18 Ukhamasti kunjamsa istʼasipkta uk amuyasipjjam. Khitintejj utjki ukarojj jukʼampiw churasini,+ khitintejj jan utjki ukarojja, kuntï jupajj nayankiwa sasin amuyki ukas aparatäniwa”+ sasa.

19 Ukatjja mamapampi jilanakapampiw+ jupan ukar jutapjjäna, jaqen wali phoqätap laykojja janiw jupar jakʼachasirjamäpkänti.+ 20 Ukatwa akham sasin jupar yatiyapjjäna: “Mamamampi jilanakamampiw anqan sayasipki, jumampiw jikisiñ munapjje” sasa. 21 Uk satasti jupajj sarakïnwa: “Khitinakatejj Diosan arunakap istʼapki ukarjam lurapki ukanakaw jilanakajasa mamajasa”+ sasa.

22 Mä urusti jupajj discipulonakapamp chikaw mä boter sarjjatäna, akham sasaw jupanakar sarakïna: “Qota khurkatar makatañäni” sasa. Ukatwa jupanakajj botet sarapjjäna.+ 23 Qotnam sarasipkäna ukhajja, jupajj iktʼjjänwa. Ukhamaruw mä jachʼa thayajj qotan sartäna, umajj walipuniw boter phoqaranttäna, botejj qotaruw niy chhaqaranttaskäna.+ 24 Ukatwa jupanakajj Jesusan ukar sarasin sartayapjjäna, akham sasa: “¡Yatichiri, Yatichiri, jiwarañäniwa!” sasa. Ukatwa jupajj sartasin thayampir jachʼa oladanakampir toqenoqäna. Thayasa oladanakas tʼakurjjänwa, taqe kunas sumakëjjänwa.+ 25 Ukatsti jupajj akham sasaw jupanakar sarakïna: “¿Kawkiraki Diosar confiyatanakamasti?”* sasa. Jupanakajj wal ajjsarapjjäna, musparapjjarakïnwa, akham sasaw jupanakkam parlapjjäna: “¿Khitipunirakïpach jupasti? Thayas umas arunakap istʼakirakisä”+ sasa.

26 Ukatjja gerasenonakan lugaraparuw puripjjäna,+ Galileat khurkatankkis ukaru. 27 Jesusajj botet waña oraqer mistjjäna ukhajja, uka markankir mä jaqew jupar jikjjatäna. Uka jaqesti demonion mantatänwa, walja tiemporakiw jan isini sarnaqäna, janirakiw mä utans jakkänti, jan ukasti sepulturanak taypinwa jakäna.+ 28 Jesusar uñjasajja wali jachʼatwa artʼasïna, nayraqatapar qonqortʼasisaw jachʼat akham sarakïna: “Jesús, Jachʼa Diosan Yoqapa, ¿kun luriris akar jutta? Ruwtʼassmawa, janikiy tʼaqesiyistati”+ sasa. 29 Jesusasti uka jaqet mistum sasaw uka demoniorojj kutin kutin satayna. Uka demoniojj walja kutiw uka jaqer katuntatayna.*+ Jaqenakajj walja kutirakiw juparojj amparatsa kayutsa cadenanakampi chinuntapjjatayna, mä guardiaw jupar uñjarakïna. Ukampis jupajj facilak uka cadenanak tʼaqaräna. Demoniow chʼusa lugaranakar aparakïna. 30 Jesusasti akham sasaw jupar jisktʼäna: “¿Kunas sutimajja?” sasa. Jupasti “Legión* satätwa” sasaw sarakïna, walja demonionakan mantatätap layku. 31 Uka demonionakasti janikiy mikʼayar* khitapjjestati sasaw kutin kutin jupar ruwtʼasipjjäna.+ 32 Walja khuchinakaw qollun manqʼasipkäna.+ Ukatwa uka demonionakajja khä khuchinakar mantapjjañajatak khitapjjeta sasin wal ruwasipjjäna. Jupasti sarapjjamay sasaw sarakïna.+ 33 Ukatwa demonionakajj uka jaqet mistusin khuchinakar mantapjjäna. Uka khuchinakasti mä barranco patjjatwa qotar chhukuntapjjäna, umamp ajjskatasaw jiwarapjjäna. 34 Kunanakatï paskäna ukanak uñjasajja, ukaratpachaw khuchi awatirinakajj tʼijtjjapjjäna, markankirinakarus markat anqäjjankirinakarus yatiyapjjarakïnwa.

35 Ukatjja kunanakas pasäna ukanak uñjiriw jaqenakajj mistunipjjäna. Jesusan ukar purisasti, demonionakan mantatäkäna uka jaqeruw uñjapjjäna, Jesusamp qontʼata. Uka jaqejj suma isthaptʼatäjjänwa, amuyupankjjarakïnwa. Uk uñjasasti jaqenakajj walpun ajjsarapjjäna. 36 Ukanak uñjirinakasti kunjamsa demonion mantat jaqejj waliptjjäna ukanakwa yatiyapjjarakïna. 37 Ukhamasti gerasenonakajj jakapki uksa toqenkir walja jaqenakajj walpun ajjsarapjjäna, ukatwa jupanakajj aka lugarat sarjjam sasin Jesusar sapjjäna. Jupasti sarjjañatakiw mä boter sarjjatjjäna. 38 Demonionakajj mistjjäna uka jaqejja, jupamp chik sarañatakiw Jesusar kutin kutin ruwtʼasïna. Ukampis Jesusajj akham sasaw khitjjäna:+ 39 “Utamar kuttʼjjam, kuntï Diosajj jumatak lurki uks yatiyarakim” sasa. Ukatwa jupajj sarjjäna, kuntï Jesusajj jupatak lurkäna uk markpacharuw yatiyäna.

40 Jesusajj Galilea toqer kuttʼjjäna ukhajja, jaqenakajj wali sum katoqapjjäna, kuna laykutejj taqeniw jupar suyasipkäna.+ 41 Ukharakiw Jairo sutini mä jaqejj jutäna, jupajj sinagogan pʼeqtʼirirakïnwa. Jesusan nayraqatapar qonqortʼasisajja, utajaruy sarañäni sasaw jupar wal ruwtʼäna.+ 42 Jupan sapa imill wawapaw jiwirjamäna, uka wawapajj niya 12 maranïnwa.

Jesusajj saraskäna ukhajja, walpun jaqenakajj jupar nukjapjjäna. 43 Wila apa usuni mä warmiw ukankarakïna,+ jupajj 12 maranakaw uka usump tʼaqesïna, janirakiw khitis qollirjamäkänti.+ 44 Ukatwa jupajj qhepa toqet jakʼachasisin Jesusan patjja isipan flecop llamktʼäna.+ Ukaratpachaw wila apa usupajj saytʼjjäna. 45 Jesusasti akham sarakïnwa: “Khitis llamktʼitu” sasa. “Janiw nayäkti” sasaw taqenis sapjjäna. Ukatwa Pedrojj akham säna: “Yatichiri, jaqenakarakis uksat aksat nukjasipktamjjä”+ sasa. 46 Jesusajj sarakïnwa: “Mayniw llamktʼitu, nayat chʼama+ mistutap amuyasta” sasa. 47 Ukhamasti uka warmejj janiw jukʼamp imantasirjamäjjänti, ukatwa wali khatattʼasisajj Jesusan nayraqatapar jutasin qonqortʼasïna. Ukatsti kunatsa jupar llamktʼäna, kunjamsa ukaratpachajj qollasïna taqe ukanakwa jaqenak nayraqatan yatiyäna. 48 Jupajj uka warmir sarakïnwa: “Wawa, Diosar confiyatam* laykojj walikëjjtawa, sumak sarjjam”+ sasa.

49 Jupajj parlaskäna ukhajja, sinagogan pʼeqtʼirin utapatwa mä chachajj purinïna, akham sasa: “Wawamajj jiwjjewa. Jan jukʼamp Yatichirir arjjayjjamti”+ sasa. 50 Uk istʼasasti Jesusajj akham sasaw Jairo sat jaqer säna: “Jan llakisimti,* Diosar confiyam,* uka imill wawajj salvatäniwa”+ sasa. 51 Utar purisasti, janiw khitirus jupamp chikajj mantaykänti, jan ukasti Pedrompiru, Juanampiru, Santiagompiru, uka imill wawan awk taykapampirukiw irpantäna. 52 Taqeniw uka imill wawatjamajj jachasipkäna, llakisiñatsa chuyms leqʼesipjjarakïnwa. Ukatwa Jesusajj akham säna: “Jan jachapjjamti,+ uka wawajj janiw jiwatäkiti, jan ukasti ikiskiwa”+ sasa. 53 Uk istʼasasti jaqenakajj jiskʼachasaw jupat wal larusipjjäna, jupanakajj uka wawan jiwatap sum yatipjjäna. 54 Ukampis amparat kattʼasajj akham sasaw Jesusajj uka wawar jachʼat säna: “Imill wawa, ¡sartam!”+ sasa. 55 Uka imill wawasti jaktasajj*+ jankʼakiw sarthapïna.+ Uka wawar manqʼa churapjjam sasaw jupajj sarakïna. 56 Awk taykapajj walpun kusisiñat chuyms chʼalljjtayasipjjäna. Kunatï paski ukanakjja, janipuniw khitirus arsupjjätati sasaw Jesusajj jupanakar wal ewjjtʼäna.+

9 Ukatsti Tunka Payani apostolonakaruw jupajj jawsthapïna. Jupanakaruw chʼamsa autoridadsa churäna, ukhamat taqe demonionakar alissupjjañapataki,+ usutanakarus qollapjjañapataki.+ 2 Ukatjja Diosan Reinopat* yatiyapjjañapataki, usutanakar qollapjjañapatakiw khitäna, 3 akham sasa: “Janiw viajetak kuns apapjjätati, janirakiw thujrsa, ni manqʼa wayaqsa, ni tʼantʼsa, ni qollqsa,* ni yaqha isimpsa* apasipjjätati.+ 4 Kawkjan mä utar mantasasa, ukan quedasipjjam,* uka cheqat sarjjañkama.+ 5 Kawkintejj jaqenakajj jan katoqapkätam ukhajja, uka markat mistkasajj laqʼa polvonakjja kayunakamat thalarasipjjam, ukhamat jupanakan yatipjjañapataki”+ sasa. 6 Ukatwa jupanakajj uka cheqankir jiskʼa markanakar sarapjjäna, taqe cheqanakanwa suma yatiyäwinak yatiyapjjäna, usutanaksa qollapjjarakïnwa.+

7 Galilea apnaqer Herodesajja* taqe ukanak istʼasajj janiw kuns kamachirjamäkänti. Juanajj jiwatanak taypit jaktayanitawa sasaw yaqhepajj sapjjäna.+ 8 Yaqhepajj Eliasaw uñstanitayna sasaw sapjjarakïna. Yaqhepasti nayra profetanakat mayniw sartanitayna sasaw sapjjarakïna.+ 9 Herodesajj akham sänwa: “Nayaw Juanarojj pʼeq apaqta.+ Ukhamajj ¿khitipunirakïpach uka jaqesti, kunatsa jupat taqe ukanak parlapjjpacha?” sasa. Ukatwa jupar wal uñjañ munäna.+

10 Apostolonakajj kuttʼanipjjäna ukhajja, taqe kunanaktï lurapkäna ukanakwa Jesusar yatiyapjjäna.+ Jupasti apostolonakapar irpjjarusajj Betsaida markaruw saräna, ukhamat jupanakampik parlañataki.+ 11 Uk yatisasti walja jaqenakaw jupar arkapjjäna. Jupajj munasiñampi katoqasaw jupanakar Diosan Reinopat* parläna, usutanakarus qollarakïnwa.+ 12 Wali jaypʼöjjäna ukhajja, Tunka Payani apostolonakaw jupar jakʼachasisin akham sapjjäna: “Aka jaqenakar khitanukjjam, ukhamat marka anqäjjanakaru jiskʼa markanakar sarasin qorpachasiñ uta jikipjjañapataki, manqʼa alasipjjañapataki. Aka chʼusa lugaran janiw kunas utjkiti”+ sasa. 13 Jesusajj jupanakar sarakïnwa: “Jumanak antisas manqʼa churapjjam”+ sasa. Jupanakasti sapjjarakïnwa: “Janiw kunas utjapkituti, phesqa tʼantʼampi pä chawllampikiw utjapjjetu. Nanak alir sarapjjerist ukhay inas ukhataq jaqenakatak manqʼajj utjchispa” sasa. 14 Cheqas mä 5.000 chachanakaw ukan utjäna. Ukhamarus jupajj akham sasaw discipulonakapar säna: “Jaqenakarojj grup grupo qonurayapjjam, mä phesqa tunkaniw sapa grupon utjañapa” sasa. 15 Discipulonakapasti iyaw sasaw ukarjam lurapjjäna, taqe jaqenakaw qontʼasipjjarakïna. 16 Ukatsti phesqa tʼantʼampi pä chawllampi aptasaw jupajj alajjpach uñtäna, mä oración lurarakïna.* Tʼantʼanak pachjasasti discipulonakaruw uka tʼantʼanaksa chawllanaksa churäna, ukhamat jaqenakar lakirapjjañapataki. 17 Ukhamasti taqeniw sistʼasiñkam manqtʼasipjjäna. Jiltʼanakjja 12 canastanak apthapipjjäna.+

18 Mä urojja sapakiw Jesusajj oración luraskäna, ukhamaruw discipulonakajj jupan ukar jutapjjäna. Jesusajj akham sasaw jupanakar jisktʼäna: “¿Jaqenakajj nayat khitiw sapjjesa?”+ sasa. 19 Uk satasti jupanakajj sapjjarakïnwa: “Bautisir Juanaw sasaw sapjje, yaqhepasti Eliasaw sapjjewa, yaqhepajj nayra profetanakat mayniw jaktanitayna sasaw sapjjaraki”+ sasa. 20 Jupajj sarakïnwa: “Jumanakajj ¿khitiw sapjjestasa?” sasa. Uk satasti Pedrojj sarakïnwa: “Jumajj Diosan Cristopätawa”+ sasa. 21 Ukatwa Jesusajj jan khitirus uk arsupjjañapatak jupanakar wali qhan ewjjtʼäna.+ 22 Jupajj sarakïnwa: “Jaqen Yoqapajj kunayman tʼaqesiñanakan uñjasini. Ancianonakasa, jilïr sacerdotenakasa, escribanakasa wal juparojj uñisipjjani, jiwayapjjarakiniwa,+ ukampis jupajj kimsïr urunwa jaktayatäni”+ sasa.

23 Ukjjarusti akham sasaw taqe jupanakar sarakïna: “Maynitejj nayar arkañ munchitojja, jupa pachpat armtʼaspan,*+ tʼaqesiñ lawap* sapür apjjaruspan ukat arkaskakitpan.+ 24 Khititejj vidap salvasiñ munki ukajja, aptʼasiniwa. Khititejj naya layku vidap aptʼaskani ukajja, salvasiniwa.+ 25 Cheqansa mä jaqetï aka mundon taqe kuns jikjjatani, ukanak jikjjatañ laykojj jan walinakan uñjasini, vidaps aptʼasini ukhajja, ¿kuna walirakïnisti?+ 26 Khititï nayatsa arunakajatsa phenqʼaskani ukatjja, jaqen Yoqapajj jupat phenqʼasirakiniwa, kunapachatï jupajj kʼajkir qhanapampi Awkipana ukhamarak santo angelanakan kʼajkir qhanapampi jutkani ukhajja.+ 27 Cheqpachapuniw sapjjsma, Diosan Reinop*+ uñjañkamajja, akan saytʼatäsipki ukanakat mä qhawqhanejj janiw jiwapkaniti” sasa.

28 Ukanak parlañ tukuyatatjja, niya kimsaqallqo urunakaw saraqjjäna, ukhaw Pedrompiru, Juanampiru, Santiagompir irpjjarusajj qollur makatäna, oración lurañataki.+ 29 Oración luraskäna ukhajja, mayjaruw ajanupajj tuküna, isipas wali llijkir janqʼoruw tukurakïna. 30 Ukhamaruw jupamp parlaskir pä jaqejj uñstäna, Moisesampi Eliasampi. 31 Uka paninejj kʼajkiriw uñstapjjarakïna. Kunjamsa Jesusajj akapachat sarjjañapäna uka toqetwa parlañ qalltapjjäna, cheqas niyaw jupajj Jerusalenan uk phoqañampïskäna.+ 32 Pedrompi mayninakampejja ikin atipjataw iktʼasipkäna. Ikit sum sartasinjja jupan kʼajkir qhanapwa uñjapjjäna.+ Pä chachanakaw jupamp chikajj saytʼatäsipkäna. 33 Uka chachanakajj Jesusan ukat sarjjapjjäna ukhajja, Pedrojj akham sasaw Jesusar säna: “Yatichiri, nanakatakejj aka cheqankañajj wali sumapuniwa. Ukhamasti kimsa carpanakwa saytʼayapjjerista, mayajj jumataki, mayajj Moisesataki, mayasti Eliasatakiraki” sasa. Ukampis Pedrojj janiw kun satapsa amuyaskänti. 34 Ukanak parlkipansti qenayaw apthaptasin jupanakar imjjatäna. Qenayajj jupanakar imjjataskäna ukhajja, wal ajjsarapjjarakïna. 35 Mä aruw+ qenay taypit istʼasïna, akham siri: “Jupajj nayan ajllit Wawajawa.+ Jupar istʼapjjam”+ sasa. 36 Kunapachatï uka arojj istʼasïna ukhajja, Jesusajj sapakëjjänwa. Jupanakasti amukiw qheparapjjäna, kuntï uñjapkäna ukanakjja janiw khitirus uka urunakan yatiyapkänti.+

37 Qhepürusti qollut saraqanjjapjjäna ukhajja, walja jaqenakaw jupan ukar jutapjjäna.+ 38 Mä chachaw jaqenak taypit artʼasïna, akham sasa: “Yatichiri, ruwtʼassmawa, yoqall wawajar uñjjattʼarapita, uka mä sapa wawanikïtwa.+ 39 Jupajj mä demonion katuntatawa, mä akatjamatwa jachʼat warariraki. Uka demoniojj liwnoqasaw jupar wal thalasiyi, lakapatsa jopoqow jutaraki, usuchnoqasas janiw jupat mistuñ munkiti. 40 Uka demonior alissurapita sasaw discipulonakamar ruwtʼasta, ukampis jupanakajj janiw puedipkiti” sasa. 41 Uk satasti Jesusajj akham sänwa: “Diosar jan confiyiri* aka tiempon jakir jan wali jaqenaka,+ ¿kunapachkamas jumanakampïskäjja? ¿Kunapachkamarak aguantapjjäma? Aka cheqar uka yoqall wawam irptanim”+ sasa. 42 Yoqall wawajj jakʼachasiskäna ukhajja, oraqer liwnoqasaw demoniojj jupar wal thaljäna. Jesusajj uka demonior toqenoqasaw uka waynitur qolläna, awkiparuw katuyjjarakïna. 43 Diosan musparkañ chʼamapatjja walpun taqenis musparapjjäna.

Taqe jaqenakajj jupan taqe luratanakapat musparasipkäna ukhajja, akham sasaw discipulonakapar säna: 44 “Sum istʼapjjam, aka arunak amtapjjarakim, jaqen Yoqapajj jaqenakan amparapar katuyatäniwa”*+ sasa. 45 Kuntï jupajj siskäna ukjja, janiw jupanakajj amuyapkänti. Cheqansa jupanakan jan amuyapjjañapatakiw ukajj imantasïna, uka toqet jisktʼañsa jupanakajj ajjsarapjjarakïnwa.

46 Ukatjja khitis jiwas taypit jilïrejja sasaw jupanakkam jiskhisiñ qalltapjjäna.+ 47 Kuntï jupanakajj chuymanakapan amuyapkäna uk yatisajja, mä wawaruw Jesusajj jakʼapar saytʼayäna, 48 jupanakar sarakïnwa: “Khititejj aka wawar nayan sutij-jjar katoqki ukajja, nayaruw katoqarakitu. Khititï nayar katoqkitu ukasti, khititï nayar khitankitu ukaruw katoqaraki.+ Khititejj taqe jumanak taypin jiskʼar tukusin sarnaqki ukaw jilïrejja”+ sasa.

49 Ukatjja akham sasaw Juanajj jupar säna: “Yatichiri, mä jaqeruw uñjapjjta, jupajj sutim aytasisaw demonionak alissuskäna. Jiwasamp chik jan sarnaqatap laykojja, janiw uk lurañamäkiti sasaw jarkʼapjjta”+ sasa. 50 Jesusajj jupar sarakïnwa: “Jan jarkʼapjjamti, khititejj jan jumanak conträki ukajj jumanakampiwa” sasa.

51 Jesusan alajjpachar aptatäñapatak tiempojj jakʼachasinjjäna*+ ukhajja, Jerusalén markar sarañ jupajj amtäna. 52 Ukatwa mä qhawqha arkirinakapar nayraqat khitäna. Jupanakasti iyaw sasaw sarapjjäna, samaritanonakan mä jiskʼa markaparuw mantapjjäna, ukhamat ukan jupatak wakichañataki. 53 Ukampis uka jiskʼa markankir jaqenakajj janiw jupar katoqapkänti,+ jupajj Jerusalén markar sarañatak amtatätap layku. 54 Ukanak uñjasasti Santiago, Juan+ uka discipulonakajj akham sasaw jupar sapjjäna: “Tata, munsta ukhajja, alajjpachat nina saraqaniñapatakiw mayipjjerista, ukhamat uka jaqenakar qʼal jiwarayañapataki”+ sasa. 55 Jesusajj kutikipstasaw jupanakar toqenoqäna. 56 Ukatjja yaqha jiskʼa markaruw sarjjapjjäna.

57 Thak sarasipkäna ukhajja, mayniw juparojj akham säna: “Kawkirutï jumajj sarkäta ukaruw nayajj arkäma” sasa. 58 Jesusajj jupar sarakïnwa: “Qamaqenakajj* putuniwa,* jamachʼinakas tapanirakiwa, ukampis jaqen Yoqapatakejj janiw kawkin iktʼañas utjkiti”+ sasa. 59 Ukatsti akham sasaw maynirojj säna: “Nayar arkita” sasa. Jupajj sarakïnwa: “Tata, nayraqatajj tatajar imtʼasiriw sarañ munta”+ sasa. 60 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Jiwatanakajj+ jiwatanakapar imasipjjpan, jumajj Diosan Reinopat* taqe cheqanakar yatiyir saram”+ sasa. 61 Maynirakiw jupar akham säna: “Tata, nayajj jumar arkämawa, ukampis nayraqatajj utajankirinakaruw sarjjäw saniñ munta” sasa. 62 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Khititï qholliñ arma katjjarki, ukatjja qhepar jaytki+ ukanak uñtaraki ukajja, janiw Diosan Reinopatakjamäkiti”*+ sasa.

10 Ukanak qhepatjja yaqha paqallq tunkaniruw Tatitojj ajllirakïna. Panin panin jupa nayraqat khitäna,+ ukhamat kawkirutï jupajj sarañapäkäna taqe uka markanakaru ukhamarak jiskʼa markanakar sarapjjañapataki. 2 Akham sasaw jupanakar säna: “Cosecha apthapiñajj waljawa, ukampis trabajirinakajj jukʼanikiwa. Ukhamasti khititï cosecha apthapiyaski ukarojj trabajirinak cosechapar khitaniñapatak mayipjjam.+ 3 Sarapjjam, ovejanakarjamaw nayajj qamaqenak* taypir khitapjjsma.+ 4 Janiw qollqe wayaqsa, ni manqʼa wayaqsa, ni wiskhunaksa* apapjjätati,+ janirakiw khitirus thakin aruntapjjätati.* 5 Kawkin mä utar mantasasa, nayraqatajj akham sapjjam: ‘Sumankañajj aka utan utjpan’+ sasa. 6 Sumankañ munir mä jaqetï ukan utjani ukhajja, jumanakan utjki uka sumankañajj jupjjankaniwa. Janitejj utjkanejja, uka sumankañajj jumanakjjaruw kuttʼanjjani. 7 Ukhamajj uka utan quedasipjjam,*+ kunanaktï churapkätam uk manqʼapjjam, umapjjarakim.+ Trabajirin pago katoqañapajj wakisiwa.+ Janirakiw mä utat yaqha utarojj sarapjjätati.

8 ”Kunapachatï jumanakajj mä markar mantapjjäta, jupanakas katoqapjjarakïtam ukhajja, kuntï nayraqatanakamar uchapkani ukanakwa manqtʼasipjjäta, 9 usutanakarus ukan qollapjjarakim, ukatjja sapjjarakim: ‘Diosan Reinopajj* jumanakar jakʼachasinjjewa’+ sasa. 10 Kawkjantï mä markar mantapjjäta, janirak ukan katoqapkätam ukhajja, jachʼa thakinakapar mistusin akham sapjjam: 11 ‘Markaman makatapkitu uka laqʼa polvonaks jumanak contraw kayut thalarasipjjta,+ ukampis ak yatipjjam, Diosan Reinopajj* jakʼankjjewa’ sasa. 12 Nayajj jumanakar sapjjsmawa: Juicio Urunjja, Sodoma markat sipansa, jukʼamp jan walinwa uka markajj uñjasini.+

13 ”¡Ay Corazín marka! ¡Ay Betsaida marka! ¡Kamachapkakïta! Jumanak taypin luraski uka milagronakatejj Tiro, Sidón markanakan lurasispäna ukhajja, nayraw jupanakajj llakisiñ isimpi* isintasisa, qhellar qontʼasisin arrepentisipjjaspäna.+ 14 Ukhamasti Juicio Urunjja, Tiro markat sipansa Sidón markat sipansa jukʼamp jan walinwa jumanakajj uñjasipjjäta. 15 Jumasti Capernaúm marka, ¿alajjpachkamati jachʼañchayasïta? Janiwa, jan ukasti ¡Sepulturar* jaqontataw uñjasïta!

16 ”Khititejj jumanakar istʼapktam ukajja, nayaruw istʼaskitu.+ Khititejj jumanakar jan yäqapktam ukajja, janirakiw nayarojj yäqkituti. Ukhamarus khititejj nayar jan yäqkitu ukajja, khititï nayar khitankitu ukarus janirakiw yäqkiti”.+

17 Ukatsti wali kusisitaw paqallq tunkanejj kuttʼanipjjäna, akham sasa: “Tata, sutim aytasipjjta ukhajja, demonionakas nanakar istʼapjjetuwa”+ sasa. 18 Uk satasti jupajj akham sasaw jupanakar säna: “Nayajj uñjtwa, Supayajj* niyaw alajjpachat lliju llijur uñtat jaqoqtanjje.+ 19 Nayaw autoridad jumanakar churapjjsma, ukhamat asirunakaru* escorpionanakaru takjjatapjjañamataki, enemigon taqpach chʼamap atipjapjjañamataki.+ Janirakiw kunas jumanakar kamachapkätamti. 20 Jumanakajj janiw demonionakamp istʼayasisakejj kusisipjjañamäkiti. Jan ukasti sutinakamajj alajjpachan qellqatätap laykuw kusisipjjañamajja”+ sasa. 21 Uka horasanwa jupajj kusisiñampi espíritu santompi phoqtʼatänjja, sarakïnwa: “Alajjpachankir Awki, jumaw alajjpachansa aka oraqensa Tatitütajja. Jumarakiw akanakjja yatiñan jaqenakatsa wali amuytʼani jaqenakatsa imanttajja.+ Ukatsti jiskʼa wawanakaruw qhanañchtajja, ukatwa nayajj jaqenak nayraqatan jachʼañchsma. Alajjpachankir Awki, ukajj juman munañamarjamaw lurasi”+ sasa. 22 Jesusajj sarakïnwa: “Awkijaw nayarojj taqe kuns churitu. Janiw khitis Yoqarojj uñtʼkiti, jan ukasti Awki sapakiw juparojj uñtʼi. Janirakiw khitis Awkirojj uñtʼkiti, jan ukasti Yoqa sapakiw jupar uñtʼi.+ Khitinakarutï Yoqajj Awkit qhanañchañ munki ukanakaw uñtʼapjjaraki”+ sasa.

23 Discipulonak toqer uñtasasti, jupanakarukiw akham säna: “Kunanaktï jumanakajj uñjapkta ukanak uñjirinakajj kusisipjjpan.+ 24 Nayajj sapjjsmawa, kunanaktï jumanakajj uñjapkta ukanakjja, walja profetanakampi reyinakampiw uñjañ munapjjäna, ukampis janiw uñjapkänti.+ Kuntï jumanakajj istʼapkta ukanak istʼañsa munapjjarakïnwa, ukampis janiw istʼapkänti” sasa.

25 Ukatjja Ley sum uñtʼir mä jaqew jupar yantʼañatakejj saytʼasïna, sarakïnwa: “Yatichiri, ¿wiñay jakañ katoqañatakejj kun lurañajas wakisi?”+ sasa. 26 Jupajj sarakïnwa: “¿Kunatï Leyin qellqatäki ukajj kamsisa? ¿Jumajj kunjamsa uk amuyta?” sasa. 27 Ukjjarusti uka jaqejj sarakïnwa: “‘Jehová* Diosamarojj taqe chuymamampi, taqe almamampi,* taqe chʼamamampi, taqe amuyumampi munasiñamawa’,+ ‘jaqe masimarojj juma kikparjam munasiñamarakiwa’”+ sasa. 28 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Cheqaparuw arstajja, jumajj uk luraskakim, wiñay jakañ katoqätawa”+ sasa.

29 Cheqap jaqëtap uñachtʼayañ munasajja,+ akham sasaw uka jaqejj Jesusar jisktʼäna: “¿Khitipunis cheqpach jaqe masijajja?” sasa. 30 Uk satasti Jesusajj jupar sarakïnwa: “Mä jaqew Jerusalén markat Jericó markar saraqaskäna. Lunthatanakaw jupar jaljjatasin qʼal lluchʼsupjjäna, nuwjapjjarakïnwa, niya jiwirjam jaytjasaw sarjjapjjäna. 31 Ukatjja mä sacerdotew uka thak saraqaskarakïna, uka jaqer uñjasajj maysa toqe jupajj muytʼjjäna. 32 Ukhamarakiw mä levitajj uka cheq jutäna. Uka jaqer uñjasajja, maysa toqe jupas muytʼarakïna. 33 Mä samaritanow+ uka thaknam viajiskarakïna. Uka cheqar purisasti, uka jaqer uñjasajj walpun jupat sinttʼasïna. 34 Ukatwa jupar jakʼachasisajj aceitempi vinompi heridanakap qolltʼäna, chʼoqtʼarakïnwa. Ukatjja khumuñ uywapar apjjatasaw juparojj mä alojasiñ utar apäna, ukanwa uñjarakïna. 35 Qhepürusti pä denario* qollqenak apsusisaw alojasiñ uta uñjirirojj churäna, sarakïnwa: ‘Juparojj uñjtʼarapitaya, jukʼamp gastonakajj utjani ukhajja, kuttʼanï ukhaw churjjäma’ sasa. 36 Uka kimsanitjja ¿kawkïris lunthatanakampi jaljjatayaski uka jaqerojj jaqe masiparjam+ uñjäna?” sasa. 37 Uka jaqejj sarakïnwa: “Khititejj jupar khuyapayasiñampi uñjki ukawa”+ sasa. Ukjjarusti Jesusajj sarakïnwa: “Jumajj sarjjam, uka pachpa lurarakim”+ sasa.

38 Jupanakajj sarasipkakïna ukhajja, mä jiskʼa markaruw Jesusajj mantäna. Ukansti Marta+ sutini mä warmiw utapar katoqäna. 39 Ukatjja María sutini mä kullakapaw uka warmin utjarakïna. Uka Mariasti Tatitun kayup jakʼar qontʼasisaw kuntï jupajj siskäna ukanak istʼaskäna. 40 Ukhamarus Martajj walja lurañanakampiw jan tiempon sarnaqaskäna. Ukatwa jupajj Jesusar jakʼachasisin akham säna: “Tata, ¿janit jupar kuns kamskäta? Nayarukirakis jupajj lurañanak jaqtʼitojjä, yanaptʼanim sarapitaya” sasa. 41 Uk satasti akham sasaw Tatitojj jupar säna: “Marta, Marta, jumajj walja lurañanakat llakisisktajja. 42 Cheqas mä jukʼakiw munasi, mayas walikïskaspawa. Mariajj kunatï sumäki* uk ajllisi,+ janirakiw ukajj jupat apaqatäkaniti” sasa.

11 Mä kutejja Jesusajj mä cheqanwa oración luraskäna, tukuyjjäna ukhajja, discipulonakapat mayniw jupar akham säna: “Tata, oración lurañay yatichapjjeta, kunjamtï Juanajj discipulonakapar yatichkäna ukhama” sasa.

2 Jupasti akham sasaw jupanakar sarakïna: “Oración lurapkäta ukhajja, akham sapjjañamawa: ‘Awki, sutimajj jachʼañchatäpan.*+ Reinomajj* jutpan.+ 3 Sapüru tʼantʼa churapjjeta, qhawqhatï sapürojj munaski ukarjama.+ 4 Juchanakajsa perdonapjjarakita,+ nanakajj manüpkitu taqe ukanakarojj* perdonapjjtwa.+ Janirak yantʼarus puriyapjjestati’+ sasa”.

5 Ukjjarusti jupanakar sarakïnwa: “Jumanakat maynejj mä amigonïspa, uka amigoman ukar chika arum sarasajj akham sasma: ‘Amigo, kimsa tʼantʼay maytʼita, 6 mä amigojaw utajar viajet purini, jupar wajjtʼañatakejj janiw kunas utjkituti’ sasa. 7 Jupajj uta manqhat akham sanirakispa: ‘Jan ik mächistati. Punkus suma llawintatäjjewa, wawanakajas nayamp chikaw ikiñankjjapjje. Janiw sartasin kuns churkirismati’ sasa. 8 Nayasti jumanakarojj sapjjsmawa, amigopäkasas janiw jupajj sartasin kuns churkaniti, ukampis jan ajjsartʼas wal mayisitap+ laykojj sartaniwa, kunjjay munchi uksa churarakiniwa. 9 Ukhamasti nayajj sapjjsmawa, mayisipkakim,+ churatäpjjätawa; thaqasipkakim, jikjjatapjjätawa; leqtʼasipkakim, llawiratäpjjätawa.+ 10 Taqe khititï mayki ukajj katoqewa,+ taqe khititï thaqki ukajj jikjjatiwa, taqe khititï leqtʼki ukajj llawiratäniwa. 11 Cheqpachansa ¿khiti awkis jumanak taypitjja wawapan chawlla mayitajj mä asiru* wayjjaruyaspa?+ 12 Jan ukajj ¿khitis mä kʼawna mayitajj mä escorpión churaspa? 13 Jumanakajj jan wali jaqëkasinsa, wawanakamar suma regalonak churañ yatipjjtawa. Ukhamajj ¿janit alajjpachankir Awkejj mayipki ukanakarojj espíritu santo churkarakini?”+ sasa.

14 Qhepatjja amutur tukuykäna uka demonioruw* jupajj mä jaqet alissüna.+ Uka demoniojj mistjjäna ukhajja, uka amut jaqejj parljjänwa, jaqenakajj wal musparapjjäna.+ 15 Jupanakat mä qhawqhanejj sapjjarakïnwa: “Jupajj demonionakan Belcebú* sat apnaqeripan chʼamapampiw demonionakar alissuraki”+ sasa. 16 Yaqhepasti jupar yantʼañ laykojj alajjpachat mä señal uñachtʼayapjjeta+ sasaw wal mayipjjäna. 17 Amuyunakap yatisasti+ akham sasaw Jesusajj jupanakar säna: “Mä gobiernojj tʼaqjtasin jupanakpura chʼajjwapjje ukhajja, tukusiwa. Mä familiajj* tʼaqjtasin jupanakpura chʼajjwapjje ukhajja, aynachtʼarakiwa. 18 Supayampejj* ukhamarakiw pasaspa, jupa pachpa tʼaqjtasin contra saytʼaspa ukhajja, ¿kunjamaraki gobiernopajj saytʼatäspasti? Jumanakajj Belcebú satäki ukan chʼamapampiw demonionakar alissuski sasaw sapjjestajja. 19 Ukhamasti nayatejj Belcebú ukan chʼamapampi demonionakar alissta ukhajja, ¿khitin chʼamapampis wawanakamajj* alissupjje? Ukatwa wawanakamajj jumanakar juzgapjjätam. 20 Nayatejj Diosan chʼamapampi* demonionakar alissusksta+ ukhajja, jumanakajj Diosan Reinopampiw* katjayasipjjtajja.+ 21 Wali chʼaman mä jaqejj palaciop wali armantat sum uñjaski ukhajja, utjirinakapajj suma jarkʼaqatarakiwa. 22 Ukampis kunapachatï jupat sipansa jukʼamp chʼamani mä jaqejj jupa contra jutki ukhajja, jupar atipjiwa. Kawkïr jarkʼaqasiñ armanakarutï confiyaskäna ukanaksa qʼal apararaki. Ukatsti jupat aparki ukanaksa lakinoqarakiwa. 23 Khititï jan nayampïki ukajj naya contrawa, khititï nayamp chik jan apthapki ukajja, willitatiwa.+

24 ”Mä demoniojj mä jaqet mistu ukhajja, mä samarañ lugar thaqasaw waña cheqanakan sarnaqe, jan kun jikjjatasajj akham sarakiwa: ‘Nayajj mistunkta uka utajar kuttʼjjä’+ sasa. 25 Utar purisasti, suma pichthaptʼata, suma kʼachachtʼat uñjaraki. 26 Sarasinjja yaqha paqallq demonionakaruw irptasini, jupat sipansa jukʼamp jan walinaka. Mantasasti ukanwa jakapjjaraki, ukhamatwa uka jaqejj nayrat sipans jukʼamp jan walinakan uñjasi”.

27 Ukanak parlkipansti mä warmiw jaqenak taypit Jesusar akham sasin artʼäna: “¡Kawkïr warmitejj purakapar apkayätam, ñuñuykarakiyätam ukajj kusispan!”+ sasa. 28 Jupasti sarakïnwa: “Janiwa, antisas ¡khitinakatejj Diosan arunakap istʼapki phoqapkaraki ukanak kusisipjjpan!”+ sasa.

29 Walja jaqenakajj tantachasipjjäna ukhajja, akham sasaw jupajj yatichañ qalltäna: “Aka tiempon jakir jan wali jaqenakajj mä señal uñjañ munapjje, jupanakajj janiw kuna señalsa uñjapkaniti, jan ukasti Jonás profetan señalapak uñjapjjani.+ 30 Kunjamtï Jonás profetajj+ Nínive markankir jaqenakatakejj mä señalänjja, ukhamarakiw jaqen Yoqapajj aka tiempon jakir jaqenakatakejj mä señaläni. 31 Aynach toqenkir* reinaw+ aka tiempon jakir jaqenakamp chikajj Juicio Urun sartanini, juparakiw aka jaqenakarojj juchañchani. Jupajj Salomonan yatiñap istʼirejj wali jayatpach jutäna, ukampis khititï Salomonat sipans jukʼamp jilïrïki ukaw akankaski.+ 32 Nínive markankir jaqenakasti aka tiempon jakir jaqenakamp chikaw Juicio Urun sartanipjjani, jupanakaw aka jaqenakarojj juchañchapjjani. Jupanakasti kuntï Jonasajj yatiykäna uk istʼasajj arrepentisipjjänwa,+ ukampis khititï Jonasat sipansa jukʼamp jilïrïki ukaw akankaski. 33 Mä michachuwa* naktayasajja, janiw maynejj jamasar uchkiti, ni mä canastampis* kʼumpjjatkiti, jan ukasti mä alto cheqaruw uchi,+ ukhamat utar mantirinakajj micha qhana uñjapjjañapataki. 34 Nayramajj cuerpon qhanapawa. Nayramajj sumäki* ukhajja, taqpach cuerpomajj qhanarakiwa.* Nayramajj envidiasirïki* ukhajja, cuerpomajj chʼamakarakiwa.+ 35 Ukhamasti jumajj amuyasim, ukatarak juman utjki uka qhanajj chʼamakar tukuskaspa. 36 Taqpach cuerpomatejj qhanächi, janirak mä cheqas chʼamakäkchi ukhajja, taqpach cuerpomaw sum qhantani, kunjamtï mä michachuwajj* qhanapamp qhantʼanktam ukhama”.

37 Ukanak parlañ tukuyjjäna ukhajja, manqtʼasir sarañatakiw mä fariseojj Jesusar invitäna, ukatwa utapar mantasin jupajj mesan qontʼasïna. 38 Manqʼasiñatakejj janiw jupajj ampar jareqaskänti.* Uk uñjasasti fariseojj wal musparasïna.+ 39 Ukatwa Tatitojj jupar akham säna: “Fariseonaka, jumanakajj vasonaksa platonaksa wali sum patjjat qʼomachapjjtajja, ukampis manqhatjja lunthatasiñanakampi* jan wali luräwinakampi phoqantatäpjjtawa.+ 40 ¡Jan amuytʼasir jaqenaka! Khititejj anqäjj lurki ukajj manqhäki uksa lurarakiwa, ¿janich ukhamäki? 41 Khuyapayasiñat pobrenakar kuns churañ munapjjäta ukhajja, kunanakatejj manqhan utjki ukanak churapjjam, taqe kunansa jumanakajj qʼomäpjjätawa. 42 ¡Fariseonaka, ay jumanakajj kamachapkakïta, hierbabuenatsa, rudatsa, huertankir yaqha chʼojjña alinakatsa diezmo churapjjtawa.+ Ukampis cheqapar sarnaqañsa Diosar munasiñsa apanukupjjtawa! Cheqansa taqe ukanakat diezmo churañajj wakisïnwa, ukampis janiw mayninak apanukuñajj wakiskänti.+ 43 ¡Fariseonaka, ay jumanakajj kamachapkakïta, sinagoganakansa nayraqatarupuniw* qontʼasiñ munapjjtajja, plazankir qhatunakans wal aruntayasiñ munapjjaraktajja!+ 44 ¡Ay jumanakajj kamachapkakïta, jan qhana uñjkañ sepulturanakar uñtatäpjjtawa,*+ jaqenakajj ukanak patjja sarnaqkasas janiw amuyapkiti!”.

45 Ukanak satasti Ley sum uñtʼir mä jaqejj akham sasaw jupar säna: “Yatichiri, ukanak parlasajj nanakamppacharuw insultapjjestajja” sasa. 46 Ukatsti jupajj sarakïnwa: “¡Ley sum uñtʼir jaqenaka, ay jumanakas kamachapkakïta, jan aptañjam qʼepinakampiw jaqenakar apjjatapjjtajja, jumanakasti janiw ni mä lukʼanampikis uka qʼepinak llamktʼañ munapktati!+

47 ”¡Ay jumanakajj kamachapkakïta, profetanakan sepulturanakapsa lurapjjtawa, ukampis nayra awkinakamajj jupanakar jiwayapjjänwa!+ 48 Kuntï nayra awkinakamajj lurapkäna ukjja yatisipktawa, jupanakan luratanakapsa walikiw sapjjaraktawa. Jupanakajj profetanakaruw jiwayapjjäna,+ jumanakasti uka profetanakan sepulturanakapwa lurapjjtajja. 49 Ukatwa Diosan yatiñapajj akham sarakïna: ‘Nayaw jupanakan ukarojj profetanaksa apostolonaksa khitäjja, ukampis yaqheparojj jiwayapjjaniwa, arknaqapjjarakiniwa. 50 Ukhamat aka tiempon jakir jaqenakajj taqe profetanakan wila wartasitapat juchanïpjjañapataki,* aka mundojj qalltkäna* uka tiempotpacha,+ 51 Abel+ sat chachan wilapat Zacariasan wilapkama. Jupasti templompit altarampit chika taypir jiwayataw uñjasïna’+ sasa. Cheqpachansa nayajj sapjjsmawa, aka tiempon jakir jaqenakaw jupanakan wilapat juchanïpjjani.*

52 ”¡Ley sum uñtʼir jaqenaka, ay jumanakajj kamachapkakïta, yatiñan llavepsa jaqenakat apaqapjjtawa, janiw jumanakas mantapktati, ni mantaskirinakarus mantayapktati!”.+

53 Uka cheqat sarjjäna ukhajja, walpun escribanakasa fariseonakas jupar aywjjatapjjäna, wal jiskhintapjjarakïna, 54 kun arsuñapsa wal suyapjjäna, ukhamat kuna arsutapats juchañchañataki.+

12 Ukañkamasti waranq waranqa jaqenakaw tantachasipjjäna, jupanakkamaw kayuts takjjatasipjjäna. Jesusajj akham sasaw discipulonakapar nayraqat säna: “Fariseonakan levadurapat amuyasipjjam, ukajj kʼari chuymanakapamp* sasiwa.+ 2 Kunatï suma imantatäki ukajj qhanstaniwa, kunatï jan yatiski ukas yatisirakiniwa.+ 3 Ukhamasti kuntï jumanakajj chʼamakan sapkta ukajja, qhananwa istʼasini, kuntï uta manqhan jamasat parlasipkta ukasa, uta terrazanakatwa* yatiyasirakini. 4 Ukhamarus amigonakaja,+ nayajj sapjjsmawa, cuerpo jiwayirinakarojj jan ajjsarapjjamti, ukat jukʼamp janiw kuns lurapkaspati.+ 5 Nayaw khitir ajjsarañas wakisi uk uñachtʼayapjjäma: khititï jiwayasin Gehenar* jaqontañatak autoridadanïki ukar ajjsarapjjam.+ Jïsa, nayajj sapjjsmawa, jupar ajjsarapjjam.+ 6 ¿Janit phesqa gorrión jamachʼinakajj jukʼa valorani pä sencill qollqeruk* aljaskejja? Ukampis uka jamachʼinakatjja janiw maynitsa Diosajj armaskiti.+ 7 Pʼeqenakaman utjki uka ñikʼutanakas taqpach jakhutarakiwa.+ Ukhamajj jan ajjsarapjjamti, jumanakajj walja gorrión jamachʼinakat sipansa jukʼamp valoranïpjjtawa.+

8 ”Nayasti jumanakar sapjjsmawa, maynitï jaqenak nayraqatan nayan discipulojätap arsunejja,+ Diosan angelanakap nayraqatanwa jaqen Yoqapajj jupan discipulopätap arsurakini.+ 9 Maynitï jaqenak nayraqatan nayar rechazitanejja, Diosan angelanakap nayraqatan rechazatarakïniwa.+ 10 Khititï jaqen Yoqap contra mä aru arskani ukajja, perdonatäniwa, ukampis khititï espíritu santo contra jan wal parlkani ukajja, janiw perdonatäkaniti.+ 11 Kunapachatï jachʼa tantachäwinak nayraqataru,* marka apnaqerinakana ukhamaraki autoridadanakan nayraqatapan ukar apat uñjasipjjäta ukhajja, kamsasas parlapjjäta ukat jan llakisipjjamti. Kunsa jan ukajj kunjamsa parlapjjäta ukanakatsa janirak llakisipjjamti,+ 12 kunanak parlapjjañamas wakisini ukjja, espíritu santow uka horasan yatichasipkätam”.+

13 Ukatsti mayniw jaqenak taypit jupar akham säna: “Yatichiri, herencia jaljasipjjam sarapitay jilajaru” sasa. 14 Jupasti sarakïnwa: “¿Khitis juezat jan ukajj herencia jaljirit jumanakjjar uttʼayitu?” sasa. 15 Ukatjja akham sasaw jupanakar sarakïna: “Nayranakam sum jistʼarapjjam, taqe kun munañanakatsa* amuyasipjjam.+ Maynin waljas utjaskpan, janiw ukanakajj jupar jakañ churkaspati”+ sasa. 16 Ukjjarusti mä uñachtʼäwitwa jupanakar parlarakïna, akham sasa: “Mä qamir jaqen oraqepaw sum achoqäna. 17 Ukatwa uka jaqejj chuymapan akham amuytʼasïna: ‘Janirakis kawkjar uka cosechanak imañajas utjkitutejjä, ¿jichhajj kamachakïsa?’ sasa. 18 Ukatwa jupajj akham säna: ‘Ukhamajj ak lurä:+ manqʼa imañ utanak allthapisin jukʼamp jachʼanakwa lurasëjja, ukaruw trigonaksa utjirinakajsa apthapëjja. 19 Naya pachparuw akham sasirakëjja: “Juman suma utjirinakamajj waljäjjewa, walja maranakatak imkatatäjjarakiwa, jan llakisimti antisas manqtʼasim, umtʼasim, kusistʼarakim” sasa’. 20 Ukampis Diosajj akham sasaw jupar säna: ‘Jan amuytʼasir jaqe, jichha arumpachaw jumajj jiwäta. ¿Khitis juman imkatat utjirinakam katusini?’+ sasa. 21 Cheqansa jupatakik taqe kun arkuntasir jaqejj ukhamanwa uñjasi, ukampis janiw Dios nayraqatan qamirïkiti”.+

22 Ukatsti akham sasaw discipulonakapar sarakïna: “Ukatwa nayajj jumanakar sapjjsma, jan jumanakajj jakañanakamat jukʼamp llakisipjjamti, kuns manqʼañäni sasajja. Janiraki cuerponakamatsa llakisipjjamti, kunampis isisiñäni sasajja.+ 23 Cheqansa vidajj manqʼat sipansa jukʼamp valoraniwa, cuerposa isit sipansa jukʼamp valoranirakiwa. 24 Cuervo sat jamachʼinakat amuytʼapjjam, jupanakajj janiw phawapkisa ni yawipkisa, janirakiw jupanakan grano imañanakapasa ni manqʼa imañ utanakapas utjkiti, ukampis jupanakarojj Diosaw manqʼayi.+ ¿Janit jumanakajj uka jamachʼinakat sipansa jukʼamp valoranïpkta?+ 25 ¿Khitis llakisisajj vidap mä jukʼampi* yaptʼasispa? 26 Jumanakatï uka toqet mä jukʼsa jan kun lurirjamäpkstajja, ¿kunatarak yaqha toqenakat llakisipjjtasti?+ 27 Kunjamsa lirio panqaranakajj jilasipki uk amuytʼapjjam, uka panqaranakajj janiw chʼam tukusin trabajipkiti, ni qapupkarakisa. Nayajj sapjjsmawa, janiw ni Salomonas wali qamirïkasajj uka panqaranakjam sum isthapiskänti.+ 28 Uka alinakarojj Diosaw ukha sum isthapiyi, jichhürojj sumaw alisipki, qharürusti hornor jaqontatäpjjaniwa. Diosar jan taqe chuym confiyir* jaqenaka, ¿janit jumanakarojj ukham isthapiyapkarakïtamjja? 29 Ukhamasti kunsa manqʼapjjäta, kunsa umapjjäta ukanak jan jukʼamp thaqapjjamti, janirak jukʼampejj sint llakisipjjamti.+ 30 Diosar jan uñtʼir jaqenakakiw* taqe ukanak wal thaqapjje. Ukampis taqe ukanakajj qhawqha wakiskiris jumanakatakejj ukjja alajjpachankir Awkimaw sum yati.+ 31 Ukhamasti jupan Reinop* thaqasipkakim, ukatjja Diosajj ukanak churapjjätamwa.+

32 ”Jan ajjsarapjjamti jiskʼa tama.+ Alajjpachankir Awkimajj jumanakaruw Reino* churañ munapjjtam.+ 33 Kunanakatï jumanakan utjki ukanak aljantapjjam, khuyapayasiñat pobrenakar churapjjam.+ Qollqe bolsanaksa jan merqʼeskir lurasipjjam, mä arunjja kunatï wali valoranïki ukanakjja alajjpachar imasipjjam,+ ukanjja janiw tukuskaniti, janirakiw lunthatas jakʼachaskaniti, ni thuthas thuthantkaniti. 34 Kawkinkkitï jumanakan wali valoraninakamajja, ukankarakiniw chuymanakamajja.

35 ”Jumanakajj isthapitäpjjam, wakichtʼatäpjjarakim,*+ michachuwanakamas* naktatäpan.+ 36 Kunjamtï esclavonakajj uywiripan kuttʼaniñap suyapkejja, ukhamarak jumanakajj suyapjjam.+ Kunapachatï uywirejj casarasïwit purinki,+ leqtʼasiniraki ukhajja, jankʼakiw esclavonakajj jistʼarapjje. 37 ¡Kawkïr esclavonakarutï uywirejj purinisin uñnaqaskiri jikjjatani ukanakajj kusisipjjaniwa! Qhanakwa sapjjsma, jupajj serviñatakiw isthapisini,* mesaruw jupanakar qontʼayani, jakʼachtʼasisaw jupanakar servirakini. 38 Jupatï chika arumaru,* jan ukajj wallpa artʼaru* purinini, esclavonakarus wakichtʼat suyaskir jikjjatani ukhajja, ¡jupanakajj kusisipjjaniwa! 39 Ukampirus ak amtapjjam, mä utanitejj kuna horasas lunthatajj utapar mantani uk yatispa ukhajja, janiw lunthatampejj utapar mantaykaspati.+ 40 Ukhamarak jumanakajj wakichtʼatäpjjapunim. Jaqen Yoqapasti jan amuyapktas uka horasaruw jutani”.+

41 Ukatsti akham sasaw Pedrojj Jesusar jisktʼäna: “Tata, ¿uka uñachtʼäwimpejj nanakarut parlasipkista jan ukajj taqeniruch parlasktajja?” sasa. 42 Tatitusti sarakïnwa: “¿Khitis suma phoqeri,* amuyasiri* mayordomojja?* Juparuw uywiripajj mayni servirinakapjjar* uttʼayani, ukhamat jupanakar wakisitarjam manqʼa tiempopar churaskakiñapataki.+ 43 Uywiripajj jutasin ukham phoqaskir jikjjatani uka esclavojj kusispan. 44 Cheqpachapuniw sapjjsma, uywiripajj taqe utjirinakapjjaruw uka esclavor uttʼayani. 45 Uka esclavotï ‘uywirijajj janïraw kuttʼankaniti’ sasin chuymapan amuyani, servir masinakaparus nuwañ qalltani, manqʼaskani, umaskani, machaskani ukhajja,+ 46 uywiripaw jutani, kunürutï jan suyki ukhaw jutani, jupan jan yatit horasaru. Ukatjja wal jupar castigani, jan istʼasir jaqenakamp chikarakiw uchani. 47 Kawkïr esclavotï uywiripan munañap amuykasin mayitaparjam jan lurki,* janirak wakichaski ukajja, wali nuwjataw uñjasini.+ 48 Kawkïr esclavotï uywiripan munañap jan amuyki, ukatjja luratanakapat nuwañajj wakisini ukhasa, jukʼa nuwatakiw jupajj uñjasini. Cheqpachansa khitirutejj walja churaski ukarojja, waljarakiw mayisini. Khitirutejj waljanakjjaru uttʼayaski ukarojja, yatitäki ukat sipansa jukʼampiw juparojj mayisirakini.+

49 ”Nayasti aka oraqerojj nina naktayiriw jutta, ukampis niyakejjay naktayatäjjchejja, ¿kunrak jukʼamp munästi? 50 Cheqpachansa bautisasiñatakejj mä bautismow nayan utjitu, ¡ukan tukusiñapkamajj wali llakitäskakïwa!+ 51 ¿Aka oraqer sumankañ churiris jutkirista ukhamti jumanakajj amuyapjjta? Janiwa. Nayasti sapjjsmawa, tʼaqa tʼaq sarnaqañwa apanta.+ 52 Jichhat uksarojja, phesqaniw mä familian tʼaqjtapjjani, kimsaniw paninitak saytʼapjjani, paniniw kimsanitak saytʼapjjarakini. 53 Jupanakajj tʼaqjtapjjaniwa, awkejj yoqap contraw saytʼani, yoqasti awkip contraw saytʼarakini; taykajj phuchap contraw saytʼani, phuchasti taykap contraw saytʼarakini; suegrajj yojjchʼap contraw saytʼani, yojjchʼasti suegrap contraw saytʼarakini”.+

54 Ukjjarusti jupajj akham sasaw jaqenakarojj sarakïna: “Inti jalanta toqen qenayanak apthaptaskir uñjapkta ukhajja, ‘thayamp jallumpiw jutaski’ sasaw jankʼak sapjjtajja. Ukasti ukhamapuniw phoqasi. 55 Aynach toqet* thaytʼanir uñjapjjta ukhajja, ‘wali juntʼüniwa’ sasaw sapjjtajja, ukajj ukhamarakiw phoqasi. 56 Kʼari chuyman* jaqenaka, alajjpachas oraqes kunjamäskis ukanak uñchʼukiñ yatipjjtawa. Ukampis kunanakatï aka tiempon pasaski ukanakjja, ¿kunatsa jumanakajj jan amuyapkta?+ 57 Kunatï cheqapäki ukanaksa, ¿kunatsa jan amuyapkarakta? 58 Kunapachatï maynejj juma contra leyinakarjam quejasini, jupamp chikaraki autoridadan ukar saraskäta ukhajja, thak sarkasin jupamp askichañatak chʼamachasim, ukhamat juezan ukar jan apayasiñataki. Juezasti tribunalan guardiaparuw katuyiristamjja, uka guardiasti carcelaruw apantiristamjja.+ 59 Nayajj sissmawa, taqpach jiskʼa sencill qollqe* pagañamkamajj janipuniw kunjamatsa uka carcelat mistkätati”.

13 Uka horasanjja mä qhawqha jaqenakaw ukankapjjarakïna. Jupanakasti Pilatojj sacrificio loqtkiriruw mä qhawqha galileonakar jiwayi sasaw Jesusar yatiyapjjäna. 2 Uk satasti jupajj akham sarakïnwa: “¿Uka galileonakajj taqpach mayni galileonakat sipans jukʼamp juchanïpkaspasa, ukatsa jupanakajj ukham jiwayat uñjasipkaspa ukhamti amuyapjjta? 3 Janiwa. Nayajj sapjjsmawa, janitï jumanakajj arrepentisipkäta ukhajja, jupanakjamarakiw taqenis jiwarapjjäta.+ 4 Jan ukajj Siloam cheqankir mä torrejj 18 jaqenakar tinkjjatasin jiwaraykäna uka toqet ¿kuns amuyapjjta? ¿Jupanakajj Jerusalén markan jakir taqe jaqenakat sipans jukʼamp juchanïpkaspas ukhamti amuyapjjta? 5 Janiw ukhamäkiti. Nayajj sapjjsmawa, janitï jumanakajj arrepentisipkäta ukhajja, jupanakjamarakiw taqenis jiwarapjjäta” sasa.

6 Ukatjja akham sasaw jupajj mä uñachtʼäwit parlarakïna: “Mä jaqejj uvas yapunïnwa, mä higos qoqaw* uka yapupan ayruntat* utjarakïna. Achunak thaqeriw jupajj saräna, ukampis janiw kuns katkänti.+ 7 Ukatwa jupajj uvas yapuchiripar akham säna: ‘Kimsa maraw nayajj aka higos qoqan* achunakap thaqerejj jutta, ukampis janiw kuns katkti. ¡Ukhamajj apsjjam! ¿Kunatakirak oraq inamay ocupaskanisti?’ sasa. 8 Uk satasti jupajj sarakïnwa: ‘Tata, aka maramp suytʼam, nayaw muytpach qʼawsusin wanumpi uchantäjja. 9 Sum achoqjjani ukhajj walïniwa, ukampis janitï achoqkanejj apsjjätawa’+ sasa”.

10 Ukatjja mä sinagoganwa jupajj sábado urun yatichaskäna. 11 Wali kʼumthapit mä warmiw ukankarakïna, janiw cheqaptirjamäkänti. Juparojj mä demoniow mantasin 18 maranak ukham usuntayatayna. 12 Jesusajj jupar uñjäna ukhajja, akham sasaw säna: “Warmi, jumajj uka usumat qollatäjjtawa”+ sasa. 13 Ukatjja amparampiw jupar loqjjattʼäna, ukaratpachaw uka warmejj cheqaptjjäna, ukatsti Diosaruw jachʼañchäna. 14 Jesusan sábado urun qollatap uñjasajja, sinagogan pʼeqtʼir jaqejj akham sasaw colerasisajj jaqenakar säna: “Trabajiñatakejj sojjta urunakaw utji.+ Ukhamajj uka urunakaw qollayasir jutapjjañama, janiw sábado urunjja”+ sasa. 15 Ukatsti Tatitojj akham sasaw jupar säna: “Kʼari chuyman* jaqenaka,+ ¿janit jumanakat khitis sábado urun toropsa jan ukajj asnopsa jararasin umtʼayir jikhañ yatki?+ 16 Aka warmejj Abrahanan wawapawa, jupajj 18 maranakaw Supayan* katuntat uñjasïna. Ukhamajj ¿janit juparojj sábado uruns usupat qollañajj wakiskänjja?” sasa. 17 Jesusan ukanak satapatsti, jupa contra saytʼir jaqenakajj taqeniw phenqʼachat uñjasipjjäna. Ukampis taqe jaqenakajj uka musparkañ luräwinakap uñjasajj wal kusisipjjäna.+

18 Ukjjarusti jupajj sarakïnwa: “¿Diosan Reinopajj* kunamp sasisa, jan ukajj kunarus uñtasiyiristjja? 19 Diosan Reinopajj* mä mostaza* jathampi sasiwa, mä jaqew huertapar uka jatha phawantäna. Mä qoqar* tukuñkamaw uka jathajj jilsüna. Jamachʼinakas ramanakaparuw tapachasipjjäna”+ sasa.

20 May kutimpiw jupajj akham säna: “¿Kunarus Diosan Reinop* uñtasiyiristjja? 21 Diosan Reinopajj* levadurampi sasiwa, uka levadura aptasaw mä warmejj 10 kilo* jakʼur mezclantäna. Ukatsti taqpach masaw poqtarakïna”+ sasa.

22 Jerusalén markar sarkasasti, Jesusajj markat marka sarasaw jaqenakar yatichäna, jiskʼa markanakar mantasas yaticharakïnwa. 23 Ukatjja mä jaqew jupar akham säna: “¿Tata, jukʼanirukit salvasini?” sasa. Jupasti akham sasaw jupanakar sarakïna: 24 “Kʼullkʼu punknam mantañatakejj walpun chʼamachasipjjam.+ Nayasti sapjjsmawa, waljaniw mantañ munapjjani, ukampis janiw mantapkaniti. 25 Utanejj sartasin punku sum llawintjjani ukhajja, anqäjjan saytʼataw jumanakajj uñjasipjjäta, akham sasaw punku leqʼepjjarakïta: ‘¡Tata, llawirapjjeta!’+ sasa. Jupasti sapjjarakïtamwa: ‘Jumanakajj kawkinkirïpjjstajjaya, janiw nayajj yatkti’ sasa. 26 Jumanakajj akham sasaw sapjjarakïta: ‘Juman uñjkatarakis manqʼasipkta umasipktjjä, nanakan utjki uka jachʼa thakinakansa yaticharaktasä’+ sasa. 27 Jupajj akham sapjjarakïtamwa: ‘Jumanakajj kawkinkirïpjjstajjaya, janiw nayajj yatkti. ¡Nayat jitheqtapjjeta, jan walinak lurir jaqenaka!’ sasa. 28 Kunapachatï Abrahanaru, Isaacaru, Jacoburu ukhamarak taqe profetanakar Diosan Reinopan* uñjapjjäta, jumanakajj anqar jaqonukut uñjasipjjäta ukhajja, ukanwa jachapjjäta, laka chʼakhanaksa tʼurusipjjäta.+ 29 Ukatsti jaqenakaw inti jalsu toqetsa, inti jalant toqetsa, alay toqetsa, aynach toqetsa* jutapjjani, jupanakarakiw Diosan Reinopan* mesan qontʼasipjjani. 30 Ukhamajj khitinakatï qhepankapki ukanakat yaqhepajj nayrankapjjaniwa, nayrankapki ukanakatsti yaqhepajj qhepankapjjarakiniwa”+ sasa.

31 Uka horasanjja mä qhawqha fariseonakaw jupan ukar jutasin akham sapjjäna: “Akat mistusin sarjjam, Herodesaw jiwayañ muntam” sasa. 32 Uk satasti jupanakar sarakïnwa: “Sarapjjam, uka qamaqerojj* akham sanipjjam: ‘Jichhürumpi qharürumpejj demonionak alissuskäjja, usutanakwa qollarakëjja, ukampis jurpüruw ukanak lurañ tukuyaskäjja’ sasa. 33 Ukampirus nayajj jichhürusa, qharürusa, jurpürus lurañanakaj phoqaskakiñajawa. Jerusalén anqäjjanjja janipuniw mä profetarojj jiwayasiñapäkiti.+ 34 ¡Jerusalén, Jerusalén, profetanakar jiwayir marka, juman ukar khitanit jaqenakar qalanakamp jaqjir marka!+ ¡Qhawqha kutiw nayajj wawanakamar tantachañ munayätjja, kunjamtï wallpajj chhiwchhinakapar chheqa manqhapar jawsthapki ukhama! Ukampis jumanakajj janiw munapkayätati.+ 35 Diosajj jumanakan templom* apanukjjewa.+ Nayajj sapjjsmawa, ‘¡Jehová* Diosan sutipjjar jutki ukajj bendisitäpan!’ sasin sapkäta ukapachkamajja, janiw mayamps uñjapkitätati”+ sasa.

14 Mä kutejja Jesusajj fariseonakan mä pʼeqtʼiripan utaparuw sábado urun manqʼasir saräna. Ukankirinakasti walpun juparojj uñchʼukipjjäna. 2 Ukatjja cuerpo pʼusuntayir usuni* mä jaqew jupa nayraqatankaskäna. 3 Ukatwa Jesusajj Ley sum uñtʼir jaqenakarusa fariseonakarus akham sasin jisktʼäna: “¿Sábado urun maynir qollañajj walikïskiti janicha?”+ sasa. 4 Jupanakajj janiw kamsapkänsa. Jesusasti loqjjatasaw uka jaqerojj qolläna, ukatjja khitjjarakïnwa. 5 Ukatsti akham sasaw jupanakar sarakïna: “Jumanak taypit maynin wawapasa jan ukajj toropasa sábado urun mä uma phujur jalantaspa+ ukhajja, ¿janit jupajj jankʼak wayskaspa?”+ sasa. 6 Jupanakajj janiw kamsirjamäpkänsa.

7 Ukatjja invitatäpkäna uka jaqenakajj suma lugaranakan qontʼasiñ thaqasipkäna, uk amuyasaw Jesusajj mä uñachtʼäwimp jupanakar parläna,+ akham sasa: 8 “Maynejj casarasïwin mä jachʼa manqʼäwir jumar invitkätam ukhajja, jan jumajj mä suma lugarar qontʼasimti.+ Inas jumat sipans jukʼamp yäqat jaqejj invitatäskchi. 9 Khititï jumarus juparus invitapktam ukajja, akham sasaw jutasin jumar sätam: ‘Jupay uka cheqar qontʼaspan’ sasa. Jumajj mä phenqʼaw jan suma lugarar qontʼasir sarjjäta. 10 Ukhamasti invitapkätam ukhajja, jan suma lugaräki uka cheqar qontʼasir saram, ukhamatwa khititï invitktam ukajj juman ukar jutasin akham sätam: ‘Amigo, suma cheqar qontʼasinim’ sasa. Ukhamatwa jumamp chika invitatäpki taqe uka jaqenak nayraqatan jachʼar aptatäyäta.+ 11 Khititï jachʼa jachʼa tukki ukajja jiskʼachatäniwa, khititejj humillaskejja jachʼañchatäniwa”+ sasa.

12 Jesusasti jupar invitkäna uka jaqerojj akham sarakïnwa: “Kunapachatï jumajj chika urur manqtʼasiñataki jan ukajj cena manqtʼasiñatak invitkäta ukhajja, janiw amigonakamarusa, ni jilanakamarusa, ni familiaranakamarusa, ni qamir vecinonakamarus invitañamäkiti. Jumatï ukham lurätajja, inas jupanakajj invitapjjarakchïtam, ukhamatwa jumarojj luratamat kuttʼayapjjätam. 13 Jumajj mä jachʼa manqʼäwi wakichkäta ukhajja, pobrenakaru, amparat usutanakaru, cojonakaru, juykhunakar invitañamawa,+ 14 ukhamatwa jumajj wal kusisirakïta. Jumar kuttʼayañatakejj janiw jupanakan kunas utjkiti. Cheqapar sarnaqer jaqenakajj jaktanipkani+ ukhaw jumajj pago katoqjjäta” sasa.

15 Ukanak istʼasasti jupamp chik invitat jaqenakat mayniw jupar akham säna: “Khititï Diosan Reinopan* manqʼki* ukajj kusispan” sasa.

16 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Mä jaqejja mä jachʼa cena wakichäna,+ walja jaqenakaruw invitarakïna. 17 Manqʼañ horasäjjäna ukhajja, mä esclavoparuw jupajj khitäna, khitinakatï invitatäpkäna ukanakar akham saniñapataki: ‘Jutapjjam, taqe kunas wakichatäjjewa’ sasa. 18 Jupanakajj jan sarañ laykojja, taqeniw kunayman parlapjjäna.+ Nayrïristi akham sänwa: ‘Mä oraq alasta, uk uñjir sarañajätwa, mirä amp suma, janjamakiw jutkäti’ sasa. 19 Maynisti sarakïnwa: ‘Phesqa yuntanak alasta, ukanak yantʼir sarañajätwa, mirä amp suma, janjamakiw jutkäti’+ sasa. 20 Maynejj akham sarakïnwa: ‘Jichhakiw casarasta, ukhamajj janjamakiw jutkiristti’ sasa. 21 Uka esclavojj ukanak yatiyiriw uywiripan ukar saräna. Ukatwa uywiripajj wal colertʼasïna, akham sarakïnwa: ‘Anchhitpach markan jachʼa thakinakapar jiskʼa thakinakapar saram, pobrenakaru, amparat usutanakaru, juykhunakaru, cojonakar irptanim’ sasa. 22 Esclavojj kuttʼanjjäna ukhajja, akham sänwa: ‘Tata, kuntï siskta ukajj lurasjjewa, ukhampachas chʼusa lugaranakajj utjaskakiwa’ sasa. 23 Ukatwa uywirejj esclavopar akham sarakïna: ‘Marka anqäjjan utjki uka thakinakaru, jiskʼa thakinakar saram, jaqenakarojj obligasin irpantanim, ukhamat utajan phoqäñapataki.+ 24 Nayasti sapjjsmawa, khitinakatï nayraqat invitatäpkäna uka jaqenakatjja, janiw maynis manqʼajat malltʼkaniti’+ sasa”.

25 Ukatjja walja jaqenakaw jupamp chikajj sarasipkäna, jupanak toqer uñtasasti akham sasaw säna: 26 “Maynitejj nayan ukar jutchi, ukatjja awkiparusa, taykaparusa, warmiparusa, wawanakaparusa, jilanakaparusa, kullakanakaparusa, pachpa jakañaparus jan uñiskchi*+ ukhajja, janiw nayan discipulojäkaspati.+ 27 Khititejj tʼaqesiñ lawap* jan apjjaruski ukat arkarakitu ukajja, janiw nayan discipulojäkaspati.+ 28 Jumanakat maynejj mä uta* lurañ munaspa ukhajja, ¿janit nayraqatajj qontʼasisin qhawqhas munasini uk amuytʼkaspa, ukhamat tukuyañatakejj utjaniti janicha uk yatiñatakejja? 29 Jupatejj cimiento uchantani, ukat janirak tukuyirjamäkani ukhajja, uñjirinakajj taqeniw jupat larusipjjani, 30 akham sasa: ‘Aka jaqejj lurañ qalltasajj janirakis tukuyirjamäkitejjä’ sasa. 31 Mä reyejj yaqha reyimpi guerran nuwasir sarki ukhajja, ¿janit nayraqatajj qontʼasisin yaqhanakamp aruskipkaspa, ukhamat 10.000 soldadonakampejj 20.000 soldadonakamp jutir reyirojj atipaspati janicha uk yatiñataki? 32 Janitejj atipirjamäkani ukhajja, mayni reyin jayankkipanwa jupajj embajadoranakapar* khitani, sumar mantjjañäni sasin mayipjjañapataki. 33 Ukhamasti amtapjjapunim. Janitï jumanakat maynejj taqpach utjirinakap apanukkani ukhajja, janiw nayan discipulojäkaspati.+

34 ”Cheqansa jayojj wali sumawa. Jayutï chʼapaqaptaspajja, ¿kunampirak pachpa jayur jayuñchasispasti?+ 35 Janiw oraqetakisa ni wanutakis walëjjeti, antisas jaqenakajj wartjjapjjakiwa. Khititejj jiñchunïki ukajj wali amuyump istʼpan”.+

15 Ukatsti impuesto cobririnakas jucharar jaqenakas taqeniw jupan ukar sarasipkakïna, ukhamat jupar istʼañataki.+ 2 Fariseonakas escribanakas jupa contrajj arusisipkakïnwa, akham sasa: “Aka jaqejj jucharar jaqenakaruw sum katoqe, jupanakampiw manqʼaraki” sasa. 3 Ukatwa jupajj aka uñachtʼäwit jupanakar parläna, akham sasa: 4 “Jumanak taypit maynejj 100 ovejanïspa, ukatjja mä ovej chhaqayasispa ukhajja, ¿janit 99 ovejanak pampar jaytasajj chhaqat oveja katjañkam thaqerejj sarkaspa?+ 5 Katj-jje ukhajja, kallachiparuw jupajj qʼepjjarusi, wal kusisiraki. 6 Utapar purisasti amigonakaparu vecinonakaparuw jawsthapiraki, akham sasa: ‘Nayamp chik kusisipjjam, chhaqatäkäns uka ovejajaruw katunta’+ sasa. 7 Nayasti sapjjsmawa, mä jucharar jaqejj arrepentiski ukhajja, ukhamarakiw jukʼamp kusisiñajj alajjpachan utjani, arrepentisipjjañapajj+ jan wakiski uka 99 cheqapar sarnaqer jaqenakat sipansa.

8 ”Jan ukajj mä warmitï tunka dracma* qollqenïspa, ukatjja mä dracma chhaqayasispa ukhajja, ¿janit mä michachuwa* naktaykaspa, janit utap pichsusin uka qollq katjañkam wali amuyumpi thaqskaspa? 9 Uk katjasasti amiganakaparu vecinanakaparuw jawsthapiraki, akham sasa: ‘Nayamp chik kusisipjjam, chhaqayaskta uka dracma* qollqe katj-jjtwa’ sasa. 10 Nayasti sapjjsmawa, mä jucharar jaqejj arrepentiski ukhajja, ukhamarakiw Diosan angelanakapajj kusisipjje”.+

11 Ukatsti Jesusajj akham sarakïnwa: “Pä yoqani mä jaqew utjäna. 12 Sullkïrejj akham sasaw awkipar säna: ‘Papitu, kunatï herenciat nayar waktʼkitu ukay churjjeta’ sasa. Ukatwa awkejj uka pä yoqanakapar utjirinakap jalanoqjjäna. 13 Mä qhawqha urunak qhepatjja, sullkïr yoqajj taqe utjirinakap apthapisaw jaya markar sarjjäna. Ukatsti jan wal sarnaqasaw* uka markanjj herenciap tukjasïna. 14 Qʼal tukjasjjäna ukhajja, manqʼat pistʼañ machʼaw uka markan utjarakïna, jupajj jan kunaniw uñjasïna. 15 Ukatwa uka markankir mä jaqen ukar saräna, jupampiw katoqayasirakïna. Uka jaqesti khuchinak awatiriw oraqepar khitäna.+ 16 Ukatsti khuchinakajj manqʼapki uka thajjonakampiw* jupajj wal sistʼasiñ munäna, janiw khitis juparojj kuns churkänti.

17 ”Jupajj amuytatasïna ukhajja, akham sänwa: ‘¡Awkijan trabajirinakapajj waljaniw sistʼasiñkam tʼantʼa manqʼasipki, nayajj manqʼatjamaw akan jiwaskta! 18 Ukhamajj jichpachaw awkijan ukar sarjjä, juparojj sarakïwa: “Papitu, Dios* contra ukhamarak juma contraw juchachasta. 19 Wawamat uñjatäñatakis janiw walïkti. Jumatak trabajir jaqëkiristsa ukhamak katoqasjjeta” sasa’. 20 Ukhamasti sartasinwa jupajj awkipan ukar sarjjäna. Awkipasti jayankkipanwa jupar uñjarakïna, walpun uka wawapat sinttʼasïna. Ukatwa jupan ukarojj tʼijüna. Wali munasiñampiw qhomantäna, jampʼattʼarakïna. 21 Ukatsti akham sasaw awkipar säna: ‘Papitu, Dios contra ukhamarak juma contraw juchachasta.+ Wawamat uñjatäñatakis janiw walïkti’ sasa. 22 Awkisti akham sasaw esclavonakapar säna: ‘Jankʼak mä suma isi apsunipjjam, sumäkis ukpun aptanipjjäta, ukampirak isthapiyapjjam, amparaparus mä anillomp uchapjjam, kayunakaparus wiskhump* uchapjjarakim. 23 Mä likʼi torillo jiktanisin kharsupjjam, manqʼapjjañäni kuttʼanjjatapat fiestachapjjañäni. 24 Aka wawajajj jiwatänwa, jichhajj jaktanjjewa;+ chhaqatänwa, jichhajj kuttʼanjjewa’ sasa. Ukhamaw jupanakajj kusisiñ qalltapjjäna.

25 ”Ukañkamasti jilïr yoqapajj yapunkaskänwa. Utar kuttʼasin niya jakʼachasjjäna ukhajja, music tukaskiri, thoqoskir istʼäna. 26 Ukatwa jupajj servirinakat maynir jawsäna, kunas pasaski sasaw jisktʼäna. 27 Jupasti sarakïnwa: ‘Jilamaw kuttʼanjjatayna, walikiw* purinjje, ukatwa awkimajj mä likʼi torillo kharsurapi’ sasa. 28 Jupasti walpun colertʼasïna, janirakiw mantañs munkänti. Ukatwa awkipajj mistunisin jupar wal ruwtʼäna. 29 Jupasti awkiparojj sänwa: ‘Nayajj walja maranakaw mä esclavjam jumatak trabajta, janirakiw ni mä kutis arunakam pʼakintkti. Ukampis janiw jumajj amigonakajampi kusistʼañajatakejj ni mä cabritoks churkistati. 30 Uka yoqamajj prostituta warminakamp sarnaqasaw utjirinakam tukjani.* Ukampis jumajj purin ukspachaw mä likʼi torillo kharsuraptajja’ sasa. 31 Awkisti sarakïnwa: ‘Munat wawa, jumajj nayamp chikäskapuntawa, taqe kunanakatï nayan utjkitu ukanakas jumankarakiwa. 32 Ukhamarus fiestachañas kusisiñas wakisiwa, aka jilamajj jiwatänwa, jichhajj jaktanjjewa; chhaqatänwa, jichhajj kuttʼanjjewa’ sasa”.

16 Ukatjja akham sasaw jupajj discipulonakar sarakïna: “Mä qamir jaqew utjäna. Juparojj akham sasaw yatiyapjjäna: ‘Utam apnaqki uka mayordomojj* janiw utjirinakam sum apnaqkiti’ sasa. 2 Ukatwa uka qamir jaqejj mayordomopar jawsasin akham säna: ‘Kuntï nayajj jumat istʼkta ukajj janiw walïkiti. Kunjamsa lurañanakam phoqaskta ukanak yatiyita. Jichhat uksarojj janiw utajat encargasjjätati’ sasa. 3 Uka mayordomojj akham sasaw chuymapan säna: ‘Patronajajj janiw utaj apnaqjjätati sarakitusä, ¿jichhajj kamachakïsa? Yapu lurañatakis janirakiw chʼamajj utjkituti, mayjasiñs phenqʼasiraktwa. 4 Ukhamajj ak luräjja, utap jan apnaqjjä ukhajja, jaqenakaw utanakapar katoqapjjetani’ sasa. 5 Ukatsti khitinakatejj patronapar manüpkäna ukanakaruw sapa maynir jawsäna. Nayrïrirojj akham sasaw säna: ‘¿Qhawqhas patronajar manupäta?’ sasa. 6 Jupasti sarakïnwa: ‘Olivo aceitet manupätwa, 2.200 litronaka’* sasa. Mayordomojj jupar sarakïnwa: ‘Manut qellqaskäna uka contratojj akawa, qontʼasim, chikatakis manükasma ukham jankʼak qellqantam’ sasa. 7 Maynirojj akham sarakïnwa: ‘¿Jumajj qhawqha manütasa?’ sasa. Jupasti sänwa: ‘Nayajj 100 costalanak* trigot manupätwa’ sasa. Mayordomojj sarakïnwa: ‘Manut qellqaskäna uka contratojj akawa, 80 costalanak manükasmas ukham qellqantam’ sasa. 8 Uka mayordomojj jan cheqapar lurir jaqëkchïnsa, uywiripajj jachʼaruw jupar aptäna, wali yatiñampi* ukanak luratap layku. Nayajj sapjjsmawa, aka tiempon jakir jaqenakajj* pachpa tiempopan jakir jaqenakamp kun lurasas qhanan sarnaqeri jaqenakat sipansa+ jukʼamp yatiñanïpjjewa.

9 ”Nayajj sapjjaraksmawa: aka mundonkir jan wali utjirinakamp amigonak jikjjatapjjam.+ Ukanakajj tukusjjani ukhajja, kawkjantï wiñay qamasiñajj utjki uka cheqanakaruw jupanakajj katoqapjjätam.+ 10 Khititï jiskʼa luräwinakan sum phoqki ukajja, jachʼa luräwinakan sum phoqaraki. Khititejj jiskʼa luräwinakan jan sum phoqki ukajja, janirakiw jachʼa luräwinakan sum phoqkiti. 11 Ukhamasti jumanakatejj aka mundonkir jan wali utjirinak jan sum apnaqapksta ukhajja, ¿khitirak kunatï cheqäki uk jumanakar confiyapjjätamsti? 12 Jumanakatï yaqhankirinak jan sum apnaqapkstajja, ¿khitirak jumanakar kunsa churapjjätamsti?+ 13 Janiw khitis pä patronar esclavot sirvkaspati. Maynirojj uñisiniwa, maynirusti munasirakiniwa. Maynirojj jakʼachasiniwa, maynirusti jiskʼacharakiniwa. Janiw jumanakajj Diosampir Qollqempir esclavot servipkasmati”.+

14 Ukatsti qollq wal muniri fariseonakajja, taqe ukanak istʼasajj jupatak jan wal uñanaqasaw jiskʼachapjjäna.+ 15 Ukatwa jupajj akham sasin jupanakar säna: “Jumanakajj cheqapar sarnaqerïpkasmas ukhamaw jaqenak nayraqatan tukupjjtajja,+ ukampis Diosajj jumanakan chuymanakam yatiskiwa.+ Kunatï jaqetakejj wali importantëki ukajja, Diosatakejj ajjtaskañawa.+

16 ”Leyisa Profetanakan Qellqatanakapasa* Juankamaw yatiyasïna. Ukat aksarojj Diosan Reinopat* suma yatiyäwinakaw yatiyasi, taqe kasta jaqenakaw ukar mantañatakejj wal chʼamachasipjje.+ 17 Cheqpachansa alajjpachasa aka oraqes pasaspawa. Ukampis janipuniw Leyin mä jiskʼa letrapas ukhamak paskaniti, jan ukasti taqpachapuniw phoqasini.+

18 ”Khititejj warmipat divorciasisajj yaqhampi casaraski ukajja, adulterio juchwa luri, khititejj chachapat divorciat mä warmimpi casaraski ukajja, adulterio juchwa luraraki.+

19 ”Mä qamir jaqew utjäna, jupajj morado suma isinakampi ukhamarak linot lurat isinakampiw isthapisirïna. Wali kusisitaw sapürus wali suman qamasirakïna. 20 Ukatsti Lázaro sutin mä jaqeruw punkupar jaytapjjerïna. Jupajj mayjasir jaqënwa, llaganakampi* tukjatarakïnwa. 21 Uka qamir jaqen mesapat jalaqtki uka puchunakwa Lazarojj manqtʼasiñ munäna. Anunakas jutasaw llaganakap* jallqʼapjjerïna. 22 Tiempompejj uka mayjasir jaqejj jiwjjänwa, angelanakaw Abrahanan jakʼapar* apjjapjjäna.

”Qamir jaqes jiwjjarakïnwa, juparojj imantjjapjjänwa. 23 Jupasti Sepulturanwa* wal tʼaqesiskäna, uñtasasti Abrahanaruw jayat uñjäna, Lazarojj jupan jakʼapankaskarakïnwa.* 24 Ukatwa jupajj akham sasin artʼäna: ‘Abrahán awki, nayat khuyaptʼayasita. Lazaror khitanim, ukhamat lukʼan puntap umar aptasin lajjraj chhujtʼayañapataki.* Nayajj walpun aka aqkir nina taypin tʼaqesiskta’ sasa. 25 Abrahanajj jupar sarakïnwa: ‘Wawa, amtasim, jakaskayäta ukhajj suma utjirinakampi phoqtʼataw jumajj kusisiyätajja, ukampis Lazarojj jan walinakakwa katoqäna. Jichhasti jupajj akanwa chuymachtʼatäski, jumasti tʼaqesisktawa. 26 Taqe ukanakat sipansa, jumanakampir nanakampir jaljir mä jachʼa barrancow utji, ukhamat khitinakatï akat jumanakan ukar sarañ munapki ukanakajj jan pasapjjañapataki, janirak jaqenakas aksar pasanipjjañapataki’ sasa. 27 Qamir jaqesti sarakïnwa: ‘Awki, ukhamächi ukhajj juparuy awkijan utapar khitarapita, 28 phesqa jilanakajar phoqatpach yatiyaniñapataki, ukhamat jupanakajj aka tʼaqesiñ lugarar jan jutapjjañapataki’ sasa. 29 Abrahanajj jupar sarakïnwa: ‘Moisesana ukhamarak Profetanakan Qellqatanakapajj jupanakan utjaskarakisä, ukanakaruy istʼapjjpanjja’+ sasa. 30 Ukhamarus jupajj sarakïnwa: ‘Abrahán awki, janiw istʼapkaniti, ukampis maynitï jiwatanak taypit sartasin jupanakan ukar saraspajja, jilanakajajj arrepentisipjjaniwa’ sasa. 31 Jupajj akham sarakïnwa: ‘Janitï jupanakajj Moisesana+ ukhamarak Profetanakan Qellqatanakapar istʼapkanejja, janirakiw jiwatanak taypit jaktanir jaqerus istʼapkaniti’ sasa”.

17 Ukatsti akham sasaw jupajj discipulonakapar säna: “Kunanakatï maynir lanktʼasiykaspa ukanakajj kunjamats utjakipuniniwa. Ukampis lanktʼasiyir jaqejj ¡ay kamachkakini! 2 Jupatakejj jukʼamp walïspaw mä molino qalampi kunkat chinuntasin qotaru jaqontatäñapajja, aka jiskʼanakat mayniru lanktʼasiyañat sipansa.+ 3 Jumanak pachpat wal amuyasipjjam. Jilamatï juma contra juch lurchejja, cheqañcham.+ Arrepentisini ukhajj perdonam.+ 4 Jupatï paqallqo kuti mä urun juma contra juchachasini, ukatjja ‘arrepentistwa’ sasin paqallqo kutiraki juman ukar jutani ukhajja, jumajj perdonañamawa”+ sasa.

5 Apostolonakajj akham sasaw Tatitur sapjjäna: “Diosar jukʼamp confiyañ* yanaptʼapjjeta”+ sasa. 6 Ukatwa Tatitojj jupanakar akham säna: “Mä mostaza* jatha ukchʼaksa Diosar confiyapjjasma* ukhajja, aka mora qoqarojj* ‘saphitpach jikʼstam, qotar ayruntasim’* sasaw sapjjasma, uka qoqajj jumanakar istʼapjjeristamwa.+

7 ”Jumanakat maynin esclavopajj vacamp yapu luraskaspa jan ukajj ovej awatiskaspa ukhajja, ¿kunjamsa pampat purinipan esclavopar katoqaspa? ¿‘Jankʼakiy jutam, mesan qontʼasisin manqtʼasim’ saspati? 8 Janiwa. Jan ukasti akham saspawa: ‘Manqʼa wakicharapita, serviñ isimp uchasim, nayajj manqtʼasiñ umtʼasiñ tukuyjjä ukhakam servita, ukjjaruw jumajj manqʼaskäta, umaskäta’ sasa. 9 Lurañanakapamp phoqatap laykojja, ¿uka esclavopar yuspäraniti? Janiw ukhamäkaspati. 10 Ukhamarakiwa, jumanakatï lurañanak katoqapjjäta, taqe ukanakamp phoqapjjarakïta ukhajja, akham sapjjarakim: ‘Jan kunatak servir esclavöpjjtwa. Kuna lurañatï wakiskäna ukakwa lurapjjta’+ sasa”.

11 Jerusalén markar sarkasasti, Samariampi Galileamp jikiski uka cheq jupajj pasäna. 12 Mä jiskʼa markar mantaskäna ukhajja, lepra usuni tunka chachanakaw jupar jikjjatapjjäna, ukampis jaya cheqarukiw saytʼasipjjäna.+ 13 Ukatsti akham sasaw jachʼat artʼapjjäna: “¡Jesús, Yatichiri, nanakat khuyaptʼayasipjjeta!” sasa. 14 Jesusajj jupanakar uñjäna ukhajja, akham sarakïnwa: “Sacerdotenakar uñstir sarapjjam”+ sasa. Jupanakajj sarasipkäna ukhaw lepra usut qollatäjjapjjäna.*+ 15 Jupanakat maynejj qollatäjjatap* amuyasisajj kuttʼanïnwa, wali jachʼatwa Diosar jachʼañchäna. 16 Jesusan nayraqataparuw qonqortʼasïna, oraqer puriñkam altʼasisaw jupar yuspäräna. Jupasti samaritano jaqënwa.+ 17 Jesusasti sarakïnwa: “¿Janit tunka chachanakar qollaskänjja?* ¿Kawkinkapjjarak llätunkanisti? 18 ¿Janit jupanakat maynis Diosar jachʼañchirejj kuttʼanipki? Yaqha markankir jaqekirakis kuttʼanejjä” sasa. 19 Ukjjarusti uka jaqerojj sarakïnwa: “Sartasin sarjjam, Diosar confiyatam* laykojj walikëjjtawa”+ sasa.

20 Ukatjja fariseonakajj akham sasaw jupar jisktʼapjjäna: “¿Kunapachas Diosan Reinopajj* jutani?”+ sasa. Jupasti akham sasaw jupanakar säna: “Diosan Reinopajj janiw taqenin amuykañ jutkaniti, 21 janirakiw khitis ‘¡akar uñtanipjjam!’ jan ukajj ‘¡khayar uñtapjjam!’ sasajj sapkätamti. Diosan Reinopajj* jumanak taypinkaskiwa”+ sasa.

22 Ukatjja akham sasaw discipulonakar sarakïna: “Jaqen Yoqapan mä urup uñjañ munapkäta uka tiempojj purininiwa, ukampis janiw uñjapkätati. 23 Jaqenakajj ‘¡khayar uñtapjjam!’ jan ukajj ‘¡akar uñtanipjjam!’ sasaw sapjjarakïtam. Jumanakajj jan mistupjjamti, ni jupanakan qhepapsa tʼijupjjamti.+ 24 Kunjamtï lliju llijojj alajjpachan mä cheqat yaqha cheqar qhantʼkejja, ukhamarakïniw jaqen Yoqapan+ urunakapanjja.+ 25 Ukampis nayraqatajja jupajj walja tʼaqesiñanakan uñjasiñapawa, aka tiempon jakir jaqenakampis janiw katoqatäkaniti.+ 26 Kunjamtï Noé chachan urunakapan paskänjja,+ ukhamarakïniw jaqen Yoqapan urunakapanjja:+ 27 jaqenakajj manqʼasipkänwa, umasipkänwa, chachanakajj casarasisipkänwa, warminakajj casarasiñatak churatäsipkänwa, Noé chachajj arcar mantjjäna uka urkama,+ ukatsti Uma Juiciow jutasin taqenir jiwarayäna.+ 28 Kunjamtï Lot chachan urunakapan paskänjja ukhamarakïniwa:+ jaqenakajj manqʼasipkänwa, umasipkänwa, alasisipkänwa, aljasipkänwa, yapuchasipkänwa, utanak lurasipkäna. 29 Kunapachatï Lot chachajj Sodoma markat mistjjäna uka urojja, alajjpachatwa ninampi azufrempejj jalluntäna, taqeniruw jiwarayäna.+ 30 Ukhamarakïniw jaqen Yoqapajj uñstkani uka urojja.+

31 ”Khititejj uka urun terrazankaskani* ukajja, janiw kunatï utapan utjki ukanak apsusirejj saraqaniñapäkiti. Khititejj yapunkaskani ukajja, janirakiw qhepar jaytki ukanakar kuttʼañapäkiti. 32 Lot chachan warmipat amtasipjjam.+ 33 Khititejj vidap salvasiñ munki ukajja, aptʼasiniwa. Khititejj vidap aptʼaskani ukajja, salvasiniwa.+ 34 Nayajj sapjjsmawa, uka arumajj paniniw mä ikiñankasipkani, maynejj apatäniwa, maynisti jaytjatäniwa.+ 35 Pä warmiw mä qhonañan qhonasipkani, maynejj apatäniwa, maynisti jaytjatäniwa” sasa. 36 *⁠—— 37 Uk istʼasasti jupanakajj akham sasaw jisktʼapjjäna: “¿Tata, kawkinsa ukanakajj pasani?” sasa. Jupasti sarakïnwa: “Kawkintï jiwat cuerpojj utjkani ukaruw pakanakajj jutapjjani”+ sasa.

18 Jesusajj mä uñachtʼäwimpiw discipulonakar parläna, ukampiw kunatsa jan qarjasa jan jaytasa oración lurañajj wakisi uka toqet parläna,+ 2 akham sasa: “Mä markanjja mä juezaw utjäna, jupajj Diosar janiw ajjsarkänti ni jaqerus respetkänti. 3 Mä viuda warmiw uka markan utjarakïna, jupasti kutin kutiniw uka juezan ukar saräna, akham sasa: ‘Maynimpiw quejar puripjjta, cheqaparuy uñjita’ sasa. 4 Jupajj walja tiempow uka warmir jan yanaptʼañ munkänti. Qhepatjja jupajj akham sasaw chuymapan säna: ‘Janiw nayajj Diosarus ajjsarkti ni khiti jaqerus respetkti, 5 ukampis aka viuda warmejj sapa kutiw akan colerayitu. Ukhamajj cheqapar uñjatäñapatak yanaptʼjjakï, ukhamat akar jan jukʼamp jutjjañapataki. Aka warmejj quejapampiw colerats jiwayjjetani’+ sasa”. 6 Ukatsti Tatitojj akham saskakïnwa: “Uka juezajj janis cheqapar uñjir jaqëkchïnjja, ¡kuntï jupajj siskän uk amuytʼapjjam! 7 Ukhamasti ¿janit Diosajj uruy aruma arnaqasir ajllitanakaparojj yanaptʼkani,+ ukhamat cheqapar uñjatäpjjañapataki? Ukhamarus Diosajj wali pacienciampiw jupanakarojj uñjaraki.+ 8 Nayasti sapjjsmawa: jupanakan cheqapar uñjatäpjjañapatakejj jankʼakiw Diosajj yanaptʼani. Ukampis jaqen Yoqapajj purinkani ukhajja, ¿Diosar ukham confiyir* jaqenak oraqen jikiniti?”.

9 Ukatsti khitinakatï cheqapar sarnaqer jaqëtwa sasin jupanak pachpar confiyasipki, yaqhanakarojj janis kunäpkaspa ukham uñjapki ukanakaruw mä uñachtʼäwimp parlarakïna, akham sasa: 10 “Pä chachanakaw oración lurirejj templor makatapjjäna, maynejj fariseönwa, maynisti impuesto cobrirïnwa. 11 Fariseojj saytʼasisaw akham sasin chuymapan mayisïna: ‘Diosay yuspärsmawa, janiw nayajj mayni jaqenakjamäkti. Jupanakajj kʼarimp kʼarimp apaqeri, jan cheqapar sarnaqeri, adulterio jucha luriri ukhamäpjjewa, janirakiw ni aka impuesto cobrir jaqjamäktsa. 12 Nayajj semanan pay kutiw ayuntjja, kunanaktï jikjjatkta ukanakatsa diezmo churaraktwa’+ sasa. 13 Impuesto cobriristi jaya cheqanakwa saytʼasïna, janiw alajjpacharus uñtañ munkänti, jan ukasti akham sasaw chuym leqʼesïna: ‘Diosay khuyaptʼayasikitaya, nayajj jucharar jaqëtwa’+ sasa. 14 Nayajj sapjjsmawa, uka jaqejj uka fariseot sipansa Dios nayraqatan jukʼamp cheqapar uñjataw utapar sarjje.+ Khititï jachʼa jachʼa tukki ukajja jiskʼachatäniwa, khititejj humillaskejja jachʼañchatäniwa”.+

15 Ukatsti jaqenakajj jiskʼa wawanakaparuw jupan ukar apanipjjarakïna, amparapamp loqjjatañapataki.* Uk uñjasajja discipulonakajj uka jaqenakar toqenoqapjjänwa.+ 16 Ukampis Jesusajj uka jiskʼa wawanakarojj jawsänwa, sarakïnwa: “Uka wawanakajj nayan ukar jutasipkpan, jan jarkʼapjjamti. Khitinakatejj aka wawanakjamäpki ukanakankiw Diosan Reinopajja.*+ 17 Qhanakwa sapjjsma, janitï maynejj Diosan Reinop* mä jiskʼa wawjam katoqki ukajja, janipuniw kunjamatsa ukar mantkaniti”+ sasa.

18 Ukjjarusti judionakan mä pʼeqtʼiripaw akham sasin jisktʼäna: “Suma Yatichiri, ¿wiñay jakañ katoqañatakejj kun lurañajas wakisi?”+ sasa. 19 Jesusasti juparojj sänwa: “¿Kunatsa suma Yatichiri sista? Janiw khiti jaqes sumäkaspati, jan ukasti Diosakiw sumajja.+ 20 Jumajj aka mandamientonak yatisktawa: ‘Jan adulterio jucha luramti,+ jan jaqe masimar jiwayamti,+ jan lunthatasimti,+ jan falso testigot saytʼamti,+ awkimarus taykamarus respetam’*+ sasa”. 21 Uka jaqesti sarakïnwa: “Wawatpachwa nayajj taqe ukanak phoqaskta” sasa. 22 Uk istʼasasti Jesusajj akham sasaw jupar säna: “Ukampis ak phoqañaw juman faltaski, kunatejj utjktam taqe ukanak aljanim, uka qollqjja pobrenakar churanim, ukhamatwa alajjpachan wali valoraninakamajj utjani. Ukatjja jutam, nayar arkita”+ sasa. 23 Ukanak istʼasasti uka jaqejj walpun llaktʼasïna, wali qamirïtap layku.+

24 Jesusasti jupar uñkatasajj akham sänwa: “¡Qollqen jaqenakatakejj Diosan Reinopar* mantañajj kunja chʼamakïkani!+ 25 Cheqansa mä camellotakis chʼukuñ aguj nayra pasañajj faciläspawa, ukampis mä qamir jaqetakejj Diosan Reinopar* mantañajj jukʼamp chʼamäniwa”+ sasa. 26 Uk istʼirinakajj sapjjarakïnwa: “Ukhamächi ukhajja, ¿khitipunirak salvatänisti?”+ sasa. 27 Jupasti sarakïnwa: “Jaqenakatakejj jan lurañjamäki ukanakajja, Diosatakejj lurasikispawa”+ sasa. 28 Pedrojj akham sänwa: “Kunanakatï utjapkitäna ukanak jaytasaw nanakajj jumar arkapjjsma”+ sasa. 29 Jupasti akham sasaw jupanakar sarakïna: “Qhanakwa sapjjsma, khititejj Diosan Reinop* laykojj utsa, warmsa, jilanaksa, awk tayksa jan ukajj wawanaksa jaytki+ ukajja, 30 ukanakat sipansa jukʼamp walja jichha tiempon katoqani, jutir pachanjja* wiñay jakañ katoqarakini”+ sasa.

31 Ukatsti Tunka Payani apostolonakaruw jupajj yaqhawjar irpaqäna, sarakïnwa: “Jerusalén markaruw makatasktanjja, taqe kunanakatï profetanak taypejj jaqen Yoqapat qellqaskäna ukanakajj phoqasiniwa.+ 32 Jupajj yaqha markankir jaqenakar katuyataw uñjasini.+ Jupatjja sawkasipjjaniwa,+ jiskʼachapjjaniwa, thuskatapjjarakiniwa.+ 33 Jawqʼjasinsti jiwayapjjaniwa,+ ukampis kimsïr urunwa jupajj jaktanini”+ sasa. 34 Jupanakasti ukanakajj kamsañs muni uk janiw akchʼas amuyapkänti, uka arunakajj jupanakat imantatätap layku, kunanaktï siskäna ukanaksa janirakiw amuyapkänti.

35 Jesusajj Jericó markar jakʼachasiskäna ukhajja, mä juykhu jaqew thaki jakʼan qontʼatäskäna, jupajj mayjasiskänwa.+ 36 Walja jaqenak pasaskir istʼasajja, kunas kamachi sasaw jisktʼasïna. 37 Jupanakasti “¡Nazareno Jesusaw pasaski!” sasaw jupar yatiyapjjäna. 38 Ukatwa jupajj akham sasin jachʼat artʼasïna: “¡Jesús, Davidan Yoqapa, nayat khuyaptʼayasita!” sasa. 39 Nayraqat saririnakasti, amuktʼañapatakiw toqepjjäna, ukhampachas jupajj jukʼamp jachʼatwa arnaqasïna: “¡Davidan Yoqapa, nayat khuyaptʼayasikitaya!” sasa. 40 Ukatwa Jesusajj sarkasin saytʼäna, uka jaqer irptanipjjam sasaw säna. Jakʼapar purinipansti akham sasaw Jesusajj jupar jisktʼäna: 41 “¿Kunsa nayajj jumatak lurirista?” sasa. Jupajj sarakïnwa: “Tata, wasitat uñj-jjañ munta” sasa. 42 Jesusasti jupar sarakïnwa: “Wasitat jichhajj uñj-jjam, Diosar confiyatam* laykojj walikëjjtawa”+ sasa. 43 Ukaratpachaw uka jaqejj wasitat uñj-jjäna, ukatjja Diosar jachʼañchasaw Jesusar arkäna.+ Ukanak uñjasasti, jaqenakajj taqeniw Diosar jachʼañchapjjarakïna.+

19 Ukatsti Jesusajj Jericó markaruw mantäna, ukanwa sarnaqaskarakïna. 2 Ukanjja Zaqueo sutini mä jaqew utjarakïna. Jupajj impuesto cobririnakan mä jilïripänwa, qamirirakïnwa. 3 Jupasti walpun Jesusar uñjañ munäna. Ukampis jiskʼa jaqëtap laykojj janiw jupar uñjirjamäkänti, jaqes wali phoqarakïnwa. 4 Ukatwa jupajj nayra toqer tʼijusin sicómoro qoqar* mistüna, ukhamat Jesusar uñjañataki, niyaw jupajj uka cheq pasañampïskäna. 5 Jesusajj uka cheqar purïna ukhajja, alayaruw uñtäna, juparojj sarakïnwa: “Zaqueo, jankʼak saraqanim, jichhürojj utaman quedasëjja” sasa. 6 Ukatwa jupajj jankʼak saraqanïna, wali kusisitaw utapar katoqäna. 7 Uk uñjasasti taqeniw jan wal parlapjjäna, akham sasa: “Jupajj alojasiñatakiw mä jucharar jaqen utapar manti”+ sasa. 8 Ukatsti Zaqueojj saytʼasisinwa Tatitur akham säna: “Tata, nayajj chikatpachwa utjirinakajat pobrenakar churäjja. Khitinakarutejj nayajj kʼarimp kʼarimpi lunthatkta ukanakarojja, pusi ukhampwa kuttʼayäjja”+ sasa. 9 Jesusajj jupar sarakïnwa: “Jichhüruw salvacionajj aka utar purini, jupasti Abrahanan wawaparakiwa. 10 Jaqen Yoqapajj chhaqatanakar thaqeri, jupanakar salviriw juti”+ sasa.

11 Discipulonakajj ukanak istʼasipkäna ukhajja, yaqha uñachtʼäwitwa Jesusajj parlarakïna. Jesusajj Jerusalén markaruw jakʼachasiskäna, discipulonakapas Diosan Reinopajj* mä akatjamatwa uñstanini sasaw amuyapjjäna, ukatwa jupajj yaqha uñachtʼäwit jupanakar parläna.+ 12 Ukatwa jupajj akham säna: “Reyin mä yoqapaw reyit uttʼayatäñatakejj yaqha jaya markar viajïna,+ ukatjja kuttʼanjjarakïnwa. 13 Ukampirus janïr sarkasajja, tunka esclavonakapar jawsasaw tunka mina* qollqenak churäna, akham sasa: ‘Kuttʼaniñajkamajj negocionak uka qollqempejj lurapjjäta’+ sasa. 14 Markachirinakapajj wal jupar uñisipjjäna, jupan qhepapwa mä qhawqha jaqenak khitapjjäna, akham sapjjañapataki: ‘Janiw nanakajj jumamp reyit apnaqatäñ munapkti’ sasa.

15 ”Jupajj reyit uttʼayatäsin kuttʼanjjäna ukhajja, qollqenak* jaytawayki uka esclavonakaruw jawsayäna, ukhamat qhawqsa negocionak lurasajj ganapjjatayna uk yatiñataki.+ 16 Ukhamasti akham sasaw nayrïrejj jupan ukar purinïna: ‘Tata, churkista uka mina qollqempejj tunka mina qollqenak ganta’+ sasa. 17 Jupasti sarakïnwa: ‘Suma esclavo, ¡walik ukham lurtajja! Mä jukʼa katoqasas suma phoqerïtam uñachtʼaytajja, ukhamajj tunka markanakaruw jumajj apnaqäta’+ sasa. 18 Ukjjarusti akham sasaw payïrejj jutarakïna: ‘Tata, churkista uka mina qollqempejj phesqa mina qollqenak ganta’+ sasa. 19 Juparusti sarakïnwa: ‘Jumajj phesqa markanakat encargasïta’ sasa. 20 Yaqha esclavow jutarakïna, akham sasaw jupar säna: ‘Tata, akajj churawaykist uka mina qollqemajja, mä pañor chintʼasaw imarapsma. 21 Cheqansa jumar ajjsarañatwa ukham lurta, jumajj wali qhoru* jaqëtawa. Kuntï jan uchkta ukwa apthaptajja, kuntï jan phawkta ukwa cosecharaktajja’+ sasa. 22 Ukjjarusti reyejj sarakïnwa: ‘Jan wali esclavo, arsutamarjamaw nayajj juchañchsma. Nayan qhoru* jaqëtajsa, kuntï nayajj jan uchkta uk apthapitajsa, kuntï jan phawkta uk cosechatajsa, ¿sumti jumajj yatiskayäta?+ 23 Ukhamajj ¿kunatsa qollqej* bancor jan ucharapkista? Purinisajj interesampwa apsusiriskayätjja’ sasa.

24 ”Ukatsti uka jakʼan saytʼatäsipkäna ukanakarojj akham sasaw jupajj säna: ‘Uka mina qollqe jupat aparapjjam, kawkïritejj tunka mina qollqenïki ukar churapjjam’+ sasa. 25 Jupanakasti akham sasaw jupar sapjjäna: ‘¡Tata, jupajj tunka mina qollqenïskarakisä!’ sasa. 26 Jupajj sarakïnwa: ‘Nayajj sapjjsmawa, khitintejj utjki ukarojj jukʼampiw churasini. Khitintejj jan utjki ukarojj jupan utjki ukas aparatäniwa.+ 27 Jupanakjjar reyïñaj jan munapki uka enemigonakajarojj akar apanipjjam, nayraqatajan jiwarayapjjam’ sasa”.

28 Ukanak parlañ tukuyasasti, jupajj Jerusalén markar makataskakïnwa. 29 Jupajj Olivos+ qollun utjki uka Betfagué ukhamaraki Betania sat jiskʼa markanakar jakʼachasïna ukhajja, discipulonakapat paniniruw khitäna,+ 30 akham sasa: “Khayan uñstaski uka jiskʼa markar sarapjjam. Ukar mantjjapjjäta ukhajja, mä asno qalluw chintʼat ukankaskani, jararasin akar jiktanipjjam. Uka asno qallurojj janiw khitis jichhakamajj qontʼaskiti. 31 ‘¿Kunatsa jararasipkta?’ sasin maynejj jisktʼapjjätam ukhajja, jumanakajj akham sapjjañamawa: ‘Tatitutakiw jikhasipkta’ sasa”. 32 Ukhamasti pä discipulonakapajj sarasaw kunjamtï Jesusajj siskäna ukhampun jikipjjäna.+ 33 Jararasipkäna ukhajja, akham sasaw uka asno qallun jaqenakapajj jupanakar sapjjäna: “¿Kunatsa uka asno qallur jararasipkta?” sasa. 34 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “Tatitutakiw jikhasipkta” sasa. 35 Jesusan ukar puriyasasti, patjja isinakapampiw uka asno qallur janjjatapjjäna, uka patjjaruw Jesusar qontʼayapjjarakïna.+

36 Sarkipanjja patjja isinakapwa jaqenakajj thakir jantʼaktʼapjjarakïna.+ 37 Jupajj Olivos qollut saraqki uka thakir jakʼachasjjäna ukhajja, taqe discipulonakaw kusisipjjäna, taqpach milagronak uñjapjjatap laykojj jachʼat arnaqtʼasisaw Diosar jachʼañchañ qalltapjjäna, 38 akham sasa: “¡Khititejj Jehová* Diosan sutipjjar Reyjam jutki ukajj bendisitäpan! ¡Sumankañajj alajjpachan utjpan, Diosas alajjpachan jachʼañchatarakïpan!”+ sasa. 39 Ukampirus yaqhep fariseonakajj akham sasaw jaqenak taypit jupar sapjjäna: “Yatichiri, discipulonakamar amuktʼayam”+ sasa. 40 Uk satasti jupajj akham sasaw jupanakar säna: “Nayajj sapjjsmawa, jupanakatejj amukïpjjaspajja, qalanakaw arnaqasipjjaspa” sasa.

41 Jerusalén markar jakʼachasïna ukhajja, Jesusajj uka markar uñtasaw jachaqtʼasïna,+ 42 akham sasa: “Jichhürukis jumajj sumankañat amuytʼasmäna..., ukampis jichhajj nayranakamat ukanakajj imantatawa.+ 43 Urunakajj purininiwa, ukhaw enemigonakamajj ari puntani jachʼa lawanakamp muyuntayapjjätam, taqe toqetwa jumarojj jarkʼantapjjätam.*+ 44 Jumarusa markachirinakamarusa* qʼal tukjapjjarakïtam.+ Janirakiw mä qalsa yaqha qala patjjarojj jaytapkätamti,+ Diosajj jumar juzguir jutkäna* uka urut jan amuyasitam layku” sasa.

45 Ukatjja temploruw jupajj mantäna, khitinakatejj ukan aljasipkäna ukanakaruw anqar alisnuküna,+ 46 akham sasa: “Qellqatawa: ‘Utajajj oración lurañ uta satäniwa’.+ Ukampis jumanakajj lunthatanakan utaparuw tukuyapjjtajja”+ sasa.

47 Ukatsti jupajj sapüruw templon yaticharakïna. Jilïr sacerdotenakasa, escribanakasa, markankir jilïrinakas jupar jiwayañwa thaqapjjäna.+ 48 Ukampis janiw kunjamatsa uk lurirjamäpkänti, kuna laykutejj taqeniw jaqenakajj jupar wali sum istʼapjjäna.+

20 Mä urojja templonwa jupajj jaqenakar yatichaskäna, suma yatiyäwinakwa jupanakar yatiyaskarakïna. Ukhamaruw jilïr sacerdotenakasa escribanakasa ancianonakamp jutapjjäna, 2 akham sasaw jupar sapjjarakïna: “Ak sapjjeta, ¿kuna autoridadampis jumajj ukanak lurta? Jan ukajj ¿khitis jumarojj ukanak luram sistam?”+ sasa. 3 Uk satasti jupajj sarakïnwa: “Nayajj may jisktʼapjjarakïma, sapjjeta: 4 ¿khitis Juanarojj bautisañapatak khitanïnjja, alajjpachankir Diosati, jan ukajj jaqenakacha?” sasa. 5 Ukatsti akham sasaw jupanakajj amuykipapjjäna: “‘Diosaw khitani’ sañäni ukhajja, ‘¿kunatsa jupar jan creyipkta?’ sasaw sistani. 6 ‘Jaqenakaw khitani’ sañäni ukhajja, taqeniw qalanakamp jaqjistani, jupanakajj mä profetarjamaw Juanar uñjapjje”+ sasa. 7 Ukhamasti janiw yatipkti, khitipun khitanchi sasaw jupanakajj sapjjäna. 8 Jesusajj jupanakar sarakïnwa: “Ukhamajj janirakiw nayajj kuna autoridadampis ukanak lurta uk sapkämati” sasa.

9 Ukatsti jupajj aka uñachtʼäwimpiw jaqenakar parlañ qalltäna, akham sasa: “Mä jaqew uvasanak ayruntasajj*+ yapuchirinakar uk alquiljäna, ukatsti walja tiempotakiw yaqha markar viajïna.+ 10 Uvas apthapiñ tiempojj purinjjäna ukhajja, mä esclavoruw jupajj yapuchirinakan ukar khitäna, ukhamat mä qhawqha achunak yaput apthapiniñapataki. Yapuchirinakasti uka esclavorojj wal nuwjasaw chʼusa amparak khitanukupjjäna.+ 11 Uka jaqejj wasitat yaqha esclavor khitäna. Uka esclavorojj ukhamarakiw wal nuwjapjjäna, humillapjjäna, chʼusa amparak khitanukupjjarakïna. 12 Ukatjja kimsïr esclavoruw jupajj khitarakïna. Uka esclavorojj ukhamarakiw nuwjapjjäna, alisnukupjjäna. 13 Ukatsti uvas yapunejj akham sasaw säna: ‘¿Kunsa luräjja? Munat yoqajaruw khitäjja,+ inas jupar respetapjjchini’ sasa. 14 Jupar uñjasajj yapuchirinakajj akham sasaw jupanakkam parlakipapjjäna: ‘Jupajj herencia katoqeriwa. Jiwayañäni, ukhamat herenciapajj jiwasankañapataki’ sasa. 15 Ukatwa uvas yaput wayunukusajj jupar jiwayapjjäna.+ Ukhamasti ¿uvas yapunejj kamachanis jupanakarojja? 16 Jutasinwa uka yapuchirinakar jiwarayani, uvas yapupjja yaqha yapuchirinakaruw churjjani” sasa.

Uk istʼasasti jupanakajj sapjjarakïnwa: “¡Janipun ukajj ukhamäpanti!” sasa. 17 Jupanakar uñkatasajj akham sasaw jupajj säna: “Ukhamasti ‘uta luririnakan rechazat qalajja, esquin jachʼa qalaruw tuku’ sasin qellqatäki ukajj ¿kamsañs muni?+ 18 Taqe khititejj uka qaljjar liwjjatkani ukajja, qʼala tʼunjatäniwa.+ Khititejj uka qalampi jaljjatat uñjaskani ukajja, qʼala chʼajj-jjatäniwa” sasa.

19 Escribanakasa jilïr sacerdotenakasa uka uñachtʼäwimpejj jupanakat parlaskatap amuyasipjjäna. Ukatwa juparojj ukaratpach katuntañ munapjjäna, ukampis jaqenakaruw ajjsarapjjäna.+ 20 Kunjamatsa jupar katuntapjjaspa uk amuytʼasajja, cheqap jaqëpkaspas ukham tukupjjañapatakiw mä qhawqha jaqenakar jamasat minkʼasipjjäna. Ukatjja Jesusan ukaruw khitapjjäna, arunakapan pantjasiyañataki,+ ukhamat marka apnaqeriru ukhamarak gobernadorar katuyañataki. 21 Jupanakajj akham sasaw jupar jisktʼapjjäna: “Yatichiri, nanakajj yatipjjtwa, jumajj cheqaparupuniw parltajja, yaticharaktajja. Janirakiw khitirus yaqhachktati, Diosan thakipatsa cheqaparuw yaticharaktajja. 22 Ukhamajj sapjjetaya: ¿Cesarar* impuesto pagañajj walikïskit janicha?” sasa. 23 Jan wali amtanakap amuyasajja, akham sasaw jupanakar säna: 24 “Mä denario* qollqe uñachtʼayapjjeta. ¿Khitin ajanupas akanki, khitin sutipas akanki?” sasa. Jupanakasti “Cesarankiwa” sasaw sapjjäna. 25 Jupajj sarakïnwa: “Ukhamajj Cesarankkis ukjja Cesarar churapjjam,+ Diosankkis ukjja Diosar churapjjarakim”+ sasa. 26 Jupanakajj janiw jaqenak nayraqatan juparojj arunakapan pantjasiyirjamäpkänti. Jisktʼarojj kunjamsa qhanañchäna uk istʼasajj antisakiw musparapjjäna, janirakiw kamsapkänsa.

27 Jiwatat jaktañajj janiw utjkiti sasin sapki uka saduceonakatjja,+ mä qhawqhaniw Jesusan ukar jutapjjarakïna, akham sasin jupar jisktʼañataki:+ 28 “Yatichiri, Moisesajj akham sasaw nanakatak qellqäna: ‘Mä chachatejj jan wawanïkasin jiwani, warmipas jan wawanirak quedasini ukhajja, jilapaw uka warmimpejj casarasiñapa, juparakiw jilapatakejj wawa utjayañapa’+ sasa. 29 Ukampis mä kutejja, paqallqo jila sullkaw utjäna. Nayrïrejj casarasïnwa, ukampirus jan wawaniw jupajj jiwjjäna. 30 Ukhamarakiw payïrisa 31 kimsïris uka warmimp casarasipjjäna. Cheqas uka paqallqonitjja, taqeniw jupamp casarasipjjäna, ukampis jan wawaniw jupanakajj jiwjjapjjäna. 32 Uka qhepatjja warmis jiwjjarakïnwa. 33 Ukhamasti niyakejjay uka warmejj paqallqonimppach casaraschïnjja, jiwatanakajj jaktanipkani ukhajj ¿kawkïrin warmipänisa?” sasa.

34 Jesusasti jupanakar sarakïnwa: “Akapachankir* jaqenakajj casarasipjjewa, casarasiñatakis churatäpjjarakiwa. 35 Ukampis khitinakatï jutir pachan jakañatak jakhutäpki ukhamarak jiwatat jaktanipkani ukanakajja, janiw casarasipkanisa ni casarasiñatakis churatäpkaniti.+ 36 Janirakiw mayampis jiwapkaniti, jupanakajj angelanakjamäpjjaniwa, jiwatat jaktanipjjatap laykojja, Diosan wawanakapäpjjarakiniwa. 37 Jiwatanakan jaktaniñapatjja, Moisés pachpaw aqaskir chʼapit parlkasajj qhanañchäna. Jehová* Diosajj ‘Abrahanana, Isaacana ukhamarak Jacobun Diosapawa’+ sasaw säna. 38 Jupajj janiw jiwatanakan Diosapäkiti, jan ukasti jakirinakan Diosapawa. Jupatakejj taqe uka jaqenakajj jakasipkiwa”+ sasa. 39 Uk istʼasasti yaqhep escribanakajj akham sapjjänwa: “Yatichiri, wali sum qhanañchtajja” sasa. 40 Jupanakajj ajjsarañat janiw jukʼamp jisktʼañ munjjapjjänti.

41 Ukhamarus jupajj akham sasaw jupanakar jisktʼäna: “¿Kunatsa Cristojj Davidan yoqapawa sasin jupanakajj sapjje?+ 42 David pachpaw Salmos libronjj akham säna: ‘Jehová* Diosajj akham sasaw Tatitujar säna: “Kupëjjajar qontʼasim, 43 enemigonakamaru kayunakamampi takjjataykäma ukapachkama”*+ sasa’. 44 Niyakejjay Davidajj jupar Tatitu sischejja, ¿kunjamarak yoqapänisti?” sasa.

45 Taqe jaqenakajj jupar istʼasipkäna ukhajja, akham sasaw Jesusajj discipulonakapar säna: 46 “Escribanakat amuyasipjjam, jupanakajj kayukam purir isinakamp isintasisaw taqe cheqans sarnaqañ munapjje, plazankir qhatunakan aruntayasiñs wal munapjjaraki. Sinagoganakansa nayraqatankir* qonuñanak munapjje, cenanakansa suma lugarankañpun munapjje.+ 47 Viuda warminakan utjirinakapsa qʼal lunthatsupjje,* jaqenakamp uñjayasiñ laykojj wali jayaw oracionanak lurapjjaraki, ukatwa jupanakajj jukʼamp juchañchatäpjjani” sasa.

21 Ukatsti kawkjantï qollqe uchañanakajj utjki uksaruw Jesusajj uñtäna, qamir jaqenakaruw qollqe uchaskir uñjäna.+ 2 Wali pobre mä viuda warmiruw uñjarakïna, jupajj wali jukʼa valorani pä jiskʼa monedanak* ucharakïna.+ 3 Ukatwa jupajj akham säna: “Qhanakwa sapjjsma, aka pobre viuda warmejj taqe jupanakat sipans jukʼampwa uchi.+ 4 Taqe jupanakajj jiltʼakwa uchapjje, ukampis jupajj wali pobrëkasas qhawqhatï jakañapatak utjkäna uk taqpach uchi”+ sasa.

5 Uka qhepatjja templojj suma qalanakampis Diosar churat ofrendanakampis kunja suma kʼachachtʼatänsa uka toqetwa yaqhepanakajj parlasipkäna,+ 6 ukatwa Jesusajj akham säna: “Urunakajj purininiwa, kunanaktï jichhajj uñchʼukisipkta ukanakajj qʼala allthapitäniwa, janiw mä qalasa yaqha qala patjjarojj jaytaskaniti”+ sasa. 7 Jupanakasti akham sasaw jupar jisktʼapjjäna: “Yatichiri, ¿kunapachas ukanakajj pasani, ukanakajj pasañampïskani uka tiempon kuna señalas utjani?”+ sasa. 8 Jupasti sarakïnwa: “Amuyasipjjam, ukatarak engañjat uñjasisipkasma,+ waljaniw nayan sutij aytasisajj jutapjjani, sapjjarakiniwa: ‘Nayajj Cristötwa’, ‘uttʼayat tiempojj jakʼankjjewa’ sasa. Jan jumanakajj jupanakan qhepap sarapjjamti.+ 9 Kunapachatï guerranakata, jan waltʼäwinakata istʼapjjäta ukhajja, ajjsarañat jan khatatipjjamti, ukanakajj nayraqat pasañapapuniwa, ukampis akapachan tukusiñapajj* janiw ukaratpach purinkaniti”+ sasa.

10 Ukatsti Jesusajj akham sasaw jupanakar sarakïna: “Mä jachʼa markajj yaqha jachʼa marka contraw nuwasini,+ mä gobiernosti yaqha gobierno contrarakiw nuwasini.+ 11 Jachʼa terremotonakaw utjarakini, manqʼat pistʼañanakasa jan wali usunakasa* ukjan akjan utjani.+ Wali ajjsarkañanakaw uñjasini, alajjpachatsa jachʼa señalanakaw jutarakini.

12 ”Taqe ukanak janïr paskipanjja, jaqenakajj katuntapjjätamwa, arknaqapjjarakïtamwa.+ Sinagoganakaruw katuntayapjjätam, carcelaruw llawintayapjjarakïtam. Sutij laykusti reyinakana gobernadoranakan nayraqatapar apataw uñjasipjjäta.+ 13 Ukhamatwa jumanakajj yaqhanakar qhanañchapjjäta. 14 Ukhamasti chuymanakaman aka amtar puripjjam, kunjamsa parlapjjäta ukanak janïräkipan yatsuñajj janiw wakiskiti.+ 15 Nayaw arunaksa yatiñsa churasipkäma, enemigonakamajj taqeni mayachtʼasipkani ukhasa, janiw jupanakajj kun sañs puedipkätamti.+ 16 Ukhamarus pachpa awk taykana, jilanakana, familiaranakana, amigonakan katuyataw* uñjasipjjäta, yaqhepasti jupanakan jiwayataw uñjasipjjarakïta.+ 17 Sutij laykojj taqe jaqenakaw uñisipjjätam.+ 18 Ukhamäkipansa pʼeqenakaman utjki uka ñikʼutanakatjja, janiw ni mayas chhaqkaniti.+ 19 Aguantapjjatam laykojj vidams salvasipjjätawa.+

20 ”Jumanakajj Jerusalenar ejercitonakamp muyuntat uñjapjjäta ukhajja,+ ak yatipjjam, uka markan tukusiñapajj jakʼankjjewa.+ 21 Ukhamasti Judeankirinakajj qollunakar escapapjjañapawa,+ Jerusalén marka taypinkirinakajj sarjjapjjañapawa, marka anqäjjankirinakajj janiw uka markar mantapjjañapäkiti. 22 Uka urunakanjja taqe kunas cheqaparuw uñjasini,* ukhamat kunatï qellqatäki ukanakajj taqpach phoqasiñapataki. 23 ¡Usur warminakasa asu wawaninakas uka urunakan ay kamachapkakini!+ Wali tʼaqesiñanakaw aka oraqen utjani, aka markajj castigatäniwa. 24 Jupanakajj espadampi jiwarayataw uñjasipjjani, taqe markanakaruw preso apatäpjjarakini.+ Jerusalén markasti, yaqha markanakan* taksutäniwa, yaqha markanakan* señalat tiemponakapajj phoqasjjani ukapachkama.+

25 ”Ukhamarakiw señalanakajj intinsa, phajjsinsa, warawaranakansa utjani.+ Lamar qotan suynatap layku ukhamarak oladanakan wal sartanitap laykojja, oraqenjja jan kamachtʼirjamaw markanakajj wal tʼaqesipjjani. 26 Jaqenakajj ajjsarañatsa, kunanakatï aka oraqjjar jutañampïski ukanak amuyasas desmayapjjaniwa, kunanakatï alajjpachan utjki ukanakan thaljatätap layku. 27 Ukatsti jaqen Yoqaparuw+ mä qenay patjjan wali kʼajkiri wali chʼamani jutaskir uñjapjjani.+ 28 Kunapachatï ukanakajj phoqasiñ qalltkani ukhajja, jumanakajj cheqaki saytʼasipjjam, pʼeqsa waytapjjarakim, salvasiñanakamajj jakʼankjjewa”.

29 Ukatsti jupajj mä uñachtʼäwitwa parlarakïna, akham sasa: “Higos qoqampita* taqe mayni qoqanakampit amuytʼapjjam.+ 30 Uka qoqanakar* chʼojjñatatir uñjasajja, jallupachan jakʼachasinjjatap jumanakajj yatipjjtawa. 31 Ukhamarakiw jumanakajj ukanak pasir uñjapkäta ukhajja, Diosan Reinopan* jakʼankjjatap yatipjjäta. 32 Qhanakwa sapjjsma, aka tiempon jakir jaqenakajj janïraw jiwarapkaniti, ukhaw taqe ukanakajj pasani.+ 33 Alajjpachasa oraqesa chhaqtaniwa, arunakajasti janipuniw kunäkipansa chhaqtkaniti.+

34 ”Jumanak pachpat wal amuyasipjjam, janipun chuymanakamajj jiljas manqʼañanakampi, jiljas umañanakampi,+ jakañjjat llakisiñanakamp+ phoqantatäpanti, ukatarak uka urump akatjamat katjayasisipkasma, 35 mä trampar uñtata.+ Oraqpachan jakir taqe jaqenakjjaruw uka urojj jutani. 36 Ukhamasti jumanakajj amuyasipjjapunim,+ Diosar taqe chuym mayisiñsa janirak jaytapjjamti,+ ukhamat taqe kunanakatï pasañapäki ukanakat escapapjjañamataki ukhamarak jaqen Yoqapan nayraqatapan saytʼatäpjjañamataki”.+

37 Jesusasti urojj templon yatichirïna, arumajj markat mistusaw Olivos qollun alojasirïna. 38 Jaqenakajj taqeniw jupan ukarojj wali alwat sarapjjerïna, ukhamat jupar templon istʼañataki.

22 Ukatsti Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiestaw jakʼachasinjjäna, uka fiestajj Pascua+ sasin uñtʼatarakiwa.+ 2 Jilïr sacerdotenakampi escribanakampejj jaqenakar ajjsarasajja,+ kunjamatsa Jesusarojj jan amuykayak jiwayapjjaspa ukwa thaqasipkäna.+ 3 Supayajja* kawkïritejj Iscariote satäki uka Judasaruw mantäna. Judasajj Tunka Payani apostolonak taypin jakhutarakïnwa.+ 4 Juparakiw jilïr sacerdotenakampi templonkir capitananakampi parlirejj saräna, kunjamatsa Jesusarojj jupanakar apjjaruyaspa* uk parlañataki.+ 5 Ukatwa jupanakajj wal kusisipjjäna, jupar qollq* churañwa amtapjjarakïna.+ 6 Jupasti walikïniwa sasaw säna, ukatwa kunjamatsa Jesusarojj jupanakar apjjaruyaspa* uk thaqäna, ukampis janiw jaqenak nayraqatan uk lurañ munkänti.

7 Ukatjja Jan Levadurani Tʼantʼa Manqʼañ Fiesta uruw purinjjäna, uka fiestanwa Pascua sacrificiojj loqtasiñapäna.+ 8 Ukatwa Jesusajj Pedrompir Juanampir khitäna, akham sasa: “Sarapjjam, Pascua cenatak wakichanipjjam, ukhamat ukan manqʼañasataki”+ sasa. 9 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “¿Kawkin wakichapjjañajsa munta?” sasa. 10 Jupasti sarakïnwa: “Markar mantapjjäta ukhajja, mä jaqew jumanakar jikjjatapjjätam, mä wakullar umas aptʼasita. Jupar arkapjjam, kawkïr utarutï jupajj mantkani ukar mantapjjam.+ 11 Akham sasaw utanir sapjjäta: ‘Yatichirejj akham sistamwa: “¿Discipulonakajamp Pascua cena manqʼkä uka utajj kawkinkisa?” sasa’. 12 Uka jaqesti mä altus patjjanwa kunatï wakiski ukanakamp wakichtʼata mä jachʼa cuarto uñachtʼayapjjätam. Ukanwa wakichapjjäta” sasa. 13 Ukatwa jupanakajj iyaw sasin sarapjjäna, kunjamtï Jesusajj siskäna ukhamaw taqe kunas phoqasïna, ukanwa Pascua cenatak wakichapjjäna.

14 Horasajj purinjjäna ukhajja, apostolonakamp chikaw jupajj mesan qontʼasïna.+ 15 Jupanakar sarakïnwa: “Janïr tʼaqeskasinjja, walpun nayajj jumanakampi aka Pascua cena manqtʼasiñ munaskayäta. 16 Nayajj sapjjsmawa, Diosan Reinopan* taqe kunas phoqasjjani ukhakamajja, janiw nayajj mayamps ak manqʼjjäti” sasa. 17 Mä copa katoqasasti Diosaruw yuspäräna, sarakïnwa: “Aka copat umtʼapjjam, maynit maynikam pasayasipjjam. 18 Nayajj sapjjsmawa, jichhat uksarojj janiw mayamps vino umtʼjjäti, Diosan Reinopajj* jutkani ukapachkama” sasa.

19 Ukjjarusti mä tʼantʼa jupajj irtarakïna,+ Diosar yuspärasasti, pachjasaw jupanakar churäna, akham sasa: “Akajj cuerpoj sañ muni,+ jumanak layku churatäniwa.+ Akjja nayat amtasisin lurasipkakim”+ sasa. 20 Ukatsti cena tukuyasajj ukhamarak copampejj luräna, akham sasa: “Aka copajj machaq pacto sañ muni,+ wilajampiw uka pactor mantasini,+ jumanak laykuw wartasirakini.+

21 ”Khititejj nayar aljantkitani ukaw nayamp chik mesankaski.+ 22 Cheqansa jaqen Yoqapajj kunanakatï jupjjat qellqatäki ukanakwa luraski.+ Ukampis ¡khititï jupar aljantkani uka jaqejj ay kamachkakini!”.+ 23 Uk istʼasasti khitipunirak jiwas taypit uk lurañ amtaskisti sasaw jupanakkam jisktʼasiñ qalltapjjäna.+

24 Ukjjarusti khitis jiwas taypit jilïrejja sasaw jupanakkam wal chʼajjwarapjjäna.+ 25 Jupasti akham sasaw jupanakar säna: “Reyinakajj munañaparuw markanakjjar apnaqapjje, khitinakatï markanakjjar autoridadanïpki ukanakas yanaptʼasir suma jaqenakat uñtʼatäpjjarakiwa yanaptʼasir suma jaqenakat uñtʼatäpjjarakiwa.+ 26 Ukampis jumanakajj janiw ukhamäpjjañamäkiti.+ Khititejj jumanak taypin jilïrïki ukajja, sullkar tukuñapawa.+ Khititejj pʼeqtʼirïki ukajj serviñaparakiwa. 27 Ukhamajj ¿khitis jilïrejja, manqʼaski ukati, jan ukajj serviski ukacha? ¿Janit manqʼaski ukajj jilïrïki? Ukampis nayajj mä servirjamaw jumanak taypinkaskta.+

28 ”Cheqas yantʼanakan uñjaskta+ ukhas janiw jaytjapkistati.+ 29 Kunjamtï Awkijajj mä reinotak* nayampi pacto lurkejja, ukhamarakiw nayajj jumanakampejj mä reinotak mä pacto lurtjja.+ 30 Ukhamat jumanakajj Reinojan* nayamp chika mesajan manqʼapjjañamataki,+ ukhamarak umapjjañamataki. Ukatjja trononakar qontʼasisaw+ Israel markan 12 tribunakapar juzgapjjäta.+

31 ”Simón, Simón, taqe jumanakar sussuñatakiw Supayajj* mayi, kunjamtï trigojj susuñäki ukhama.+ 32 Nayajj walpun Diosar jumatak ruwtʼarapsma, ukhamat Diosar confiyañan* jan aynachtʼañamataki.+ Jumajj kuttʼanjjäta ukhajja, jilanakamaruw chʼamañchtʼäta”+ sasa. 33 Jupasti Jesusar sarakïnwa: “Tata, nayajj jumamp chik carcelar sarañatakisa jiwañatakis wakichatätwa”+ sasa. 34 Jupajj sarakïnwa: “Pedro, nayajj sissmawa, jichhürojj janïraw wallpajj artʼkaniti ukhaw jumajj kimsa kuti nayar jan uñtʼir tuküta”+ sasa.

35 Ukjjarusti akham sasaw jupanakar sarakïna: “Nayajj jumanakar jan qollqe wayaqani, jan manqʼa wayaqani, jan yaqha wiskhuni*+ khitapkayäsma ukhajja, ¿janejjay kunas faltapkayätamtejja?” sasa. Jupanakasti “¡janiwa!” sasaw sapjjäna. 36 Jupasti sarakïnwa: “Jichhajj khititï qollqe wayaqanïki ukajj apasiñapawa, manqʼa wayaqsa apasiñaparakiwa, khititï jan espadanïki ukajja, patjja isip aljasin mä espada alaspan. 37 Nayajj sapjjsmawa, ‘khitinakatï leyinak pʼakintapki uka taypin jakhutawa’ sasin siski uka qellqatajja nayan phoqasiñapawa.+ Cheqansa kunatï nayan phoqasiñapäki ukajj phoqasiskiwa”+ sasa. 38 Ukjjarusti jupanakajj akham sasaw sapjjäna: “Tata, pä espadaw akan utji” sasa. Jupasti “ukhajj walikiwa” sasaw säna.

39 Mistjjasasti yatitarjamaw jupajj Olivos qollur saräna, discipulonakapas jupan qhepapwa sarapjjarakïna.+ 40 Uka cheqar puripjjäna ukhajja, akham sasaw jupanakar säna: “Oración lurapjjapunim, ukhamat juchar jan puriñataki”+ sasa. 41 Ukatjja mä qala jaqtʼarjamaw jupanakan ukat sartäna, qonqortʼasisaw Diosar mayisiñ qalltäna, 42 akham sasa: “Alajjpachankir Awki, munsta ukhajja, aka copa nayat apaqtʼita, ukampis jan nayan munañajarjamajj luraspanti, jan ukasti munañamarjam luraspan”+ sasa. 43 Ukhamaruw mä angelajj alajjpachat jutasin jupar uñstäna, wal chʼamañchtʼarakïna.+ 44 Jupajj sinti llakit uñjasisajj taqe chuymapuniw oración luraskäna,+ jumpʼipas wilar uñtataw oraqer chʼaqaräna. 45 Oración lurañ tukuyasasti, discipulonakan ukaruw saräna, jupanakarojj ikiraskir katjäna, jupanakajj llakisiñat ikirasipkäna.+ 46 Ukatjja akham sasaw jupanakar säna: “¿Kunatsa ikirasipkta? Sartapjjam, oración lurasipkakim, ukhamat juchar jan puriñataki”+ sasa.

47 Jupajj ukanak parlaskäna ukhaw walja jaqenakajj jupan ukar purintapjjäna, Tunka Payani apostolonakat maynejj Judas satäki ukaw jupanakar irpanïna. Jesusar jampʼattʼañatakiw jupajj jakʼachasïna.+ 48 Jesusasti juparojj sarakïnwa: “Judas, ¿jampʼattʼasat jaqen Yoqapar aljantta?” sasa. 49 Khitinakatï jupa jakʼankasipkäna ukanakajja, kunas pasani uk amuyasajj akham sapjjänwa: “Tata, ¿espadampit jupanakamp nuwasipjjäjja?” sasa. 50 Jankʼakiw jupanakat maynejj jachʼa jilïr sacerdoten esclavopar jawqʼatatasin kupi jiñchup thoqoqayäna.+ 51 Jesusasti sarakïnwa: “Janiw uk lurañajj wakiskiti” sasa. Ukatsti jiñchut llamktʼasaw uka esclavor qolläna. 52 Jupar katuntir jutapkäna uka jilïr sacerdotenakarusa, templonkir capitananakarusa, ancianonakarusa akham sasaw Jesusajj säna: “¿Mä lunthatarjam katuntañatakit espadanakampi lawanakampi mistunipjjta?+ 53 Nayajj sapüruw templon jumanak chikäskayäta,+ ukampis janiw katuntapkistati.+ Ukhamarus aka horasajj jumanakankiwa, chʼamakan munañapankarakiwa”+ sasa.

54 Ukatsti katuntasaw jupar apapjjäna,+ jachʼa jilïr sacerdoten utaparuw irpantapjjarakïna, ukampis Pedrojj jayatakwa arkäna.+ 55 Jupanakajj patio taypin nina naktayasin jakʼapura qontʼasipjjäna ukhajja, Pedrojj uka taypin qontʼatäskänwa.+ 56 Ukhamaruw mä sirvienta tawaqojj jupar uñjäna, nina qhanan qontʼata. Pedror sum uñkatasajja, akham sasaw säna: “Aka jaqejj jupamp chikaw sarnaqaskäna” sasa. 57 Ukampis Pedrojj jan uñtʼiriw tuküna, sarakïnwa: “Warmi, janiw nayajj jupar uñtʼkti” sasa. 58 Mä jukʼampirojja yaqharakiw jupar uñjasajj akham säna: “Jumajj jupanakamp chik sarnaqerïtawa” sasa. Pedrojj sarakïnwa: “Tata, janiw nayäkti”+ sasa. 59 Niya mä hora pasjjäna ukhajja, yaqha jaqerakiw jupar jan payachasis akham sasin qhan säna: “¡Aka jaqejj jupamp chik sarnaqeripunïnwa! ¡Qhanarakis jupajj galileo jaqëskejjä!” sasa. 60 Pedrojj sarakïnwa: “Tata, janiw yatkti, kunpun parlasksta” sasa. Janïraw parlañsa tukuykänti ukaratpachaw mä wallpajj artʼäna. 61 Tatitojj kutikipstasaw Pedror cheqak uñtäna. Pedrosti kuntï Tatitojj siskäna ukwa amtasirakïna, jupasti akham sänwa: “Janïr wallpajj jichhürun artʼkani ukhaw jumajj kimsa kuti nayar jan uñtʼir tuküta”+ sasa. 62 Pedrosti anqar mistusaw chuymas kawkstʼat walpun jachäna.

63 Jesusar uñjasipkäna uka jaqenakajj jupat burlasiñwa qalltapjjäna,+ nuwantapjjarakïnwa.+ 64 Ajanut chʼoqantasasti, kutin kutiniw akham sas jisktʼapjjarakïna: “¡Profetästajj sapjjeta! ¿Khitis nuwtam?” sasa. 65 Jupa contrajj kunayman jan walinak parlapjjäna.

66 Uröjjäna ukhajja, markankir ancianonakaw tantachasipjjäna, mä arunjja escribanakampi jilïr sacerdotenakampiw tantachasipjjäna.+ Jesusarusti Sanedrinan* salaparuw irpantapjjäna, sapjjarakïnwa: 67 “Jumätat Cristojj janich uk sapjjeta”+ sasa. Jupasti sänwa: “Sapjjerisma ukhasa, janiw jumanakajj kunjamatsa creyipkasmati. 68 Nayatejj jumanakar kuns jisktʼapjjerismajja, janiw qhanañchapkitasmati. 69 Ukampis jichhat uksarojja, jaqen Yoqapajj+ wali chʼamani Diosan kupëjjapar qontʼayatäniwa”+ sasa. 70 Uk istʼasasti taqeniw akham jisktʼapjjäna: “Ukhamajj ¿jumätat Diosan Yoqapajja?” sasa. Jupasti sarakïnwa: “Jumanak pachpaw uk sasipktajja” sasa. 71 Jupanakajj sapjjarakïnwa: “¿Kunatsa yaqha testigonak thaqaskañäni? Jiwas pachparakis lakapat uk istʼasktanjjä”+ sasa.

23 Ukatsti taqpachaniw sartasipjjäna, Jesusarojj Pilaton ukaruw apapjjäna.+ 2 Juparojj akham sasaw juchañchañ qalltapjjarakïna:+ “Aka jaqejj jan walinak lurañapatakiw markasar chʼamañchaskatayna,+ Cesarar* impuesto pagañajj janiw wakiskiti sasaw parlaskatayna, ukhamaruw katjapjjta. Nayajj Cristötwa, mä reyïtwa sasaw parlaraki”+ sasa. 3 Ukatwa Pilatojj jupar akham sasin jisktʼäna: “¿Jumätat judionakan reyipajja?” sasa. Jupajj sarakïnwa: “Juma pachpaw uk sasktajja”+ sasa. 4 Pilatojja jilïr sacerdotenakarusa mayni jaqenakarusa akham sasaw säna: “Janiw nayajj aka jaqen kuna jucha lurataps jikjjatkti”+ sasa. 5 Jupanakajj arsusipkakïnwa, akham sasa: “Aka jaqejj Judea markpachanwa yatichäwinakapamp jaqenakar chʼajjwayaski. Galileat qalltasajj akakamaw ukham luraski” sasa. 6 Uk istʼasasti “¿aka jaqejj galileoti?” sasaw Pilatojj jisktʼäna. 7 Herodesajj apnaqkäna uka cheqankirïtap yatisajja,+ jupan ukaruw apayäna. Uka urunakansti Herodesajj Jerusalén markankaskänwa.

8 Herodesajj Jesusar uñjäna ukhajja, wal kusisïna. Jupat wal parlir istʼasasti, Herodesajj walja tiempow Jesusar uñjañ suyaskäna,+ jupan lurat mä milagro* uñjañs munarakïnwa. 9 Ukatwa jupar wal jisktʼañ qalltäna, ukampis Jesusajj janiw kamskänsa.+ 10 Jilïr sacerdotenakasa escribanakasa saytʼasipjjänwa, wali colerataw jupar juchañchapjjäna. 11 Herodesajj soldadonakapamp chikaw jupar jiskʼachäna,+ mä suma isimpi isthapiyasaw jupat burlasïna.+ Ukatjja Pilaton ukaruw kuttʼayjjäna. 12 Herodesampi Pilatompejj enemigöpkchïnsa, uka urpachaw amigöjjapjjäna.

13 Ukjjarusti Pilatojj jilïr sacerdotenakampiru, marka apnaqerinakampiru, markankirinakampiruw jawsthapïna. 14 Ukatjja akham sasaw jupanakar säna: “Aka jaqejj saytʼasipjjañapatakiw markar chʼamañchaski sasaw jumanakajj nayan ukar apanipjjtajja. ¡Jichhajj uñjapjjam! Jumanak nayraqatanwa jupar jisktʼarakta. Kunanaktï jupa contrajj parlapkta ukarjam juchañchañatakejj janiw kuna juchas jupan utjkiti.+ 15 Janirakiw Herodesas jupan kuna juchsa jikjjatkiti, ukatwa nanakan ukar kuttʼayani. Jupan jiwañapatakejj janiw kuna jan walsa lurkiti. 16 Ukhamajj jawqʼjasajj antutjjäwa”+ sasa. 17 *⁠—— 18 Jaqenakasti taqeniw akham sasin arnaqasipjjäna: “¡Uka jaqerojj jiwayam, antisas Barrabasar antutarapipjjeta!”+ sasa. 19 Barrabasajj autoridadanak contraw saytʼäna, jaqe jiwayarakïna, ukatwa carcelan llawintatäskäna. 20 Jesusar antutañ munasajja, mayampiw Pilatojj jupanakar parläna.+ 21 Jupanakajj akham sasaw jachʼat arnaqasipjjäna: “¡Lawar chʼakkatatäpan!* ¡Lawar chʼakkatatäpan!”*+ sasa. 22 Kimsïr kutimpiw Pilatojj jupanakar akham säna: “¿Kunata? ¿Kuna jan walsa aka jaqejj luri? Jupan jiwañapatakejj janiw nayajj kuna juchs jikjjatkti. Ukhamajj jawqʼjasin antutjjäwa” sasa. 23 Uk istʼasasti jukʼampiw jupanakajj jachʼat arnaqasipjjäna, jiwayatäpan* sasaw wal mayipjjäna. Ukhamatwa jupanakajj jachʼat arnaqasisin atipapjjäna.+ 24 Ukatwa Pilatojj kuntï mayipkäna uk lurasiñapatakejj mä amtar purïna. 25 Khitirutï mayipkäna uka jaqeruw antutjjäna, kawkïritejj autoridadanak contra saytʼatapata ukhamarak jaqe jiwayatapat carcelan llawintatäkäna ukaru. Jesusarusti uka jaqenakaruw katuyjjäna, ukhamat kuntï munapkäna uk jupar lurapjjañapataki.

26 Jesusar apasipkäna ukhajja, Cirene markan nasiri Simonaruw katuntapjjäna, jupajj pampatwa jutaskäna. Tʼaqesiñ lawa* jupar apjjatasasti, Jesusan qhepap apayapjjäna.+ 27 Walja jaqenakaw jupar arkapjjäna, warminakas uka taypin utjarakïnwa. Uka warminakajj walpun jupat llakisisajj chuyms leqʼesipjjäna, wararipjjarakïna. 28 Jupanak toqer uñtasasti, akham sasaw Jesusajj säna: “Jerusalenankir imill wawanaka, jan nayat jukʼamp jachapjjamti, antisas jumanakampit wawanakamampit jachapjjam.+ 29 Urunakajj jutaskiwa, ukapachaw jaqenakajj akham sapjjani: ‘Jan wawan warminakasa, jan ususir warminakasa, jan ñuñuyir warminakasa kusisipjjpan’+ sasa. 30 Ukatsti akham sasaw qollunakar sapjjani: ‘¡Imjjatapjjeta!’, jiskʼa qollunakarusti: ‘¡Imantapjjeta!’+ sasa. 31 Niyakejjay qoqan* chʼojjñäskipan akanakajj paschejja, ¡qoqajj wañsutäjjani ukhajj kunakïkani!” sasa.

32 Ukatjja jan walinak lurir pä jaqenakaruw apapjjarakïna, jupamp chika jiwayañataki.+ 33 Pʼeqe Chʼakha satäki uka cheqar puripjjäna+ ukhajja, ukanwa Jesusarojj lawar chʼakkatapjjäna,* jan walinak lurir jaqenakamp chika, maynirojj kupëjjaparu maynirusti chʼeqäjjaparu.+ 34 Jesusajj sänwa: “Alajjpachankir Awki, jupanakar perdonam, kuntï lurapki uk janiw yatipkiti” sasa. Ukjjarusti jupan isinakap jaljasiñatakiw suertenak willtapjjäna.+ 35 Jaqenakajj ukan saytʼataw uñchʼukisipkäna. Marka apnaqer jaqenakajj jupatak jan wal uñanaqasaw jiskʼachapjjäna, akham sasa: “Yaqhanakarojj salvarakisä. Jupatejj Diosan Cristopächi, Ajllitarakïchi ukhajj salvaspanaya”+ sasa. 36 Soldadonakas ukhamarakiw jupat burlasipjjäna. Jakʼachasisajj kʼallkʼu vino churapjjäna,+ 37 akham sasa: “Jumatï judionakan reyipästajja, salvasimaya” sasa. 38 Mä letrerow jupa patjjan utjarakïna, ukansti akham sänwa: “Jupajj judionakan reyipawa”+ sasa.

39 Uka cheqan warkkatatäkäna uka jan walinak lurir jaqenakatjja, akham sasaw maynejj jupar jiskʼachañ qalltäna:+ “¿Jumätati Cristojja? ¡Ukhamajj juma pachpa salvasim, nanakarus salvapjjarakita!” sasa. 40 Uk istʼasasti akham sasaw maynïrejj jupar toqenoqäna: “Jupjam juchañchatäkasas ¿janipunit Diosar mä akchʼas ajjsarkta? 41 Jiwasajj jan walinak luratas laykuw tʼaqesisktanjja, ukampis aka jaqejj janiw kuna jan wals lurkiti” sasa. 42 Ukatsti sarakïnwa: “Jesús, Reinomar* mantjjäta ukhajj nayat amttʼasitätawa”+ sasa. 43 Jupasti sarakïnwa: “Cheqpachapuniw nayajj jichhürun sissma: nayamp chikaw jumajj Paraisonkäta”+ sasa.

44 Ukatjja niya chika uröjjänwa,* ukhampachas taqe uka oraqen chʼamaktʼäna, niya kimsa jaypʼu horaskama,*+ 45 intin chʼamaktʼatap layku. Templon cortinapas+ chika taypitwa chʼiyjtarakïna.+ 46 Jesusasti akham sasaw jachʼat artʼasïna: “¡Alajjpachankir Awki, amparamaruw espirituj katuyassma!”+ sasa. Uk arsusaw jupajj jiwjjäna.+ 47 Kunas pasaskäna uk uñjasajja, ejerciton oficialapajj akham sasaw Diosar jachʼañchañ qalltäna: “Cheqapuniw aka jaqejj cheqapar sarnaqer jaqëskpachäna”+ sasa. 48 Uñjañatak tantachasipkäna uka jaqenakajja, kunanakatejj paskäna ukanak uñjasajj chuyma leqʼesisaw utanakapar kuttʼjjapjjäna. 49 Jupar uñtʼirinakajja taqeniw jaya cheqan saytʼatäsipkäna. Galileat jupamp chik jutapkän uka warminakas ukankapjjarakïnwa, kunanakatï paskäna ukanaks uñjapjjarakïnwa.+

50 Ukatjja José sutini mä jaqew utjäna, Judionakan Jachʼa Tribunalapankiri,* jupajj cheqapar sarnaqer suma jaqënwa.+ 51 Janiw uka jaqenakan jan wali amtaparus ni lurataparus apoyañ munkänti. Jupajj Judeankir Arimatea markatänwa, Diosan Reinopwa* suyarakïna. 52 Ukatsti Joseajj Pilaton ukar sarasaw Jesusan cuerpop mayïna. 53 Cuerpo apaqasasti+ suma linot lurat mä telampiw llawuntäna. Qarqar* lurat mä sepulturaruw imjjarakïna.+ Uka sepulturarojj janiw khitis imaskänti. 54 Ukatsti Wakichasiñ Uröjjänwa,+ sábado+ urus niyaw puriniñampïskäna. 55 Galileat Jesusamp chik jutir warminakas ukarojj sarapjjarakïnwa, jupanakajj sepultura uñantapjjäna, kunjamsa Jesusan cuerpop uchapjjäna uks uñjapjjarakïnwa.+ 56 Ukatsti suma olorani qollanakampi aceitenakampi wakichiriw kuttʼapjjäna. Ukampis sábado+ urunjja, kunjamtï mandamienton siski ukarjamaw samarapjjäna.

24 Semanan nayrïr urupäjjäna ukhajja, wakichapkäna uka suma olorani qollanak aptʼasitaw warminakajj wali alwat sepulturar puripjjäna.+ 2 Ukhamarus sepulturar atkatatäkäna uka qaljja nukhoqat uñjapjjäna.+ 3 Mantapjjäna ukhajja, janiw Tatit Jesusan cuerpop jikjjatapkänti.+ 4 Uka warminakajj ukanakat wal musparasipkäna, ukhamaruw kʼajkir isinakampi isthapit pä chachanakajj jupanak jakʼar uñstapjjäna. 5 Uka warminakajj wal sustjasipjjäna, oraqeruw alintapjjarakïna. Ukatwa uka chachanakajj jupanakar akham sapjjäna: “¿Kunatsa jakaski ukarojj jiwatanak taypin thaqapjjta?+ 6 Jupajj janiw akankkiti, jaktayatäjjewa. Kuntï Galileankkasajj jumanakar sapkayätam ukanak amtasipjjam. 7 Jupajj akham sapjjayätamwa: ‘Jaqen Yoqapajj jucharar jaqenakan amparapar katuyatäniwa, lawar chʼakkatat* jiwayatarakïniwa, ukampis kimsïr urunwa jaktanini’+ sasa”. 8 Uk sataw jupanakajj Jesusan arunakap amtasipjjäna.+ 9 Sepulturat kuttʼasajja taqe ukanakwa Tunka Mayani apostolonakampiru mayni discipulonakampir yatiyapjjäna.+ 10 Uka warminakajj akanakänwa: María Magdalena, Juana, Santiagon María taykapampi. Jupanakamp chik jutir mayni warminakas ukhamarakiw apostolonakar ukanak yatiyapjjäna. 11 Jupanakajj janiw uka warminakar creyipkänti, kʼari cuentonaks parlapkaspa ukham amuyapjjäna.

12 Ukampis Pedrojj jankʼakiw sartasin sepulturar tʼijüna. Altʼasisin sepultur uñantäna ukhajja, linot lurat telanakak uñjäna, ukatwa jupajj kunarak paspacha sasin wali musparat sarjjäna.

13 Uka urunjja, pä discipulonakaw Emaús sat mä jiskʼa markar sarasipkäna. Uka markasti Jerusalenat niya 11 kilometronak* sarañankiwa. 14 Taqe kunatï paskäna ukanakatwa jupanakajj parlasipkäna.

15 Jupanakajj uka toqenakat aruskiptʼasa parltʼasis sarasipkäna ukhajja, Jesusaw jikjjatasin jupanakamp chik sarañ qalltäna. 16 Jupanakajj janiw khitïtapsa amuyapkänti.+ 17 Ukatjja jupajj akham sasaw jupanakar jisktʼäna: “¿Kuna toqenakatsa jumanakajj thak sarkasajj parlasipkta?” sasa. Jupanakasti wali llaktʼataw ukawjar saytʼapjjäna. 18 Jupanakat Cleopas satäki ukajj akham sasaw jupar säna: “¿Extranjerjamat jumajj Jerusalenan sapak jakta, kunanakatï uka markan akürunakajj paski ukanak janit yatkta?”* sasa. 19 Jupasti akham sasaw jupanakar jisktʼäna: “¿Kunanakarak pasisti?” sasa. Ukatwa jupanakajj akham sapjjäna: “¿Kunanakatï Nazareno+ Jesusampejj paski uk janit yatkta? Jupa pachpaw mä profetätap uñachtʼayäna, Dios nayraqatansa, taqe jaqenak nayraqatansa wali musparkañanakwa luräna, arunakapas chʼamanirakïnwa.+ 20 Ukampis jilïr sacerdotenakampi marka apnaqerinakampiw juparojj Pilator katuyapjje, ukhamat jiwayatäpan sasin sañapataki.+ Ukatsti jupanakajj mä lawaruw chʼakkatapjje.* 21 Nanakajj jupaw Israel markar salvañatakejj ajllitäpacha sasaw suyasipkayäta.+ Ukanak pasatat kimsïr uröjjarakiwa. 22 Nanak taypinkir yaqhep warminakas ukhamarakiw wal musparayapjjetu. Jupanakajj wali alwat sepulturar sarapjjatayna,+ 23 ukampis janiw jiwat cuerpo jikjjatapkataynati, angelanakaruw uñjapjjarakitayna, Jesusajj jakaskiwa sasaw uka angelanakajj sapjjetu sasaw purinipjje. 24 Ukatsti nanakat mä qhawqhaniw sepulturar sarapjjarakïna.+ Jupanakajj kunjamtï uka warminakajj sapkäna ukhampun jikjjatapjjatayna. Ukampis janiw Jesusar uñjapkataynati”.

25 Ukatwa jupajj akham sasin jupanakar säna: “¡Jan amuytʼasir jaqenaka, jan creyiñ munirinaka! ¡Janiw jumanakajj profetanakan arunakaps creyipktati! 26 ¿Janit Criston ukham tʼaqesiñapajj wakiskänjja,+ ukhamat jupajj jachʼañchatäñapataki?”+ sasa. 27 Ukatjja kunanaktï taqpach Qellqatanakan jupjjat parlki ukanakwa jupanakar qhanañchäna. Moisesana ukhamarak taqe Profetanakan Qellqatanakapat qalltasaw+ jupanakar qhanañchäna.

28 Sarasipkäna uka jiskʼa markar niya jakʼachasipjjäna ukhajja, jukʼamp jayar viajiñapäkaspas ukhamaw jupajj tuküna. 29 Jupanakajj ukan quedasiñapatakiw jupar wal ruwtʼapjjäna, akham sasa: “Nanakamp chik akan quedasim, wali jaypʼöjjewa, niyaw arumäjjani” sasa. Ukatwa jupajj iyaw sasin jupanakamp chik quedasiñatak mantäna. 30 Jupanakamp chik manqʼaskäna ukhajja, tʼantʼa aptasaw jupajj mä oración luräna,* pachjasasti jupanakaruw churarakïna.+ 31 Ukhamaruw jupanakan nayranakapajj sum jistʼartäna, ukhakiw jupätapsa amuyapjjarakïna. Jesusajj jupanakan ukat chhaqtjjänwa.+ 32 Ukatsti akham sasaw jupanakkam parlasipjjäna: “Kunapachatï jupajj thak jutkasin parlkistäna, Qellqatanakatsa qhanañchkistäna* ukhajja, ¿janit chuymasajj nakkistänjja?” sasa. 33 Jupanakajja ukaratpachaw Jerusalenar kuttʼapjjäna, ukanwa tantachtʼatäsipkäna uka Tunka Mayani apostolonakampi mayni arkirinakampi jikisipjjäna. 34 Ukatjja sapjjarakïnwa: “¡Tatitojj jaktayatäskapuniwa, Simonarus uñstataynawa!”+ sasa. 35 Ukjjarusti uka paninejj kunanakas thakin pasäna, kunjamatsa tʼantʼa pachjiri uñjasajj jupätap amuyapjjäna ukanakwa yatiyapjjarakïna.+

36 Ukanakat parlasipkäna ukhaw Jesusajj tantachtʼatäsipkäna ukanak taypin uñstäna, jupanakarojj sarakïnwa: “Sumankañajj jumanakan utjpan”+ sasa. 37 Jupanakasti walpun ajjsarapjjäna, sustjasipjjarakïnwa, ukatwa mä espiriturus uñjapkaspa ukham amuyapjjäna. 38 Ukatwa jupajj akham sasin jupanakar säna: “¿Kunatsa sustjasipjjta, kunatsa chuymanakaman payachasipjjta? 39 Amparanaksa kayunaksa uñjapjjeta, nayätwa. Llamktʼapjjeta, uñjapjjam, mä espiritojj janiw jañchinïkiti ni chʼakhanïkisa. Kunjamtï jumanakajj uñjapktajja, nayajj jañchinïtwa, chʼakhanirakïtwa” sasa. 40 Ukanak parlkasasti amparanakapa kayunakapa uñachtʼayäna. 41 Jupanakajj kusisiñatsa musparañatsa janiw creyirjamäpkänti. Jupasti akham sasaw jupanakar jisktʼäna: “¿Janit kuna manqʼas jumanakan utjki?” sasa. 42 Ukatwa jupanakajj mä chawlla kanka churapjjäna. 43 Uka chawlla katoqasajj jupanakan uñjkataw manqtʼasïna.

44 Ukjjarusti jupanakar sarakïnwa: “Jumanakamp chikäskayäta+ ukhajja, taqe kunanakatï Moisesan Leyipansa, Profetanakan Qellqatanakapansa, Salmonakansa nayjjat qellqatäki ukanakajj phoqasiñapapuniwa sasaw nayajj parlapjjayäsmajja”+ sasa. 45 Kuntï Qellqatanakajj sañ munki ukanak sumpach amuytʼapjjañapatakiw jupanakar yanaptʼäna.+ 46 Ukatsti jupanakarojj akham sarakïnwa: “Qellqatanakajj akham siwa: Cristojj tʼaqesiñapänwa, kimsïr urunwa jiwatanak taypit jaktaniñaparakïna.+ 47 Ukatsti sutipjjaruw Jerusalenat qalltasin taqe markanakan+ arrepentisiñat yatiyasiñapäna,+ ukhamat perdonatäpjjañapataki.+ 48 Ukatjja jumanakaw ukanakat qhanañchapjjäta.+ 49 Kuntï Awkijajj churäw siskäna ukwa nayajj jumanakar churapjjäma. Jumanakajj Jerusalenankapjjakim, kunapachatï alajjpachat jutir chʼamampi isthapisipkäta ukapachkama”+ sasa.

50 Jupanakar markat irpsusasti Betania markakamaw jupanakar irpäna, ampar loqtasaw jupanakar bendisirakïna. 51 Bendisiskäna ukhaw Jesusajj jupanakar jaytjjäna, Diosaw juparojj alajjpachar aptjjäna.+ 52 Ukatsti jupanakajj altʼasisaw jupar jachʼañchapjjäna, wali kusisitapuniw Jerusalenar kuttʼjjapjjäna.+ 53 Sapürurakiw jupanakajj templon Diosar jachʼañchapjjäna.+

“Herodes” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “Jupajj mamapan purakapatpachaw”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “mä visión”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Jan ukajja, “Diosatakejj janiw kunas chʼamäkiti”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “walpun ajjsarapjjäna”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “Jehová Diosan amparapaw”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “salvasiñ wajjra”. “Wajjra” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “Diosar serviñan suma saytʼat waynäjjarakïnwa”.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Variante: “kʼiluntasajj”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Variante: “kʼiluntat”.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Circuncisión” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “yaqhachatäñapawa”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “virgen tawaqökasin casarasïna”.

Apéndice A5 liytʼäta.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

“Herodesajj” sasinjja, Herodes Antipas chachat parlaski. “Herodes” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “Katarin”.

Jan ukajja, “arbolanakan”.

Jan ukajja, “yaqha isinïki”.

Jan ukajja, “Qhawqhatï impuestot apthapisiñapäki”.

Jan ukajja, “manqʼañanakat churaski”.

Variante: “jiskhupan”.

Jan ukajja, “yupaychitäta”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “yupaychañama”.

Jan ukajja, “amparanakapjjar apapjjätam”.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Sinagoga” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “qollaskänti”.

Jan ukajja, “qollasïna”.

Uka sutejja, apóstol Pedron yaqha sutipawa.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Ukajja, Galilea qotawa.

Jan ukajja, “redenakap”.

Jan ukajja, “redenakam”.

Jan ukajja, “redenak”.

Jan ukajja, “redenakapas”.

Griego arunjja, “qʼomachtʼasitasmawa”.

Griego arunjja, “qʼomachatäjjam”.

Griego arunjja, “qʼomachasitamat”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Variante: “suchʼu”.

Variante: “suchʼu”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Variante: “suchʼu”.

Variante: “suchʼu”.

Variante: “suchʼu”.

Jan ukajja, “wal ajjsarayasipjjäna”.

Uka sutejja, Mateon yaqha sutipawa.

Jan ukajja, “espiganak”.

Variante: “qajjorasaw”.

Jan ukajja, “alma”.

Jupajj Tadeo satarakiwa.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Ukajja, jan interesan maytʼañat parlaski.

Jan ukajja, “Antutasipkakim, antutatäpjjarakïtawa”.

Uka tiemponjja jaqenakajj pachpa isip doblasaw pechop jakʼarojj mä bolsar uñtat lurapjjerïna, ukarurakiw mä kunsa katoqasipjjerïna, jan ukajj apapjjerïna.

Jan ukajja, “Mä discipulojj”.

Jan ukajja, “Hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “arbolajja”.

Jan ukajja, “arbolarojj”.

Variante: “jatʼsusaw”.

Variante: “jaqhe”.

Jan ukajja, “jilïr irpirinakapar”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “amtap”.

“Alabastro” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “wali jachʼa juchanïkchisa”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Variante: “jaqhe”.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Variante: “jaqhe”.

Variante: “mechero”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Ukajja, “walja tiempow uka jaqer jan antutkataynati” sasaw jaqokipasirakispa.

“Legión” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “wali manqha pʼiyar”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Jan ajjsaramti”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Griego arunjja, “Espiritupajj jupar kuttʼjjäna ukhajj”. “Espíritu” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Griego arunjja, “ni qollqe metalsa”.

Griego arunjja, “pä issa”.

Jan ukajja, “alojasisipkakim”.

“Herodes” sasinjja, Herodes Antipas chachat parlaski. “Herodes” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Jan ukajja, “bendisirakïnwa”.

Jan ukajja, “jan jupatakik jakjjpanti”.

“Tʼaqesiñ lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernop”.

Jan ukajja, “jan feini; jan iyawsiri”.

Jan ukajja, “aljantatäniwa”.

Griego arunjja, “purinjjäna”.

Jan ukajja, “Zorronakajj”.

Variante: “utaniwa”.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Jan ukajja, “Gobiernopatakjamäkiti”.

Griego arunjja, “lobonak”. Uka animalajj qamaqer jan ukajj zorror uñtatawa, qamaqet sipansa jachʼarakiwa.

Variante: “jiskhunaksa”.

Jan ukajja, “janirakiw khitirus thakin aruntkasajj qhomantapjjätati”.

Jan ukajja, “alojasisipkakim”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

“Llakisiñ isi” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Hadesar”. “Hades” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “katarinakaru”.

Apéndice A5 liytʼäta.

“Alma” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “jukʼamp sumäki”.

Griego arunjja, “santot uñjatäpan”.

Jan ukajja, “Gobiernomajj”.

Jan ukajja, “yaqhanakan juchanakap”.

Jan ukajja, “katari”.

Griego arunjja, “Qhepatjja mä amut demonioruw”.

Jan ukajja, “Beelzebub”. Ukajj Supayan yaqha sutipawa.

Griego arunjja, “Mä utajj”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “discipulonakamajj”.

Griego arunjja, “Diosan lukʼanapampi”.

Jan ukajja, “Gobiernopampiw”.

Jan ukajja, “Sur toqenkir”.

Variante: “mechero”.

Jan ukajja, “mediñatak canastampis”.

Jan ukajja, “qʼomäki; mä toqeruk uñtatäki; khuyapayasirïki”.

Jan ukajja, “kʼajarakiwa”.

Griego arunjja, “jan walïki”. Ukajja, waljanak thaqañat parlaski.

Variante: “mecherojj”.

Fariseonakasa mayni judionakasa costumbrenakaparjamaw ampar jareqasipjjerïna.

Jan ukajja, “yaqhankir munañanakampi”.

Jan ukajja, “suma lugaranakarupuniw”.

Jan ukajja, “jan señalat sepulturanakar uñtatäpjjtawa”.

Jan ukajja, “cuenta churapjjañapataki”.

“Aka mundojj qalltkäna” sasinjja, Adanampina Evampin wawanakapatwa parlaski.

Jan ukajja, “cuenta churapjjani”.

Jan ukajja, “hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “uta patjjanakatwa”.

“Gehena” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “pä asarionaruk”. Nayra tiemponjja 45 minutonak trabajitatwa mä asarion qollqe pagapjjerïna. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Ukajja, “sinagoganak nayraqataru” sasaw jaqokipasirakispa.

Jan ukajja, “yaqhankki uk wal munañanakatsa”.

Griego arunjja, “mä codompi”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “jukʼa feini; jukʼa iyawsäwini”.

Griego arunjja, “Mundonkir yaqha markanakakiw”.

Jan ukajja, “Gobiernop”.

Jan ukajja, “Gobierno”.

Griego arunjja, “wakʼantasipjjarakim”.

Variante: “mecheronakamas”.

Jan ukajja, “wakʼantasini”.

Griego arunjja, “payïr vigiliaru”. Ukajja, “niya llätunka aruma horasatjja chika arumkama” sañ muni.

Griego arunjja, “kimsïr vigiliaru”. Ukajja, “niya chika arumatjja niya kimsa alwa horaskama” sañ muni.

Jan ukajja, “confiykaña”.

Jan ukajja, “yatiñani”.

Jan ukajja, “utat encargatajja”.

Jan ukajja, “utan servirinakapjjar”.

Jan ukajja, “munañaparjam jan lurki”.

Jan ukajja, “Sur toqet”.

Jan ukajja, “Hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Griego arunjja, “qhep qhepa leptón moneda”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “arbolaw”.

Variante: “mallkintat”.

Jan ukajja, “arbolan”.

Jan ukajja, “Hipócrita”. Ukajja, jan suma jaqëkasina suma jaqer tuktʼañat parlaski.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Palestina markanjja, uka jiskʼa jathajj pusi metrotsa jilaw jilsuspa, ramanakanirakiwa.

Jan ukajja, “arbolar”.

Jan ukajja, “Gobiernop”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Jan ukajja, “kimsa jachʼa medidanaka”. Griego arunjja, “sea medidanaka”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “norte toqetsa, sur toqetsa”.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “zorrorojj”.

Griego arunjja, “utam”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Ukajja, hidropesía jan ukajj edema sasin uñtʼatawa, cuerpon umajj tantasisin pʼusuntayki ukawa.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Griego arunjja, “tʼantʼa manqʼki”.

Jan ukajja, “jukʼak munaskchi”.

“Tʼaqesiñ lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “mä torre”.

Ukajja, mä markana jan ukajj mä gobernanten representantepa sañ muni.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Variante: “mechero”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “jan amuytʼasir jaqer uñtat sarnaqasaw”.

Jan ukajja, “algarrobanakampiw”.

Griego arunjja, “alajjpacha”.

Variante: “jiskhump”.

Jan ukajja, “kʼumarakiw”.

Griego arunjja, “manqʼanti”.

Jan ukajja, “Utat encargatajj”.

Griego arunjja, “100 batonaka”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Griego arunjja, “100 coronaka”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Jan ukajja, “wali amuyumpi”.

Griego arunjja, “akapachan wawanakapajj”. “Akapacha” siski uk glosarion liytʼäta.

“Leyisa Profetanakan Qellqatanakapasa” sasinjja, taqpach Hebreo Arut Qellqatanakatwa parlaski.

Jan ukajja, “Gobiernopat”.

Jan ukajja, “ulceranakampi”. Ukajja llejjtir uñtasitawa.

Jan ukajja, “ulceranakap”. Ukajja llejjtir uñtasitawa.

Griego arunjja, “Abrahanan pechop jakʼaru”.

Jan ukajja, “Hadesanwa”. “Hades” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “pechop jakʼankaskarakïnwa”.

Variante: “lajjraj phajtayañapataki”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Palestina markanjja, uka jiskʼa jathajj pusi metrotsa jilaw jilsuspa, ramanakanirakiwa.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “arbolarojj”.

Variante: “mallkintasma”.

Griego arunjja, “qʼomachatäjjapjjäna”.

Griego arunjja, “qʼomachatäjjatap”.

Griego arunjja, “qʼomachaskänjja”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Jan ukajja, “uta patjjankaskani”.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Lucas 17:36 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Ukajja, wawanakar bendisiñat parlaski.

Jan ukajja, “Gobiernopajja”.

Jan ukajja, “Gobiernop”.

Jan ukajja, “jachʼar aptam”.

Jan ukajja, “Gobiernopar”.

Jan ukajja, “Gobiernopar”.

Jan ukajja, “Gobiernop”.

“Akapacha” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Jan ukajja, “arbolar”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Griego arunjja, “qollqe metalanak”.

Variante: “phiru”.

Variante: “phiru”.

Griego arunjja, “qollqe metalaj”.

Apéndice A5 liytʼäta.

Jan ukajja, “tʼaqesiyapjjätam”.

Griego arunjja, “wawanakamarusa”.

Griego arunjja, “inspección luratäkayäta”.

Variante: “mallkintasajj”.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice B14 uñjjattʼäta.

“Akapacha” siski uk glosarion liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Apéndice A5 liytʼäta.

Griego arunjja, “enemigonakamaru banquillökaspas ukham kayunakamatak uchkä ukapachkama”.

Jan ukajja, “suma lugaranakaruw”.

Griego arunjja, “utanakapsa qʼal manqʼantapjje”.

Griego arunjja, “pä leptón”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

“Akapachan tukusiñapa” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “epidemianakasa”.

Jan ukajja, “aljantataw”.

Jan ukajja, “Uka urunakajj vengasiñ urunakäniwa”.

Ukajja, jan judiöpkis uka markanakat parlaski.

Ukajja, jan judiöpkis uka markanakat parlaski.

Jan ukajja, “arbolampita”.

Jan ukajja, “arbolanakar”.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “aljantaspa”.

Griego arunjja, “qollqe metal”.

Jan ukajja, “aljantaspa”.

Jan ukajja, “Gobiernopan”.

Jan ukajja, “Gobiernopajj”.

Jan ukajja, “mä gobiernotak”.

Jan ukajja, “Gobiernojan”.

Jan ukajja, “Satanás”.

Jan ukajja, “fe; iyawsäwi”.

Variante: “jiskhuni”.

“Sanedrín” siski uk glosarion liytʼäta.

“César” siski uk glosarion liytʼäta.

Griego arunjja, “mä señal”.

Yaqhep nayra qellqatanakanjja, Lucas 23:17 qellqatajj janiw uñstkiti, janirakiw Diosan amuytʼayat Qellqatjam uñtʼatäkiti. Apéndice A3 liytʼäta.

Variante: “kʼutkatatäpana”.

Jan ukajja, “¡Lawar chʼakkatat jiwayatäpan! ¡Lawar chʼakkatat jiwayatäpan!”.

Jan ukajja, “lawar chʼakkatat (kʼutkatat) jiwayatäpan”.

“Tʼaqesiñ lawa” siski uk glosarion liytʼäta.

Jan ukajja, “arbolan”.

Variante: “kʼutkatapjjäna”.

Jan ukajja, “Gobiernomar”.

Griego arunjja, “niya sojjtïr horasäjjänwa”.

Griego arunjja, “llätunkïr horaskama”.

Jan ukajja, “Sanedrinankiri”.

Jan ukajja, “Gobiernopwa”.

Variante: “Jaqher”.

Variante: “kʼutkatat”.

Griego arunjja, “60 estadionaka”. Apéndice B14 uñjjattʼäta.

Ukajja, “Kunanakatï akürunakajj Jerusalén markan pasawayki ukanakjja, ¿juma sapakit Jerusalenar visitirinakat jan yatkta?” sasaw jaqokipasirakispa.

Variante: “kʼutkatapjje”.

Jan ukajja, “jupajj bendisïna”.

Jan ukajja, “qhanpach qhanañchkistäna”.

    Aymara qellqatanaka (2005-2026)
    Mistuñataki
    Mantañataki
    • Aymara
    • Apayañataki
    • Kunjamtï munkta ukarjam askichañataki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ak amtañamapuniwa
    • Aka amtanakanïpjjtwa
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Mantañataki
    Apayañataki