YESAYA
1 Ibi ni vyo Yesaya*+ mwene Amozi yeretswe ku vyerekeye Ubuyuda na Yeruzalemu mu gihe ca Uziya+, Yotamu+, Ahazi+ na Hezekiya+, abami b’Ubuyuda+:
3 Impfizi irazi neza uwayiguze,
n’indogobwa irazi ubwato nyeneyo ayigaburiramwo.
Mugabo Abisirayeli ntibanzi*+,
abantu banje bwite bigenza nk’abatagira ubwenge*.»
4 Riragowe ihanga ry’abacumuzi+,
abantu baremerewe n’amakosa,
uruvyaro rw’inkozi z’ikibi, abana bononekaye.
5 Ni hehe handi muzokubitwa ko muguma mugarariza+?
Umutwe wose urarwaye
n’umutima wose uri ku musego+.
6 Kuva mu kirenge gushika ku mutwe nta na hamwe hakomeye.
Hari ibikomere, ibirabagu vy’inkoni n’inguma nshasha.
Nta wabivuye* canke ngo abitubike canke ngo abibombekeshe amavuta+.
7 Igihugu canyu ni umusaka.
Ibisagara vyanyu vyaturijwe umuriro.
Abanyamahanga barya igihugu canyu murorera+.
Gisigaye kimeze nk’agahinga kahonejwe n’abanyamahanga+.
8 Umukobwa wa Siyoni* asigaye ameze nk’akazu k’ubwugamo* mu murima w’imizabibu,
nk’akaruri ko mu murima w’amakonkombure,
nk’igisagara cugarijwe+.
9 Iyo Yehova Nyeningabo atadusigariza abarokotse na bakeyi,
twari kuba nka Sodomu,
tugasigara tumeze nka Gomora+.
10 Nimwumve ijambo rya Yehova, mwebwe ab’i Sodomu+ mutwaza igikenye*.
Nimutege amatwi amategeko* y’Imana yacu, mwa bantu b’i Gomora+.
11 «Ibimazi vyanyu vyinshi bimariye iki+?», ni ko Yehova avuze.
«Amashikanwa yanyu aturirwa y’impfizi z’intama+ n’ibinure vy’ibitungwa vyagaburiwe neza+ nabihaze.
Kandi simpimbarwa n’amaraso+ y’amashuri+, ay’imyagazi y’intama n’ay’impene+.
13 Nimureke kuzana ayandi mashikanwa y’intete ata co amaze.
Imibavu yanyu iranshisha+.
Murubahiriza imboneko z’ukwezi+, amasabato+, mugatunganya n’amakoraniro+.
Sinshobora kwihanganira amakoraniro yanyu adasanzwe kandi mukoresha amageza+.
14 Ndanka imboneko z’ukwezi muhimbaza n’imisi mikuru yanyu.
Vyambereye umuzigo.
Nduhijwe no kuvyihanganira.
17 Nimwige gukora iciza, murondere ubutungane+.
Nimukosore uwucinyiza abandi,
murwanire agateka k’impfuvyi*,
muburanire n’umupfakazi+.»
18 «Nimuze rero dutunganye ibibazo biri hagati yacu», ni ko Yehova avuze+.
«Naho ibicumuro vyanyu vyoba bisa n’agahama,
Naho vyoba bitukura nk’impuzu y’ibara ry’umutukutuku,
bizosigara bisa n’ubwoya bwera.
21 Mbega ukuntu igisagara cahora cizigirwa+ cahindutse maraya+!
23 Abatware bawe ni intagondwa kandi bakorana n’ibisuma+.
Umwe wese muri bo akunda igiturire, akiruka inyuma abamuha ibintu+.
24 Ni co gituma Umukama w’ukuri, Yehova Nyeningabo,
wa Munyabubasha wa Isirayeli, avuze ati:
«Emwe, ngomba nikureko abandwanya,
nihore abansi banje+.
Nzoshongesha ibicafu* biri kuri wewe nk’aho noba nkoresheje umuti bamesuza*,
nkureho imyanda yawe yose+.
26 Nzosubizaho abacamanza bimere nk’uko vyahora mu ntango,
nkugarukanire n’abajanama nk’uko vyahora ubwa mbere+.
Uzoheza witwe igisagara c’ubugororotsi, igisagara cizigirwa+.
27 I Siyoni hazocungurwa+ biciye ku butungane,
abagarutse bo mu bantu biwe bacungurwe biciye ku bugororotsi.
31 Umunyenkomezi azocika ubugwegwe*,
ivyo akora bibe agasase k’umuriro.
Vyompi bizorurumbira hamwe,
ata n’umwe wo kubizimya.»
2 Ibi ni vyo Yesaya mwene Amozi yabonye ku vyerekeye Ubuyuda na Yeruzalemu+:
umusozi w’inzu ya Yehova
uzokomezwa hejuru y’amasonga y’iyindi misozi+.
Uzoduzwa hejuru y’imirambi,
kandi amahanga yose azoja kuri wo ari ikigwi+.
3 Amahanga menshi azojayo avuge ati:
«Nimuze tuduge ku musozi wa Yehova,
ku nzu y’Imana ya Yakobo+.
Azotwigisha inzira ziwe,
natwe tuzigenderemwo+.»
Nta hanga rizofata inkota ngo rirwanye irindi hanga,
eka ntibazokwongera kwiga kurwana+.
6 Mana, warahevye abantu bawe, umuryango wa Yakobo+,
kubera ko igihugu cabo gisigaye cuzuye ibintu biva mu Buseruko.
Bakora ivy’amageza+ nk’Abafilisitiya,
kandi buzuranye abana b’abanyamahanga.
7 Igihugu cabo cuzuye ifeza n’inzahabu,
kandi amatungo yabo ntagira igitigiri.
Igihugu cabo cuzuye amafarasi,
kandi imikogote yabo ntigira igitigiri+.
8 Igihugu cabo cuzuye imana ata co zimaze+.
Bunamira igikorwa c’amaboko yabo,
ibintu iminwe yabo yakoze.
9 Maze umuntu akunama agashika hasi.
Ntiwoshobora kumubabarira.
10 Niwinjire mw’isenga ry’ibitandara, winyegeze mu mukungugu
kubera ububasha buteye ubwoba bwa Yehova
n’ubuninahazwa bwiwe buhambaye+.
Yehova wenyene ni we azoshirwa hejuru kuri uwo musi.
12 Kuko uwo musi ari uwa Yehova Nyeningabo+.
Uzoza ku muntu wese yibona kandi yiyemera,
ku muntu uwo ari we wese, yaba uwuhambaye canke umuto+.
13 Uzoza ku masederi yose y’i Libani maremare kandi agera iyo hejuru
no ku biti vyose vy’imyeloni vy’i Bashani.
14 Uzoza ku misozi yose miremire
no ku mirambi yose igera iyo hejuru,
15 ku minara miremire yose no ku nzitiro zose zikomeye,
16 ku meri* z’i Tarushishi+ zose
no ku mato mezameza yose.
Yehova wenyene ni we azoshirwa hejuru kuri uwo musi.
18 Imana ata co zimaze zizokurwaho zizimangane+.
19 Abantu bazokwinjira mu masenga y’ibitandara
no mu vyobo vyo mu kuzimu+
kubera ububasha buteye ubwoba bwa Yehova
n’ubuninahazwa bwiwe buhambaye+,
niyahaguruka kugira ngo atume isi ijugumizwa n’ubwoba.
20 Kuri uwo musi, abantu bazofata imana zabo ata co zimaze z’ifeza n’inzahabu,
izo ubwabo bakoze kugira bazunamire,
maze baziterere imbeba za mushushwe* n’ubuhungarema+,
21 kugira binjire mu vyobo vyo mu bitandara
no mu mabuye y’urutare yasadutse.
Bazokwinjirayo kubera ububasha buteye ubwoba bwa Yehova
n’ubuninahazwa bwiwe buhambaye,
niyahaguruka kugira ngo atume isi ijugumizwa n’ubwoba.
Umuntu ni iki ngo mumwizere?
3 Kuko Umukama w’ukuri, Yehova Nyeningabo,
agira akure muri Yeruzalemu no mu Buyuda ibintu vyose bibafasha n’ivyo bikorako,
ni ukuvuga ivyo kurya, amazi+,
2 umugabo w’intwari, umurwanyi,
umucamanza, umuhanuzi+, uwuragura, umushingantahe,
3 umukuru w’abantu 50+, umunyacubahiro, umujanama,
karuhariwe mu vy’amageza n’umuhanga mu vyo kugota inzoka+.
4 Uduhungu ni two nzogira abatware babo,
kandi abantu ba mahindagu ni bo bazobaganza.
Umwana w’umuhungu azosimbira ku mutama,
umuntu mutoyi aburire isoni umuntu yubahwa+.
6 Umwe wese azofata mwenewabo wo mu rugo rwa se, amubwire ati:
«Ko wewe ufise umutamana, nutubere umukuru,
uganze aha hantu hasambaguritse.»
7 Mugabo kuri uyo musi azovyanka, avuge ati:
«Sinshaka kuba uwubavura ibikomere*.
Nta vyo kurya canke impuzu mfise mu nzu iwanje.
Ntimungire umukuru wo kuganza abantu.»
9 Mu maso habo harabagiriza.
Igicumuro cabo bakivugira ahabona nk’ab’i Sodomu+.
Ntibagerageza kukinyegeza.
Baragowe kuko bikwegera ivyago.
11 Umubisha aragowe.
Azoshikirwa n’ivyago
kuko ivyo yakoze ari vyo na we azokorerwa.
12 Nayo abantu banje, ababakoresha ibikorwa barabahohotera,
kandi abagore ni bo babaganza.
Bantu banje, ababayobora batuma mwangara,
bakabazimagiza, ntimumenye inzira+.
13 Yehova ariko aritegurira kubagiriza.
Arahagurutse ngo asomere urubanza amahanga.
14 Yehova azocira urubanza abashingantahe n’abatware bo mu bantu biwe.
Azobabwira ati: «Mwaraturiye umurima w’imizabibu murawutongora.
Ivyo mwivye umukene biri mu mazu yanyu+.
15 Mwubahuka gute kujanjagura abantu banje,
mugahonyangira hasi*+ umukene?», ni ko Umukama Segaba Yehova Nyeningabo avuze.
16 Yehova avuze ati: «Kubera ko abakobwa b’i Siyoni bibona,
bagatambuka amazosi bararitse,
barabana ubweruzi, batambukana ubwishime,
bakagenda barajegeza inyerere bambaye ku birenge,
17 Yehova na we azoteza ibisekera imitwe y’abakobwa b’i Siyoni,
kandi Yehova azotuma uruhanga rwabo rusigara rugaragara+.
18 Kuri uwo musi Yehova azobakurako ibisharizo vyabo: inyerere,
udusharizo two mu mutwe, udusharizo twihese nk’ukwezi*+,
19 amahereni*, ibikomo, ibitambara vyo kwitwikira,
20 ibitambara vyo mu mutwe, imigufu yo ku maguru, imikanda,
utwo bashiramwo amaparufe, uduheko*,
21 impeta, amahereni yo ku zuru,
22 amakanzu y’imararubanza, impuzu barenzako hejuru, imitamana, udusakoshi,
23 ivyirore vyo mu minwe+, impuzu zera*,
ibitambara bazingira mu mutwe n’ivyo kwitwikira.
24 Mu kibanza c’amavuta amota neza*+ hazoba umunuko w’ikintu caboze,
mu kibanza c’umukaba habe umugozi,
mu kibanza c’umushatsi utunganije neza habe ubuhanza+,
mu kibanza c’impuzu izimvye habe impuzu ikozwe mw’igunira+,
mu kibanza c’ubwiza na ho habe inkovu y’umwotso*.
4 Kuri uwo musi abagore indwi bazocakira umugabo umwe+, bamubwire bati:
«Tuzokwironderera umukate dufungura
n’impuzu twambara.
Twemerere gusa twitirirwe izina ryawe
2 Kuri uwo musi, ikintu Yehova azonagisha kizoba ari ikintu giteye igomwe kandi c’ubuninahazwa, kandi ivyimburwa vyo mu gihugu bizoba ikintu co kwishimira kandi ciza ku barokotse bo muri Isirayeli+. 3 Abazoba basigaye i Siyoni n’i Yeruzalemu, ni ukuvuga abantu bose b’i Yeruzalemu banditswe ngo babandanye kubaho+, bazokwitwa aberanda.
4 Biciye ku mpwemu yo guca urubanza n’impwemu iturira*+, Yehova azokuraho* umwanda* w’abakobwa ba Siyoni*+, akureho* n’amaraso yasheshwe i Yeruzalemu. Ico gihe, 5 Yehova azotuma kandi ku murango haba igicu n’umwotsi hejuru y’umusozi Siyoni no hejuru y’ikibanza caho kiberamwo amakoraniro, mw’ijoro na ho habe umuriro ururumba kandi ubonesha+, kuko hejuru y’ibintu vyose bininahaye hazoba ubwugamo. 6 Kandi hazobaho urusago rutanga igitutu gikinga ubushuhe ku murango+, rukaba n’ahantu ho guhungira no kwikinga ibihuhusi n’imvura+.
5 Ndabasavye mundeke ndirimbire umukunzi wanje,
ndirimbe indirimbo y’uwo nkunda n’umurima wiwe w’imizabibu+.
Umukunzi wanje yari afise umurima w’imizabibu ahantu hamera cane ku murambi.
2 Yarawurimye awukuramwo amabuye,
awuteramwo umuzabibu utukura umeze neza cane.
Yarubatse umunara hagati muri wo,
awimbamwo n’uruganiro rw’umuvinyu+.
Yagumye yiteze ko wama inzabibu nziza,
mugabo wama inyeshamba gusa+.
3 «None rero ga yemwe bantu b’i Yeruzalemu namwe abo mu Buyuda,
ndabasavye muducire urubanza twe n’umurima wanje w’imizabibu+.
Ko nari niteze ko wama inzabibu nziza,
kubera iki wamye inyeshamba gusa?
5 Ndabasavye rero mwumve
ivyo ngiye gukorera umurima wanje w’imizabibu:
ngira nkureho uruzitiro rwawo,
hanyuma uturirwe+,
nsiturire hasi uruhome rwaho rw’amabuye,
uhonyangwe.
7 Umurima w’imizabibu wa Yehova Nyeningabo ni ihanga rya Isirayeli+.
Abantu bo mu Buyuda ni bo murima* yakunda.
Yagumye yiteze ubutungane+,
mugabo hagumye akarenganyo.
Yagumye yiteze ubugororotsi,
mugabo yagumye yumva amaborogo+.»
8 Baragowe abafatanya inzu n’iyindi+,
bakungikanya itongo n’irindi+
gushika n’aho ata kibanza basigariza abandi,
bagasigara bibana mu gihugu.
9 Narumvise Yehova Nyeningabo arahira
yuko amazu menshi azocika akajoreza,
agasigara ata wuyabamwo+
naho ari amazu manini kandi meza.
10 Ibivi cumi* vy’umurima w’imizabibu bizokwimbuka ibingana n’ingero imwe gusa ya bati*,
imbuto zingana n’ingero imwe ya homeri* zimbuke ibingana n’ingero imwe gusa ya efa*+.
11 Baragowe abavyuka kare mu gitondo bazinduwe no kunywa inzoga+,
bakirizako bukarinda bwira gushika umuvinyu ubacaniriye.
12 Ku nzimano z’imisi mikuru yabo haba hari inanga,
igicurarangisho c’imirya, akagoma, umwironge n’umuvinyu.
Mugabo ntibazirikana igikorwa ca Yehova.
Ntibabona igikorwa c’amaboko yiwe.
13 Ni co gituma abantu banje bazojanwa mu bunyagano
kubera ukutamenya+.
Abanyacubahiro babo bazokwicwa n’inzara+,
abantu babo bose bicwe n’inyota.
14 Ni co gituma kandi ukuzimu kwiyaguye,
kukasama bimwe bitagira urugero+.
Ubwiza* bwa Yeruzalemu, amasinzi yaho atera urwamo n’abanyabirori baho bidagadura,
ntibizobura kumanukayo.
16 Kandi Yehova Nyeningabo azoshirwa hejuru biciye ku rubanza azoca*.
Imana y’ukuri, wa Mweranda+, izokwerekana ko ari nyeranda biciye ku bugororotsi+.
17 Imyagazi y’intama izorisha nk’aho yoba iri mu buragiro bwayo.
Ba kavamahanga bazofungurira mu bibanza vyatikijwe, vyahoramwo ibitungwa bigaburirwa neza.
18 Baragowe barya bakwegesha ikosa ryabo imigozi y’ibinyoma,
igicumuro cabo bakagikwegesha imigozi y’umukogote.
19 Bavuga ngo: «Niyihutishe igikorwa cayo.
Igikorwa cayo nikize ningoga, tukibone.
20 Baragowe abavuga ko iciza ari kibi, n’ikibi ko ari ciza+,
abita umwiza umuco, umuco bakawita umwiza,
abavuga ko ikirura gisosa, n’igisosa ko kirura.
22 Baragowe abantu b’ibihangange mu kunywa umuvinyu,
na ba karuhariwe mu vyo kuvanga inzoga+,
23 n’abarya igiturire bakarekura umubisha+,
umugororotsi bakanka kumutunganiriza+.
24 Ni co gituma bazotikira nk’uko ibishakara biturirwa n’umuriro*,
nk’uko n’ivyatsi vyumye vyitunatuna bigasha kubera imbeya z’umuriro.
Imizi yabo izobora,
amashurwe yabo asanzare nk’umukungugu,
kuko banse gukurikiza amategeko* ya Yehova Nyeningabo,
bakagaya ivyo wa Mweranda wa Isirayeli avuga+.
25 Ni co gituma Yehova afitiye abantu biwe ishavu rirurumba,
kandi azoramvura ukuboko kwiwe abahane+.
Imisozi izojugumira,
kandi imivyimba yabo izocika nk’imicafu mu mabarabara+.
Ku bw’izo mvo zose, ishavu ryiwe ntirirahwama,
ahubwo ukuboko kwiwe kuraciteguriye kubahana.
26 Yashingiye ikimenyetso* ihanga rya kure+,
avugiriza agahwa abarigize ngo baze bavuye ku mpera y’isi+.
Kandi ehe bariko baza bihuta cane+.
27 Nta n’umwe muri bo arushe canke atsitara.
Nta wutura inginga canke ngo asinzire.
Umukaba bambaye mu kiyunguyungu ntukenyuruka,
n’imigozi y’ibirato* vyabo nticika.
Ibinono vy’amafarasi yabo bikomeye nk’ibuye ry’isare.
Amapine y’imikogote yabo agenda nk’igihuhusi+.
Bazotontoma, bacakire ico barya bagitware,
kandi nta wuzoza kugitabara.
Uwuzokwitegereza igihugu wese azobona umwiza uteye agahinda.
N’umuco uzohinduka umwiza kubera ibicu+.
6 Mu mwaka umwami Uziya yapfa+, nabonye Yehova yicaye ku ntebe y’ubwami iri hejuru cane+, kandi igice c’epfo c’ikanzu yiwe cari cuzuye urusengero. 2 Abaserafi* bari bahagaze hejuru yiwe. Umwe wese yari afise amababa atandatu. Abiri yayipfukisha mu maso, yandi abiri akayapfukisha ibirenge, abiri asigaye na yo akayagurukisha.
3 Umwe yarahamagara uwundi akamubwira ati:
«Umweranda, umweranda, umweranda ni Yehova Nyeningabo+.
Isi yose yuzuye ubuninahazwa bwiwe.»
4 Ijwi ry’uwuhamagara* rimaze kwumvikana, ibintu imiryango yo ku bwinjiriro izungurukirako bitangura kunyiganyiga, inzu na yo yuzura umwotsi+.
5 Nca mvuga nti: «Karabaye
ndapfuye*,
kubera ko ndi umuntu w’iminwa ihumanye,
nkaba mba mu bantu b’iminwa ihumanye+,
no kubera ko amaso yanje yiboneye Umwami Yehova Nyeningabo ubwiwe!»
6 Maze umwe muri abo baserafi araguruka aza aho ndi, afise mu kuboko ikara rirurumba+ yari yatoje udupensi ku gicaniro+. 7 Araheza arikoza ku munwa wanje, avuga ati:
«Iri kara rirakoze ku minwa yawe.
Ikosa ryawe rirakuweho,
n’igicumuro cawe kirababariwe*.»
8 Nca numva ijwi rya Yehova rivuga riti: «Ntume nde? Ni nde yotugira+?» Maze mvuga nti: «Ndi hano ntuma+.»
9 Anyishura ati: «Genda ubwire aba bantu uti:
“Muzokwumva incuro n’izindi,
ariko ntimutegere.
Muzobona incuro n’izindi,
ariko ntihagire ico mumenya+.”
10 Nudadaze umutima w’aba bantu+,
utume amatwi yabo aba intumva+,
umatanye amaso yabo
kugira ntibayarabishe,
canke ngo bumvishe amatwi,
kugira ngo umutima wabo ntutegere,
ngo bahindukire maze bakizwe+.»
11 Nca mvuga nti: «Gushika ryari ga Yehova?» Maze anyishura ati:
«Gushika ibisagara bihomvaguritse bigasigara ata wubibamwo,
n’amazu agasigara ata muntu ayabamwo,
n’igihugu kigatikizwa kigasigara ari umusaka+.
12 Gushika Yehova yomoye abantu+,
igihugu kigasigara ari akahebwe bimwe bikomeye.
13 Mugabo kizosigaramwo ic’icumi c’abantu, kandi na co nyene kizosubira guturirwa. Kizomera nk’igiti kinini n’igiti c’umweloni bisigarana igishitsi iyo vyiciwe. Uruvyaro* rweranda ni rwo ruzoba igishitsi caco.»
7 Nuko mu gihe ca Ahazi+ umuhungu wa Yotamu, Yotamu wa Uziya, umwami w’Ubuyuda, Rezini umwami wa Siriya na Peka+ mwene Remaliya umwami wa Isirayeli baduga gutera i Yeruzalemu, mugabo ntibahafata*+. 2 Abo ku kirimba c’umwami Dawidi* bamenyeshwa ngo: «Abasiriya bagiye hamwe n’Abefurayimu.»
Maze umutima wa Ahazi n’uw’abantu biwe itangura kujugumira, nka kurya ibiti vyo mu kibira bijugumizwa n’umuyaga.
3 Yehova aca abwira Yesaya ati: «Ndagusavye uje guhura na Ahazi uri kumwe n’umuhungu wawe Sheyari-Yashubu*+. Muhurire ku mpera y’umugende w’ikidengeri co haruguru+, uri iruhande y’ibarabara rikuru rija kw’itongo ry’umumesuzi. 4 Umubwire uti: “Gerageza ugume utekanye. Ntutinye canke ngo uranduke umutima kubera ivyo bishirira bibiri bigira bizime, kubera ishavu rirurumba rya Rezini na Siriya na mwene Remaliya+. 5 Abasiriya barafadikanije n’Abefurayimu na mwene Remaliya, baja inama yo kukugirira nabi, bati: 6 ‘Tuduge gutera Ubuyuda, tuhatabagure*, tuhigarurire* maze twimike mwene Tabeyeli, abe ari we ahaganza+.’
7 Umukama Segaba Yehova avuze ati:
‘Ntibizokunda,
no kuba ntibizoba.
8 Kuko umurwa mukuru wa Siriya ari Damasiko,
umwami wa Damasiko akaba Rezini.
Mu myaka 65 gusa,
Abefurayimu bazojanjagurwa, ntibasubire kuba ihanga+.
Mutagize ukwizera gukomeye,
ntimuzokomera ngo murame.’”»
10 Yehova yongera kubwira Ahazi ati: 11 «Nunsabe ikimenyetso jewe Yehova Imana yawe+, gishake kibe ari icimbitse nk’ukuzimu canke kirekire nk’ijuru.» 12 Mugabo Ahazi avuga ati: «Nta co nsaba, kandi singeza Yehova.»
13 Yesaya aca avuga ati: «Ndabasavye mwumvirize yemwe abo mu muryango wa Dawidi. Mbega ko muruhisha abantu, mugomba muruhishe Imana na yo+? 14 Yehova ubwiwe agomba rero abahe ikimenyetso: umve, umwigeme azosama inda maze avyare umuhungu+, kandi azomwita Emanweli*+. 15 Azorya amasoro n’ubuki ataramenya kwanka ikibi no guhitamwo iciza. 16 Kuko imbere y’uko uwo muhungu amenya kwanka ikibi no guhitamwo iciza, ibihugu vy’abo bami babiri utinya cane bizosigara ari akahebwe+. 17 Wewe n’abantu bawe n’abo mu rugo rwa so, Yehova azotuma mushikirwa n’ibihe bigoye bitigeze kubashikira kuva umusi Abefurayimu bitandukanya n’Ubuyuda+, kuko azorungika umwami wa Ashuri ngo abatere+.
18 Kuri uwo musi Yehova azovuza agahwa ahamagare insazi ziri hariya kure ku migende ya Nili mu Misiri, ahamagare n’inzuki ziri mu gihugu ca Ashuri. 19 Zizoza zose zigwe mu myonga ihanamye*, ku migaga y’ibitandara, ku bisaka vyose vy’amahwa no ku ngomero zose.
20 Kuri uwo musi, Yehova azokoresha urwembe* rwakoswe mu karere ka rwa ruzi runini*, ni ukuvuga ku mwami wa Ashuri+, abamwe umutwe n’ubwoya bwo ku maguru, kandi ntiruzosigaza n’ubwanwa.
21 Kuri uwo musi, umuntu azozigamira ubuzima ishashi yo mu busho bwiwe n’intama zibiri. 22 Kubera ko hazoboneka amata menshi, azorya amasoro. Kandi abazoba basigaye mu gihugu bose bazorya amasoro n’ubuki.
23 Kuri uwo musi, ahantu hose hahora imizabibu 1.000 ifise agaciro k’ifeza 1.000, hazosigara hari ibisaka vy’amahwa n’ivyatsi bibi gusa. 24 Abantu bazojayo bitwaje imyampi n’imiheto, kuko igihugu cose kizocika ibisaka vy’amahwa n’ivyatsi bibi. 25 Imisozi yose bahora baharuza isuka ntuzoyegera kubera ugutinya ibisaka vy’amahwa n’ivyatsi bibi. Izosigara ari ahantu inka zirisha, intama na zo zikahahonyanga.»
8 Yehova ambwira ati: «Tora igisate+ kinini uheze ucandikeko n’ikaramu*, ngo: “Maheri-Shalali-Hashi-Bazi*.” 2 Kandi nipfuza ko ivyabona vyizigirwa, ni ukuvuga umuherezi Uriya+ na Zakariya mwene Yeberekiya, bavyemeza mu nyandiko*.»
3 Maze ndyamana* n’umuhanuzikazi*, na we aribungenga araheza yibaruka umuhungu+. Nuko Yehova ambwira ati: «Numwite Maheri-Shalali-Hashi-Bazi, 4 kuko imbere y’uko uwo muhungu amenya kuvuga ngo: “Dawe” na “Mawe”, itunga ry’i Damasiko n’ivyasahuwe i Samariya bizojanwa imbere y’umwami wa Ashuri+.»
5 Yehova yongera kumbwira ati:
6 «Kubera ko aba bantu banse amazi ya Shilowa* atemba buhorobuhoro+,
bagashima Rezini na mwene Remaliya+,
7 jewe Yehova ngira ndabazaneko
amazi akomeye kandi menshi ya rwa ruzi runini*,
Azoshwara hose yuzure gushika kw’izosi+.
Azosanza amababa yiwe yuzure ubwaguke bw’igihugu cawe,
9 Nimukore ikibi yemwe mahanga, yamara muzojanjagurwa.
Nimutege ugutwi, mwese abo mu mihingo ya kure y’isi.
Nimwitegurire urugamba* yamara muzojanjagurwa+.
Nimwitegurire urugamba yamara muzojanjagurwa.
10 Nimutegure umugambi, ariko uzosamburwa.
11 Ukuboko gukomeye kwa Yehova kwari kuri jewe igihe yamburira ngo sinigane aba bantu. Yambwiye ati:
12 «Ivyo aba bantu bita umugambi mubi, ntimuvyite umugambi mubi.
Ntimutinye ivyo batinya
canke ngo bibajugumize.
13 Yehova Nyeningabo ni we mukwiye kubona ko ari mweranda+,
ni we mukwiye gutinya,
kandi ni we akwiye kubajugumiza+.»
14 Ubwami bubiri bwo muri Isirayeli
azobubera ahantu heranda,
mugabo kandi azoba nk’ibuye batsitarako
n’igitandara kibagwisha+.
Ababa i Yeruzalemu azobabera
nk’umutego n’umushibuka.
15 Benshi muri bo bazotsitara bagwe, bavunagurike.
Bazogwa mu mutego ubacakire.
17 Nzoguma ndindiriye* Yehova+, umwe yahishije mu maso hiwe abakomoka kuri Yakobo+, kandi nzomwizigira.
18 Raba! Twe n’abana Yehova yampaye+, muri Isirayeli turi nk’ibimenyetso+ n’ibitangaro biva kuri Yehova Nyeningabo, umwe aba ku musozi Siyoni.
19 Kandi nibababwira ngo: «Nimubaze abakora ivyo guhanuza abapfuye* na ba rumenyi bavuga bajwira nk’inyoni bakongorera», muzobikora? Mbega abantu ntibari bakwiye kubaza Imana yabo? Mbega abapfuye ni bo umuntu yobaza ivy’abazima+? 20 Ahubwo bari bakwiye kuraba ico amategeko n’icemezo canditse bivuga.
Bavuze ibidahuye n’ayo majambo nta muco* baba bafise+. 21 Umwe wese azoca mu gihugu amerewe nabi kandi ashonje+. Kubera inzara n’ishavu, azovuma umwami wiwe n’Imana yiwe araba hejuru. 22 Azoca araba hasi, abone gusa amagorwa n’umwiza, umwijima, ibihe bigoye n’umuzimagiza, ata muco uhari.
9 Ariko rero, umuzimagiza ntuzoba nk’igihe igihugu cari mu magorwa, nk’igihe ca kera aho akarere ka Zabuloni n’aka Nafutali twakengerwa+. Mu nyuma izotera iteka ya nzira y’iruhande y’ikiyaga, akarere ka Yorodani, Galilaya y’amahanga.
2 Abantu bahora bagendera mu mwiza
babonye umuco mwinshi.
3 Wagwije ihanga,
utuma umunezero waryo uba mwinshi.
Banezererwa imbere yawe
nk’uko abantu banezerwa mu gihe c’iyimbura,
nk’uko abantu banezerwa igihe bagabura isahu.
4 Kuko wajanjaguye igiti bikoreza imizigo*,
inkoni bakubitwa ku bitugu, n’ikibando c’ababakoresha ibikorwa
nka ca gihe Midiyani yatsindwa+.
5 Ibotine yose y’uwunyiganyiza isi mu gutambuka
n’impuzu yose yajobetswe mu maraso,
bizoturirwa n’umuriro kurya kw’inkwi.
Azokwitwa Umujanama w’agatangaza+, Imana ikomeye+, Data ahoraho, Umutware w’amahoro.
7 Ubutware* bwiwe buzokwira hose,
kandi amahoro ntazogira iherezo+
ku ntwaro* ya Dawidi+ no mu bwami bwiwe.
Buzokomezwa+ bushigikirwe
biciye ku butungane+ n’ubugororotsi+,
kuva ubu no gushika ibihe bidahera.
Umwete wa Yehova Nyeningabo ni wo uzobikora.
9 Abantu bose bazobimenya,
ni ukuvuga Abefurayimu n’ababa i Samariya,
bavugana ubwibone n’ukutisonera mu mutima bati:
Ibiti vy’imisukomora vyariciwe,
mugabo tuzobisubiriza amasederi.»
11 Yehova azohagurutsa abarwanya Rezini,
atume abansi biwe bamutera.
12 Siriya izozanana mu buseruko, Abafilisitiya na bo mu burengero*+.
Bazokwasamika cane umunwa bamire Isirayeli+.
Ku bw’izo mvo zose, ishavu ryiwe ntirirahwama,
ahubwo ukuboko kwiwe kuraciteguriye kubahana+.
15 Umutwe ni umuntu w’umushingantahe yubahwa cane,
umurizo na wo ni umuhanuzi atanga inyigisho y’ikinyoma+.
16 Abayobora aba bantu batuma bangara,
kandi abayoborwa barabura iyo bava n’iyo baja.
17 Ni co gituma Yehova atazonezererwa imisore yabo,
kandi ntazogirira akagongwe impfuvyi* zabo n’abapfakazi babo,
kuko bose bahevye Imana* bakaba n’inkozi z’ikibi+,
kandi bose bavuga ivy’ubupfu.
Ku bw’izo mvo zose, ishavu ryiwe ntirirahwama,
ahubwo ukuboko kwiwe kuraciteguriye kubahana+.
18 Kuko ububisha bururumba nk’umuriro,
bugaturira ibisaka vy’amahwa n’ivyatsi bibi.
Buzokwatsa umuriro mu bisaka bizitanye vy’ishamba,
biduge ari umwotsi umeze nk’igicu.
19 Kubera ishavu ryinshi rya Yehova Nyeningabo
igihugu cadometswe,
kandi abantu bazocika nk’inkwi zo gucana umuriro.
Nta n’umwe azokwumvira akagongwe na mwenewabo.
Bazorwaniriza hamwe Ubuyuda+.
Ku bw’izo mvo zose, ishavu ryiwe ntirirahwama,
ahubwo ukuboko kwiwe kuraciteguriye kubahana+.
10 Baragowe abasohora ingingo ziteza ivyago+,
bakama bategura amategeko yo gucinyiza abandi,
2 kugira ngo bake abakene uburenganzira bwabo*,
ntibatunganirize abarushwa bo mu bantu banje+,
banyage abapfakazi,
4 Nta kindi gisigaye atari ugusutama mu mbohe
canke kugwa mu bishwe.
Ku bw’izo mvo zose, ishavu ryiwe ntirirahwama,
ahubwo ukuboko kwiwe kuraciteguriye kubahana+.
5 Ibi ni vyo avuze: «Ehe raba Umwashuri+!
Ni inkoni yo kwerekana ishavu ryanje+.
Ikibando kiri mu kuboko kwiwe na co cerekana uburake bwanje.
6 Nzomutuma kurwanya ihanga ry’abantu bahevye Imana*+,
abantu banteye ishavu.
Nzomutegeka kubanyaga no kubasahura ibintu vyinshi
no kubahonyanga nk’ivyondo mu mabarabara+.
7 Mugabo si vyo azoba yipfuza,
kandi ivyo si vyo azoba yateguye mu mutima wiwe.
Kubera ko mu mutima wiwe yipfuza guhonya
no kurandura amahanga atari make, amahanga menshi.
9 Mbega i Kaluno+ si nk’i Karikemishi+?
I Samariya+ si nk’i Damasiko+?
10 Ukuboko kwanje kwarafashe ubwami bw’imana ata co zimaze,
imana zari zifise ibishusho bibajwe biruta ivy’i Yeruzalemu n’i Samariya+.
11 Mbega uko nzoba nagiriye Samariya n’imana zaho ata co zimaze,
si ko nyene nzogirira Yeruzalemu n’ibigirwamana vyaho+?”
12 Jewe Yehova ninarangiza igikorwa canje kijanye n’umusozi Siyoni n’i Yeruzalemu, nzohana umwami wa Ashuri kubera umutima wiwe utisonera n’amaso yiwe yibona akishira hejuru+. 13 Kuko avuga ati:
“Nzobikora biciye ku nkomezi z’ukuboko kwanje
no ku bukerebutsi* bwanje, kuko nkerebutse.
14 Nka kurya kw’umuntu ashize ukuboko mu cari,
ni ko ukuboko kwanje kuzokwifatira ubutunzi bw’amahanga.
Nka kurya kw’umuntu yegeranya amagi yahebwe,
ni ko nzokwegeranya isi yose.
Nta n’umwe azotababiza amababa canke ngo yugurure umunwa canke ngo ajwire.”»
15 Mbega ishoka yokwihaya ku wuyisatuza?
Umusumeno wokwihaya ku wuwukoresha?
Ikibando+ cozungagiza uwukiduza
canke inkoni ikaduza umuntu kandi atari igiti?
16 Ku bw’ivyo rero, Umukama w’ukuri Yehova Nyeningabo
azotuma abantu biwe* badoshe bonda bagahera+,
acane n’umuriro wo guturira icubahiro ciwe+.
17 Umwe ari Umuco+ wa Isirayeli azoba umuriro+,
Umweranda wiwe abe urubeya.
Umuriro uzorurumba uturire ivyatsi vyiwe bibi n’ibisaka vyiwe vy’amahwa mu musi umwe.
18 Azoherengeteza ubwiza bw’ikibira ciwe n’ubw’umurima wiwe w’ivyamwa.
Bizoba nka kurya umuntu arwaye agenda arahera+.
19 Ibiti bizosigara mu kibira ciwe
bizoba ari bike cane ku buryo n’umwana yoshobora kwandika igitigiri cavyo.
20 Kuri uwo musi, Abisirayeli bazoba basigaye,
abakomotse kuri Yakobo bazoba barokotse,
ntibazokwongera kwishimikiza uwabakubita+,
ahubwo bazokwishimikiza Yehova,
wa Mweranda wa Isirayeli, badahemuka.
22 Ewe Isirayeli, naho abantu bawe
boba benshi nk’udutete tw’umusenyi wo ku kiyaga,
amasigarira yabo gusa ni yo azogaruka+.
24 Ni co gituma Umukama Segaba Yehova Nyeningabo avuze ati: «Bantu banje muba i Siyoni, ntimutinye kubera Umwashuri yahora abakubita inkoni+, akaduza ikibando nk’uko Misiri yagira+. 25 Kuko hasigaye akanya gatoyi cane simbe nkiratse. Ishavu ryanje rizohonya Abashuri+. 26 Yehova Nyeningabo azobakubitisha ikimoko+ nka ca gihe yatsindira Midiyani iruhande y’igitandara ca Orebu+. Azoduza ikibando ciwe hejuru y’ikiyaga, akiduze nk’uko yabigize mu Misiri+.
27 Uwo musi umutwaro w’Umwashuri uzokuva ku rutugu+,
30 Mukobwa w’i Galimu, koma induru usemerere!
Uriyubara Layisha!
Ewe Anatoti+ urigorewe!
31 Ab’i Madumena bahunze,
ab’i Gebimu barondera ubuhungiro.
32 Uyu musi nyene Umwashuri ahagarara i Nobu+.
Ariko azungagiza igipfunsi atera ubwoba umusozi w’umukobwa wa Siyoni,
umurambi Yeruzalemu yubatseko.
33 Raba! Umukama w’ukuri Yehova Nyeningabo ariko aca amashami,
nya mashami akagwa hasi n’urwamo rukomeye+.
Ibiti bisumba ibindi biriko biricirwa,
ibirebire bigashirwa hasi.
34 Atema ibisaka bizitanye vy’ishamba akoresheje igikoresho c’icuma*,
kandi Libani izogwishwa n’umunyenkomezi.
11 Agashami+ kazoshamika kava ku gishitsi ca Yese+,
kandi umunago+ uvuye mu mizi yiwe uzokwama ivyamwa.
2 Impwemu ya Yehova izoba kuri we+,
impwemu y’ubukerebutsi+ n’ugutegera,
impwemu y’uguhanura n’ubushobozi+,
impwemu y’ubumenyi n’ugutinya Yehova.
3 Azohimbarwa no gutinya Yehova+.
Ntazoca urubanza afatiye ku vyo abona,
canke ngo akosore yisunze gusa ivyo yumvise+.
4 Azocira urubanza umuntu muto ata karenganyo*.
Azokosora abantu mu bugororotsi ku neza y’abicisha bugufi* bo kw’isi.
5 Ubutungane* buzoba umukaba yambara mu kiyunguyungu,
ubwizigirwa na bwo bube umukaba akenyeza mu mafyinga+.
6 Ibingira izobana amahoro* n’umwagazi w’intama+,
ingwe iryame hamwe n’umwagazi w’impene.
Inyana, intambwe* n’igitungwa kinuze, vyose bizobana*+
kandi agahungu gatoyi ni ko kazobiyobora.
7 Inka n’idubu bizorisha hamwe,
inyana zavyo ziryame hamwe.
Intambwe izorya ubwatsi nk’impfizi y’inka+.
8 Umwana yonka azokinira ku mwobo w’imamba,
umwana w’umucuko na we ashire ukuboko ku mwobo w’inzoka y’ubumara.
9 Hose ku musozi wanje mweranda,
nta ngorane n’imwe+ bizoteza canke ngo bigire ico vyonona+,
kuko vy’ukuri isi izoba yuzuye ubumenyi bwerekeye Yehova
nka kurya amazi yuzuye ikiyaga+.
10 Kuri uwo musi umuzi wa Yese+ uzohagarara nk’ikimenyetso* ku mahanga+.
11 Kuri uwo musi, Yehova azokwerekana ububasha bwiwe* irigira kabiri, kugira afashe amasigarira y’abantu biwe. Azobagarukana abakuye i Ashuri+, mu Misiri+, i Patirosi+, i Kushi+, i Elamu+, i Shinari*, i Hamati no mu mazinga y’ikiyaga+. 12 Azoshingira ikimenyetso* amahanga, akoranye abashwiragiye bo muri Isirayeli+. Azokwegeranya abasanzaye bo mu Buyuda abakuye mu mfuruka zine z’isi+.
Abefurayimu ntibazogirira ishari abo mu Buyuda,
canke ngo abo mu Buyuda banke Abefurayimu+.
14 Bazoshwara imimanuko* y’akarere k’Abafilisitiya amaja mu burengero,
bafadikanye mu gusahura abo mu buseruko.
15 Yehova azogabura* ikigobe* c’ikiyaga ca Misiri+,
azungagize ukuboko kugira ahane rwa ruzi runini*+. Biciye ku mpemu* ziwe ziturira,
16 Kandi hazobaho ibarabara rikuru*+ riva muri Ashuri ku bw’amasigarira y’abantu biwe bazoba bagisigaye+,
nk’uko nyene habayeho inzira Isirayeli yaciyemwo umusi yava mu gihugu ca Misiri.
12 Kuri uwo musi ntuzobura kuvuga uti:
«Ewe Yehova, ndagukengurukiye
kuko naho wari wanshavuriye,
ishavu ryawe ryagiye riragabanuka kandi warampojeje+.
2 Ehe Imana ni yo bukiriro bwanje+.
Nzoyizigira singire ubwoba+
kuko Ya*, Yehova, ari we nkomezi zanje n’ubushobozi bwanje,
kandi yabaye ubukiriro bwanje+.»
4 Kuri uwo musi muzovuga muti:
«Nimukengurukire Yehova, mwambaze izina ryiwe.
Nimumenyeshe ibikorwa vyiwe mu mahanga+.
Nimutangaze yuko izina ryiwe riri hejuru+.
5 Nimuririmbire amashemezo* Yehova+, kuko yakoze ibintu vy’agatangaza+.
Ivyo nibimenyekanishwe mw’isi yose.
6 Nimusemerere mwihe akamo k’umunezero mwebwe ababa i Siyoni*,
kuko Umweranda wa Isirayeli ari hagati yanyu ahambaye.»
13 Ng’uru urubanza rwaciriwe Babiloni+, urwo Yesaya+ mwene Amozi yeretswe:
2 «Nimushinge ikimenyetso*+ ku musozi w’ibitandara gusa.
Nimubahamagare muzungagiza ukuboko,
kugira ngo baze mu marembo y’abanyacubahiro.
3 Narahaye itegeko abo nagenye*+.
Nahamagaye abarwanyi banje, abarwanyi banezerewe kandi bishima,
kugira berekane ishavu ryanje.
4 Umve isinzi ku misozi!
Uguhinda kwaryo ni nk’ukw’abantu benshi.
Umve urwamo rw’ubwami butandukanye
n’amahanga akoraniye hamwe+!
Yehova Nyeningabo ariko yegeranya ingabo ku bw’intambara+.
5 Yehova n’abo azokoresha nk’ibirwanisho vy’uburake bwiwe,
bariko baraza bavuye mu gihugu ca kure+,
bavuye kure cane iyo catawe*
kugira bahonye isi yose+.
6 Nimuboroge kuko umusi wa Yehova uri hafi.
Uzoza umeze nk’uguhonya kuvuye kuri Mushoboravyose+.
Barigonyonzora bakagira ububabare
nk’umugore ariko aribaruka.
Bararabana bajorewe,
mu maso harunguye kubera amaganya.
9 Raba! Umusi wa Yehova uriko uraza.
Uje ata kagongwe kandi uzananye uburake n’ishavu rirurumba,
kugira igihugu gicike akajoreza+,
no kugira uzimanganye abacumuzi mu gihugu.
10 Kuko inyenyeri zo kw’ijuru n’imigwi yaryo y’inyenyeri*+
bitazotanga umuco.
Izuba rizocura umwiza rigiseruka,
n’ukwezi ntikuzokayanganisha umuco wakwo.
Nzokuraho ubwishime bw’abita imbere,
nshire hasi ubwibone bw’abatwaza umukazo+.
12 Umuntu buntu nzomugira imbonekarimwe kuruta inzahabu ityoroye+,
abantu babe imbonekarimwe kuruta inzahabu z’i Ofiri+.
13 Ni co gituma nzotuma ijuru rijugumira,
isi na yo itigite ive aho yari iri+,
kubera uburake jewe Yehova Nyeningabo nzoba mfise ku musi w’ishavu ryanje rirurumba.
14 Umuntu wese azosubira mu b’iwabo,
umwe wese ahungire mu gihugu ciwe+,
nka kurya kw’ingeregere bariko barahiga, nka kurya kw’ubusho butagira umwungere.
18 Imiheto yabo izomenagura imisore+.
Ntibazogirira akagongwe ubura bwabo,
canke ngo bagirire imbabazi abana babo.
19 Babiloni, ca kirezi mu bundi bwami bwose*+,
ca kintu kibereye ijisho Abakaludaya bishimira+,
hazomera nka Sodomu na Gomora ca gihe Imana yahahonya+.
Nta Mwarabu azohashinga ihema,
kandi nta bungere bazohavyagiza amasho.
21 Ibikoko vyo mu bugaragwa ni ho bizokwiryamira.
Amazu yaho azokwuzura ibihuna bimeze nk’inkona.
22 Mu minara yaho hazokwumvikana ibikoko bibweja,
mu birimba vyaho biteye igomwe humvikane imbwebwe.
Igihe caho kiri hafi, kandi nta misi hazokwongerwa+.»
14 Kuko Yehova azogirira imbabazi Yakobo+, yongere gutora Isirayeli+. Azobashira* mu gihugu cabo+, kandi abanyamahanga bazobiyungako, bifatanye n’abakomoka kuri Yakobo+. 2 Amahanga azobatora abasubize mu gihugu cabo, kandi abo mw’ihanga rya Isirayeli bazokwigarurira abo muri ayo mahanga, babagire abasuku n’abasukukazi+ mu gihugu ca Yehova. Bazogira imbohe abari babagize imbohe, baganze abahora babakoresha ibikorwa vy’agahato.
3 Umusi Yehova azokuruhura imibabaro, uruhagarara n’ibikorwa biruhisha bagukoresha nk’umushumba+, 4 uzovuga aya majambo ucokora umwami* wa Babiloni, uti:
«Mbega ukuntu uwahora akoresha abandi ibikorwa vy’agahato ashitse kw’iherezo ryiwe,
n’agacinyizo kiwe kagahera+!
5 Yehova avunye inkoni y’ababisha,
ikibando c’abaganza+,
6 ikibando c’uwahora akubita amahanga inkoni z’urudaca yaratse+,
uwahora aganza amahanga n’ishavu n’akantu, akayamizako uruhamo+.
7 Isi yose iraruhutse, ikize umudurumbanyo.
Abantu bariko bariha akamo k’umunezero+.
Bivuga biti: “Kuva aho ugwiriye,
nta bicira ibiti bakiduga kutubangamira.”
9 Mbere n’ukuzimu kwatigise
ngo kugusanganire.
Kwatumye abami bose b’amahanga bava ku ntebe zabo z’ubwami, barahaguruka.
10 Bose barafata ijambo bakakubwira bati:
“Mbega nawe wabaye goyigoyi nkatwe?
Wabaye nkatwe?
Inyo zishashe nk’uburiri munsi yawe,
kandi ni zo wipfuka.”
12 Mbega ukuntu watibutse uvuye mw’ijuru,
ewe nyenyeri ikayangana, mwana w’umutwenzi!
Ewe kuntu wiciwe nk’igiti ukagwa hasi,
wewe wahora unesha amahanga+!
13 Wibwiye mu mutima wawe ngo: “Nzoduga mw’ijuru+.
Nzoshira intebe yanje y’ubwami hejuru y’inyenyeri z’Imana+,
mvyagire ku musozi w’ibonaniro,
mu mihingo ya kure cane yo mu buraruko+.
14 Nzoduga hejuru y’aho ibicu bigarukira,
nigire uwusa na Musumbavyose.”
15 Mugabo uzomanurwa mu kuzimu,
ushike epfo rwose mu cobo.
16 Abakubona bazokwitegereza,
bakwihweze bitonze, bavuge bati:
“Mbega uyu ni wa muntu yanyiganza isi,
akajugumiza ubwami bwinshi+,
17 agatuma isi imera nk’ubugaragwa,
agatembagaza ibisagara vyayo+,
akanka no kurekura imbohe+?”
19 Mugabo wewe bagushiburiye aho, bakwima imva
nk’umunago* wanswe urunuka.
Wisakaye ibiziga vy’abasogoswe inkota,
bagatererwa mu cobo kirimwo amabuye.
Wabaye nk’umuvyimba uhonyangirwa hasi.
Uruvyaro rw’inkozi z’ikibi ntiruzokwigera rusubira kuvugwa.
21 Nimutegure ikibanza co gukerereramwo abana biwe
kubera ikosa rya ba sekuruza,
kugira ntibahaguruke ngo bigarurire isi,
baheze bayuzuzeko ibisagara.»
22 «Nzobahagurukira+», ni ko Yehova Nyeningabo avuze.
«Nzorandura muri Babiloni izina, amasigarira, umuryango n’uruvyaro+», ni ko Yehova avuze.
23 «Nzotuma Babiloni isigara ari icibare c’ibinyogoto n’ahantu hajaga, ndahakubuze umukubuzo w’agatikizo+», ni ko Yehova Nyeningabo avuze.
24 Yehova Nyeningabo yarahiye ati:
«Bizoba nk’uko navyiyumviriye,
kandi ivyo nashinze ni vyo bizoshika.
26 Iyo ni yo ngingo yafashwe* ku bwo guhasha isi yose,
kandi ukwo ni kwo kuboko kwiteguriye* guhana amahanga yose.
Ko ukuboko kwiwe kuramvuye,
ni nde yogusubiza inyuma+?
28 Mu mwaka umwami Ahazi yapfa+, Imana yarungitse ubu butumwa:
29 «Yemwe Bafilisitiya, ntihagire n’umwe muri mwebwe anezerwa
ngo ni uko ikibando c’uwabakubita cavunitse.
Kuko mu muzi* w’inzoka+ hazovamwo inzoka y’ubumara+,
kandi uruvyaro rwawo ruzoba inzoka y’umuriro iguruka*.
30 Mu gihe imfura z’abantu batobato zizoba ziriko zirarya,
n’aboro biryamiye mu mutekano,
nzokwica umuzi wawe* nkoresheje inzara,
ibisigarira vyawe na vyo vyicwe+.
31 Boroga wa rembo we! Semerera wa gisagara we!
Ewe Bufilisitiya, abawe bose umutima uzobavamwo!
Kuko umwotsi uriko uzanana mu buraruko,
kandi mu ngabo z’umwansi nta n’umwe asigara inyuma.»
32 None bazokwishure iki intumwa z’ihanga?
Yuko Yehova yashinze umushinge wa Siyoni+
be n’uko abantu batobato bo mw’ihanga ryiwe ari ho bazohungira.
15 Ng’uru urubanza rwaciriwe Mowabu+:
Kubera ko hatikijwe mw’ijoro rimwe,
Ari+ h’i Mowabu hanumijwe.
Kubera ko hatikijwe mw’ijoro rimwe,
Kiri+ h’i Mowabu hanumijwe.
Mowabu iraboroga kubera Nebo+ no kubera Medeba+.
Imitwe yose iraharanguye+ n’ubwanwa bwose buramoye+.
3 Bagenda bambaye amagunira mu mabarabara.
Ni co gituma ingabo z’i Mowabu ziguma zivuza akaruru.
Hari ukujugumira.
5 Umutima wanje uririra Mowabu.
Impunzi zaho zahunze gushika i Zowari+ n’i Egulati-Shelishiya+.
Baduga umudugo w’i Luhiti barira.
Baja i Horonayimu baboroga kubera ivyo vyago+.
6 Kuko amazi y’i Nimurimu yakamye.
Ivyatsi bitotahaye vyumye,
vyose vyagiye, nta na kimwe gisigaye ari gitoto.
7 Ni co gituma bagenda bajanye ivyo bari basigaranye mu bubiko n’ivyo bari batunze.
Bariko barajabuka umwonga w’ibiti vyitwa imyarava*.
8 Amaborogo arasamirana mu karere kose ka Mowabu+.
Urwamo rw’amarira rushika i Egulayimu,
rushika n’i Beri-Elimu.
9 Amazi y’i Dimoni asigaye yuzuye amaraso.
Kandi hari ibindi mbikiye Dimoni:
nzorungika intambwe ku bantu b’i Mowabu bacitse kw’icumu
no ku basigaye mu gihugu+.
16 Nimurungike impfizi y’intama ku mutware w’igihugu,
ive i Sela ice mu bugaragwa,
ije ku musozi w’umukobwa wa Siyoni.
2 Kurya kw’inyoni birukanye mu cari cayo+,
ni ko abakobwa b’i Mowabu bazomera bageze aho bajabukira uruzi Arunoni*+.
3 «Nimutange impanuro y’icokorwa, mushitse ingingo yafashwe.
Nimutume igitutu canyu ca sasita kimera nk’ijoro.
Nimuhishe abashwiragiye, kandi abariko barahunga ntimubafatishe.
4 Abantu banje bashwiragiye nibibere iwawe, ewe Mowabu!
Nubabere ubwihisho kubera uwubahonya+.
Uwucinyiza abandi azovaho,
agatikizo gahere,
n’abahonyanga abandi bazimangane kw’isi.
5 Intebe y’ubwami izoca ikomezwa biciye ku rukundo*.
Uwuzoyicarako azoba ari uwo mw’ihema rya Dawidi, kandi azoba umwizigirwa+.
Azoca imanza zitarenganya, yihutire gushitsa ibigororotse+.»
6 Twarumvise ubwishime bwa Mowabu. Arishima cane+.
Twarumvise ubwibone bwiwe, ubwishime bwiwe n’uburake bwiwe+.
Amajambo yiwe ata co amaze nta co azoshikako.
Abakubititse bazonihagira kubera ukwipfuza udukate dukozwe mu nzabibu zumye tw’i Kiri-Hareseti+.
8 Kuko imikobeko y’i Heshiboni+ ikabiranye
hamwe n’umuzabibu w’i Sibuma+.
Abatware b’amahanga bahonyanze amashami yawo atukuriye*.
Yari yasagaraye ashika i Yazeri+,
aragenda ashika no mu bugaragwa.
Imivyaro yawo yari yakuze ishika no ku kiyaga.
9 Ni co gituma nzoririra umuzabibu w’i Sibuma nk’uko ndirira Yazeri.
Ewe Heshiboni na Eleyale, nzobatotesha amosozi yanje+,
kuko akaruru k’umunezero k’abantu bawe bimbura intete n’abimbura ivyamwa vyo mu ci karangiye*.
10 Nta munezero n’akanyamuneza bikibarizwa mu murima w’ivyamwa,
kandi nta ndirimbo z’umunezero canke impundu bikirangwa mu mirima y’imizabibu+.
11 Ni co gituma mpinda nkajugumira mu nda kubera Mowabu+,
nka kurya kw’imirya y’inanga,
mu nda bikanka kubera Kiri-Hareseti+.
12 Naho Mowabu yoruhira mu kibanza co gusengeramwo*, akaja gusengera ahantu hiwe heranda, nta co azoshikako+.
13 Ivyo ni vyo Yehova yari yaravuze ku vyerekeye Mowabu. 14 Ubu na ho Yehova avuze ati: «Mu myaka itatu, imyaka iharuwe neza nk’uko umucangero ayiharura*, icubahiro ca Mowabu kizocika ibimaramare, habe intureka z’ubwoko bwose. Abazosigara bazoba bari ku rushi, ata co bavuze+.»
17 Ng’uru urubanza rwaciriwe Damasiko+:
«Raba! Damasiko ntizosubira kuba igisagara.
Izohinduka ikirundo c’ibihomvagurike+.
3 Ibisagara bikingijwe ibihome bizozimangana mu karere ka Efurayimu+,
n’ubwami buzimangane i Damasiko+.
Icubahiro c’Abasiriya bazoba basigaye kizozimangana
nk’icubahiro c’Abisirayeli», ni ko Yehova Nyeningabo avuze.
5 Bizoba nk’igihe uwimbura yimbura intete mu murima,
ukuboko kwiwe kukimbura amahundo y’intete,
hasigara gusa utwelayo tubiri canke dutatu duhiye kw’ishami riri hejuru kuruta ayandi,
hagasigara gusa tune canke dutanu ku mashami yaco yama ivyamwa+», ni ko Yehova Imana ya Isirayeli avuze.
7 Kuri uwo musi umuntu azorangamiza arabe Uwamuremye*, ahange amaso wa Mweranda wa Isirayeli. 8 Ntazoraba ibicaniro+ yakoze n’amaboko yiwe+, kandi ntazohanga amaso ivyo intoke ziwe zakoze, zaba inkingi nyeranda z’ibiti* canke ibicaniro baturirirako imibavu.
9 Kuri uwo musi, ibisagara vyiwe bikingijwe ibihome bizoba nk’ahantu ho mw’ishamba hahebwe+,
nk’ishami bahevye kubera Abisirayeli.
Hazosigara ari mu gahinga.
Ni co gituma utera imirima iteye igomwe,
ukayishiramwo umuvyaro w’umunyamahanga*.
11 Ku murango urazitira neza umurima wawe,
mu gitondo ugatuma imbuto wateye zinaga.
Mugabo nta co uzokwimbura ku musi w’indwara n’ububabare budakira+.
12 Umve uruhagarara rw’amahanga menshi
asebagirika nk’ibiyaga!
Hari urwamo rw’amahanga
ahinda nk’urwamo rw’amazi akomeye!
13 Amahanga azohinda nk’urwamo rw’amazi menshi.
Imana izoyakankamira ahungire kure,
nka kurya umuguruka wo ku misozi utumurwa n’umuyaga,
nka kurya ibitovu bivumburwa n’umuyaga w’igihuhusi bikagenda vyizunguriza.
14 Ku mugoroba hazoba hari ugucika ivutu.
Imbere y’uko buca abansi ntibazoba bakiriho.
Uwo ni wo mugabane w’abatwambura,
ni yo mpembo y’abadusahura.
2 Kirungika intumwa ziciye mu kiyaga,
zikajabuka amazi mu mato akozwe mu rufunzo, kikavuga giti:
«Nimugende mwa ntumwa zinyaruka,
muje kw’ihanga ry’abantu barebare kandi b’akabiri karemvye*,
ku bantu batinywa ahantu hose+,
muje kw’ihanga rikomeye kandi rinesha ayandi mahanga*,
isi yaho ikaba itwarwa n’inzuzi.»
3 Yemwe bantu aho muri hose, yemwe ababa kw’isi mwese,
muzobona ikintu kimeze nk’ikimenyetso* gishinzwe ku misozi,
mwumve ijwi rimeze nk’ijwi ry’inzamba.
4 Kuko Yehova yambwiye ati:
«Nzoguma ntekanye, ndabe ikibanza canje* ntayegayezwa,
nk’ubushuhe buca ibibatsi buzanana n’umuco w’izuba,
nk’igicu c’urume mu bushuhe bwo mu gihe c’iyimbura.
5 Kuko imbere y’uko iyimbura ritangura,
igihe ishurika rizoba ryarangiye, n’amashurwe agacika inzabibu zitanguye gusha,
imivyaro izokurwaho hakoreshejwe imihoro yo gututura,
n’uturandaranda ducibwe, dukurweho.
6 Ibiziga vyabo bizohebwa biribwe n’inyoni zihiga zo mu misozi
n’ibikoko vyo kw’isi.
Inyoni zihiga zizobimarako ici,
n’ibikoko vyose vyo kw’isi bibimareko igihe c’iyimbura.
7 Ico gihe Yehova Nyeningabo azozanirwa ingabire
ivuye mw’ihanga ry’abantu barebare kandi b’akabiri karemvye*,
ku bantu batinywa ahantu hose.
Izoza ivuye kw’ihanga rikomeye kandi rinesha ayandi mahanga*,
isi yaho ikaba itwarwa n’inzuzi.
Iyo ngabire izojanwa ahantu hitirirwa izina rya Yehova Nyeningabo, ku musozi Siyoni+.»
19 Ng’uru urubanza rwaciriwe Misiri+:
Raba! Yehova ariko aza mu Misiri agendera ku gicu kinyaruka.
Imana ata co zimaze za Misiri zizojugumira imbere yiwe+,
umutima w’Abanyamisiri ushongeshwe n’ubwoba.
2 «Nzotuma Abanyamisiri barwanya Abanyamisiri.
Umwe wese azorwanya mugenziwe,
umwe wese arwanye mwenewabo n’umubanyi wiwe,
igisagara kirwanye ikindi, n’ubwami burwanye ubundi.
4 Nzotuma Misiri itwarwa n’umutware agoye,
iganzwe n’umwami akaze+», ni ko wa Mukama w’ukuri Yehova Nyeningabo avuze.
6 Inzuzi zizonuka,
imigende y’uruzi Nili rwo mu Misiri ihoke, igaduke.
Amarenga n’urukangaga bizobora+.
7 Ibiterwa biri hafi y’uruzi Nili, aho rusesera,
n’imirima yose itewemwo imbuto iri iruhande y’uruzi Nili+, bizokwuma+.
Bizogururwa n’umuyaga, ntibibe bikiboneka.
8 Abarovyi bazoboroga,
abarobesha amagera mu ruzi Nili bacure intimba.
Abaterera insenga mu mazi bazosigara ari inkehwa.
10 Abantu biwe bakora ivyo kujisha bazojanjagurwa,
abacangero biwe bose bicwe n’intuntu.
11 Abatware b’i Zowani+ ni ibipfu.
Abajanama ba Farawo b’inkerebutsi kuruta abandi bamuhanura ibitagira ubwenge+.
Mushobora gute kubwira Farawo ngo:
«Nkomoka ku bantu b’inkerebutsi,
nkomoka ku bami ba kera»?
12 None ba bantu bawe b’inkerebutsi+ bari hehe?
Nibakubwire rero nimba bazi ico Yehova Nyeningabo yashinze ku vyerekeye Misiri.
13 Abatware b’i Zowani bakoze ivy’ubupfu,
abatware b’i Nofu*+ barahendwa.
Abakuru b’imiryango yo mu Misiri batumye izimira.
14 Yehova yatumye Misiri ibura ico ifata n’ico ireka+.
Indongozi za Misiri zatumye izimira mu vyo ikora vyose,
nk’imborerwa idandabagirana mu vyo yadashwe.
15 Kandi Misiri nta na kimwe izoshobora gukora,
waba umutwe canke umurizo, waba umuvyaro canke urukangaga*.
16 Kuri uwo musi Abanyamisiri bazomera nk’abagore. Bazojugumira baranduke umutima kubera ukuboko guteye ubwoba Yehova Nyeningabo azoba adugije ngo abarwanye+. 17 Kandi igihugu c’Ubuyuda kizotuma Misiri iranduka umutima. Bazokwumva ivyaco bagire ubwoba kubera ingingo Yehova Nyeningabo yabafatiye+.
18 Kuri uwo musi hazoba ibisagara bitanu mu gihugu ca Misiri bivuga ururimi rw’i Kanani+ kandi vyarahiye kuyobokera Yehova Nyeningabo. Igisagara kimwe kizokwitwa igisagara c’ugusenyura.
19 Kuri uwo musi hazoba igicaniro ca Yehova hagati mu gihugu ca Misiri, n’inkingi yo gutera iteka Yehova ku rubibe rwaco. 20 Kizoba ikimenyetso n’ikintu gishingira intahe Yehova Nyeningabo mu gihugu ca Misiri. Bazoririra Yehova kubera ababacinyiza, na we arungike umukiza akomeye, abakize. 21 Yehova azokwimenyekanisha ku Banyamisiri, Abanyamisiri bamenye Yehova kuri uwo musi. Bazoshikana ibimazi n’ingabire, baraganire Yehova indagano kandi bayishitse. 22 Yehova azohana Misiri+, ayihane maze ayivure. Bazogaruka kuri Yehova, na we yumve ugutakamba kwabo, abavure.
23 Kuri uwo musi hazoba ibarabara rikuru*+ riva mu Misiri rija i Ashuri. Abashuri bazoheza baje mu Misiri, Abanyamisiri na bo baje i Ashuri. Kandi Misiri izokorera Imana iri kumwe na Ashuri. 24 Kuri uwo musi Isirayeli izokwifatanya na Misiri na Ashuri+, ibe iya gatatu. Izoba umuhezagiro mw’isi 25 kuko Yehova Nyeningabo azoba yabahezagiye ati: «Hahezagirwe abantu banje, ari bo Misiri, n’igikorwa c’amaboko yanje, ari co Ashuri, be n’ihanga ryanje* Isirayeli+.»
20 Mu mwaka Tarutani* yaja i Ashidodi+ arungitswe na Sarugoni umwami wa Ashuri, yarahateye arahafata+. 2 Ico gihe Yehova yaravuze biciye kuri Yesaya+ mwene Amozi, amubwira ati: «Genda ukure iryo gunira ukenyeye, ukure n’ibirato* wambaye.» Aca agira ukwo nyene, agenda ari gusa*, ata n’ibirato yambaye.
3 Yehova araheza avuga ati: «Nka kurya nyene umusavyi wanje Yesaya yamaze imyaka itatu agendagenda ari gusa, ata n’ibirato yambaye, kugira bibere ikimenyetso+ n’imburi Misiri+ na Etiyopiya+, 4 ni ko umwami wa Ashuri azoshorera Abanyamisiri+ azoba yagize imbohe, n’Abanyetiyopiya azoba yagize inyagano, baba abahungu canke abatama. Azobashorera bari gusa ata birato bambaye, n’ibisusu biri hejuru, ashire ahabona ubwambure bwa Misiri*. 5 Bazotekerwa n’ubwoba bamaramare kubera Etiyopiya yo cizigiro cabo na Misiri bishimira*. 6 Kuri uwo musi ababa muri ico gihugu co ku nkengera y’amazi bazovuga bati: “Raba ivyashikiye abo twahora twizigiye, abo twahungirako ngo badutabare, badukize umwami wa Ashuri! None tugiye kuba aba nde?”»
21 Ng’uru urubanza rwaciriwe ubugaragwa bumeze nk’ikiyaga*+:
Hari ivyago bije bivuye mu bugaragwa mu gihugu giteye ubwoba.
Bije nk’ibihuhusi bikubura mu bumanuko+.
2 Hari ibintu bikaze neretswe:
Umuhemu arahemuka,
uwuhonya agahonya.
Duga, Elamu we! Sugereza, Bumedi+ we!
Nzokuraho ukuniha kwose yateje*+.
3 Ni co gituma mfise intuntu nyinshi*+.
Mfashwe n’ukwigonyonzora
nka kurya kw’umugore ariko aribaruka.
Mfise amaganya menshi ku buryo ntumva.
Nataye umutwe ku buryo ntabona.
4 Umutima wanje waregeye. Ndahinda agashitsi kubera ubwoba bwinshi.
Agahwibi nahora nkunda karanjugumiza.
5 Nimutegure imeza, mutunganye n’ivyicaro.
Nimurye, munywe+.
Yemwe batware, nimuhaguruke murobanuze* inkinzo amavuta*!
6 Kuko Yehova yambwiye ati:
«Genda ushireho umureretsi kugira avuge ivyo abona.»
7 Maze abona umukogote w’intambara ukwegwa n’amafarasi abiri,
umukogote w’intambara ukwegwa n’indogobwa
n’umukogote w’intambara ukwegwa n’ingamiya.
Aritegereza yitonze, adakoma n’urugohe.
8 Aca asemerera nk’intambwe ati:
«Ewe Yehova, ku munara w’inderetsi ni ho nama mpagaze ku murango,
kandi ku kirindiro canje ni ho nguma buri joro+.
9 Ehe raba haje abagabo
bari mu mukogote w’intambara ukwegwa n’amafarasi abiri+!»
Maze asemerera ati:
«Yatemvye! Babiloni yatemvye+!
Ibishusho bibajwe vyose vy’imana ziwe vyamenaguriwe hasi+.»
10 Yemwe bantu bo mw’ihanga ryanje mwakubiswe nk’intete+,
mwebwe ntete zo ku mbuga* yanje yo mu murima*,
ivyo numvanye Yehova Nyeningabo Imana ya Isirayeli nabibamenyesheje.
11 Ng’uru urubanza rwaciriwe Duma*:
Hari uwumpamagara ari i Seyiri+ ati:
«Yewe nderetsi, ijoro rigeze he?
Yewe nderetsi, ijoro rigeze he?»
12 Inderetsi yishura iti:
«Bugira buce kandi burasubira bwire.
Nimba hari ico mubaza, baze.
Muze kugaruka.»
13 Ng’uru urubanza rwaciriwe ikiyaya c’ubugaragwa:
Muzorara mw’ishamba mu kiyaya c’ubugaragwa,
yemwe migwi y’ingenzi y’i Dedani+.
14 Yemwe bantu muba mu gihugu ca Tema+,
nimuzane amazi musanganire uwunyotewe.
Nimuzanire umukate uwuriko arahunga.
15 Kuko bahunze kubera inkota, kubera inkota isokoye,
kubera umuheto ufoye no kubera intambara ikaze.
16 Kuko Yehova yambwiye ati: «Mu mwaka umwe, umwaka uharuwe neza nk’uko umucangero awuharura*, icubahiro cose ca Kedari+ kizorangira. 17 Mu barwanyi b’i Kedari hazosigara abarasisha imiheto bakeyi, kuko Yehova Imana ya Isirayeli abivuze.»
22 Ng’ubu ubutumwa bwerekeye umubande w’ukwerekwa*+:
Ni amaki ko abantu bawe bose baduze hejuru ku nzu*?
2 Wari igisagara cuzuye uruyogoyogo,
gisebagirika, kandi cigina.
Abantu bawe bishwe, ntibicishijwe inkota
canke ngo bagwe ku rugamba+.
3 Abatwaza igikenye iwawe bose bahungiye icarimwe+.
Bagizwe imbohe ata muheto wiriwe urakenerwa.
Ababonetse bose bagizwe imbohe+
naho bari bahungiye kure.
5 Kuko ari umusi w’uruhagarara, wo gutsindwa no guta umutwe+,
umusi uvuye ku Mukama Segaba Yehova Nyeningabo,
mu mubande w’ukwerekwa.
Uruzitiro rwasituwe+,
kandi hari akaruru kerekeza ku musozi.
7 Ibiyaya vyawe vyiza kuruta ibindi
bizokwuzura imikogote y’intambara.
Amafarasi* azotonda kw’irembo,
8 igikingira Ubuyuda na co gikurweho.
Kuri uwo musi muzohanga amaso ububiko bw’ibirwanisho buri muri ya nyubakwa yitwa inzu y’ikibira+, 9 musange uruzitiro rw’igisagara ca Dawidi rwaramenywe+ ahantu henshi. Kandi muzokwegeranya amazi y’ikidengeri+ c’epfo. 10 Muzosuzuma* amazu y’i Yeruzalemu, maze musiturire hasi amwamwe kugira ngo mukomeze uruzitiro. 11 Muzokwimba hagati ya za mpome zibiri ikinogo kijamwo amazi y’ikidengeri ca kera. Ariko ntimuzohanga amaso Imana ihambaye yabikoze, kandi ntimuzoshira umutima ku wabiteguye kuva kera.
12 Kuri uwo musi Umukama Segaba Yehova Nyeningabo
azobwira abantu barire, bagandare+,
bamwe imishatsi yabo, bambare n’amagunira.
Muvuga ngo: “Turye, tunywe kuko ejo tuzopfa+.”»
14 Maze numva ijwi rya Yehova Nyeningabo rigira riti: «“Ntimuzobabarirwa iryo kosa* gushika mupfuye+”, ni ko Umukama Segaba Yehova Nyeningabo avuze.»
15 Umukama Segaba Yehova Nyeningabo avuze ati: «Genda kwa Shebuna+ umukuru* ahagarikiye inzu y’umwami*, umubwire uti: 16 “Urondera iki ng’aha? Uhafise nde ko uhimba imva yawe?” Shebuna ariko yiyimbira imva ahantu hataramutse, akitegurira ikibanza co kuruhukiramwo* mu rutare. 17 Umubwire kandi uti: “Raba wa mugabo we! Yehova agira agute hasi n’ishavu ryinshi, ace agucakira. 18 Menya yuko azokuzinga akudadire, aguterere mu gihugu cagutse nka kurya kw’umupira. Aho ni ho uzopfira kandi ni ho imikogote yawe myiza cane izoba iri. Bizoba ari agaterasoni ku rugo rwa shobuja. 19 Nzokwaka ubukuru wari ufise, ndagukure mu mabanga wari ujejwe.
20 Kuri uwo musi nzotumako umusavyi wanje Eliyakimu+ mwene Hilikiya. 21 Nzomwambika ikanzu yawe, ndamukenyeze neza umukanda wawe umufate+, ndamuhe n’ubukuru* bwawe. Azobera se ababa i Yeruzalemu n’abo mu Buyuda. 22 Nzoshira urupfunguruzo rw’inzu ya Dawidi+ ku rutugu rwiwe. Niyugurura nta wuzokwugara, niyugara na ho nta wuzokwugurura. 23 Nzomutsindagira nk’urumambo ahantu hakomeye, kandi azoba nk’intebe y’icubahiro ku muryango wa se. 24 Bazomumanikako icubahiro* cose c’umuryango wa se, abamukomokako n’abana*, ivyombo vyose bitobito, ivyombo bimeze nk’amabakure hamwe n’imibindi yose minini.
25 Kuri uwo musi”, ni ko jewe Yehova Nyeningabo mvuze, “urumambo rutsindagiye ahantu hakomeye ruzokurwaho+, rutemwe rugwe. Ibintu rwari rushigikiye bizokoroka bimenagurike, kuko ari jewe Yehova ndabivuze.”»
23 Ng’ubu ubutumwa bwerekeye Tiro+:
Nimuboroge mwa mato* y’i Tarushishi+
kuko ikivuko catikijwe. Nta wushobora kwinjirayo.
Iyo nkuru bayumvise ivuye mu gihugu ca Kitimu+.
2 Nimucereze yemwe ababa mu gihugu co ku nkengera y’amazi.
Abadandaza b’i Sidoni+ bajabuka ikiyaga batumye wuzura ubutunzi.
3 Intete* z’i Shihori*+ n’umwimbu wa Nili, wo nyungu yawe,
vyajabutse amazi menshi
bizana inyungu y’amahanga+.
4 Maramara Sidoni we, wa gisagara gikomeye cubatswe ku kiyaga,
kubera ko ikiyaga cavuze giti:
5 Kurya vyagenze igihe abantu bumva ivyashikiye Misiri+,
ni ko bazogira agahinda nibumva ivyashikiye Tiro+.
6 Nimujabuke i Tarushishi.
Nimuboroge, yemwe ababa mu gihugu co ku nkengera y’amazi!
7 Mbega iki ni ca gisagara canyu camye cigina kuva kera, kuva kigitangura kubaho?
Ibirenge vyaco vyahora bigishikana mu bihugu vya kure ngo cibereyo.
8 Ni nde yafatiye iyo ngingo Tiro,
ca gisagara cagena abategetsi*,
abadandaza baco bakaba bari abatware,
abacuruza baco bakaba bari abantu bubahwa kw’isi yose+?
9 Yehova Nyeningabo ubwiwe ni we yafashe iyo ngingo,
kugira ngo ahumanye ubwishime Tiro aterwa n’ubwiza bwiwe bwose,
kugira ngo acishe bugufi abo bose bahora bubahwa kw’isi yose+.
10 Jabuka igihugu cawe nk’uruzi Nili, ewe mukobwa w’i Tarushishi!
Nta kibanza co gukoreramwo amato* kikiriho*+.
11 Imana yaramvuye ukuboko hejuru y’ikiyaga.
Yanyiganyije ubwami butandukanye.
Yehova yategetse ko ibibanza bikomeye vy’i Fenisiya bisenyagurwa+.
Haguruka ujabuke ushike i Kitimu+.
Na ho nyene nta karuhuko uzoharonkera.»
13 Raba igihugu c’Abakaludaya+.
Ni bo bahagize ahantu ibikoko vyo mu bugaragwa biba.
Ni abo, si Abashuri+.
Bubatse iminara yo kuhatera,
basenyurira hasi iminara yaho ikomeye+,
hasigara ari ibihomvagurike gusa.
15 Kuri uwo musi Tiro izoca imara imyaka 70+ yaribagiwe, imyaka ingana n’iyo umwami umwe abaho*. Iyo myaka 70 niyahera, Tiro bizoyigendera nk’umumaraya avugwa muri iyi ndirimbo:
16 «Ewe mumaraya yibagiwe, tora inanga uzunguruke igisagara!
Koresha ubuhinga bwawe uyivuze.
Ririmba indirimbo nyinshi
urabe ko bokwibuka.»
17 Imyaka 70 niyahera, Yehova azokwitaho ivya Tiro, isubire guca ingero, ikorane ubumaraya n’ubwami bwose bwo mw’isi. 18 Ariko inyungu Tiro izoronka n’ingero izoca bizocika ikintu ceranda kuri Yehova. Ntibizorundanywa canke ngo bibikwe, kuko ingero yayo izoba iy’ababa imbere ya Yehova, kugira ngo barye bahage, bambare baberwe+.
24 Raba! Yehova agira acuranure igihugu* akigire umusaka+.
Agira acubike*+, abakibamwo abashwiragize+.
2 Bizoba cokimwe ku bantu bose:
ku munyagihugu no ku muherezi,
ku musuku no kuri shebuja,
ku musukukazi no kuri inabuja,
ku wugura no ku wudandaza,
ku wutiza no ku wutira,
ku wutanga ingurane no ku wuyihabwa+.
4 Igihugu kiragandaye*+, kirayamye.
Ubutaka bwimbuka burakabiranye, buratitutse.
Abanyacubahiro bo mu gihugu basigaye ari goyigoyi.
Ni co gituma ababa mu gihugu bagabanutse,
hagasigara bake cane+.
7 Umuvinyu mushasha uragandaye*, n’umuzabibu wakabiranye+.
Abari bahimbawe ku mutima bose bariko baraniha+.
8 Umunezero w’utugoma waheze,
n’urwamo rw’abanyabirori bidagadura rwahagaze.
Ijwi riteye umunezero ry’inanga ntiricumvikana+.
9 Banywa umuvinyu bataririmba.
Abanywa inzoga bumva irura.
11 Abantu baraboroga mu mabarabara kubera babuze umuvinyu.
Akanyamuneza kose kahise,
n’umunezero wahafashe+.
13 Kuko uku ari ko bizomera mu gihugu no mu mahanga:
bizomera nk’igihe bahunguruye* igiti c’umwelayo+,
nk’igihe iyimbura ry’inzabibu rirangiye hagasigara utwo batoragura+.
14 Bazoduza ijwi,
bihe akamo k’umunezero.
Bazomenyekanisha ubukuru bwa Yehova bari mu kiyaga*+.
15 Ni co gituma bazoninahaza Yehova mu karere k’umuco*+,
baninahaze izina rya Yehova Imana ya Isirayeli mu mazinga yo mu kiyaga+.
16 Twumva indirimbo ziva ku mpera z’isi zivuga ngo:
«Wa Mugororotsi nahabwe ubuninahazwa*+!»
Mugabo mvuga nti: «Ndayamye, ndayamye!
Ewe jewe ndagowe! Ibihemu vyahemutse.
Ibihemu vyahemutse n’ubuhemu n’akantu+.»
17 Kuranduka umutima, imyobo n’imitego ni vyo bikurindiriye, wewe uba mu gihugu+.
18 Uwo wese azohunga urwamo rurandura umutima azogwa mu kinogo,
uwuzova mu kinogo na we afatwe n’umutego+.
Kuko ingomero z’iyo hejuru zizokwugururwa,
imishinge y’igihugu na yo itigite.
20 Igihugu kigenda cicako nk’imborerwa,
kigahungabana nk’akaruri gakubiswe n’umuyaga.
Igicumuro caco cakiremereye+.
Igihugu kizogwa ku buryo kitazokwongera kuvyuka.
21 Kuri uwo musi Yehova azokwitaho ivy’ingabo z’iyo hejuru
n’ivy’abami bo hasi kw’isi.
22 Bazokoranirizwa hamwe
nk’uko imbohe zikoranirizwa mu cobo,
bugaranirwe mu gasho.
Inyuma y’imisi myinshi bazokwitabwaho.
23 Ukwezi kw’igisyo kuzoteterwa,
na rya zuba rikayangana rimaramare+,
kuko Yehova Nyeningabo abaye Umwami+ ku musozi Siyoni+ n’i Yeruzalemu,
akagira ubuninahazwa imbere y’abashingantahe b’ihanga ryiwe*+.
25 Ewe Yehova, uri Imana yanje.
Ndaguhaya ngashemeza izina ryawe,
kuko wakoze ibintu vy’agatangaza+,
Warabishikije, werekana ko uri umwizigirwa+.
2 Kuko igisagara wagihinduye ikirundo c’amabuye,
igisagara gikingijwe ibihome ugihindura ibihomvagurike gusa.
Umunara w’abanyamahanga ntukiri igisagara.
Ntuzopfa usubiye kwubakwa.
4 Kuko umuntu mutoyi wamubereye igihome gikomeye kimukingira,
n’umworo umubera igihome gikomeye mu marushwa yiwe+,
ubuhungiro bwo kwikinga imvura y’igihuhusi,
n’igitutu co kwikinga ubushuhe+.
Igihe impemu z’abatwaza umukazo zibaye nk’imvura y’igihuhusi yisuka ku ruhome,
5 nk’ubushuhe mu gihugu kigadutse,
uranumya urwamo rw’abanyamahanga.
Indirimbo y’abatwaza umukazo warayinumije
nka kurya igitutu c’igicu gicuvya ubushuhe.
6 Kuri uyu musozi+, Yehova Nyeningabo azotegurira amahanga yose
inzimano y’ibifungurwa vyizavyiza+
n’umuvinyu uryoshe*,
inzimano y’ibifungurwa vyizavyiza vyuzuye umusokoro
n’umuvinyu uryoshe umiminye.
7 Kuri uyu musozi azokuraho* ikintu gitwikiriye abantu bose
n’igitambara* kijishe gipfutse amahanga yose.
Agacokoro abantu biwe bacokowe azogakuraho kw’isi yose,
kuko Yehova ubwiwe abivuze.
9 Kuri uwo musi bazovuga bati:
«Raba! Iyi ni yo Mana yacu+.
Uyu ni Yehova.
Twaramwizigiye.
Tunezerwe duhimbarwe kubera ubukiriro atanga+.»
10 Kuko ukuboko kwa Yehova kuzoguma kuri uyu musozi+,
kandi Mowabu izohonyangirwa aho iri+
nk’uko ivyatsi* bihonyangirwa mu kirundo c’intabire.
11 Azosanza amaboko akubite Mowabu
nka kurya uwoga mu mazi menshi asanza amaboko akubita amazi.
Azokoresha amaboko yiwe ku buhinga,
ashire hasi ubwibone bwa Mowabu+.
12 Igisagara cawe gikingijwe ibihome vy’umutekano,
azogisenyurira hasi.
Azogisambura gushika hasi mu mukungugu.
26 Kuri uwo musi, iyi ndirimbo izoririmbwa+ mu gihugu c’Ubuyuda+:
«Dufise igisagara gikomeye+.
Ubukiriro atanga ni bwo bukibera uruzitiro n’ibihome*+.
5 Kuko yashize hasi ababa hejuru, muri ca gisagara kiri hejuru.
Arakimanura,
arakimanura gushika hasi.
Agishikana mu mukungugu.
6 Kizokandagirwa n’ibirenge,
ibirenge vy’abagorwa, amaguru y’abantu batobato.»
7 Inzira y’umugororotsi iratunganye*.
Kubera ko uri intungane,
uzosena inzira y’umugororotsi.
8 Ewe Yehova, turakwizigira uko tugendera mu nzira y’ingingo washinze.
Duhahamiye izina ryawe,
kandi twipfuza cane ko ryibukwa*.
9 Mw’ijoro ndakwipfuza n’umutima wanje wose,
umushaha wanje ukaguma ukurondera+.
Kuko igihe uciriye urubanza isi,
11 Ewe Yehova, wadugije ukuboko kwawe mugabo ntibakubona+.
Bazobona umwete ufitiye abantu bawe bamaramare.
Ni ukuri, umuriro ugenewe abakurwanya uzobarigata.
13 Ewe Yehova Mana yacu, hari abandi batware batuganje kiretse wewe+,
mugabo izina ryawe ni ryo ryonyene tuvuga+.
14 Barapfuye, ntibazosubira kubaho.
Nta co bashoboye kuko bapfuye, ntibazohaguruka+.
Waritayeho ivyabo kugira
ngo ubazimanganye, ntibabe bakivugwa na gato.
Warigijeyo imbibe zose z’igihugu uzishikana kure cane+.
16 Ewe Yehova, barakwituye igihe bari mu marushwa.
Igihe wabatoza indero, baragusenze bongorera, bagusukira ibiri mu mutima+.
17 Kurya umugore yibungenze agira yibaruke afatwa n’ibise,
akaboroga kubera ububabare,
ni ko vyatugendeye kubera wewe, ewe Yehova.
18 Twaribungenze, tugira ibise,
ariko ni nk’aho twibarutse umuyaga.
Nta rukiza twazaniye igihugu,
kandi nta n’umwe yavutse ngo abe mu gihugu.
19 «Abantu bawe bapfuye bazobaho.
Ibiziga vy’abantu banje* bizohaguruka+.
Ikangure mwihe akamo k’umunezero,
yemwe ababa mu mukungugu+!
Kuko urume rwanyu rumeze nk’urume rwo mu gitondo*,
kandi isi izorekura abapfuye, barya ata co bashoboye, basubire kubaho*.
21 Kuko raba, Yehova araje avuye iwe
ngo agire ico abaza ababa mu gihugu kubera amakosa bakoze.
Igihugu kizoshira ahabona amaraso yasheshwe muri co,
kandi ntikizosubira kunyegeza abantu baco bishwe.»
27 Kuri uwo musi, Yehova azokoresha inkota yiwe ikaze, ihambaye kandi ikomeye+,
yiteho ivya Lewiyatani* ya nzoka inyerera,
Lewiyatani ya nzoka igenda iriheta.
Ntazobura kwica urwo rukoko ruri mu kiyaga.
2 Kuri uwo musi, muze muririmbire uwo mugore* muti:
«Ewe murima w’imizabibu ivamwo umuvinyu ubimba ifuro+!
Nguma ndamuvomēra+.
Ndamuzigama ijoro n’umurango
ngo ntihagire uwumugirira nabi+.
Ni nde azompangara mu rugamba yitwaje ibisaka vy’amahwa n’ivyatsi bibi?
Nzobihonyanga ndabihe umuriro vyose.
5 Nahungire nyabuna mu kibanza canje gikomeye.
Naze asubize hamwe nanje.
Nandondere dusubize hamwe.»
6 Mu misi izoza Yakobo azoshora imizi,
Isirayeli ashurike anage+,
kandi umwimbu wabo uzokwuzura igihugu+.
7 Mbega yoba akwiye gukubitwa nk’uko uwumukubita abigira?
Canke yoba akwiye kwicwa cokimwe n’abishwe biwe?
8 Igihe uzomurungika, uzonigana na we ushizeko akaruru gateye ubwoba.
Uzomwirukana ukoresheje umuyaga wawe ukaze, ku musi w’umuyaga wo mu buseruko+.
9 Ibi rero ni vyo bizotuma ikosa rya Yakobo ribabarirwa*+,
kandi ibi ni vyo vyamwa bizoboneka niyaharirwa igicumuro ciwe:
azofata amabuye yose y’igicaniro
ayavungagure nk’amabuye y’ingwa,
kandi nta nkingi nyeranda z’ibiti* canke ibicaniro baturirirako imibavu bizosigara+.
10 Kuko igisagara gikingijwe ibihome kizosigara ata wukibamwo.
Aho baragira bazohata bahahebe, hamere nk’agahinga+.
Aho ni ho inyana izorisha yongere iryame,
kandi izorya amashami yaho+.
Kuko aba bantu badategera+.
12 Kuri uwo musi Yehova azokubita ivyamwa bihunguruke, guhera ku mugezi utemba wa rwa ruzi runini* gushika ku mwonga* wa Misiri+. Muzonobagurwa umwumwe, yemwe Bisirayeli+. 13 Kuri uwo musi hazovuzwa inzamba ikomeye+. Abariko barahona mu gihugu ca Ashuri+ n’abashwiragiye mu gihugu ca Misiri+, bazoheza baze bunamire Yehova ku musozi mweranda i Yeruzalemu+.
28 Ruragowe urugori* rwiyerekana* rw’imborerwa za Efurayimu+,
n’ishurwe rikabiranye ry’ubwiza buteye igomwe
riri ku gasozi kari hejuru y’umubande umera w’abasinzikajwe n’umuvinyu!
2 Raba! Yehova arafise umuntu akomeye kandi w’ububasha.
Azoruterera hasi n’inguvu
nka kurya kw’igihuhusi kirimwo urubura n’imituragaro, imiyaga itema igatongora,
nka kurya kw’imvura ikomeye y’isegenya izananye n’igihuhusi kirimwo imituragaro.
4 Kandi ishurwe rikabiranye ry’ubwiza buteye igomwe
riri ku gasozi kari hejuru y’umubande umera,
rizoba nk’insukoni yeze kare ici ritaratangura.
Uwuyibonye arayamura, agaca ayimira ubwo nyene.
5 Kuri uwo musi Yehova Nyeningabo azobera abantu biwe basigaye+ urugori rwiza cane n’igitsibo c’amashurwe giteye igomwe. 6 Azotuma abacamanza bakurikiza ubutungane*, abere isoko ry’inkomezi abigizayo igitero kw’irembo ry’igisagara+.
7 Abaherezi n’abahanuzi na bo nyene barazimiye kubera umuvinyu.
Inzoga banywa zituma bagenda bicako.
Inzoga zarabazimije.
Umuvinyu urabavuruga ubwenge,
bakagenda bicako kubera inzoga.
Ivyo berekwa birabazimiza,
8 Kuko imeza zabo zuzuye ibidahwe vy’umucafu.
Nta ho bitari.
9 Bavuga ngo: «Uwo yokwigisha nde?
Yosigurira nde ubutumwa?
Namba ari barya baheruka gucuka bataconka,
barya baheruka gukurwa kw’ibere!
10 Kuko aguma avuga ngo: “Ibwirizwa ku rindi, ibwirizwa ku rindi,
itegeko*+ ku rindi, itegeko ku rindi,
aha dukeyi, harya dukeyi.”»
11 Imana na yo rero izovugana n’iri hanga biciye ku bantu bagigimiza* kandi bavuga ururimi runyamahanga+. 12 Yari yababwiye iti: «Ahantu ho kuruhukira ni aha. Uwurushe naruhuke. Aha ni ho hantu ho kugarurira agatege.» Mugabo baranse kwumva+. 13 Uku rero ni ko Yehova azobabwira:
«Ibwirizwa ku rindi, ibwirizwa ku rindi,
itegeko*+ ku rindi, itegeko ku rindi,
aha dukeyi, harya dukeyi.»
Ivyo azobigira kugira ngo batsitare bariko baragenda,
bagwire umugongo maze bavunike,
bagwe mu mutego, bafatwe+.
14 Nimwumve rero ijambo rya Yehova, mwebwe mwirata,
mwebwe batware b’aba bantu bari i Yeruzalemu,
15 kuko muvuga muti:
Umwuzure ukaze niwatera giturumbuka
ntuzodushikira
kuko ikinyoma twakigize ubuhungiro bwacu,
twihisha mu bubeshi+.»
16 Ni co gituma Umukama Segaba Yehova avuze ati:
«Ehe ndiko nshinga i Siyoni ibuye ry’umushinge, ibuye ryagejejwe+.
Ndiko ndahashinga ibuye rigumya imfuruka+ ry’agaciro ngo ribe umushinge ukomeye+.
Nta wizera azota umutwe+.
Urubura ruzokukumura ubuhungiro bw’ikinyoma,
amazi na yo asegenyuke akureho ahantu mwihisha.
Umwuzure ukaze niwatera giturumbuka
uzobamenagura.
Ukuranduka umutima ni kwo gusa kuzotuma abantu batahura ivyo bumvise*.»
20 Kuko uburiri ari bugufi cane ku buryo ata woryama agororotse,
n’ishuka ni ntoyi cane ku buryo ata woyikwirwamwo.
21 Kuko Yehova azova hasi nk’uko yabigize ku musozi Perasimu,
agire ico akoze nko muri ca kiyaya kiri hafi y’i Gibeyoni+.
Hazoba ari ukugira ngo akore igikorwa ciwe, igikorwa ciwe gitangaje,
no kugira ngo ashitse igikorwa ciwe, igikorwa ciwe kidasanzwe+.
22 None rero, ntimushinyagure+,
kugira ngo imizana yanyu ntibayidadire rwose,
kuko numvise Umukama Segaba Yehova Nyeningabo
23 Nimutege ugutwi, mwumvirize ijwi ryanje.
Nimutege yompi, mwumvirize ivyo mvuga.
24 Mbega umurimyi arima umusi wose ngo abone gutera imbuto?
Yoba aguma akubita isuka, ategura aho arima+?
25 Mbega amaze kuharinganiza,
ntaca amijagira kumino* yirabura, agateragira kumino isanzwe?
Mbega ntateragira ingano, amasaka na sayiri* aho biterwa,
27 Erega kumino yirabura ntibayihonyangisha ibibaho batonoza intete*+,
kandi nta pine ry’umukogote bacisha kuri kumino isanzwe.
Ahubwo kumino yirabura bayikubitisha inkoni,
kumino isanzwe bakayikubitisha ikibando.
28 Mbega intete bakuramwo umukate barazijanjagura?
Oya, ntibaguma bazikubita+.
Naho umuntu yozicishako igihini kizunguruka c’umukogote ukwegwa n’amafarasi yiwe,
ntazijanjagura+.
29 «Aragowe Ariyeli*, Ariyeli ca gisagara Dawidi yakambikamwo+!
Umwaka nukurikirwe n’uwundi,
n’imisi mikuru yanyu ibandanye ikurakuranwa+.
2 Mugabo nzoteza ivyago igisagara ca Ariyeli+,
habe ukugandara n’ugucura intimba+,
kandi kizombera nk’iziko ry’igicaniro ry’Imana+.
3 Nzokambika irya n’ino yawe ndagutere.
Nzokwugariza nkoresheje uruzitiro rw’ibiti bisongoye,
nubake n’ivyo kwuririrako mu kugutera+.
Ijwi ryawe rizozanana hasi+
nk’iry’abakora ivyo guhanuza abapfuye*,
ivyo uvuga bijwirire mu mukungugu.
5 Isinzi ry’abansi bawe* rizocika nk’umukungugu unoze+,
isinzi ry’abatwaza umukazo rimere nk’umuguruka uguruwe n’umuyaga+.
Bizoba mu kanya isase, bukwi na bukwi+.
6 Yehova Nyeningabo azokwitwararika.
Niyabigira hazoba imituragaro, nyamugigima, humvikane ijwi rikomeye,
habe umuyaga ukaze, igihuhusi n’imbeya z’umuriro utema ugatongora+.»
7 Isinzi ry’amahanga yose yaje gutera Ariyeli+,
emwe abo bose baje kumutera,
iminara bubatse yo kumusugereza
n’abo bose bamuteza ivyago,
bizoca bizimangana nk’indoto, nk’ivyo umuntu yeretswe mw’ijoro.
8 Bizoba nk’igihe umuntu ashonje arose ariko ararya,
mugabo akikangura ashonje.
Bizoba nk’igihe umuntu anyotewe arose ariko aranywa,
mugabo akikangura arushe, anyotewe.
Ukwo ni ko bizogendera isinzi ry’amahanga yose
arwanya umusozi Siyoni+.
Baborewe, bataborejwe n’umuvinyu.
Bagenda bicako ata nzoga banyoye.
10 Kuko Yehova yabasutseko impwemu y’itiro ryinshi+.
Yahumye amaso yanyu, ari bo bahanuzi+,
apfuka n’imitwe yanyu, ni ukuvuga abantu banyu berekwa+.
11 Ukwerekwa kwose kubabera nk’amajambo y’igitabu cugaye*+. Bagihaye umuntu azi gusoma, bakamubwira bati: «Turagusavye usome ibi n’ijwi ryumvikana», abishura ati: «Nta vyo nshoboye, kuko cugaye.» 12 Bahaye ico gitabu umuntu atazi gusoma bakamubwira bati: «Turagusavye usome ibi», abishura ati: «Sinzi gusoma na gato.»
13 Yehova avuze ati: «Aba bantu bansengesha akarimi gusa,
bakanyubahisha iminwa yabo+.
Mugabo umutima wabo uri kure yanje rwose,
kandi ukuntinya kwabo gushingiye ku mabwirizwa bigishijwe yavuye ku bantu+.
14 Ni co gituma nzosubira gukorera aba bantu ibintu vy’agatangaza+,
igitangaza gikurikirwe n’ikindi.
Ubukerebutsi bw’inkerebutsi zabo buzohera,
n’ugutegera kw’abanyabwenge babo kunyike+.»
15 Baragowe abaca ku biti no ku mabuye kugira bahishe imigambi* yabo Yehova+.
Ivyo bakora babikorera ahantu h’umwiza,
bakavuga bati: «Ugira hari uwutubona?
Hari uwuzi ivyacu+?»
16 Ese ingene mucurika* ibintu!
None umubumvyi n’ibumba vyakabaye bingana+?
Icahinguwe covuga ku bijanye n’uwagihinguye ngo:
«Ntiyampinguye+»?
Mbega icabumbwe cokwubahuka kuvuga ku bijanye n’uwakibumvye ngo:
«Nta na kimwe ategera+»?
17 Hasigaye akanya gato Libani isigare ari umurima w’ivyamwa+,
uwo murima w’ivyamwa na wo usigare ubonwa nk’ikibira+.
18 Kuri uwo musi abafise ubumuga bwo kutumva bazokwumva amajambo yo mu gitabu,
impumyi na zo zive mu mwiza no mu muzimagiza, zibone+.
20 Kuko uwutwaza umukazo atazoba akiriho.
Uwiyemera azoba yavuyeho,
n’abo bose baguma barikanuye ngo bakore ikibi bazoba batikijwe+.
21 Barabeshera abandi bagatuma bagirwa n’icaha,
bagatega umutego uwuburanira ukuri* mw’irembo ry’igisagara+,
bagakoresha n’ivyiyumviro ata co bimaze kugira ngo umugororotsi ntatunganirizwe+.
22 Ibi rero ni vyo Yehova, umwe yacungura Aburahamu+, abwiye abakomoka kuri Yakobo:
23 Niyabona abana biwe hagati muri we,
bo gikorwa c’amaboko yanje+,
bazokweza izina ryanje.
Emwe, bazokweza Umweranda wa Yakobo,
bagirire akoba Imana ya Isirayeli+.
24 Abahuvye mu mutima wabo bazoronka ugutegera,
n’abidoga bemere kwigishwa.»
30 Yehova avuze ati: «Baragowe abana b’intagondwa+
bashitsa imigambi itari rwanje+,
bakagira amasezerano* batayobowe n’impwemu yanje,
kugira ngo bongere igicumuro ku kindi.
2 Bamanuka mu Misiri+ batabanje kumpanuza*+,
bakaja kwa Farawo ngo abakingire*,
bakaronderera ubuhungiro mu gitutu ca Misiri.
3 Mugabo gukingirwa na Farawo kuzotuma mumaramara,
ubuhungiro murondera mu gitutu ca Misiri butume muteterwa+.
5 Bose bazomaramazwa
n’ihanga ata co rishobora kubamarira,
ata co ryobafasha canke ngo rigire ico ribamariye
atari ukubamaramaza no kubateza isoni+.»
6 Ng’uru urubanza rwaciriwe ibikoko vyo mu bumanuko:
Batwara amatungo yabo ku migongo y’indogobwa,
ibintu vyabo bakabitwara ku mapfupfu y’ingamiya,
bagaca mu gihugu c’amarushwa n’ingorane,
c’intambwe, intambwe iroha,
c’imamba n’inzoka y’umuriro iguruka*.
Mugabo ivyo bintu nta co bizomarira abantu.
7 Imfashanyo ya Misiri nta co imaze namba+.
Ni co gituma Misiri nayise «Rahabu+ yiyicariye aho gusa.»
8 «Genda rero uvyandikire imbere yabo ku gisate,
uvyandike no mu gitabu+,
kugira ngo muri kazoza
bizokwame ari icabona+.
10 Babwira abahishurirwa n’Imana* ngo: “Ntimuhishurirwe”,
bakabwira aberekwa ngo: “Ntimutubwire ibintu vy’ukuri mweretswe+.
Nimutubwire ibintu bituryohera*, mwerekwe ibintu vy’uruhendo+.
11 Nimuce ku ruhande mute inzira.
Nimudukure imbere ivya wa Mweranda wa Isirayeli+.”»
12 Ibi rero ni vyo wa Mweranda wa Isirayeli avuze:
«Ko mudashaka kwumva ijambo ryanje+,
mukizigira ibinyoma n’uruhendo,
bikaba ari vyo mwishimikiza+,
13 ni co gituma iri kosa rizobabera nk’uruhome rwase umugaga,
nk’uruhome rwahengamye ruri mu gutemba.
Ruzosenyuka bukwi na bukwi, mu kanya isase.
14 Ruzomenagurwa nk’umubindi munini w’umubumvyi
ujanjagurika ku buryo ata n’akavunji kawo gasigara
ngo umuntu akarahuze umuriro mu ziko
canke ngo akayoze amazi mu rushanga*.»
15 Kuko Umukama Segaba Yehova, wa Mweranda wa Isirayeli, avuze ati:
«Nimwangarukako mugatekereza, muzokizwa.
Muzogira inkomezi nimwaguma mutekanye kandi mukanyizigira+.»
Mugabo ntimwabishatse+.
16 Ahubwo mwavuze muti: «Oya, tuzohungira ku mafarasi.»
Ari uguhunga muzohunga nyene.
Muti: «Kandi tuzogendera ku mafarasi anyaruka+.»
N’ababirukako bazonyaruka+.
17 Abantu 1.000 bazoterwa ubwoba n’umuntu umwe bajugumire+.
Muzoterwa ubwoba n’abantu batanu muhunge.
Abazoba basigaye bazomera nk’inkingi y’igiti kw’isonga ry’umusozi,
nk’igiti bashinze nk’ikimenyetso ku murambi+.
kuko Yehova ari Imana y’ubutungane+.
Hahiriwe abo bose baguma bamurindiriye*+.
19 Abantu nibaba i Siyoni, ari ho Yeruzalemu+, ntuzogenda urize+. Ukimara kumutabaza, azokwumva akugirire ubuntu. Akimara kukwumva, azokwishura+. 20 Naho Yehova azobaha umukate w’amarushwa n’amazi y’agacinyizo+, Umwigisha wawe ahambaye ntazokwongera kwinyegeza. Amaso yawe azokwibonera Umwigisha wawe ahambaye+. 21 Kandi nimwaramuka mugiye iburyo canke ibubamfu+, amatwi yanyu azokwumva ijambo ribaturutse inyuma rivuga ngo: «Iyi ni yo nzira+. Nimuyigenderemwo.»
22 Muzohumanya ifeza ihometse ku bishusho vyanyu bibajwe n’inzahabu ihometse ku bishusho vyanyu bikozwe mu cuma*+. Muzobishibura nka kurya bashibura impuzu yahumanijwe n’ubutinyanka, mubibwire muti: «Nimumvireho*+!» 23 Azotanga imvura ivomere imbuto wateye mu murima+, kandi ivyo kurya isi izokwimbuka bizoba ari vyinshi kandi vyizavyiza*+. Ico gihe, ibitungwa vyawe bizorisha mu matongo yagutse yo kuragiramwo+. 24 Inka n’indogobwa zirima, bizorya indya z’ibitungwa zirunze umufumbegeti, zagosojwe igipawa n’igikanya. 25 Ku musi wo gusasika inganda bimwe bikomeye, igihe iminara izotemba, hazoba imigezi n’imigende y’amazi+ ku musozi wose muremure no ku murambi wose utaramutse. 26 Umusi Yehova azotubika aho abantu biwe bavunitse*+, agakiza n’uruguma rukaze rwatewe n’inkoni yabakubise+, umuco w’ukwezi kw’igisyo uzomera nk’umuco w’izuba, umuco w’izuba na wo wongerekane incuro indwi+, ungane n’umuco w’imisi indwi.
27 Raba! Izina rya Yehova riraje rivuye kure,
rirurumba ishavu ryiwe kandi rizananye n’ibicu biremereye.
Iminwa yiwe yuzuye ishavu.
Nayo ururimi rwiwe ni nk’umuriro utema ugatongora+.
28 Impwemu yiwe* ni nk’uruzi rwarenze inkombe, amazi yarwo akaduga gushika no kw’izosi,
kugira ngo azungagize amahanga akoresheje ikiyunguruzo c’agatikizo*.
29 Mugabo indirimbo yanyu izomera nk’iyo muririmba mw’ijoro
igihe mwitegurira umusi mukuru*+.
Umutima wanyu uzonezerwa
nka kurya kw’umuntu agendana umwironge*
agiye ku musozi wa Yehova, ku Gitandara ca Isirayeli+.
30 Yehova azokwumvikanisha ijwi ryiwe rikomeye+,
yerekane ukuboko kwiwe+ igihe kuzoba kuriko kuramanukana ishavu rikaze+,
n’urubeya rw’umuriro utema ugatongora+,
n’imvura nyinshi+, n’igihuhusi kirimwo imituragaro be n’urubura+.
32 Igihe cose Yehova azomanura ukuboko
agakubita inkoni Abashuri,
igihe azoduza ukuboko ngo abarwanye mu rugamba+,
hazovuga utugoma n’inanga+.
Ikirundo c’inkwi yakigize kirekire aracagura.
Yateguye umuriro mwinshi n’inkwi nyinshi.
Impemu za Yehova zimeze nk’uruzi rw’umuriro*
zizohadomeka.
31 Baragowe abamanuka mu Misiri kurondera imfashanyo+,
abishimira amafarasi+,
bakizigira imikogote y’intambara kubera ari myinshi,
bakizigira n’amafarasi y’intambara* kubera ko akomeye.
Mugabo ntibahanga amaso wa Mweranda wa Isirayeli,
ntibarondera Yehova.
2 Erega na we nyene ni inkerebutsi kandi azoteza ivyago,
kandi ntazokwihindukiza mw’ijambo.
Azohagurukira inzu y’ababisha
n’abafasha abakora ikibi+.
Igihe Yehova azoramvura ukuboko kwiwe,
uwurondera gufasha azotsitara,
uwufashwa na we atembe.
Bose bazohonera icarimwe.
4 Kuko Yehova ambwiye ati:
«Nka kurya intambwe, intambwe y’umukangara*, irohera ku co yafashe
igihe abungere benshi bahamagaranye ngo bayirwanye,
mugabo ijwi ryabo ntiriyitere ubwoba
canke ngo iteshwe n’urwamo rwabo,
ni ko na jewe Yehova Nyeningabo
nzomanuka kurwanira umusozi Siyoni n’umurambi wawo.
5 Kurya kw’inyoni zimanuka mu cari gukingira utwana twazo, ni ko na jewe Yehova Nyeningabo nzorwanira Yeruzalemu+.
Nzoharwanira, ndaharokore.
Nzohaziguriza, ndahakize.»
6 «Yemwe Bisirayeli, nimugaruke kuri Umwe mwagararije vyeruye+. 7 Kuko kuri uwo musi umwe wese azota imana ziwe ata co zimaze z’ifeza n’imana ziwe zitagira akamaro z’inzahabu, izo mwakoze n’amaboko yanyu mugacumura.
Bazohungishwa n’inkota,
kandi abasore babo bazokoreshwa ibikorwa vy’agahato.
9 Urutare rwabo ruzovaho kubera ugucika ivutu,
abatware biwe barandurwe umutima n’inkingi yashinzwe nk’ikimenyetso.» Ukwo ni ko Yehova avuze,
umwe umuco* wiwe uri i Siyoni, ifuru yiwe na yo i Yeruzalemu.
2 Umwe wese azoba nk’ahantu ho kwikinga umuyaga,
nk’ahantu ho kwugama* imvura y’igihuhusi,
nk’imigezi y’amazi mu gihugu kitagira amazi+,
nk’igitutu c’urutare amahero mu gihugu cumye.
3 Amaso y’ababona ntazosubira kwugarwa,
kandi amatwi y’abumva azokwumviriza.
5 Umuntu w’imburabwenge ntazoba acitwa umutanzi,
nayo umuntu ata co yibanga ntazokwitwa umunyacubahiro.
6 Kuko umuntu w’imburabwenge azovuga ibitagira umutwe n’amaguru,
kandi umutima wiwe uzokwiyumvira ibintu bibi+.
Azobigira kugira aremeshe abandi guheba Imana* no kuvuga ibintu bigoramye birwanya Yehova,
kugira ngo atume uwushonje ataronka ico arya,
n’uwunyotewe abura ico anywa.
7 Umuntu ata co yibanga akoresha uburyo bubi+.
Aremesha inyifato iteye isoni
kugira agirire nabi umugorwa n’umukene akoresheje ibinyoma+,
mbere naho boba bavuga ukuri.
9 «Yemwe bagore ata co mwinona, nimuhaguruke mwumvirize ijwi ryanje!
Yemwe bakobwa ata co munezwe+, nimutege amatwi ivyo mvuga!
10 Mu mwaka n’imisi mikeyi, mwebwe ata co munezwe muzojugumira,
kuko iyimbura ry’inzabibu rizohera ata vyamwa mwegeranije+.
11 Nimuhinde agashitsi, yemwe bagore ata co mwinona!
Nimujugumire mwebwe ata co munezwe!
Nimwiyambure impuzu musigare muri gusa,
mukenyere igunira+.
12 Nimwikubite mu gikiriza,
muririre imirima myiza n’umuzabibu wama.
13 Kuko imirima y’abantu banje izokwuzura amahwa n’ibihandambwa*.
Bizokwuzura amazu yose yarangwamwo umunezero,
vyuzure igisagara cahoramwo ukwigina+.
Ofeli+ n’umunara w’inderetsi bisigaye ari agahinga ubutakivayo,
ahantu indogobwa zo mw’ishamba zikundira,
ahantu amasho aragirirwa+.
15 Bizoguma ukwo gushika dusutsweko impwemu ivuye hejuru+,
ubugaragwa bugasigara ari umurima w’ivyamwa,
uwo murima w’ivyamwa na wo ugasigara ubonwa nk’ikibira+.
17 Ubugororotsi nyakuri buzotuma haba amahoro+.
Ubugororotsi nyakuri buzozana impore n’umutekano birama+.
18 Abantu banje bazokwibera ahantu h’amahoro,
mu mazu atekanye n’ahantu ho kuruhukira hatagira inkomanzi+.
19 Mugabo urubura ruzotsinda hasi ikibira,
igisagara na co gisenyurirwe hasi cose.
Niwarangiza guhonya uzohonywa+,
niwarangiza guhemuka uhemukirwe.
2 Ewe Yehova, tugirire ubuntu+!
Ni wewe twizigiye.
3 Abantu bakira kwumva urwamo bagahunga.
Uhagurutse amahanga arashwiragira+.
4 Ivyo mwanyaze bizokwegeranywa nka kurya inzige zitema zigatongora zegerana,
abantu babisimbireko nka kurya kw’ibitero vy’inzige.
5 Yehova azoshirwa hejuru,
kuko yibera iyo hejuru.
Emwe, azokwuzuza Siyoni ubutungane n’ubugororotsi.
6 Ni we atuma wiberaho utekanye.
Ubukiriro+ bukomeye, ubukerebutsi*, ubumenyi n’ugutinya Yehova+
ni ryo tunga ryiwe*.
7 Raba! Intwari zabo ziborogera mu mabarabara,
intumwa z’amahoro zikarira cane.
8 Amabarabara makuru asigaye agaragara,
mu mayira nta wukihaca.
9 Igihugu kiragandaye*, cakabiranye.
I Libani hariye ivyatsi+, haboze.
I Sharoni habaye nk’ubugaragwa.
I Bashani n’i Karumeli hariko harahungurura amababi yaho+.
11 Musama inda y’ivyatsi vyumye, mukavyara ibishakara.
Agatima kanyu kazobaturira nk’umuriro, kabamare+.
12 Amahanga azomera nk’iminyota y’ishwagara baturiye.
Bazotongozwa umuriro nka kurya kw’amahwa batemye+.
13 Nimwumve ico ngiye gukora, mwebwe abari kure.
Namwe abari hafi, nimwemere ubushobozi bwanje.
Bavuga bati: “Ni nde muri twebwe yoba ahantu hari umuriro utema ugatongora+?
Ni nde muri twebwe yoba mu mbeya zitazima?”
15 Hari umuntu yama agendera mu bugororotsi+,
akavuga ibigororotse+,
yamirira kure inyungu mbi n’amayeri,
amaboko yiwe akanka igiturire aho kucakira+,
yiziba amatwi ngo ntiyumve imigambi yo gusesa amaraso,
agahumiriza ngo ntabone ikibi.
16 Azokwibera iyo hejuru.
Ubuhungiro bwiwe butagira inkomanzi* buzoba ahantu h’urutare hagoye gushika.
Azoronswa ivyo arya
kandi ntazokwigera abura amazi+.»
17 Amaso yawe azokwibonera umwami mu bwiza bwiwe.
Azobona igihugu ca kure.
18 Mu mutima wawe uzokwibuka* ivyaguca ivutu,
wibwire uti: «Umunyamabanga ari hehe?
Uwuharura iminara ari hehe?»
19 Ntuzosubira kubona rya hanga ritisonera,
ihanga rivuga ururimi rugoye cane* gutahura,
ihanga rigigimiza mu kuvuga ku buryo udashobora gutegera+.
20 Itegereze Siyoni, ca gisagara tugiriramwo imisi mikuru+!
Amaso yawe azokwibonera Yeruzalemu nk’ahantu ho kuba hatagira inkomanzi,
ihema ritazokwimurwa+.
Imambo* zaryo ntizizokwigera zirandurwa,
kandi nta n’umwe mu migozi yaryo uzocibwa.
21 Mugabo igihe tuzoba turi aho hantu, Yehova wa wundi ahambaye,
azodukingira nka kurya inzuzi canke imigende y’amazi yagutse bikingira ahantu
ntihagire amato basoza ajayo,
canke amato* akomakomeye acayo.
22 Kuko Yehova ari we Mucamanza wacu+.
Yehova ni we adushingira amategeko+,
Yehova ni we Mwami wacu+.
Ni we azodukiza+.
23 Imigozi y’amato y’umwansi wawe* izorekera.
Inkingi y’ubwato ntizoguma ihagaze, eka n’igitambara cabwo ntikizosanzwa.
Ico gihe ibintu vyinshi vyasahuwe bizogabanganywa.
N’uwucumbagira azosahura vyinshi+.
24 Kandi nta wuhaba azovuga ngo: «Ndarwaye+.»
Abantu baba mu gihugu bazoba bahariwe ikosa ryabo+.
34 Nimwegere mwa mahanga, mwumve.
Namwe bihugu, nimutege yompi.
Isi n’ibiyuzuye nivyumvirize,
n’ubutaka n’umwimbu wabwo wose.
Azobatikiza
atume bicwa+.
4 Ingabo zose zo kw’ijuru zizobora,
ijuru rizingazingwe nk’umuzingo w’igitabu.
Ingabo zaryo zose zizokwuma
nka kurya ibabi ry’umuzabibu ryuma rigakoroka,
nka kurya insukoni yakabiranye ikoroka ivuye ku giti c’umusukoni.
5 «Kuko inkota yanje izonywa amaraso+ mw’ijuru.
Izomanuka ku Banyedomu kugira bashitsweko urubanza+,
ku bantu nafashe ingingo yo gutikiza.
6 Yehova arafise inkota. Izokwuzurako amaraso.
Izokwuzurako ibinure+,
amaraso y’amasuguru y’intama n’ay’impene,
hamwe n’ibinure vyo ku mafyigo y’impfizi z’intama.
Kuko Yehova afise ikimazi yipfuza gutanga i Bozira.
Hari ibitungwa vyinshi bizokererwa mu gihugu ca Edomu+.
7 Inka zo mw’ishamba zizogwa hamwe na vyo,
ishuri zigwe hamwe n’impfizi zikomeye.
Igihugu cabo kizonywa amaraso,
n’umukungugu wabo ubombekeshwe ibinure.»
8 Kuko Yehova afise umusi w’ukwihora+,
umwaka wo kubasubiriza mu nkoko ku bijanye n’ikibi bakoreye Siyoni*+.
9 Imigezi yiwe* y’amazi izohindurwa ikaburimbi,
umukungugu wiwe uhindurwe amazuku*.
Igihugu ciwe kizomera nk’ikaburimbi yaka umuriro.
10 Haba mw’ijoro canke ku murango, ntihazozima.
Umwotsi waho uzoguma uduga ibihe vyose.
Uko urunganwe* ruzokurikira urundi, hazoguma ari ahantu hatikijwe.
Nta n’umwe azosubira kuhaca gushika ibihe bidahera+.
11 Inyoni yitwa igisafu be n’ikinyogoto bizohigarurira,
kandi ibihuna vy’amatwi maremare n’ibikona ni vyo bizohibera.
Imana izohapimisha umugozi kugira yerekane ko hazosigara hagaragara,
ihapimishe n’inivo* kugira yerekane ko hazotikizwa.
12 Mu banyacubahiro baho nta n’umwe azogirwa umwami,
kandi abatware baho bose bazohinduka ubusa.
13 Ku minara yaho ikomeye hazomera amahwa,
mu bibanza vyaho bikingijwe ibihome hamere ibisuru n’ivyatsi vy’amahwa.
Hazosigara ari ahantu haba imbwebwe+,
n’ikigo c’ibinyoni vyitwa imbuni.
14 Ibikoko vyo mu bugaragwa bizohura n’ibikoko vyomanga,
impene yo mw’ishamba* ihamagare mugenzi wayo.
Emwe, aho ni ho inyoni yitwa rushorera* izokwibera, iharuhukire.
15 Aho ni ho inzoka yirasa bwampi izokwubaka icari yongere ihate amagi,
kandi izoyaberagura yegeranirize ivyana vyayo munsi y’igitutu cayo.
Emwe, aho ni ho ibinyamwanira bizokoranira, ikigore n’ikigabo caco.
16 Nimurondere mu gitabu ca Yehova, mugisome n’ijwi ryumvikana:
nta na kimwe muri vyo kizobura.
Nta na kimwe muri vyo kizobura kigenzi caco,
kuko akanwa ka Yehova ari ko katanze itegeko,
kandi impwemu yiwe ni yo yavyegeranije.
Bizocigarurira ibihe vyose,
bikibemwo uko urunganwe* ruzokurikira urundi.
35 Ubugaragwa n’igihugu kigadutse bizokwigina+,
kandi ikiyaya c’ubugaragwa kizonezerwa, gishurike nk’amashurwe yitwa habaseleti+.
Abantu bazobona icubahiro ca Yehova, ubwiza buhebuje bw’Imana yacu.
4 Nimubwire abari n’amaganya mu mutima muti:
«Nimukomere. Ntimutinye.
Raba! Imana yanyu izoza kwihora.
Imana izoza gutanga igihano+.
Izoza ibakize+.»
Amazi azokwiburuka mu bugaragwa,
n’inzuzi zitembe mu kiyaya c’ubugaragwa.
7 Ubutaka bwumishijwe n’ubushuhe buzocika ikidengeri cuzuyeko amarenga,
ubutaka bunyotewe bucike amasoko y’amazi+.
Aho imbwebwe zaba, aho zaruhukira+,
hazosigara hari ivyatsi bitotahaye, amarenga n’urufunzo.
Uwuhumanye ntazoyicamwo+.
Izocamwo gusa abemerewe kuyigenderamwo.
Nta gipfu kizoyihonyozamwo ikirenge.
9 Nta ntambwe izohabarizwa,
kandi nta bikoko bikaze bizoyizamwo.
10 Abacunguwe na Yehova bazogaruka+ bashike i Siyoni n’akamo k’umunezero+.
Bazoba bambaye ku mutwe urugori rw’umunezero udahera+.
Bazokwigina banezerwe,
kandi intuntu n’ukuniha bizohunga+.
36 Mu mwaka ugira 14 umwami Hezekiya aganza, Senakeribu umwami wa Ashuri+ aja gutera ibisagara vyose vy’Ubuyuda bikingijwe ibihome, arabifata+. 2 Maze umwami wa Ashuri arungika Rabushake*+ i Yeruzalemu kuraba umwami Hezekiya ari kumwe n’ingabo nyinshi. Bava i Lakishi+ baragenda, bahagarara iruhande y’umugende w’ikidengeri co haruguru+ uri iruhande y’ibarabara rikuru rija kw’itongo ry’umumesuzi+. 3 Eliyakimu+ mwene Hilikiya yari ajejwe ivyo ku kirimba*, n’umunyamabanga Shebuna+ na Yowa mwene Asafu, umwanditsi w’ivyaja biraba, baca baja iyo ari.
4 Rabushake ababwira rero ati: «Ndabasavye mubwire Hezekiya muti: “Umwami ahambaye, umwami wa Ashuri, avuze ati: ‘Ivyizigiro vyawe bishingiye ku ki+? 5 Uvuga uti: “Ndafise ubuhinga bwo kurwana n’ingabo zishoboye urugamba.” Ako ni akarimi gusa. Wizigiye nde, aho wubahuka kungarariza+? 6 Wizigiye Misiri kandi ari irenga rijanjaguritse? Umuntu aryishimikije rica rimutobora ikiganza. Ukwo ni ko Farawo umwami wa Misiri amerera abamwizigira bose+. 7 Mumbwiye na ho ko mwizigiye Imana yanyu Yehova, kwoba ari ukwihenda. Mbega Hezekiya si we yakuyeho ibibanza vyo kuyisengeramwo* n’ibicaniro vyayo+, agaca abwira abo mu Buyuda n’i Yeruzalemu ati: “Muzoze murunamira Imana imbere y’iki gicaniro+”?’” 8 Nimba uri umugabo Hezekiya, ndagusavye wemeranye iki kintu* na databuja umwami wa Ashuri+: reka nguhe amafarasi 2.000 turabe ko uronka abasoda bakwiye boyagenderako. 9 Ahantu wizigira imikogote yo mu Misiri n’abasoda baho bagendera ku mafarasi, wumva woshobora gute gutsinda? Na buramatari umwe gusa wo hasi mu basuku ba databuja ntiwomutsinda. 10 Ugira ngo naduze gutera iki gihugu ngo ndagitikize ata ruhusha ruvuye kuri Yehova mfise? Yehova ubwiwe yambwiye ati: “Duga utere ico gihugu, ugitikize.”»
11 Eliyakimu na Shebuna+ na Yowa baca babwira Rabushake+ bati: «Turagusavye databuja, uvugane natwe mu giharameya*+, turacumva. Reka kutubwira mu kiyuda* imbere y’aba bantu bahagaze ku ruzitiro+.» 12 Mugabo Rabushake yishura ati: «Mbega mwibaza ko databuja yantumye kubwira aya majambo mwe na shobuja gusa? Erega yantumye kubibwira n’abo bagabo bahagaze ku ruzitiro, bazohava barya umwanda wabo mukuru, bakanywa n’umwanda wabo mutoyi cokimwe namwe.»
13 Rabushake aca asemerera mu kiyuda+ ati: «Nimwumve ivyo umwami ahambaye avuze, umwami wa Ashuri+. 14 Umwami avuze ati: “Hezekiya ntabahende, kuko adashobora kubakiza+. 15 Kandi Hezekiya ntabahende ngo mwizigire Yehova+, ababwira ngo: ‘Yehova ntazobura kudukiza, kandi umwami wa Ashuri ntazogenda afashe iki gisagara.’ 16 Ntimwumvirize Hezekiya. Umwami wa Ashuri avuze ati: ‘Nimwemere mwishikane tubane amahoro. Umwe wese muri mwebwe azoheza arye ku muzabibu wiwe no ku giti ciwe c’umusukoni, anywe n’amazi yo mw’itangi ryiwe, 17 gushika nje nkabatwara mu gihugu kimeze nk’igihugu canyu+. Ni igihugu cuzuyemwo intete n’umuvinyu mushasha, imikate n’imirima y’imizabibu. 18 Ntimwemere ko Hezekiya abahenda ngo: “Yehova azodukiza.” Mbega mu mana zose z’amahanga, hari n’imwe yashoboye gukingira igihugu cayo ngo ntigifatwe n’umwami wa Ashuri+? 19 Imana z’i Hamati n’i Arupadi+ ziri hehe? Iz’i Sefaruvayimu+ ziri hehe? Zoba zarakingiye Samariya sindahafate+? 20 Mu mana zose z’ayo mahanga, ni iyihe yakingiye igihugu cayo ngo sindagifate? None Yehova wewe, mwibaza ko azokingira Yeruzalemu ngo sindahafate+?’”»
21 Mugabo ntihagira n’uwukurako umunwa ngo agire ico amwishuye, kuko umwami yari yabategetse ati: «Ntihagire ico mumwishura+.» 22 Maze Eliyakimu mwene Hilikiya yari ajejwe ivyo ku kirimba*, n’umunyamabanga Shebuna+ na Yowa mwene Asafu, umwanditsi w’ivyaja biraba, baja kuraba Hezekiya bitaburiyeko impuzu, bamwiganira ivyo Rabushake yavuze.
37 Umwami Hezekiya akimara kuvyumva, aca yitaburirako impuzu maze yambara igunira, araheza aja mu nzu ya Yehova+. 2 Aca arungika Eliyakimu yari ajejwe ivyo ku kirimba*, n’umunyamabanga Shebuna n’abakuru mu baherezi ngo baje kuraba umuhanuzi Yesaya+ mwene Amozi. Bagiye bambaye amagunira. 3 Babwira Yesaya bati: «Hezekiya avuze ati: “Uyu musi ni umusi w’amarushwa, umusi wo gukarirwa*, umusi w’ibimaramare, kuko tumeze nk’umugore atagira inguvu zo kwibaruka+ kandi hageze ko umwana avuka*. 4 Hari aho Yehova Imana yawe yogira ico akoze yumvise ivyo Rabushake yavuze, uwo shebuja umwami wa Ashuri yatumye gucokora Imana nzima+. Hari aho Yehova Imana yawe yomuhana kubera amajambo yumvise. Ndagusavye rero usengere+ abasigaye mu gihugu+.”»
5 Izo ntumwa z’umwami Hezekiya zimaze guha Yesaya ubwo butumwa+, 6 Yesaya azibwira ati: «Mubwire shobuja muti: “Yehova avuze ati: ‘Ntutinye+ kubera amajambo wumvise avugwa n’abasuku umwami wa Ashuri+ yarungitse kuntuka. 7 Ngira ndamushiremwo iciyumviro* ku buryo azokwumva amakuru, agaca asubira mu gihugu iwe+. Nzotuma yicishwa inkota mu gihugu iwe+.’”»
8 Rabushake yumvise yuko umwami wa Ashuri yavuye i Lakishi, aca aja iyo ari, asanga ariko arwanira i Libuna+. 9 Umwami yumva amakuru avuga ko Tiruhaka umwami wa Etiyopiya yaje kumutera. Avyumvise, aca yongera kurungika intumwa kuri Hezekiya+ ati: 10 «Genda mubwire Hezekiya umwami w’Ubuyuda muti: “Iyo Mana yawe wizigira ntiguhende ngo Yeruzalemu ntizofatwa n’umwami wa Ashuri+. 11 None ntiwumvise ivyo abami ba Ashuri bakoreye ibihugu vyose bakabitikiza+? Wibaza ko ari wewe uzorokoka? 12 Mbega amahanga ba sogokuruza banje bahoneje, imana zayo zoba zarayarokoye+? Ihanga rya Gozani, irya Harani+ n’irya Rezefu ari hehe? Abantu b’i Edeni bahora i Telasari, bobo bari he? 13 Ari hehe umwami w’i Hamati n’uw’i Arupadi? Umwami w’ibisagara vy’i Sefaruvayimu+, uw’i Hena n’uw’i Iva, bobo bari hehe?”»
14 Hezekiya atora rero amakete izo ntumwa zimuzaniye arayasoma, hanyuma aja ku nzu ya Yehova, ayagaranzura* imbere ya Yehova+. 15 Hezekiya aca atangura gusenga Yehova+ ati: 16 «Ewe Yehova Nyeningabo+, Mana ya Isirayeli, wewe wicaye ku ntebe yawe y’ubwami hejuru* y’abakerubi, ni wewe wenyene uri Imana y’ukuri y’ubwami bwose bwo kw’isi. Ni wewe waremye* ijuru n’isi. 17 Tega ugutwi wumve, Yehova we+! Ugurura amaso Yehova, urabe+. Niwumve ubutumwa bwose Senakeribu yarungitse bwo kugucokora wewe Mana nzima+. 18 Ewe Yehova, ni ivy’ukuri ko abami ba Ashuri batikije ibihugu vyose+ n’igihugu cabo bwite. 19 Imana z’ayo mahanga bazitereye mu muriro+ kuko zitari imana vy’ukuri. Zahinguwe n’abantu+, zikorwa mu biti no mu mabuye. Ni co gituma bashoboye kuzitikiza. 20 None rero Yehova Mana yacu, nudukize umwami wa Ashuri, kugira ngo ubwami bwose bwo kw’isi bumenye yuko wewe Yehova, wewe wenyene ari wewe Mana+.»
21 Yesaya mwene Amozi aca arungikira Hezekiya ubutumwa bugira buti: «Yehova Imana ya Isirayeli avuze ati: “Kubera ko wansenze ku vyerekeye Senakeribu umwami wa Ashuri+, 22 ibi ni vyo jewe Yehova mvuze kuri we:
‘Umukobwa w’isugi wa Siyoni aragusuzuguye, aragutwenze.
Umukobwa wa Yeruzalemu arakuzungagirije umutwe.
23 Mbega urazi uwo wacokoye+? Urazi uwo watutse?
Uwo wakankamiye+,
ukamurabana ubwibone, uramuzi?
Ni wa Mweranda wa Isirayeli+!
24 Warungitse abasuku bawe kuncokora jewe Yehova+, uvuga uti:
“Ko mfise imikogote myinshi y’intambara,
nzoduga hejuru ku misozi+,
nshike mu duce tw’i Libani turi kure cane.
Nzokwicira ibiti vyaho vy’amasederi birebire n’ivy’imiberoshi* vyizavyiza.
Nzokwinjira mu bibanza vyaho binyegeye kandi bihanamye cane, mu mashamba yaho azitanye cane.
25 Nzokwimba amariba, nywe amazi.
Nzokamya imigende y’amazi* yo mu Misiri nkoresheje ibirenge vyanje.”
26 Mbega ntiwari bwavyumve? Navyiyumviriye* kuva kera cane.
Nabiteguye* kuva kera na rindi+.
Ubu rero ngira ndabikore+.
Uzotikiza ibisagara bikingijwe ibihome, bisigare ari ibirundo vy’ibihomvagurike+.
27 Ababibamwo ntibazoronka ikibatabara.
Bazotekerwa n’ubwoba bamaramare.
Bazoba nk’ibimera vyo mu gahinga n’ivyatsi bitoto,
bamere nk’ivyatsi binaga hejuru ku nzu*, bikababurwa n’umuyaga wo mu buseruko.
28 Ndazi neza igihe wicara, igihe usohoka, igihe ugaruka+,
n’igihe uba umfitiye ishavu rikaze+.
29 Erega narumvise ishavu rikaze umfitiye+ n’ukuroha kwawe+.
Nzoshira rero igera ryanje mu zuru ryawe n’imigozi*+ yanje hagati y’iminwa yawe,
mpeze ndagusubize inyuma ndagucishije mu nzira wazananye.’
30 Iki ni co kizokubera ikimenyetso Hezekiya: uyu mwaka muzorya ivyimejeje, mu mwaka ugira kabiri murye intete zimejeje bivuye ku zakorotse mu mwaka wa mbere. Mugabo mu mwaka ugira gatatu, muzobiba imbuto, mwimbure, mutere n’imirima y’imizabibu, murye ivyamwa vyayo+. 31 Abo mu Buyuda bazoba barokotse bagasigara+, bazoshora imizi munsi maze bame ivyamwa hejuru. 32 Mu gisagara ca Yeruzalemu hazova amasigarira, ku musozi Siyoni+ have abarokotse. Umwete wa Yehova Nyeningabo ni wo uzobikora+.
33 Ni co gituma ku bijanye n’umwami wa Ashuri, jewe Yehova mvuze+ nti:
‘Ntazokwinjira muri iki gisagara+
canke ngo aharase umwampi
canke ngo ahatumbere yitwaje inkinzo
canke ngo aharunde ibivu yuririrako kugira ahatere+.’”
34 “Inzira yazananye ni yo azocamwo mu gusubira inyuma.
Ntazokwinjira muri iki gisagara”, ni jewe Yehova ndabivuze.
36 Maze umumarayika wa Yehova araza, yica ingabo 185.000 mw’ikambi y’Abashuri. Abantu bavyutse kare mu gitondo basanga ingabo zose ni imivyimba gusa+. 37 Nuko Senakeribu umwami wa Ashuri aragenda asubira i Ninewe+, agumayo+. 38 Umusi umwe ariko arasenga imana yiwe Nisiroki mu rusengero* rwayo, abahungu biwe bwite, ari bo Adurameleki na Shareseri, bamwicisha inkota+ hanyuma bahungira mu karere ka Ararati+. Umuhungu wiwe Esari-Hadoni+ aca atangura kuganza mu kibanza ciwe.
38 Muri iyo misi, Hezekiya ararwara agera hafi yo gupfa+. Nuko umuhanuzi Yesaya+ mwene Amozi aza kumuraba, amubwira ati: «Yehova avuze ati: “Tunganya ivyo mu rugo rwawe* kuko ugiye gupfa. Ntuzokira+.”» 2 Hezekiya aca arahindukira arabana n’uruhome, asenga Yehova ati: 3 «Ndagusavye Yehova, ni ukuri ndakwinginze, wibuke+ ingene nagukoreye* ntahemuka kandi n’umutima wanje wose+, nkakora ivyo ubona ko ari vyiza.» Maze Hezekiya atangura kurira cane.
4 Maze Yehova abwira Yesaya ati: 5 «Subira inyuma ubwire Hezekiya+ uti: “Yehova Imana ya sogokuruza Dawidi avuze ati: ‘Numvise isengesho ryawe+, ndabona n’amosozi yawe+. Ngira ndakwongere imyaka 15 yo kubaho+, 6 kandi wewe n’iki gisagara nzobakiza umwami wa Ashuri. Nzorwanira iki gisagara+. 7 Ikimenyetso kivuye kuri Yehova kikwereka ko Yehova azoshitsa ivyo avuze ni iki+: 8 ehe ngira ntume igitutu c’izuba camanutse ku ngazi* za Ahazi gisubira inyuma intambuko cumi+.’”» Maze izuba risubira inyuma intambuko cumi ku ngazi ryari ryamanutse.
9 Ibi ni vyo Hezekiya umwami w’Ubuyuda yanditse igihe yarwara hanyuma agakira.
10 Navuze nti: «Ngira nce mu marembo y’ukuzimu
imisi y’ubuzima bwanje igeze hagati.
Ngira nakwe imyaka nari nsigaje kubaho.»
11 Navuze nti: «Sinzobona Yehova*, sinzobona Yehova* mu gihugu c’abazima+.
Sinzosubira kubona abantu
igihe nzoba ndi kumwe n’ababa ahantu ata kintu na kimwe kihakorerwa.
Nazingazinze ubuzima bwanje nka kurya umujishi w’impuzu ayizingazinga.
Ancacura nk’uwucacura inyuzi z’indamvu* z’impuzu yajishe.
Kuva bugica gushika bwije, aguma anjana kw’iherezo ryanje+.
13 Ndatururuza umutima wanje gushika mu gitondo.
Aguma amenagura amagufa yanje nka kurya kw’intambwe.
Kuva bugica gushika bwije, aguma anjana kw’iherezo ryanje+.
Amaso yanje yaruhijwe n’ukurangamiza hejuru+ mvuga nti:
15 Mvuge iki?
Yaragize ico ambwira, agira n’ico akoze.
Nzogenda nicishije bugufi* imyaka yose nzobaho,
kubera ko ndundumiwe mu mutima.
Uzotuma nsubira kugira amagara meza, unzigamire ubuzima+.
Ibicumuro vyanje vyose wabitereye inyuma y’umugongo wawe*+.
Abamanuka mu cobo ntibaba baciteze kubona ingene uri umwizigirwa+.
19 Umuzima, umuzima ni we ashobora kugushemeza
nk’uko nshoboye kubigira uyu musi.
Se w’abana arashobora kubigisha ingene uri umwizigirwa+.
20 Ewe Yehova, nkiza!
Tuzoheza tuvuze indirimbo zanje ku bicurarangisho vy’imirya+
imisi yose y’ubuzima bwacu, tuzivugirize ku nzu ya Yehova+.”»
21 Yesaya aca avuga ati: «Nimuzane insukoni zumye zibumbabumvye, muce muzishira ku gihute kugira akire+.» 22 Hezekiya yari yabajije ati: «Ikimenyetso c’uko nzoduga nkaja ku nzu ya Yehova ni ikihe+?»
39 Ico gihe umwami wa Babiloni Merodaki-Baladani mwene Baladani arungikira Hezekiya amakete n’ingabire+, kuko yari yumvise ko yarwaye kandi ko yakize+. 2 Nuko Hezekiya yakirana umunezero* abantu uwo mwami yatumye, maze abereka ububiko bw’itunga ryiwe+: uri ifeza, inzahabu, amavuta amota neza* n’ayandi mavuta y’agaciro, ibirwanisho vyiwe vyose n’ibindi bintu vyose yari atunze. Nta na kimwe Hezekiya ataberetse mu nzu* yiwe no mu bwami bwiwe bwose.
3 Inyuma y’ivyo, umuhanuzi Yesaya aja kuraba umwami Hezekiya, amubaza ati: «Abo bantu bavuze iki? Mbe hoho baje bava he?» Hezekiya yishura ati: «Baje bavuye mu gihugu ca kure, i Babiloni+.» 4 Yesaya aca amubaza ati: «Ni ibiki babonye mu nzu* yawe?» Hezekiya yishura ati: «Babonye ibintu vyose biri mu nzu* yanje. Nta na kimwe ntaberetse mu vyo ntunze.»
5 Nuko Yesaya abwira Hezekiya ati: «Niwumve ivyo Yehova Nyeningabo avuze: 6 “Mu misi iri imbere, ibiri mu nzu* yawe vyose n’ibintu vyose ba sogokuruza bawe barundanije gushika n’uyu musi, bizotwarwa i Babiloni. Nta na kimwe kizosigara+. Ni jewe Yehova ndabivuze+. 7 Kandi bamwe mu bahungu uzovyara, bazotwarwa babe abakozi bo ku kirimba c’umwami wa Babiloni+.”»
8 Hezekiya yishura Yesaya ati: «Ijambo rya Yehova umbwiye ni ryiza.» Yongerako ati: «Kuko hazoba hari amahoro n’umutekano* igihe nzoba nkiriho*+.»
40 Imana yanyu ivuze iti: «Nimuhoze, nimuhoze abantu banje+.
2 Nimuremeshe ab’i Yeruzalemu*,
mubatangarize yuko igikorwa cabo c’agahato kirangiye,
yuko ikosa ryabo ryishuwe+.
Ukuboko kwa Yehova kwarabahaye ibikwiranye* n’ibicumuro vyose bakoze+.»
3 Hari ijwi ry’umuntu mu bugaragwa asemerera ati:
«Nimutunganye* inzira ya Yehova+!
Nimucire Imana yacu ibarabara rikuru*+ kandi rigororotse mu bugaragwa+.
4 Umubande wose niwuzuzwe,
umusozi wose n’umurambi wose na vyo bimanurwe.
Ubutaka bwuzuyeko ibidunduri butegerezwa kuringanizwa,
ubutaka butaringaniye bugacika ikiyaya+.
5 Ubuninahazwa bwa Yehova buzohishurwa+,
kandi abantu bose* bazobibona+,
kuko akanwa ka Yehova ari ko kabivuze.»
6 Umve! Hari uwuriko avuga ati: «Semerera!»
Uwundi akamubaza ati: «Nsemerere iki?»
Uti: «Abantu bose* ni ivyatsi bitoto,
kandi urukundo* rwabo ni nk’ishurwe ryo mu gahinga+.
Ni ukuri abantu ni ivyatsi bitoto gusa.
Duza ijwi ushiremwo inguvu,
wa mugore uzaniye inkuru nziza Yeruzalemu.
Riduze. Ntutinye.
Tangariza ibisagara vy’Ubuyuda uti: «Ng’iyi Imana yanyu+.»
Raba! Imana ije ifise impera itanga,
kandi impembo itanga iri imbere yayo+.
11 Kurya kw’umwungere, azokwitaho* ubusho bwiwe+.
Azokwegeranya imyagazi y’intama n’ukuboko kwiwe,
ayitware mu gikiriza ciwe.
Izonsa azoziyobora yengenga+.
12 Ni nde yageze amazi mu rushi rwiwe+,
agapima uko ijuru ringana akoresheje intambwe y’ikiganza* ciwe?
Ni nde yakoranirije umukungugu w’isi mu gikoresho co gupimisha+,
canke agapima ku munzane
uburemere bw’imisozi n’imirambi?
13 Ni nde yapimye uko impwemu ya Yehova ingana*?
Ni nde ashobora kumuhanura ngo agire ico amwigisha+?
14 Ni nde yagishije inama ngo amufashe gutegera?
Canke ni nde amwigisha inzira y’ubutungane,
canke amwigisha akamuha ubumenyi?
Ni nde amwereka inzira y’ugutegera nyakuri+?
Raba! Imana iterura amazinga nk’umukungugu unoze.
16 Mbere na Libani ntishobora gutanga inkwi zihagije*,
n’ibikoko vyo mw’ishamba vyaho ntivyokwira ngo bibe ishikanwa riturirwa.
18 Mbega Imana mwoyigereranya na nde+?
Mwovuga ko isa gute+?
19 Umunyamwuga arashongesha icuma agakora ikigirwamana,
umucuzi akagihomekako inzahabu+,
agacura n’iminyororo y’ifeza.
Arondera umunyamwuga w’umuhinga
ngo abaze igishusho kitazohenuka+.
21 Mbega nta vyo muzi?
Nta vyo mwumvise?
Nta vyo mwabwiwe kuva mu ntango?
Ntimwabitegereye kuva aho imishinge y’isi yashiriweho+?
Iramvura ijuru nk’igitambara coroshe,
ikarisanza nk’ihema ryo kubamwo+.
24 Bakimara guterwa,
bakimara kubibwa,
igishitsi cabo kikimara gushora imizi mw’isi,
umuyaga urabahuhutirako bagaca buma,
ukabakukumura nk’ibishakara+.
25 Wa Mweranda avuze ati: «Mwonsanisha na nde ngo tungane?
26 Nimuraramure amaso murabe kw’ijuru.
Ni nde yaremye ivyo bintu+?
Ni Umwe asohora ingabo zavyo ku gitigiri.
Zose azihamagara mu mazina yazo+.
Kubera inkomezi zitagira uko zingana akoresha n’ububasha buteye akoba afise+,
nta n’imwe muri zo ibura.
27 Ewe Yakobo, nawe Isirayeli, kubera iki muvuga muti:
“Yehova ntabona ivyanje,
kandi Imana ntindenganura+?”
28 Mbega nta vyo uzi? Nta vyo wumvise?
Yehova, we yaremye isi iyo iva ikagera, ni Imana ibihe vyose+.
Ntaruha canke ngo arambirwe+.
Ubwenge* bwiwe nta wushobora kubutahura*+.
30 Abahungu bazoruha barambirwe,
n’imisore itsitare igwe.
31 Mugabo abizigira Yehova bazosubira kugira inguvu.
Bazoduga nk’abafise amababa bārare nk’inkona+.
Bazokwiruka ntibarambirwe,
batambuke ntibaruhe+.»
Niyegere, avuge+.
Nimuze tuje hamwe, nce urubanza.
2 Ni nde yazanye umuntu amukuye i burasirazuba*+,
akamuhamagara mu bugororotsi ngo amukorere*,
ngo amufashe gutsinda amahanga
no kunesha abami+?
Ni nde atuma bamera nk’umukungugu imbere y’inkota yiwe,
bakamera nk’ibishakara biguruwe n’umuyaga imbere y’umuheto wiwe?
3 Arabakurikirana, akarengana ata wumutangira,
agaca mu nzira atigeze ahonyozamwo ibirenge.
5 Amazinga yarabibonye aratinya,
impera z’isi zitangura kujugumira.
Baraza bakegera.
6 Umwe wese afasha mugenziwe,
akabwira mwenewabo ati: «Komera.»
7 Umunyamwuga w’umuhinga aremesha umucuzi+,
uwuringaniza akoresheje inyundo y’umucuzi
akaremesha uwuhondesha inyundo ku cuma co gucurirako.
Ku bijanye n’ingene icuma giteranije, avuga ati: «Giteranije neza.»
Nya gishusho baca bagifatisha imisumari ngo ntigihenuke.
8 «Mugabo wewe ga Isirayeli, uri umusavyi wanje+.
Wewe Yakobo naragutoye+,
wewe ruvyaro* rw’umugenzi wanje Aburahamu+.
9 Wewe nagukuye ku mpera z’isi+,
ndaguhamagara ndagukuye mu mihingo yayo ya kure.
10 Ntutinye kuko ndi kumwe nawe+.
Ntuhagarike umutima kuko ndi Imana yawe+.
Nzogukomeza, emwe nzogufasha+.
Vy’ukuri, nzogufata n’ukuryo kwanje kw’ubugororotsi, ndakugumye.”
11 Raba! Abakugirira uburake bose bazomaramara, bateterwe+.
Abakurwanya bazohinduka ubusa, bayogere+.
14 Ntutinye, wewe musiba* Yakobo+,
mwebwe bantu ba Isirayeli. Nzogufasha», ni ko Yehova avuze, wa Mucunguzi wawe+, wa Mweranda wa Isirayeli.
15 «Raba! Nakugize ibibaho batonoza intete*+,
igikoresho gishasha batonoza intete gifise amenyo akarishe impande zibiri.
Uzohonyangira hasi imisozi, uyijanjagure,
imirambi uyigire nk’umuguruka.
17 «Abagorwa n’aboro bararondera amazi, ariko nta yo baronka.
Ururimi rwabo rwumye kubera inyota+.
Jewe Yehova nzobishura+.
Jewe Imana ya Isirayeli sinzobaheba+.
Ubugaragwa nzobugira ikidengeri c’amazi cuzuyeko amarenga,
igihugu kigadutse na co gisigare kirimwo amasoko y’amazi+.
Mu kiyaya c’ubugaragwa nzohatera igiti c’umuberoshi,
igiti c’umutidari n’akajwari+.
20 Nzobikora kugira ngo abantu bose babone, bamenye,
bitwararike bongere batahure
yuko ukuboko kwa Yehova ari kwo kwabikoze,
kandi ko wa Mweranda wa Isirayeli ari we yabiremye+.»
21 Yehova avuze ati: «Nimushikirize imburano zanyu.»
Umwami wa Yakobo avuze ati: «Nimutange ivyemezo vyanyu.
22 Nimutange ibimenyamenya, mutubwire ibizoba.
Canke na ho mutumenyeshe ibigiye kuba+.
Nimugire ico mukoze, caba ciza canke kibi,
kugira dutangare tukibonye+.
Uwubahitamwo wese ni ikintu gishisha+.
26 Ni nde yabivuze kuva mu ntango kugira tubimenye,
canke kuva mu bihe vya kera, kugira ngo tuvuge duti: “Avuga vyo+”?
Mu vy’ukuri, nta n’umwe yabimenyesheje.
Nta n’umwe yabivuze.
Nta kintu na kimwe twabumvanye+.»
27 Ni je nabaye uwa mbere mu kubwira Siyoni nti: «Raba ng’ibi+!»
Kandi nzorungika i Yeruzalemu uwutwara inkuru nziza+.
28 Mugabo nagumye ndaba, ariko nta n’umwe yari ahari.
Nta n’umwe muri bo yashobora gutanga impanuro.
Naguma ndabasaba ngo bishure.
29 Raba! Bose ni ikintu kitabaho*.
Ibikorwa vyabo ni ubusa.
Ibishusho vyabo bikozwe mu cuma* ni umuyaga kandi ni ibintu ata co bimaze+.
42 Ehe umusavyi wanje+ nshigikiye!
Ng’uyu uwo nitoreye+, uwo nashimye+!
Azozana ubutungane abigiranye ubwizigirwa+.
4 Ntazoruha canke ngo acike intege, gushika ashizeho ubutungane mw’isi+.
Amazinga aguma arindiriye amategeko* atanga.
5 Ibi ni vyo Imana y’ukuri Yehova ivuze,
Umuremyi w’ijuru akaba n’Imana ihambaye iriramvura+,
Umwe yarema* isi n’ibiri kuri yo+,
Umwe aha impemu abantu bayibako+,
agaha n’impwemu abayigendagendako+:
6 «Jewe Yehova naguhamagaye mu bugororotsi,
ndagufata ukuboko.
Nzokuzigama, ndagutange ngo ubere abantu isezerano+,
ube n’umuco w’amahanga+,
7 kugira ngo uhumure amaso ahumye+,
usohore mu gasho imbohe,
usohore mw’ibohero abicaye mu mwiza+.
8 Ndi Yehova. Iryo ni ryo zina ryanje.
Nta wundi n’umwe mpa* ubuninahazwa bwanje,
canke ngo mpe ishemezo ryanje ibishusho bibajwe+.
9 Raba, ivya mbere vyarangutse.
Ubu ndabamenyesha bishasha.
Ndabibabwira imbere y’uko biba+.»
10 Nimuririmbire Yehova indirimbo nshasha+,
mumuririmbire ishemezo kuva ku mpera z’isi+,
mwebwe abagendera ku kiyaga n’ibikibamwo vyose,
mwebwe mazinga n’abayabamwo+.
Ababa ahantu h’ibitandara nibihe akamo k’umunezero.
Nibakome akaruru bari kw’isonga ry’imisozi.
13 Yehova azosohoka nk’umunyenkomezi+.
Azovyura umwete wiwe nk’umurwanyi+.
Azokwiha akaruru, emwe, azokwiha akaruru k’intambara.
Azokwerekana ko asumvya inkomezi abansi biwe+.
14 Imana ivuga iti: «Natekereje igihe kirekire.
Nagumye ncereje ndigumya.
Kurya kw’umugore ariko aribaruka,
nzonihagira, mpezagirike, vyanke ko mpema, vyose icarimwe.
15 Nzotikiza imisozi n’imirambi,
numishe ibimera vyaho vyose.
Ivyo ni vyo nzobakorera, kandi sinzobaheba.»
17 Bazosubizwa inyuma, bamaramare rwose,
barya bizigira ibishusho bibajwe,
barya babwira ibishusho bikozwe mu cuma* bati: «Ni mwebwe mana zacu+.»
19 Ni nde ari impumyi nk’umusavyi wanje?
Ni nde afise ingorane yo kutumva nk’intumwa yanje?
Ni nde ari impumyi nk’uwo nahaye impera?
Ni nde ari impumyi nk’umusavyi wa Yehova+?
20 Ubona ibintu vyinshi mugabo ntiwitegereza.
Urugurura amatwi mugabo ntiwumviriza+.
21 Yehova yahimbawe no gushira hejuru amategeko* yiwe
akayagira ayakomeye, kubera ubugororotsi bwiwe.
22 Mugabo ni ihanga ryasahuwe riramburwa+.
Bose bafashwe n’umutego mu binogo, banyegezwa mu mabohero+.
Barasahuwe babura uwubatabara+,
baramburwa ntihagira uwuvuga ngo: «Garukana!»
23 Muri mwebwe ni nde azokwumva ivyo bintu?
Ni nde azotega ugutwi akumviriza ku bwa kazoza?
24 Ni nde yatumye Yakobo yamburwa,
agatuma Isirayeli isahurwa?
Mbega si Yehova, Umwe twacumurako?
Vyaramuturiye impande zose mugabo ntiyagira ico yitaho+.
Umuriro waramugwiranye mugabo ntiyabishirako umutima+.
«Ntutinye kuko nagucunguye+.
Naguhamagaye mw’izina ryawe.
Uri uwanje.
Niwaca mu muriro, ntuzoguturira,
eka n’urubeya ntiruzokubabura.
3 Kuko ndi Yehova Imana yawe,
wa Mweranda wa Isirayeli akaba n’Umukiza wawe.
Natanze Misiri ngo ikubere incungu,
ntanga Etiyopiya na Seba mu kibanza cawe.
Ni co gituma nzotanga abantu mu kibanza cawe,
ntange n’amahanga mu kibanza c’ubuzima bwawe.
5 Ntutinye kuko ndi kumwe nawe+.
6 Nzobwira uburaruko nti: “Barekure+!”,
ubumanuko na bwo nti: “Ntubagumye.
Nzanira abahungu banje bari kure, n’abakobwa banje bari ku mpera z’isi+.
7 Nzanira uwo wese yitirirwa izina ryanje+
kandi naremye ku bw’ubuninahazwa bwanje,
uwo nabumvye, uwo nakoze+.”
Muri bo* ni nde ashobora kubihishura
canke akatumenyesha ibizoba ubwa mbere+?
Nibazane ivyabona vyabo kugira berekane ko bavuga vyo,
canke na ho abandi bumve maze bavuge bati: “Ni ukuri+!”»
10 Yehova avuze ati: «Muri ivyabona vyanje+,
emwe, umusavyi wanje natoye+,
kugira ngo mumenye ibinyerekeye kandi munyizere*,
no kugira ngo mutegere ko ndi wa wundi nyene+.
11 Jewe ndi Yehova+, kandi nta wundi mukiza ariho atari jewe+.»
12 «Ni jewe nabihishuye, ndakiza, ndabimenyekanisha,
igihe ata mana y’inyamahanga yariho muri mwebwe+.
Muri ivyabona vyanje rero», ni ko Yehova avuze, «kandi ni jewe Mana+.
Ngize ico nkoze, ni nde yombuza+?»
14 Yehova Umucunguzi wanyu+, wa Mweranda wa Isirayeli+, avuze ati:
«Nzorungika abantu i Babiloni ku bwanyu, manure ivyugazo vy’amarembo+,
15 Ndi Yehova, Umweranda wanyu+, Umuremyi wa Isirayeli+, Umwami wanyu+.»
16 Ibi ni vyo Yehova avuze,
Umwe aca inzira mu kiyaga,
agaca akayira mu mazi asuriranya+,
17 Umwe asohora umukogote w’intambara n’ifarasi+,
ingabo hamwe n’abarwanyi b’intwari, akavuga ati:
«Bazoryama hasi ntibavyuke+.
Bazozima, bazime nk’urutambi rwariko ruraka.»
18 «Ntimwibuke ivyo muri kahise,
kandi ntimugume mwiyumvira ivya kera.
None ntimubibona?
20 Ibikoko vyo mu gahinga,
imbwebwe n’ibinyoni vyitwa imbuni bizoninahaza,
kuko ntuma mu gahinga haboneka amazi,
n’inzuzi mu bugaragwa+,
kugira ngo abantu banje natoye+ banywe.
ngo bamenyekanishe ishemezo ryanje+.
23 Ntiwanzaniye intama z’amashikanwa yawe aturirwa uko yakabaye,
canke ngo uninahaze mu kunshikanira ibimazi.
24 Nta kanehe* imota neza waguze amahera ngo umpe,
kandi ntiwanezereje mu kumpa ikinure c’ibimazi vyawe+.
Ahubwo wandemereje ibicumuro vyawe,
utuma ndambirwa n’amakosa yawe+.
26 Ingo tuburane. Nyibutsa nimba hari ico nibagiye.
Vuga uko ubona ibintu, werekane ko uri mu kuri.
2 Yehova, Umwe yakuremye* akakubumba+,
Umwe yagufashije kuva ukivuka*, avuze ati:
“Ntutinye, musavyi wanje Yakobo+,
5 Umwe azovuga ati: ‘Jewe ndi uwa Yehova+’,
uwundi yiyite izina rya Yakobo.
Uwundi na we azokwandika ku kuboko kwiwe ngo: ‘Uwa Yehova’,
kandi azokwiyitirira izina rya Isirayeli.”
“Ndi uwa mbere kandi ndi uwa nyuma+.
Nta yindi Mana atari jewe+.
Nasemerere abivuge, ampe ibimenyamenya+.
Navuge ibigira bibe
avuge n’ibizoba,
nk’uko nabigize kuva igihe nashiraho ihanga rya kera.
Mbega umwe wese muri mwebwe sinabimubwiye imbere y’igihe, nkabimumenyesha?
Muri ivyabona vyanje+.
Hari iyindi Mana atari jewe?
Oya, nta kindi Gitandara kiriho+. Nta co nzi.”»
11 Raba! Abifatanya na bo bose bazomaramara+.
Abanyamyuga b’abahinga ni abantu buntu.
Bose nibakoranire hamwe bafate ivyicaro.
Bazogira ubwoba bwinshi, bamaramarire hamwe.
12 Umucuzi ashira icuma ku makara akagihingura akoresheje igikoresho ciwe.
Aragihingura akoresheje inyundo zitandukanye,
akagitunganya akoresheje ukuboko kwiwe kw’inkomezi+.
Mu nyuma arasonza, inguvu zikamuherana.
Kubera atanyoye amazi, araruha.
13 Uwubaza ibiti arapima igiti akoresheje umugozi,
akagicapako ishusho akoresheje ingwa itukura.
Arakibaza neza akoresheje akuma*, akagicapako akoresheje agacamuzingi.
Araheza akagiha ishusho nk’iy’umuntu+
14 Hari uwujejwe igikorwa c’ukwicira amasederi.
Arahitamwo ubwoko kanaka bw’igiti, igiti c’umweloni,
akakireka kigakomera kiri mu bindi biti vyo mu kibira+.
Atera igiti c’umworeni, imvura ikagikuza.
15 Kiraheza kikaba inkwi umuntu acana.
Afata zimwe muri zo akazikoresha mu kwisusurutsa,
agacana umuriro, akotsa umukate.
Mugabo aragihinguramwo n’imana akayisenga.
Akibazamwo igishusho, akacunamira+.
Vyongeye arisusurutsa akavuga ati:
«Aho rero! Ndasusurutse, mbonye agacanwa.»
17 Mugabo igice gisigaye agikoramwo imana, igishusho yabaje.
Aracunamira akagisenga.
Aragisenga, akavuga ati:
«Nkiza kubera uri imana yanje+.»
18 Nta na kimwe bazi, nta na kimwe batahura+,
kuko amaso yabo yugaye bakaba badashobora kubona,
n’umutima wabo ukaba ata bukerebutsi* ufise.
19 Nta n’umwe yiyumvira mu mutima
canke afise ubumenyi n’ugutegera, ngo yibwire ati:
«Igice kimwe c’iki giti nagicanye,
amakara yaco ndayotsako umukate, notsako* n’inyama ndya.
None igice caco gisigaye ndagikoremwo ikintu gishisha+?
Nje ng’aho nsenge ingegene y’igiti*?»
20 Ameze nk’umuntu arya iminyota.
Umutima wiwe wahuvye waramuzimije.
Ntashobora kwikiza, canke ngo avuge ati:
«Iki mfise mu kuryo kwanje si uruhendo?»
21 «Niwibuke ivyo bintu, ewe Yakobo, na wewe Isirayeli,
kuko uri umusavyi wanje.
Narakubumvye, kandi uri umusavyi wanje+.
Ewe Isirayeli, sinzokwibagira+.
22 Nzokuraho amakosa yawe amere nk’ayapfutswe n’igicu+,
n’ibicumuro vyawe bimere nk’aho noba nabipfukishije igicu kizitanye.
Nungarukeko kuko nzogucungura+.
23 Niwihe akamo k’umunezero wa juru we,
kuko Yehova yahaserutse!
Yemwe bibanza vy’ibwina mw’isi, nimukome akaruru k’intsinzi!
Nimwihe akamo k’umunezero mwa misozi mwe+,
nawe kibira n’ibiti vyawe vyose!
Kuko Yehova yacunguye Yakobo,
ubwiza bwiwe buhebuje akabwerekanira kuri Isirayeli+.»
«Ndi Yehova uwaremye vyose.
Hari uwo twari kumwe?
25 Ndavuruga ibimenyetso vy’abahanuzi b’ikinyoma*,
kandi ndi Umwe atuma abaraguzi bakora nk’abasazi+.
Ndi Umwe atuma abantu b’inkerebutsi babura ico bafata n’ico bareka,
agatuma ubumenyi bwabo buhinduka ubujuju+.
26 Ndi Umwe atuma ijambo ry’umusavyi wiwe riranguka,
agashitsa akantu kose intumwa ziwe zari zaravuze+.
Ndi Umwe avuga ku bijanye na Yeruzalemu ati: “Hazoba abantu+”,
no ku bisagara vy’Ubuyuda ati: “Bizosubira kwubakwa+,
kandi ahasambutse hazosanurwa+.”
27 Ndi Umwe abwira amazi yo mw’ibenga ati: “Kama*,
n’inzuzi zanyu zose nzozikamya+.”
28 Ndi Umwe avuga ku bijanye na Kuro+ ati: “Ni umwungere wanje,
kandi azoshitsa neza ivyo ngomba vyose+.”
Ndi Umwe avuga ku bijanye na Yeruzalemu ati: “Hazosubira kwubakwa”,
no ku bijanye n’urusengero ati: “Umushinge wawe uzoshingwa+.”»
45 Ibi ni vyo jewe Yehova mbwiye Kuro+, uwo natoye*,
uwo mfashe ukuboko kw’ukuryo+
ngo ntume amahanga amuyobokera+,
kugira ngo nake ibirwanisho* abami,
kugira ngo nugurure imbere yiwe ya miryango y’inzugi zibirizibiri,
kugira amarembo ntazokwugarwe:
Nzomenagura imiryango y’umujumpu,
mvunagure ivyugazo vy’icuma+.
3 Nzoguha amatungo ari mu mwiza,
n’amatungo anyegejwe mu bibanza vyihishije+,
kugira ngo umenye yuko ndi Yehova,
Imana ya Isirayeli, Umwe aguhamagaye mw’izina ryawe+.
4 Ndaguhamagaye mw’izina
kubera umusavyi wanje Yakobo no kubera Isirayeli uwo natoye.
Ndaguhaye izina ry’icubahiro naho utari unzi.
5 Ndi Yehova, kandi nta wundi ariho.
Nta yindi Mana atari jewe+.
Nzogukomeza* naho utari unzi,
6 kugira ngo kuva iyo izuba riserukira gushika iyo rirengera*,
abantu bamenye
yuko ata wundi ariho atari jewe+.
Ndi Yehova, kandi nta wundi ariho+.
Isi niyuguruke yame ubukiriro,
muri uwo mwanya nyene itume n’ubugororotsi bunaga+.
Jewe Yehova, ni jewe nabiremye.»
Mbega ibumba ryobwira Umubumvyi* ngo: «Uriko ukora iki+?»
Canke ikintu wakoze covuga ngo: «Nta maboko agira*»?
10 Aragowe uwubwira se ati: «Wamvyariye iki?»,
akabwira nyina ati: «Kubera iki wanyibarutse*?»
11 Yehova, wa Mweranda wa Isirayeli+ akaba n’Umubumvyi wiwe, avuze ati:
«Mwompaririza ku bijanye n’ibigira bibe,
mukampa amategeko ku bijanye n’abana banje+ canke ivyo nakoze n’amaboko yanje?
12 Nararemye* isi+, ndema n’umuntu ayibako+.
Ni we azokwubaka igisagara canje+,
akarekura abantu banje bari mu bunyagano+ ata co arihishije kandi ata giturire asavye+», ni ko Yehova Nyeningabo avuze.
14 Yehova avuze ati:
«Inyungu* ya Misiri, ibidandazwa* vya Etiyopiya n’abantu barebare b’Abasabeya,
bazoza iwawe babe abawe.
Bazogendera inyuma yawe baboheshejwe iminyororo.
Bazoza bakwunamire+, bakubwire n’icubahiro bati:
“Vy’ukuri Imana iri kumwe nawe+,
kandi nta yindi iriho, nta yindi Mana iriho.”»
17 Mugabo mwebwe Abisirayeli, muzokizwa na Yehova ibihe vyose+.
Ntimuzomaramara canke ngo muteterwe ibihe vyose+.
18 Kuko Yehova, Umuremyi w’ijuru+, we Mana y’ukuri,
we yabumvye isi akayirema* akayikomeza+, ntayiremere ubusa*
mugabo akayirema ngo ibeko abantu+,
avuze ati:
«Ndi Yehova, kandi nta wundi ariho.
19 Sinavugiye mu kibanza cihishije+, mu gihugu c’umwiza.
Sinabwiye uruvyaro* rwa Yakobo nti:
“Nimundonderere ubusa.”
Ndi Yehova, umwe avuga ibigororotse, akamenyesha ibitunganye+.
20 Nimukoranire hamwe muze.
Nimwegere mwese mwebwe abacitse kw’icumu mukava mu mahanga+.
Abagenda bikoreye ibishusho vy’ibibazano nta na kimwe bazi,
kandi basenga imana idashobora kubakiza+.
21 Nimutange ivyiyumviro vyanyu, mushikirize imburano zanyu.
Nimuje hamwe muje inama.
Ibi ni nde yabivuze kuva kera
akabimenyekanisha kuva kera na rindi?
None si jewe Yehova?
22 Nimungarukeko mukizwe+, mwese abo ku mpera z’isi,
kubera ari jewe Mana kandi akaba ata yindi iriho+.
amavi yose azompfukamira,
ururimi rwose ruzorahira ko ruzonyobokera+.
24 Bazovuga bati: “Ni ukuri, kwa Yehova ni ho hari ubugororotsi nyakuri n’inkomezi.
Abamushavurira cane bose bazoza imbere yiwe bamaramara.
46 Beli* irunamye+, Nebo irigonze.
Ibishusho vyavyo bitwarwa n’ibikoko, emwe ibikoko bitwara imizigo+.
Bimeze nk’imizigo iremereye ibikoko birushe.
2 Vyompi birigonze kandi birunamye.
Ntibishobora kurokora imizigo*
kandi na vyo ubwavyo biriko bija mu bunyagano.
3 «Nimunyumvirize, yemwe abakomoka kuri Yakobo, namwe mwese abasigaye mw’ihanga rya Isirayeli+,
mwebwe abo nafashije kuva mukivuka, abo nahetse kuva mukiva mu nda+.
Nk’uko nabigize, nzobaheka, ndabashigikire, ndabakize+.
6 Hari abakura inzahabu nyinshi mw’isaho,
bagapima ifeza ku munzane.
Barariha umucuzi, na we akabikoramwo imana+.
Baraheza bakayikubita imbere bakayisenga*+.
Ntiva aho iri+.
Barayitakambira, mugabo ntiyishura.
Nta we ishobora gukiza amagorwa+.
8 Nimwibuke ibi maze mugire umutima rugabo.
Nimubishire ku mutima, mwa bacumuzi mwe!
Ndi Imana, nta n’imwe imeze nkanje+.
10 Mpera mu ntango nkavuga uko ibintu bizogenda*,
ngahera kuva kera cane nkavuga ibintu bitarakorwa+.
11 Ndiko mpamagara inyoni ihiga ngo ize ivuye i burasirazuba*+,
ngahamagara mu gihugu ca kure umuntu azoshitsa umugambi* wanje+.
Narabivuze kandi nzobishitsa.
Narabiteguye no kubikora nzobikora+.
Nzokiza Siyoni, mpe Isirayeli ubwiza bwanje buhebuje+.»
Icara hasi ahatagira intebe y’ubwami+,
ewe mukobwa w’Abakaludaya,
kubera ko batazokwongera kuvuga ko wamikaye canke ko ufashwe neza.
Kura igitambara witwikiriye.
Duza impuzu yawe upfukure amaguru.
Jabuka inzuzi.
3 Ubwambure bwawe buzopfukurwa.
Ibimaramare vyawe bizoshirwa ahabona.
Nzokwihora+ kandi nta muntu n’umwe azombuza*.
6 Narashavuriye abantu banje+.
Mugabo nta kagongwe wabagiriye+.
N’umutama wamuremetse umutwaro* uremereye+.
7 Wavuze uti: «Nzokwama ndi umwamikazi* ibihe vyose+.»
Ivyo bintu ntiwabishizeko umutima,
ntiwazirikanye iherezo ryavyo.
8 Niwumve ibi rero, wewe ukunda ivyo kwinezereza+,
wewe wiyicariye mu mutekano, ukibwira mu mutima ngo:
«Nta wundi ariho ameze nkanje+.
Sinzopfakara.
Sinzokwigera mbura abana+.»
9 Mugabo ibi bintu bibiri bizogushikira bukwi na bukwi, ku musi umwe+:
ukubura abana n’ugupfakara.
Ivyo bintu bizogushikako ku rugero rwuzuye+,
kubera ubupfumu bwawe bwinshi n’uburozi* bwawe bwose bukomeye*+.
10 Wizigiye ububisha bwawe.
Wavuze ngo: «Nta n’umwe ambona.»
Ubukerebutsi bwawe n’ubumenyi bwawe ni vyo vyagutesheje inzira.
Wibwira mu mutima ngo: «Nta wundi ariho ameze nkanje.»
Amarushwa azokugwako kandi ntuzoshobora kuyirinda.
Agatikizo katigeze kagushikira kazokuzako bukwi na bukwi+.
12 Bandanya rero uburozi* bwawe n’ubupfumu bwawe bwinshi+,
ivyo wamye ukoresha n’umwete mwinshi kuva ukiri muto.
Hari aho vyokwungura,
canke ugatera abantu ubwoba.
13 Abajanama bawe benshi bakurambiye.
Nibahaguruke rero bagukize,
bamwe basenga ibiri kw’ijuru*, bakihweza inyenyeri+,
bamwe bamenyesha ibintu ku mboneko z’ukwezi,
bakakubwira ibizogushikira.
14 Raba! Bameze nk’ibishakara.
Umuriro uzobaturira.
Ntibashobora kwikiza imbeya zikomeye.
Izo mbeya si nk’amakara umuntu yokoresha mu kwisusurutsa,
canke umuriro umuntu yokwicara imbere.
15 Ukwo ni ko abapfumu bawe bazomera kuri wewe,
abo mwakoranye n’umwete mwinshi kuva ukiri muto.
Bazokwangara, umwe wese ajane inzira yiwe*.
Nta n’umwe azogukiza+.
48 Nimwumvirize ibi, yemwe abakomoka kuri Yakobo,
mwebwe mwiyitirira izina rya Isirayeli+
mukaba kandi mwavuye mu mazi ya Yuda*,
mwebwe murahira izina rya Yehova+
mukambaza Imana ya Isirayeli,
naho mutabigira mu kuri no mu bugororotsi+.
2 Kuko biyita abo mu gisagara ceranda+,
bakarondera ko Imana ya Isirayeli ibafasha+,
imwe yitwa Yehova Nyeningabo.
3 «Kuva kera narabamenyesheje ivyo muri kahise*.
Vyavuye mu kanwa kanje,
ndabimenyekanisha+.
Bukwi na bukwi naragize ico nkoze, biraheza biraba+.
4 Kubera ko nari nzi yuko uri intagondwa,
yuko izosi ryawe ari umurya w’icuma, kandi ko uruhanga rwawe ari umujumpu+,
5 nabikubwiye kuva kera.
Imbere y’uko biba, narabikumenyesheje,
kugira ntuvuge ngo: “Ikigirwamana canje ni co cabikoze,
kandi igishusho canje kibaje n’igishusho canje gikozwe mu cuma* ni vyo vyategetse ko biba.”
6 Vyose waravyumvise wongera urabibona.
None ntiwobivuga+?
Guhera ubu ngira ndakumenyeshe ibintu bishasha+
vyagumye ari ibanga kandi utamenye.
7 Biriko biremwa ubu, si ivya kera.
Ni ibintu utari bwigere wumva gushika uyu musi,
kugira ntuvuge ngo: “Erega nari ndabizi.”
9 Mugabo nzotsinda ishavu kubera izina ryanje+.
Nzokwigumya kubera ishemezo ryanje,
sindakuzimanganye+.
10 Raba! Naragutyoroye, atari nka kurya kw’ifeza+.
Naragusuzumye* mu kugucisha mw’ifuru y’amarushwa+.
Nta wundi n’umwe mpa ubuninahazwa bwanje*.
12 Nyumviriza, ewe Yakobo, nawe Isirayeli uwo nahamagaye.
Ndi wa wundi nyene+. Ndi uwa mbere kandi ndi uwa nyuma+.
Igihe ndabihamagaye, bihagurukira icarimwe.
14 Nimukoranire hamwe mwese mwumvirize.
Ni nde muri bo yamenyekanishije ibi bintu?
Uwo jewe Yehova nakunze+
15 Jewe ubwanje naravuze, kandi naramuhamagaye+.
Naramuzanye, kandi azororanirwa mu vyo azokora+.
16 Nimwegere hafi yanje, mwumve ibi.
Kuva mu ntango sinavugiye mu kinyegero+.
Kuva biba ni ho nari ndi.»
Ubu rero Umukama Segaba Yehova arantumye, atuma n’impwemu* yiwe.
17 Yehova Umucunguzi wawe, wa Mweranda wa Isirayeli+, avuze ati:
«Jewe Yehova ndi Imana yawe,
Umwe akwigisha ibikugirira akamaro*+,
akakuyobora mu nzira ukwiye gucamwo+.
18 Ese iyaba wokwumviriza amabwirizwa yanje+!
Izina ryabo ntiryokwigera rirandurwa canke ngo rizimanganywe imbere yanje.»
Nimuhunge Abakaludaya!
Nimubimenyekanishe n’akamo k’umunezero, mubitangaze+.
Nimuvyamamaze gushika ku mpera z’isi+.
Nimuvuge muti: «Yehova yacunguye umusavyi wiwe Yakobo+.
21 Ntibanyotewe igihe yabacisha mu bibanza vyatikijwe+.
Yatumye amazi atemba avuye mu gitandara.
Yasatuye igitandara amazi ararindimuka+.»
22 Yehova avuze ati: «Nta mahoro ku babisha+.»
Yehova yampamagaye ntaravuka*+.
Yavuze izina ryanje kuva nkiri mu nda ya mama.
Yangize umwampi usenye,
ampisha mu gasaho kiwe k’imyampi.
3 Yambwiye ati: «Ewe Isirayeli, uri umusavyi wanje+.
Ni wewe nzokwerekanirako ubwiza bwanje buhebuje+.»
4 Mugabo navuze nti: «Nacumukuriye ubusa.
Inkomezi zanje nazimariye ku bitabaho, ku bintu ata co bimaze.
5 None ubu Yehova, Umwe yambumba nkiri mu nda ngo mbe umusavyi wiwe,
yambwiye ngo ngarukane Yakobo kuri we,
kugira ngo Isirayeli ndayikoranirize kuri we+.
Nzoninahazwa imbere ya Yehova,
kandi Imana yanje izoba yacitse inkomezi zanje.
6 Yambwiye ati: «Nturi umusavyi wanje gusa
wo guhagurutsa imiryango ya Yakobo
no kugarukana Abisirayeli bazigamwe.
7 Ibi ni vyo Yehova, Umucunguzi wa Isirayeli akaba n’Umweranda wiwe+, abwiye wa wundi asuzugurwa+, wa wundi ihanga ryanka urunuka, umwe akorera abategetsi:
«Abami bazobibona bahaguruke,
abatware na bo buname,
kubera Yehova umwe yama ari umwizigirwa+,
wa Mweranda wa Isirayeli, umwe yagutoye+.»
8 Yehova avuze ati:
«Mu gihe c’ugushimwa* narakwishuye+,
kandi ku musi w’ubukiriro naragutabaye+.
Nagumye ndakuzigama kugira ndagutange ngo ubere abantu isezerano+,
ngo igihugu gisubizwe umutamana,
ngo ntume basubira ku ntoranwa zabo zacitse umusaka+.
Abari mu mwiza+ na bo bazobwirwa ngo: “Nimwiyerekane!”
Bazogenda bararisha iruhande y’amabarabara,
baronke uburagiro iruhande y’inzira zose zinoze*.
13 Niwihe akamo k’umunezero wa juru we, nawe wa si we nunezerwe+.
Imisozi nivuze impundu inezerwe+,
14 Mugabo Siyoni yagumye avuga ngo:
«Yehova yarampevye+, Yehova yaranyibagiye+.»
15 Mbega umugore yokwibagira umwana wiwe yonka,
canke ntiyumvire akagongwe umwana yavyaye?
Naho vyoshika abo bagore bakibagira, jewe sinzokwigera ndakwibagira+.
16 Raba! Nakwanditse* mu biganza vyanje.
Inzitiro zawe zama imbere yanje.
17 Abana bawe bihutiye kugaruka.
Abagusambuye bakagutikiza bazova iwawe bagende.
18 Raramura amaso urabe irya n’ino.
Bariko bakoranira hamwe bose+.
Baje iwawe.
«Ndirahiye jewe Imana nzima», ni ko Yehova avuze,
«bose uzobambara nk’uko bambara udusharizo,
ubibohereko nk’uko umugeni yiboherako udusharizo.
19 Naho ibibanza vyawe vyatikijwe bigasigara ari akahebwe, igihugu cawe kigacika umusaka+,
hazokwagira abahaba+.
20 Abana bavutse igihe wahekurwa bazokubwira bati:
“Aha hantu haratwagiye.
Nutwagurire turonke ikibanza tubamwo+.”
21 Uzokwibwira mu mutima uti:
“Aba ni nde yabamvyariye
ko ndi umugore yahekuwe kandi w’ingumba,
yajanywe mu bunyagano ari imbohe?
Aba ni nde yabareze+?
22 Ibi ni vyo Umukama Segaba Yehova avuze:
Bazokwunamira mu maso habo hashike hasi+,
barigate umukungugu wo ku birenge vyawe+.
Uzomenya vy’ukuri yuko ndi Yehova.
Abanyizigira ntibazomaramara+.»
24 Mbega abafashwe n’umugabo w’inkomezi hari uwoshobora kubamwaka?
Canke abafashwe n’umuntu atwaza umukazo hari uwoshobora kubarokora?
25 Mugabo Yehova avuze ati:
Nzorwanya abakurwanya+,
kandi nzokiza abana bawe.
26 Abagufata nabi nzobarisha inyama zabo bwite,
baborerwe amaraso yabo bwite nk’ababorejwe n’umuvinyu usosa.
Kandi abantu bose* bazobwirizwa kumenya yuko ndi Yehova+,
Umukiza wawe+ n’Umucunguzi wawe+,
Umunyabubasha wa Yakobo+.»
50 Yehova avuze ati:
«Urupapuro rwo kwahukana+ nahaye nyoko wanyu igihe namwirukana ruri hehe?
Canke noba narabagurishije ngo ndihe abo mperaniye?
Raba! Amakosa yanyu+ ni yo yatumye mugurishwa,
kandi ibicumuro vyanyu ni vyo vyatumye nyoko wanyu yirukanwa+.
2 Kubera iki none ata n’umwe yari ahari igihe naza?
Kubera iki ata n’umwe yitavye igihe nahamagara+?
Mbega ukuboko kwanje kwoba ari kugufi ku buryo kudashobora gucungura?
Canke nta bubasha mfise bwo kurokora+?
Amafi ariyo arabora kubera ata mazi,
akicwa n’inyota.
Ankangura uko bukeye,
agakangura ugutwi kwanje ngo numvirize nk’abigishwa+.
Kandi sinaravye hirya+.
6 Umugongo wanje nawuhaye abankubita,
amatama yanje ndayaha abanshikura ubwanwa.
Mu maso hanje sinahahishije abantetereza n’abancirako amate+.
7 Mugabo Umukama Segaba Yehova azontabara+.
Ni co gituma ntazoteterwa.
Ni co gituma mu maso hanje nahakomeje nk’ibuye ry’isare+,
kandi ndazi ko ntazomaramara.
8 Uwunyita umugororotsi ari hafi.
Naze duhagararane*.
Ni nde amburanya?
Naze hafi yanje.
9 Raba! Umukama Segaba Yehova azontabara.
Ni nde yovuga ko nagirwa n’icaha?
Raba! Bose bazoshira nk’impuzu.
Agakoko* kazobarya kabamare.
Ni nde yagendeye mu mwiza w’umuzitanya ahatagira umuco namba?
Niyizigire izina rya Yehova, yishimikize Imana yiwe.
11 «Raba! Mwese abadomeka umuriro
mugatuma amasase ataragurika,
nimugendere mu muco w’umuriro wanyu
no hagati mu masase mwakije.
Iki ni co gihano nzobaha:
muzoryama mwishwe n’umubabaro.
51 Nimunyumvirize, mwebwe abakurikirana ubugororotsi,
mwebwe abarondera Yehova.
Nimwibuke igitandara mwasatuweko
n’ahantu bimba amabuye mwakuwe.
3 Kuko Yehova azohoza Siyoni+.
Azozana uruhoza mu bibanza vyaho vyose vyatikijwe+.
Azotuma agahinga kaho kamera nka Edeni+,
ikiyaya c’ubugaragwa caho kimere nk’itongo rya Yehova+.
Hazorangwa ukwigina n’umunezero,
ugukenguruka n’indirimbo ziryoshe+.
5 Ubugororotsi bwanje buri hafi+.
6 Nimuraramurire amaso kw’ijuru,
mwongere murabe hasi kw’isi.
Kuko ijuru rizovungagurika risanzare nk’umwotsi.
Isi izoshira nk’impuzu,
kandi abayibako bazopfa kurya kw’imibu*.
Ntimutinye agacokoro k’abantu buntu,
kandi ibitutsi vyabo ntibibarandure umutima.
8 Kuko agakoko karya impuzu kazobarya kabamare kurya kw’impuzu.
Mugabo ubugororotsi bwanje buzokwamaho ibihe vyose,
ubukiriro bwanje bugumeho uko ibihe* bigenda birakurakuranwa+.»
Ikangure nko mu misi ya kera, nko mu bihe* vyahise.
10 Mbega si wewe wakamije ikiyaga, ugakamya amazi y’ibenga amahero+?
Si wewe waciye inzira ibwina mu kiyaga ngo abacunguwe bajabuke+?
11 Abacunguwe na Yehova bazogaruka+,
Bazokwigina banezerwe,
kandi intuntu n’ukuniha bizohunga+.
12 «Ni jewe ubwanje ndabahoza+.
Kubera iki wotinya umuntu buntu kandi azopfa+,
ugatinya umwana w’umuntu azokabirana nk’ivyatsi bitoto?
Wamana ubwoba bukarinda bwira kubera uburake bw’uwugucinyiza*,
nk’aho yoba ashoboye kuguhonya.
None uburake bw’uwugucinyiza buri hehe?
14 Uwunamye aboheshejwe iminyororo azorekurwa vuba+.
Ntazopfa ngo aje mu cobo
canke ngo abure ivyo kurya.
15 Jewe ndi Yehova Imana yawe,
umwe avyura ikiyaga agatuma imipfunda yaco isebagirika+.
Nitwa Yehova Nyeningabo+.
16 Nzoshira amajambo yanje mu kanwa kawe,
ngupfukishe igitutu c’ukuboko kwanje+,
kugira ngo nshinge ijuru, nshinge n’umushinge w’isi+,
mbwire Siyoni nti: “Uri ihanga ryanje+.”
Warakinyoye.
Wariranguje igikombe gituma umuntu adandabagirana+.
18 Mu bana bose yavyaye nta n’umwe ahari ngo amuyobore,
kandi mu bana bose yareze nta n’umwe yamufashe ukuboko.
19 Washikiwe n’ibintu bibiri.
Ni nde azosangira nawe umubabaro?
Uguhona n’ugusenyurwa, inzara n’inkota vyaragushikiye+.
Ni nde azoguhoza+?
20 Abana bawe baguye bararaba+.
Barambaraye mu masanganzira yose*
nk’intama y’inyeshamba yafashwe mu rusenga.
Uburake bwa Yehova n’ugukara kw’Imana yawe vyabahereyemwo.»
21 Ndagusavye rero wumvirize ibi,
ewe wa mugore wahuye n’ivyago kandi uborewe utaborejwe n’umuvinyu.
22 Umukama wawe Yehova, ya Mana yawe irwanira abantu bayo, avuze ati:
«Raba! Nzokura mu kuboko kwawe igikombe gituma umuntu adandabagirana+.
Ico gikombe*, ico gikombe canje c’uburake,
ntuzosubira kukinywako+.
Waremeye umugongo wawe uba nk’ubutaka,
nk’ibarabara bacako.»
52 Vyuka, vyuka! Ambara inkomezi+, ewe Siyoni+!
Ambara impuzu zawe nziza+, ewe Yeruzalemu gisagara ceranda!
Kuko uwutagenyerewe* n’uwuhumanye batazokwongera kwinjira iwawe+.
2 Ikunkumure umukungugu, uhaguruke maze ufate icicaro, ewe Yeruzalemu!
Tekurura imigozi* waboheshejwe mw’izosi, ewe mukobwa wa Siyoni wagizwe imbohe+!
3 Kuko Yehova avuze ati:
4 Kuko Umukama Segaba Yehova avuze ati:
«Mu ntango abantu banje bamanutse mu Misiri kubayo ari abanyamahanga+,
maze Abashuri barabacinyiza ata mvo.»
5 «None ubu nkore iki?» ni ko Yehova avuze.
«Kuko abantu banje bajanywe kuri gusa.
Ababaganza baguma biha akamo bigamba+», ni ko Yehova avuze,
«kandi izina ryanje riguma risuzugurwa+ bukarinda bwira.
6 Ku bw’iyo mvo, abantu banje bazomenya izina ryanje+.
Ku bw’iyo mvo, kuri uwo musi bazomenya ko ari je ndiko ndavuga.
Emwe ni jewe!»
7 Ewe kuntu biteye igomwe ku misozi ibirenge vy’uwuzanye inkuru nziza+,
uwutangaza amahoro+,
uwuzanye inkuru nziza y’ikintu ciza kuruta,
uwutangaza ubukiriro,
akabwira Siyoni ati: «Imana yawe ibaye Umwami+!»
8 Umviriza! Inderetsi zawe zishize ijwi hejuru.
Zihaye akamo k’umunezero icarimwe,
kuko zizovyibonera neza* Yehova niyagarukana ab’i Siyoni.
10 Yehova azinze impuzu ngo yereke amahanga yose ukuboko kwiwe kweranda+.
Abo ku mpera zose z’isi bazobona ingene Imana yacu idukiza*+.
11 Nimuhindukire, nimuhindukire muveyo+. Ntimukore ku gihumanye na kimwe+.
12 Nimwagenda ntimuzota umutwe
canke ngo muhunge,
kuko Yehova azobaja imbere+,
kandi Imana ya Isirayeli izogendera inyuma yanyu ibakingire+.
13 Raba! Umusavyi wanje+ azokorana ubukerebutsi*.
Azoshirwa hejuru, aduzwe,
aninahazwe cane+.
14 Benshi baramuravye bumiwe
kuko mu maso hiwe hononywe kuruta ah’uwundi muntu wese,
n’ubwiza bwiwe butangaje burononwa kuruta ubw’abandi bantu.
Abami ntibazokurako umunwa* imbere yiwe+
kuko bazobona ivyo batari barabwiwe,
bashire umutima ku vyo batari barumvise+.
53 Ni nde yizeye ivyo yatwumvanye*+?
Ukuboko kwa Yehova+ kwokwo, ni nde kwahishuriwe+?
2 Azoduga nk’agashami+ imbere yiwe*, nk’umuzi mu gihugu kigadutse.
Nta bwiza butangaje afise, eka nta n’ubwiza buhebuje afise+.
Kandi tumubonye, ukuntu asa ntigutuma tumushima*.
3 Abantu baramusuzugura, bakamwinuba+.
Yari umuntu agenewe gushikirwa n’imibabaro*, kandi azi indwara ico ari co.
Wamenga mu maso hiwe hari hanyegejwe ntituhabone*.
Yarasuzugurwa, tukamubona nk’aho ata co amaze+.
Mugabo twamubona nk’uwatejwe ivyago, nk’uwakubiswe n’Imana, nk’uwatejwe amarushwa.
6 Twese twari twarazimiye nk’intama+,
umwe wese ajana inzira yiwe,
kandi Yehova yamuremetse ikosa ryacu twese+.
Yazanywe nk’intama igiye kubagwa+,
nk’intama y’ingore yinumiye imbere y’abayimwa ubwoya,
ntakureko umunwa+.
8 Yaracinyijwe, bamukuraho bamuciriye urwa ngondagonde.
Ni nde azokwitaho ido n’ido ry’amamuko yiwe*?
10 Mugabo Yehova ni we yashatse kumujanjagura*, kandi yaramuretse ararwara.
11 Niyamara kubabazwa*, azohimbarwa n’ivyo abonye.
Biciye ku vyo umusavyi wanje agororotse yize*+,
azotuma abantu benshi babonwa ko bagororotse+,
kandi amakosa yabo azoyikorera+.
12 Ni co gituma nzomuha umugabane muri benshi,
kandi azogabangana isahu n’abanyabubasha,
kubera ko yasutse ubuzima bwiwe gushika ku rupfu+,
agaharurwa mu bacumuzi+.
Yikoreye igicumuro c’abantu benshi+,
aburanira abacumuzi+.
54 Yehova avuze ati: «Niwihe akamo k’umunezero, yewe mugore w’ingumba utigeze uvyara+!
Nezerwa wihe akamo k’umunezero+, wewe utigeze ugira ububabare bwo kwibaruka+,
kuko abana* b’umugore yatawe ari benshi
2 «Agura ikibanza c’ihema ryawe+.
Sanza ibitambara vy’ihema ryawe rihambaye.
Ntiwitinye. Rehura imigozi y’ihema ryawe,
ukomeze imambo z’ihema ryawe+.
3 Kuko uzokwiragira iburyo n’ibubamfu.
Uruvyaro rwawe ruzokwigarurira amahanga,
kandi ruzoba mu bisagara vyagizwe umusaka+.
Uzokwibagira agateterwe ko mu buto bwawe,
kandi ibimaramare watewe no kuba uri umupfakazi ntuzosubira kuvyibuka.»
5 «Kuko Umuremyi* wawe ahambaye+ ameze nk’umugabo wawe*+.
Yitwa Yehova Nyeningabo,
kandi wa Mweranda wa Isirayeli ni Umucunguzi wawe+.
Azokwitwa Imana y’isi yose+.
6 Kuko igihe jewe Yehova naguhamagara, wari umeze nk’umugore yahebwe kandi yishwe n’intuntu*+,
nk’umugore yarongowe mu buto agaca atabwa», ni ko Imana yawe ivuze.
8 Ishavu ryinshi nari mfise ryatumye ndaguhisha mu maso hanje akanya gatoyi+.
Mugabo kubera ubuntu* bwanje bwamaho nzokugirira imbabazi+», ni ko Umucunguzi wawe+ Yehova avuze.
9 «Kuri jewe ivyo bimeze nko mu misi ya Nowa+.
Kurya nyene narahiye yuko amazi yo mu gihe ca Nowa atazokwongera kurengera isi+,
n’ubu ndarahiye yuko ntazokwongera kugushavurira canke ngo ndagukosore+.
10 Kuko imisozi ishobora kuvaho
n’imirambi ikanyiganyizwa,
ariko urukundo* ndabakunda ntiruzohera+,
n’isezerano ryanje ry’amahoro ntirizonyiganyizwa+», ni ko Yehova avuze, Umwe akwumvira impuhwe+.
11 «Ewe mugore watejwe amarushwa+, ukazungazungishwa n’igihuhusi, ntuhozwe+.
Amabuye yawe ngira ndayubakishe ubudongo bugumye*,
umushinge wawe ndawubakishe amabuye ya safiro+.
12 Iminara yo hejuru ku nzitiro zawe nzoyubakisha amabuye ya rubi,
amarembo yawe ndayubakishe amabuye aca ibibatsi*,
imbibe zawe zose na zo ndazubakishe amabuye y’agaciro.
14 Uzoshinga imizi mu bugororotsi+.
Agacinyizo kazokwigizwa kure yawe+.
Ntuzotinya ikintu na kimwe canke ngo hagire ikikurandura umutima,
kuko kitazokwegera+.
15 Nihagira uwugutera,
si je nzoba ndamutumye.
Uwo wese azogutera ntazotsinda+.»
Ni jewe kandi naremye umuntu ahonya kugira ngo atikize inganda+.
17 Rero nta kirwanisho cakozwe kugira bakurwanye kizororanirwa+.
Kandi ururimi rwose ruzoguhagurukira ngo rukuburanye, uzorutsinda.
Iyo ni yo ntoranwa y’abasavyi ba Yehova,
kandi mbona ko bagororotse», ni ko Yehova avuze+.
55 Mwebwe abanyotewe mwese+, nimuze munywe amazi+.
Mwebwe abadafise amahera, nimuze mutore* murye.
Emwe, nimuze mutore* umuvinyu n’amata+ ata mahera murishe kandi ata co mutanze+.
2 Kubera iki muguma mutanga amahera ku bitari ibifungurwa,
mugasohora ayo mwabiriye akuya* ku bintu bidahaza?
3 Nimutege ugutwi, muze kuri jewe+.
Nimwumvirize ni ho muzobandanya kubaho.
Nanje nzoheza ngirane namwe isezerano ryamaho+ ndabikunze,
nisunze isezerano ry’urukundo* nagiranye na Dawidi. Iryo sezerano ni iryo kwizigirwa+.
5 Raba! Uzohamagara ihanga utazi,
kandi abo mw’ihanga ritari rikuzi bazokwiruka baza iwawe
kubera Yehova Imana yawe+, wa Mweranda wa Isirayeli,
kuko azoguha icubahiro+.
6 Nimurondere Yehova umwanya agishobora kuboneka+.
Nimumuhamagare umwanya akiri hafi+.
7 Umubisha nahebe inzira yiwe+,
umunyakibi ahebe ivyiyumviro vyiwe.
Nagaruke kuri Yehova, azomugirira imbabazi+,
8 «Kuko ivyiyumviro vyanje atari vyo vyiyumviro vyanyu+,
n’inzira zanyu si zo nzira zanje», ni ko Yehova avuze.
9 «Nk’uko ijuru riri hejuru y’isi,
ni ko n’inzira zanje ziri hejuru y’izanyu,
n’ivyiyumviro vyanje bikaba hejuru y’ivyanyu+.
10 Kurya nyene imvura na shelegi* bikoroka bivuye mw’ijuru,
ntibisubireyo bitanywesheje isi, bigatuma yimbuka ikamera,
uwubiba akaronka imbuto, n’uwurya akaronka ibifungurwa,
Ntirizongarukako ata co rishitseko+,
ahubwo rizoshitsa vy’ukuri ikimpimbara* cose+,
riroranirwe ata kabuza mu co naritumye.
Imisozi n’imirambi bizonezerwa bibasanganize akamo k’umunezero+,
kandi ibiti vyo mw’ishamba vyose bizokoma amashi+.
13 Mu gishingo c’ibisaka vy’amahwa hazomera igiti c’umuberoshi+,
mu gishingo c’igisuru hamere igiti c’umuhadasi*.
56 Yehova avuze ati:
«Nimukurikize ubutungane+, mukore ibigororotse,
kuko ubukiriro bwanje bugira bushike,
n’ubugororotsi bwanje bukaba bugira buhishurwe+.
2 Hahiriwe umuntu akora ivyo,
n’umwana w’umuntu avyumirako,
akubahiriza isabato ntayihumanye+,
akarinda ukuboko kwiwe ngo ntigukore ikibi na kimwe.
3 Umunyamahanga yifatanije na Yehova+ ntakwiye kuvuga ngo:
“Yehova ntazobura kuntandukanya n’abantu biwe.”
N’inkone ntikwiye kuvuga ngo: “Erega ndi igiti cumye.”»
4 Ku bijanye n’inkone zubahiriza amasabato yanje, zigahitamwo ibimpimbara kandi zikumira kw’isezerano ryanje, jewe Yehova mvuze nti:
5 «Nzoziha icibutso n’izina mu nzu yanje no mu bigo vyanje,
ikintu ciza kuruta kugira abahungu n’abakobwa.
Nzoziha izina ryamaho,
izina ritazovaho.
6 Nayo abanyamahanga bifatanije na jewe Yehova kugira bankorere,
bakunde izina ryanje, jewe Yehova+,
bongere babe abasavyi banje,
emwe, abo bose bubahiriza isabato ntibayihumanye,
bakumira kw’isezerano ryanje,
7 na bo nyene nzobazana ku musozi wanje mweranda+,
ndabanezereze mu nzu yanje yo gusengeramwo.
Amashikanwa yabo aturirwa uko yakabaye be n’ibimazi vyabo, bizokwemerwa ku gicaniro canje,
kuko inzu yanje izokwitwa inzu isengerwamwo n’amahanga yose+.»
8 Umukama Segaba Yehova, umwe ariko akoraniriza hamwe abashwiragiye ba Isirayeli+, avuze ati:
«Nzokoraniriza kuri we abandi uretse abari bamaze gukoranywa+.»
10 Inderetsi ziwe ni impumyi+, nta n’umwe muri bo yagize ico yitaho+.
Bose ni imbwa z’ibiragi, zidashobora gukuga+.
Barahezagirika, bakiryamira. Bakunda kwisinzirirako.
11 Ni imbwa z’ameru akaze.
Ntibigera bahaga.
Ni abungere badategera+.
Bose bajanye inzira yabo bwite.
Umwe wese yironderera inyungu mbi, akavuga ati:
N’ejo hazoba ari heza nk’uno musi, mbere harushirize.»
57 Umugororotsi arazimangana
ntihagire uwuvyitaho.
Abantu b’intahemuka barakurwaho*+,
ntihagire n’umwe atahura
yuko umugororotsi yakuweho kubera* ivyago.
2 Yironkera amahoro.
Abagendera mu bugororotsi bose baruhukira ku bitanda vyabo*.
3 «Mugabo mwebwe nimwegere ng’aha,
mwa bana b’umupfumukazi mwe,
mwebwe mwavyawe n’umusambanyi n’umumaraya:
4 Muriko mushinyagurira nde?
Ko mwataburuye umunwa, mugasohora ururimi, muriko mubigirira nde?
Mbega ntimuri abana b’abacumuzi
n’abanyabinyoma+,
5 bamwe barurumba inambu y’umubiri mu biti binini+,
munsi y’igiti cose gitotahaye+,
bagakererera abana mu myonga*+,
munsi y’amabuye y’urutare yasadutse?
6 Umugabane wawe uri mu mabuye asenye yo mu mwonga*+.
Ni yo ntoranwa yawe.
Na yo nyene uyasukira amashikanwa y’ibinyobwa, ukayazanira ingabire+.
Mbega ivyo bintu nobishima*?
8 Icibutso* cawe wagiteretse inyuma y’umuryango n’igishimaryango.
Warantaye wikura agashambara,
uraduga, wagura igitanda cawe.
Wagiranye isezerano na bo.
Warungitse intumwa zawe kure,
ku buryo umanuka ugashika mu kuzimu.
10 Waracumukuye uca mu nzira nyinshi,
mugabo ntiwibwiye uti: “Nta kizovamwo!”
Wararonse izindi nguvu,
ni co gituma udaheba*.
Ntiwanyibutse+.
Nta na kimwe washize ku mutima+.
Sinagumye ninumiye nkakinjura*+?
Ni co gituma utantinye.
Umuyaga uzobitwara vyose,
mbere n’impemu zisanzwe zibigurure.
Mugabo uwumpungirako azotorana igihugu,
yigarurire umusozi wanje mweranda+.
14 Hari uwuzovuga ngo: “Nimwubake, nimwubake ibarabara. Nimutegure inzira+.
Nimukure intambamyi zose mu nzira y’abantu banje.”»
15 Kuko Umwe ari hejuru kandi arengeye vyose,
wa wundi abaho ibihe bidahera+ akaba afise izina ryeranda+, avuze ati:
«Aho mba ni hejuru kandi ni heranda+.
Ariko kandi mbana n’abajanjaguritse bafise umutima uciye bugufi,
kugira ngo mpembure umutima w’abaciye bugufi
n’uw’abajanjaguritse+.
16 Kuko ntazoguma ndabarwanya ibihe vyose,
canke ngo ngume nshavuye+.
Ahandiho abantu* bocika intege kubera jewe+,
emwe ibiremwa vyose bihumeka naremye.
17 Naramushavuriye kubera icaha co kurondera inyungu mbi+.
Ni co gituma nashavuye ndamuhana, nyegeza mu maso hanje.
Mugabo yagumye yigenza nk’umuhemu+, akurikira umutima wiwe.
19 Yehova avuze ati: «Ndiko ndarema amajambo y’ishemezo*.
Uwuri kure n’uwuri hafi, bose bazoronka amahoro yamaho+,
kandi nzobakiza.
20 Mugabo ababisha bameze nk’ikiyaga kiguma gisebagirika, ntigitekane.
Amazi yaco aguma azikurura ivyatsi vyo mu kiyaga n’urwondo.»
21 «Nta mahoro ku babisha+», ni ko Imana yanje ivuze.
58 «Semerera wivuye inyuma, ntiwitinye.
Duza ijwi ryawe nk’inzamba.
Menyesha abantu banje ubugarariji bwabo+,
n’abakomoka kuri Yakobo ibicumuro vyabo.
2 Bandondera uko bukeye uko bwije,
bakerekana ko bashaka kumenya inzira zanje,
nk’aho umenga ni ihanga ryamye rikora ibigororotse,
ritigeze riheba ubutungane bw’Imana yabo+.
Bansaba imanza zigororotse,
nk’aho umenga bashaka kwiyegereza Imana+, bakavuga bati:
3 “Kubera iki twisonzesha ntubibone+,
tukibabaza+ ntuvyiteho?”
4 Iyo mwisonzesheje muruhira gutongana no kurwana,
mugakubitana igipfunsi c’ububisha.
Ntimwokwisonzesha gutyo ngo mwitege ko ijwi ryanyu ryumvikana mw’ijuru.
5 Mbega ukwisonzesha nshima ni ukwo gukwiye kumera?
Woba ukwiye kuba umusi wo kwibabaza,
wo kwunamika umutwe nk’urukangaga,
no kuryama ku magunira no mu minyota?
Ivyo ni vyo wita ukwisonzesha n’umusi uhimbara Yehova?
6 Oya. Ukwisonzesha nshima ni uku:
Ni ugukuraho amapingu y’ububisha,
ukabohora imigozi y’ibiti vyo kwikoreza imizigo*+,
ukarekura abacinyizwa+,
ukavuna ibiti vyose vyo kwikoreza imizigo.
7 Ni ugusangira umukate wawe n’umuntu ashonje+,
ukazana mu nzu yawe abakene n’abatagira uburaro,
ukambika uwo ubonye ari gusa+,
ntiwirengagize mwenewanyu.
Ubugororotsi bwawe buzogendera imbere yawe,
ubuninahazwa bwa Yehova na bwo bugendere inyuma yawe bugukingire+.
9 Uzoheza uhamagare, jewe Yehova ndakwitabe.
Uzotabaza, mvuge nti: “Ndi hano!”
Niwareka kwikoreza abandi imizigo*,
ukareka gutunga agatoke no kuvuga amajambo ababaza+,
10 ugaha uwushonje ico nawe wipfuza+,
ugahaza abibabariye,
umuco wawe uzoheza ukayangane no mu mwiza,
umuzimagiza wawe umere nk’umuco wa sasita+.
11 Yehova azokwama akuyobora
aguhaze no mu gihugu cumye+.
Amagufa yawe azoyaha inguvu,
ube nk’umurima uvomerewe neza+,
nk’isoko ry’amazi ritigera rikama.
Uzokwitwa uwusanura inzitiro zasambutse*+,
n’uwusubiramwo amabarabara y’ahantu abantu bashobora kuba.
13 Niwubahiriza isabato, ukirinda* nturondere inyungu zawe bwite* ku musi wanje mweranda+,
isabato ukayita ikintu kiryoshe cane, umusi mweranda wa Yehova, umusi wo kwubahwa+,
ukayubaha aho kurondera inyungu zawe bwite canke kuvuga amajambo atagira mvura,
14 uzoheza rero wumve ko jewe Yehova ndyoshe cane.
2 Oya, amakosa yanyu ni yo yabatandukanije n’Imana yanyu+.
Ibicumuro vyanyu ni vyo vyatumye ibahisha mu maso hayo.
Ntishaka kubumviriza+.
Iminwa yanyu ivuga ibinyoma+, ururimi rwanyu rukavugira mu ntamatama ibitagororotse.
Bizigira ibitabaho*+, bakavuga ibitagira mvura.
Basama inda y’ivyago, bakavyara ibintu bibabaza+.
Uwo wese arya amagi yabo arapfa,
kandi iyo bamenye irigi, havamwo imamba.
Ibikorwa vyabo ni bibi,
kandi amaboko yabo yuzuye ubukozi bw’ikibi+.
Bafise ivyiyumviro bibi.
Amayira yabo arimwo agatikizo n’ivyago+.
Amabarabara yabo barayagoramika.
Nta n’umwe mu bayagenderamwo azoronka amahoro+.
9 Ni co gituma ubutungane buri kure yacu,
n’ubugororotsi ntibuduhamvye.
Tuguma twiteze umuco, mugabo ehe raba hari umwiza.
Tuguma twiteze ko habona, mugabo tuguma tugendera mu muzimagiza+.
Dutsitara ku murango wa sasita ukamengo ni mu gahwibi.
Mu bantu b’inguvu, tumeze nk’abapfuye.
11 Twese tuguma tunihagira nk’idubu,
tukaguguza nk’inuma tubabaye.
Tuguma twiteze ubutungane ariko ntabwo.
Tuguma twiteze ubukiriro ariko buri kure yacu.
kuko ubugarariji bwacu bwamana natwe.
Amakosa yacu turayazi neza+.
13 Twaracumuye turihakana Yehova.
Imana yacu twayiteye ibitugu.
Twavuze ivyo gucinyiza abandi no kugarariza+.
Twiyumviriye ibinyoma mu mutima, tuvugira mu ntamatama amajambo y’ububeshi+.
14 Ubutungane busubizwa inyuma+,
ubugororotsi bugahagarara kure+.
Kuko ukuri kwatsitaye mu kibanza rusangi,
kandi ibigororotse ntibishobora kuhinjira.
16 Yarabonye ko ata muntu ahaseruka,
atangazwa n’uko ata n’umwe abavugira.
Maze ukuboko kwiwe kuzana ubukiriro*,
ubugororotsi bwiwe buba ari bwo bumushigikira.
Yambaye n’impuzu z’ukwihora+,
arenzako umwete nk’ikanzu itagira amaboko.
abamurwanya azobahemba uburake, abansi biwe abahane+.
Amazinga azoyaha ivyo akwiriye.
19 Abo mu burengero bazotinya izina rya Yehova,
abo mu buseruko batinye ubuninahazwa bwiwe,
kuko Yehova azoza nk’uruzi rwasaze
rusunitswe n’impwemu yiwe.
21 «Nayo jewe, iri ni ryo sezerano ngiranye na bo+», ni ko Yehova avuze. «Sinzokura mu kanwa kawe impwemu yanje iri kuri wewe n’amajambo yanje nashize mu kanwa kawe. Sinzobikura no mu kanwa k’abana* bawe canke k’abuzukuru* bawe, kuva ubu no gushika ibihe bidahera», ni ko Yehova avuze.
60 «Haguruka wa mugore+ we, rasa umuco, kuko umuco wawe ushitse.
Ubuninahazwa bwa Yehova bugukayanganiyeko+.
2 Raba, umwiza uzopfuka isi,
umwiza w’umuzitanya upfuke amahanga.
Mugabo wewe, Yehova azokurasirako umuco
kandi ubuninahazwa bwiwe buzokubonekako.
4 Raramura amaso, urabe irya n’ino yawe.
Bose bakoranirijwe hamwe. Baje bakugana.
5 Ico gihe uzobibona ukayangane mu maso+,
kandi umutima wawe uzotera cane, urengerwe n’umunezero.
Kuko ubutunzi bw’ikiyaga buzoza bukugana,
amatunga y’amahanga aze iwawe+.
Ab’i Sheba bose bazoza,
baze bazanye inzahabu n’imibavu*.
Bazotangaza amashemezo ya Yehova+.
7 Amasho yose y’i Kedari+ azokoranirizwa iwawe.
Impfizi z’intama z’i Nebayoti+ zizozanwa iwawe*.
9 Kuko amazinga azonyizigira+.
Amato* y’i Tarushishi ni yo ari imbere*,
kugira ngo azane abana bawe abakuye kure+.
Baje bazanye ifeza zabo n’inzahabu zabo
ku bw’izina rya Yehova Imana yawe no ku bw’Umweranda wa Isirayeli,
11 Amarembo yawe azoguma yuguruye umwanya wose+.
Ntazokwugarwa haba ku murango canke mw’ijoro,
kugira ngo uzanirwe amatunga y’amahanga,
kandi abami bayo ni bo bazofata iya mbere+.
13 Ubwiza bw’i Libani buzokuzako+,
ibiti vy’imiberoshi, ibiti vy’imitidari n’utujwari vyose hamwe+,
kugira ngo aho ikibanza canje ceranda kiri hasharizwe.
Nzoninahaza ikibanza c’ibirenge vyanje+.
14 Abana b’abahora bagucinyiza bazoza iwawe bakwunamire.
Abakugaya bose bazokwunama imbere y’ibirenge vyawe,
bakwite igisagara ca Yehova,
Siyoni y’Umweranda wa Isirayeli+.
15 Naho wahebwe ukankwa, ku buryo ata n’umwe aca iwawe+,
nzotuma uba ikintu co kwishimira ibihe bidahera,
16 Uzokwonka vy’ukuri amaberebere y’amahanga+,
wonke ibere ry’abami+.
Ntuzobura kumenya yuko jewe Yehova ndi Umukiza wawe,
kandi ko Umunyabubasha wa Yakobo ari we Mucunguzi wawe+.
17 Mu kibanza c’umujumpu nzozana inzahabu,
mu kibanza c’icuma nzane ifeza,
mu kibanza c’igiti nzane umujumpu,
mu kibanza c’amabuye na ho nzane icuma.
Kandi nzogena amahoro ngo akubere umuhagarikizi*,
n’ubugororotsi ngo bukubere uwutanga ibikorwa+.
18 Nta bukozi bw’ikibi buzosubira kwumvikana mu gihugu cawe,
canke ngo humvikane uguhonya n’ugutikiza hagati y’imbibe zawe+.
Inzitiro zawe uzozita Bukiriro+, amarembo yawe uyite Shemezo.
19 Izuba ntirizoba rikikumurikira ku murango
canke ngo umuco w’ukwezi ukuboneshereze,
kuko Yehova azokubera umuco wamaho+,
Imana yawe ibe ubwiza bwawe+.
20 Izuba ryawe ntirizosubira kurenga,
n’ukwezi kwawe ntikuzogenda kurazima,
kuko Yehova azokubera umuco+ wamaho,
kandi imisi y’ikigandaro cawe izoba yarangiye+.
21 Abantu bawe bose bazoba abagororotsi.
Bazokwigarurira igihugu ibihe vyose.
22 Umuntu mutoyi azocika igihumbi,
uwo hasi acike ihanga rikomeye.
Jewe Yehova nzovyihutisha mu gihe cavyo.»
61 Impwemu y’Umukama Segaba Yehova iri kuri jewe+,
kuko Yehova yandobanuye* kugira ngo mbwire inkuru nziza abitonda+.
Yantumye gutubika ibikomere vy’abavunitse umutima,
gutangaza ko abagizwe imbohe bazorekurwa,
ko amaso y’abanyororo azokwugururwa rwose+.
2 Yantumye gutangaza umwaka wo gushimwa na Yehova*
n’umusi w’ukwihora w’Imana yacu+,
guhoza abagandaye bose+,
3 kwitwararika abagandariye Siyoni,
kubaha igitambara bambara ku mutwe mu kibanza c’iminyota,
amavuta y’umunezero mu kibanza c’ikigandaro,
n’impuzu y’amashemezo mu kibanza c’umutima udendebukiwe.
4 Bazosubira kwubaka ibibanza vyatikijwe kera,
bavyure ibibanza vyagizwe umusaka kera+.
Bazosanura ibisagara vyatikijwe+,
5 «Ba kavamahanga bazoza baragire amasho yanyu,
abanyamahanga+ bababere abarimyi n’abakozi bo mu mirima y’imizabibu+.
7 Mu kibanza c’ibimaramare abantu banje bazoronka imigabane ibiri.
Mu kibanza c’agateterwe bazokwiha akamo k’umunezero kubera umugabane wabo.
Vy’ukuri, bazoronka imigabane ibiri mu gihugu cabo+.
Bazogira umunezero w’ibihe vyose+.
Nzobabera umwizigirwa ndabahe impembo yabo,
kandi nzogirana na bo isezerano ryamaho+.
10 Nzokwigina cane kubera Yehova.
Jewe wese, nzonezererwa Imana yanje+
kuko yanyambitse impuzu z’ubukiriro+.
Yanyambitse ikanzu* y’ubugororotsi.
Meze nk’umukwe yambaye igitambara bazingira mu mutwe, nka kimwe c’abaherezi+,
nk’umugeni yishariza n’udusharizo twiwe.
11 Nk’uko isi inaga iminago,
n’umurima ukama imbuto bawuteyemwo,
ni ko Umukama Segaba Yehova azotuma ubugororotsi+ n’ishemezo
binaga+ imbere y’amahanga yose.
kandi ku bwa Yeruzalemu sinzotekereza,
gushika ubugororotsi bwaho bukayanganye nk’umuco wakaka+,
ubukiriro bwaho na bwo bukaka nk’ikimuri+.
Uzokwitwa izina rishasha+,
rivuye mu kanwa ka Yehova ubwiwe.
3 Uzoba urugori rw’ubwiza mu kuboko kwa Yehova,
ube igitambara abami bazingira mu mutwe mu kiganza c’Imana yawe.
Ahubwo uzokwitwa Uwumpimbara+,
igihugu cawe na co citwe Uwarongowe.
Kuko Yehova azohimbarwa kubera wewe,
kandi igihugu cawe kizomera nk’umugore yarongowe.
5 Kuko ababa iwawe bazokurongora
nk’uko umusore arongora umwigeme w’isugi.
Kurya umukwe anezerwa kubera umugeni,
ni ko n’Imana yawe izonezerwa kubera wewe+.
6 Ewe Yeruzalemu, nashize inderetsi hejuru ku nzitiro zawe.
Umurango wose n’ijoro ryose ntizikwiye kwigera zinuma.
Mwebwe muvuga ivyerekeye Yehova,
ntimuruhuke,
7 kandi ntimumwemerere kuruhuka gushika akomeje Yeruzalemu,
emwe, gushika ayigize ikintu gishemezwa mw’isi yose+.»
8 Yehova yarahije ukuryo kwiwe, arahiza ukuboko kwiwe gukomeye ati:
«Sinzoreka ngo abansi bawe bongere kurya intete zawe,
kandi abanyamahanga ntibazonywa umuvinyu wawe mushasha wacumukuriye+.
9 Ahubwo abimbura intete ni bo bazozirya, kandi bazoshemeza Yehova.
Abegeranya inzabibu ni bo bazonywera umuvinyu mu bigo vyanje vyeranda+.»
10 Nimurengane, nimurengane muciye mu marembo.
Nimutunganirize abantu inzira+.
Nimutsindagire ibarabara rikuru* riringanire.
Nimurikuremwo amabuye+.
Nimushingire ikimenyetso* amahanga+.
11 Ibi ni vyo Yehova yatangaje gushika ku mpera z’isi ati:
«Nimubwire umukobwa wa Siyoni muti:
“Raba! Ubukiriro bwawe buraje+.
Raba! Imana ije ifise impera itanga,
kandi impembo itanga iri imbere yayo+.”»
12 Bazokwitwa abantu beranda, abantu bacunguwe na Yehova+,
nawe uzokwitwa igisagara kironderwa, igisagara kitahebwe+.
63 Uyo ni nde aje ava i Edomu+,
aje ava i Bozira+ yambaye impuzu z’amabara akayangana*,
yambaye impuzu ziteye igomwe,
agatambuka afise inkomezi nyinshi?
«Ni jewe, Umwe avuga mu bugororotsi,
Umwe afise inkomezi nyinshi zo gukiza.»
3 «Naganiye* umuvinyu mu bwato ndi jenyene.
Mu bantu bo mu mahanga nta n’umwe twari kumwe.
Nagumye ngana abansi banje nshavuye,
nguma ndabahonyanga naratse+.
Amaraso yabo yatarukiye ku mpuzu zanje,
nanduza ivyambarwa vyanje vyose.
5 Naritegereje mugabo sinaronka uwumfasha.
Narababajwe n’uko ata n’umwe yaje kunshigikira.
7 Nzovuga ibikorwa vy’urukundo* vya Yehova,
mvuge ibikorwa vya Yehova bibereye gushemezwa.
Nzobivuga kubera ivyo Yehova yatugiriye vyose+,
ibintu vyiza vyinshi yakoreye ihanga rya Isirayeli
abitumwe n’imbabazi ziwe n’urukundo* rwiwe rwinshi.
8 Kuko yavuze ati: «Ni ukuri ni abantu banje, abana batazohemuka*+.»
Ni co gituma yababereye Umukiza+.
9 Amarushwa yose yabashikiye yaramuteye intuntu+.
Intumwa yiwe bwite* yarabakijije+.
Kubera urukundo rwiwe n’impuhwe ziwe yarabacunguye+,
kandi mu misi yose ya kera yarabakuye hasi, arabaterura+.
10 Mugabo baragararije+, batuntuza impwemu yiwe nyeranda+.
11 Maze bibuka imisi ya kera,
igihe umusavyi wiwe Musa yari akiriho, bavuga bati:
«Ari hehe Umwe yabaduganye abakuye mu kiyaga+ bari kumwe n’abungere b’ubusho bwiwe+?
Ari hehe Umwe yamushiramwo impwemu yiwe nyeranda+?
12 Ari hehe Umwe yatuma ukuboko kwiwe guhambaye kugendana n’ukuryo kwa Musa+,
Umwe yagabura amazi imbere yabo+
kugira ngo yiheshe izina ryamaho+?
13 Ari hehe Umwe yabacisha mu mazi asuriranya*,
ku buryo bahaca ntibatsitare,
nka kurya kw’ifarasi mu gahinga*?
Ntibikinshikira.
Uri Umucunguzi wacu wo kuva kera, ni ryo zina ryawe+.
17 Kubera iki ga Yehova ureka* tukangarira kure y’inzira zawe?
Kubera iki ureka* imitima yacu igakomantara ku buryo tutagutinya+?
Nugaruke udutabare ku bw’abasavyi bawe,
ya miryango igize intoranwa yawe+.
18 Ihanga ryawe ryeranda ryamaze igihe gito ryigaruriye igihugu.
Abansi bacu barahonyanze ahantu hawe heranda+.
19 Haheze igihe kirekire tumeze nk’abantu utigeze uganza,
nk’abantu batigeze bitirirwa izina ryawe.
64 Ese iyo uba waratantamuye ijuru ukamanuka,
maze imisozi ikanyiganyiga kubera wewe,
2 bikamera nk’igihe umuriro udometse ikigunda,
ukabiza amazi.
Abakurwanya boheza bakamenya izina ryawe,
amahanga akajugumira imbere yawe.
3 Igihe wakora ibintu biteye akoba tutari twiteze na gato+,
waramanutse maze imisozi iranyiganyiga imbere yawe+.
4 Kuva kera nta n’umwe yumvise, canke ngo atege ugutwi
canke ngo abone iyindi Mana kiretse wewe,
Raba! Igihe twaguma ducumura warashavuye+,
kandi twacumuye igihe kirekire.
Ubwo none turakwiye gukizwa?
6 Twese dusigaye tumeze nk’umuntu ahumanye.
Ibikorwa vyacu vy’ubugororotsi vyose bimeze nk’impuzu yahumanijwe n’ubutinyanka+.
Twese tuzokabirana nk’ibabi,
amakosa yacu atugurure nk’umuyaga.
7 Nta n’umwe yambaza izina ryawe,
nta n’umwe ava hasi ngo akwumireko,
kuko waduhishije mu maso hawe+,
kandi utuma tuyama* kubera amakosa yacu.
8 Ariko Yehova, ni wewe Data+.
Twebwe turi ibumba, nawe uri Umubumvyi wacu+.
Twese turi igikorwa c’amaboko yawe.
Turakwinginze uturabe kuko twese turi abantu bawe.
10 Ibisagara vyawe vyeranda vyose vyacitse agahinga.
Siyoni yacitse agahinga,
Yeruzalemu isigara ari akarere kahebwe+.
11 Inzu* yacu nyeranda kandi y’ubuninahazwa*,
imwe ba sogokuruza bacu bagushemerezamwo,
yaturijwe umuriro+,
kandi ibintu vyose twakunda cane vyarononekaye.
12 Uravye ivyo vyose ga Yehova, woba uzobandanya kwigumya?
Woba uzoguma winumiye, wemere dutezwe amarushwa ukuraho+?
65 «Nararetse abantu batari babajije ivyanje barandondera.
Nararetse abantu batari bandondeye barandonka+.
Nabwiye ihanga ritambaza izina ryanje nti: “Ndi hano, ndi hano+!”
2 Nirirwa nsanziye amaboko abantu b’intagondwa+,
abantu bagendera mu nzira itari yo+,
bagakurikira ivyiyumviro vyabo bwite+.
3 Ni abantu bama bambabaza imbonankubone+,
bagashikanira ibimazi mu mirima+, bakabishikanira no ku matafari bigafumba umwotsi.
bakarara mu bibanza vyihishije*
barya inyama z’ingurube+,
kandi mu vyombo vyabo harimwo umufa w’ibintu bihumanye+.
Abo ni umwotsi mu mazuru yanje, umuriro waka bukarinda bwira.
6 Raba! Biranditswe imbere yanje.
Sinzoguma ninumiye,
ahubwo nzobaha impera+.
Nzobaha impera ikwiye*,
7 kubera amakosa yabo no kubera amakosa ya ba sekuruza+», ni ko Yehova avuze.
«Imbere ya vyose nzobaha impembo ikwiye*
kubera ko bashikanye ibimazi ku misozi bigafumba umwotsi,
bakangaya bari ku mirambi+.»
8 Yehova avuze ati:
«Nk’uko nyene umuntu abona umuvinyu mushasha mu nzabibu*
agaca avuga ati: “Ntiwonone izo nzabibu kuko zirimwo ikintu ciza*”,
ni ko nzogirira neza abasavyi banje.
Sinzobahonya bose+.
9 Nzotuma mu muryango wa Yakobo haboneka uruvyaro*,
mu muryango wa Yuda haboneke uwuzotorana imisozi yanje+.
Abo natoye bazohigarurira,
kandi abasavyi banje bazobayo+.
10 Ku bw’abantu banje bandondera,
i Sharoni+ hazocika ahantu ho kuragira intama,
ikiyaya ca Akori+ kibe ahantu inka ziruhukira.
11 Mugabo mwebwe muri mu baheba Yehova+,
mu bibagira umusozi wanje mweranda+,
bagategurira imeza imana y’umugisha,
imana igena ibishikira umuntu na yo bakayuzuriza ibikombe vy’umuvinyu uvanze.
12 Nanje nzobagenera kwicishwa inkota+,
mwese mwunamire gukererwa+,
kubera ko nahamagaye ntimwitabe,
ndavuga ntimwumviriza+.
Mwagumye mukora ivyo mbona ko ari bibi,
muhitamwo gukora ibimbabaza+.»
13 Ibi rero ni vyo Umukama Segaba Yehova avuze:
«Raba! Abasavyi banje bazorya, mugabo mwebwe muzokwicwa n’inzara+.
Abasavyi banje bazonywa+, mugabo mwebwe muzokwicwa n’inyota.
Abasavyi banje bazonezerwa+, mugabo mwebwe muzokwicwa n’ibimaramare+.
14 Abasavyi banje bazokwiha akamo k’umunezero kubera bamerewe neza mu mutima,
mugabo mwebwe muzorira kubera umubabaro wo mu mutima,
muboroge kubera muvunitse umutima.
15 Muzosiga izina abo natoye bazokoresha nk’umuvumo,
kandi jewe Umukama Segaba Yehova nzokwica umwe wese muri mwebwe,
mugabo abasavyi banje* nzobita irindi zina+.
16 Azobigira ku buryo umuntu wese yironderera umuhezagiro kw’isi
azohezagirwa n’Imana y’ukuri*,
n’uwo wese arahira kw’isi
17 Kuko raba ngira ndeme* ijuru rishasha n’isi nshasha+.
Ivya kera ntibizokwibukwa*
canke ngo bigaruke mu mutima+.
18 Nimwigine rero, munezererwe ibihe vyose ibintu ngira ndeme*.
Kuko ehe raba ngira ndeme* Yeruzalemu ngo ibe ikintu gitera umunezero,
n’abantu baho ngo babe imvo yo kwigina+.
19 Nzonezererwa Yeruzalemu, nigine abantu banje+.
Iwe ntihazosubira kwumvikana urwamo rw’amarira canke rw’amaborogo+.»
20 «Ntihazokwongera kuba uruyoya rubaho imisi mikeyi,
canke umutama apfa ataramvye.
Uwuzopfa afise imyaka 100 azokwitwa ko yari akiri agahungu,
kandi umucumuzi azovumwa naho azoba afise imyaka 100*.
22 Ntibazokwubaka inzu ngo uwundi ayibemwo,
canke ngo batere abandi babirye.
Kuko imisi abantu banje bazomara izongana n’imisi y’igiti+,
kandi abo natoye bazonezererwa cane igikorwa amaboko yabo akora.
canke ngo bavyare abana bazoshikirwa n’ivyago,
kuko bo hamwe n’abazobakomokako
24 N’imbere y’uko bantabaza nzobishura.
Bakiriko baravuga nzoba namaze kubumva.
25 Ibingira n’umwagazi w’intama bizorisha hamwe,
intambwe irye ubwatsi nk’impfizi y’inka+,
inzoka na yo irye umukungugu.
Nta nabi bizokora canke ngo bigire ico vyononye ku musozi wanje mweranda iyo uva ukagera+», ni ko Yehova avuze.
66 Yehova avuze ati:
«Ijuru ni yo ntebe yanje y’ubwami, isi na yo ni intebe y’ibirenge vyanje+.
Uyu rero ni we nzokwitegereza:
umuntu yicisha bugufi kandi avunitse umutima, ajugumizwa* n’ijambo ryanje+.
3 Uwukerera impfizi ameze nk’uwica umuntu+.
Uwutanga ikimazi c’intama ameze nk’uwuvuna imbwa izosi+.
Uwushikana ingabire ameze nk’uwushikana amaraso y’ingurube+.
Uwushikiriza imibavu*+ ngo ibe icibutso ameze nk’uwuhezagira umuntu akoresheje amajambo y’ivy’amageza*+.
Bahisemwo inzira zabo bwite,
kandi ibintu bisesemye ni vyo bibahimbara.
kubera ko igihe nahamagara ata n’umwe yitavye,
n’igihe navuga nta n’umwe yumvirije+.
Bagumye bakora ivyo mbona ko ari bibi,
bahitamwo gukora ibimbabaza+.»
5 Nimwumve ivyo Yehova avuze, mwebwe abajugumizwa* n’ijambo ryiwe:
«Benewanyu babanka, bakabaca babahoye izina ryanje, bavuze ngo: “Yehova naninahazwe+!”
Mugabo azoseruka atume mugira umunezero,
kandi ni bo bazomaramara+.»
6 Hari urwamo rw’intureka ruva mu gisagara, urwamo ruva mu rusengero!
Ni urwamo rwa Yehova ariko yishura abansi biwe ivyo bakwiriye.
7 Umugore yavyaye atarafatwa n’ibise+,
yibaruka umwana w’umuhungu atarafatwa n’imisonga.
8 Ni nde amaze kwumva ikintu nk’ico?
Hari uwurabona ibintu nk’ivyo?
Mbega igihugu covuka mu musi umwe,
canke ihanga ryose rikavukira icarimwe?
Yamara Siyoni yapfuye gufatwa n’ibise, aca yibaruka abahungu.
9 «Mbega notuma umwana agera aho avuka nkaca ndamubuza kuvuka?» ni ko Yehova avuga.
«Canke notuma umuvyeyi atangura kwibaruka nkaca nugara igitereko?» ni ko Imana yawe ivuze.
10 Yemwe mwese abakunda Yeruzalemu+, nimuhimbarwe hamwe na we, munezeranwe+!
Mwese abamugandariye nimwiginane na we rwose,
11 kuko muzokwonka ibere ryiwe ry’ukwirurwa mugahaga neza.
Muzonywa cane muryohererwe ubuninahazwa bwiwe bwinshi.
12 Kuko Yehova avuze ati:
Muzokwonka, babaterurire mu mafyinga,
babasimbagirize ku bibero.
13 Kurya inabibondo ahoza umwana wiwe,
ni ko namwe nzoguma ndabahoza+.
Muzohozwa mu bijanye na Yeruzalemu+.
14 Muzobibona umutima wanyu uryoherwe,
amagufa yanyu atotahare nk’ubwatsi butoto.
15 «Kuko Yehova azoza nk’umuriro+,
kandi imikogote yiwe imeze nk’umuyaga w’igihuhusi+.
Azoza kugira ngo abihore afise ishavu ryinshi,
abakosoze imbeya z’umuriro+.
16 Kuko Yehova azoshitsa urubanza ku bantu bose* akoresheje umuriro,
emwe, akoresheje inkota yiwe.
Abo Yehova azokwica ni benshi.
17 Abiyeza kandi bakihumanura kugira baje mu mirima*+ bakurikiye umuntu ari hagati*, abarya inyama z’ingurube+, ibintu bishisha be n’imbeba+, bose bazohonera rimwe», ni ko Yehova avuze. 18 «Ndazi ivyo bakora n’ivyo biyumvira. Rero nje kwegeranya abantu bo mu mahanga yose n’indimi zose. Bazoza babone ubuninahazwa bwanje.»
19 «Nzoshira ikimenyetso hagati yabo. Bamwe mu bacitse kw’icumu nzobarungika mu mahanga atumvise inkuru zinyerekeye canke ngo abone ubuninahazwa bwanje. Ayo mahanga ni Tarushishi+, Puli na Ludi+, amahanga arimwo abafora imiheto, Tubali, Yavani+ n’amazinga ya kure. Bazomenyekanisha ubuninahazwa bwanje mu mahanga+. 20 Bazozana benewanyu bose nk’ingabire ihabwa Yehova, babakuye mu mahanga yose+. Bazobazana ku mafarasi, mu mikogote, mu mikogote ipfutse, ku ndogobwa* no ku ngamiya zinyaruka, babashikane ku musozi wanje mweranda Yeruzalemu», ni ko Yehova avuze. «Bazobazana nk’uko Abisirayeli bazana ingabire zabo mu combo kidahumanye, mu nzu ya Yehova.»
21 «Kandi nzotora bamwe muri bo babe abaherezi, abandi babe Abalewi», ni ko Yehova avuze.
22 «Kuko uruvyaro* rwanyu n’izina ryanyu bizogumaho nk’uko ijuru rishasha n’isi nshasha+ ngira ndeme* bizogumaho imbere yanje», ni ko Yehova avuze+.
23 «Kuva ku mboneko y’ukwezi gushika ku yindi, no kuva kw’isabato gushika ku yindi,
abantu bose* bazoza buname imbere yanje*+», ni ko Yehova avuze.
24 «Bazosohoka bitegereze imivyimba y’abantu bahora bangarariza,
kuko inyo zizobatondako zitazopfa,
n’umuriro uzobaturira ntuzozima+.
Bazoba ikintu gishisha abantu bose*.»
Iryo zina risobanura ngo «ubukiriro bwa Yehova.»
Canke «ntibazi shebuja.»
Canke «ugutegera.»
Mu giheburayo havuga ngo «nta wabifyondafyonze.»
«Umukobwa wa Siyoni» ni amajambo ndyoshamvugo kenshi asigura igisagara ca Yeruzalemu canke abakibamwo.
Canke «nk’urusago.»
Canke «mwebwe bategetsi b’i Sodomu.»
Canke «inyigisho.»
Canke «umwana atagira se.»
Canke «vyera nka shelegi.» Shelegi ni utuvunjivunji twera cane dukoragurika nk’imvura. Mu gifaransa batwita neige.
Canke «inzoga y’ingano.»
Canke «abana batagira ba se.»
Mu giheburayo havuga ngo «nzohindukiriza ukuboko kwanje kuri wewe.»
Ni ubucafu busigara bahejeje gucisha ubutare mu muriro.
Canke «isabuni.»
Biboneka ko vyari ibiti n’imirima bakoresha mu gusenga ibigirwamana.
Ni utunyuzi tunyaruka gufata umuriro.
Canke «ya nyuma.»
Canke «inyigisho.»
Canke «akosore.»
Canke «amasuka arimishwa n’inka.»
Canke «inkero.»
Canke «bwuname.»
Imeri ni ubwato bunini.
Canke «bwuname.»
Ni imbeba zifise umunwa muremure usongoye.
Canke «kandi abeshwaho n’impemu zo mu mazuru yiwe.»
Canke «uwubatubika ibikomere», «umuvuzi wanyu.»
Mu giheburayo havuga ngo «mu maso y’ubuninahazwa bwiwe.»
Mu giheburayo havuga ngo «bazorya ivyamwa vy’ibikorwa vyabo.»
Mu giheburayo havuga ngo «mugasya.»
Canke «ibihete.»
Canke «amahereni arekera.»
Canke «ibiruka bisūma, bambara nk’udusharizo.»
Canke «impuzu zo munsi.»
Canke «amavuta yo gusomora.» Raba Insiguro y’amajambo (Amavuta yo gusomora).
Iyo nkovu ni ikimenyetso bashira ku mubiri w’umushumba canke w’imbohe, bakoresheje icuma gishushe cane.
Kwari uguteterwa kuva ku kuba batubatse, badafise n’abana.
Canke «ityorora.»
Mu giheburayo havuga ngo «azokwuhagira.»
Mu giheburayo havuga ngo «umwanda mukuru.»
«Abakobwa ba Siyoni» ni amajambo ndyoshamvugo kenshi asigura igisagara ca Yeruzalemu canke abakibamwo.
Mu giheburayo havuga ngo «yoze neza.»
Canke «ni bo mizabibu.»
Ni ahantu impfizi 20 zifatanye ari zibirizibiri zashobora kurima ku musi umwe. Ni nk’amahegitari ane.
Raba Inyongera ya B14.
Raba Inyongera ya B14.
Raba Inyongera ya B14.
Canke «abanyacubahiro.»
Canke «ku butungane bwiwe.»
Canke «ingingo», «impanuro.»
Mu giheburayo havuga ngo «ururimi rw’umuriro.»
Canke «inyigisho.»
Canke «igiti bashinga nk’ikimenyetso.»
Canke «isandari.»
Canke «yiteguriye kurasa.»
Canke «intambwe z’imikangara zifise ivyoya kw’izosi.»
Raba Insiguro y’amajambo.
Canke «ijwi ry’uwusemerera.»
Mu giheburayo havuga ngo «ndanumijwe.»
Canke «kiratangiwe impongano.» Raba Insiguro y’amajambo (Impongano).
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ntiyahafata.»
Mu giheburayo havuga ngo «ku nzu ya Dawidi.»
Iryo zina risobanura ngo «amasigarira gusa ni yo azogaruka.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «tuhatere ubwoba.»
Canke «duce ibihengeri mu nzitiro zaho.» Mu giheburayo havuga ngo «tuhasature.»
Iryo zina risobanura ngo «Imana iri kumwe natwe.»
Canke «ku manga.»
Canke «urumosho.»
Ni uruzi Efurate.
Mu giheburayo havuga ngo «agasaruzo k’umuntu apfa.» Raba Insiguro y’amajambo (Agasaruzo).
Iryo zina rishobora kuba risobanura ngo «kwihutira kunyaga», «kwirukira isahu.»
Canke «babishingira intahe», «baba amasura.»
Mu giheburayo havuga ngo «negera.»
Ni ukuvuga umugore wa Yesaya.
Shilowa wari umugende w’amazi.
Ni uruzi Efurate.
Canke «ubuninahazwa.»
Raba See Yes 7:14.
Canke «nimukenyere.»
Amajambo «Imana iri kumwe natwe» mu giheburayo ni «Imanweli (Emanweli).»
Canke «wugaze ishashara, ushireko n’ikidodo.»
Canke «inyigisho.»
Canke «nzorindirana igishika.»
Raba Insiguro y’amajambo (Uwuhanuza abapfuye).
Mu giheburayo havuga ngo «nta mutwenzi.»
Canke «c’igitutu.»
Canke «wajanjaguye ingogo.» Raba Insiguro y’amajambo (Ingogo).
Canke «ubutegetsi», «ubutware bwa kiganwa.»
Canke «ubutegetsi», «ubutware bwa kiganwa.»
Mu giheburayo havuga ngo «ku ntebe y’ubwami.»
Mu giheburayo havuga ngo «baturuke inyuma.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ishami ry’ikigazi n’irenga.»
Canke «abana batagira ba se.»
Canke «ari abahuni.» Raba Insiguro y’amajambo (Ubuhuni).
Canke «babuze abakene kwitura ubutungane.»
Canke «abana batagira ba se.»
Canke «umusi muzohanwa.»
Canke «ubuninahazwa.»
Canke «abantu b’abahuni.» Raba Insiguro y’amajambo (Ubuhuni).
Canke «ku bwenge.»
Ni abantu b’Umwashuri.
Canke «igihano.»
Canke «n’ingogo yiwe.» Raba Insiguro y’amajambo (Ingogo).
Ashobora kuba ari amavuta bakoresha mu gucana canke ayo bakoresha mu kurobanura umwami.
Canke «icambu.»
Canke «ishoka.»
Canke «mu bugororotsi.»
Canke «abatekereza.»
Canke «impwemu.»
Canke «ubugororotsi.»
Canke «izoza iramarana umwanya.»
Canke «intambwe y’umukangara ifise ivyoya kw’izosi.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «inyana n’intambwe bizorisha hamwe.»
Canke «igiti bashinga nk’ikimenyetso.»
Canke «amahanga azomurondera.»
Mu giheburayo havuga ngo «ahantu aruhukira.»
Mu giheburayo havuga ngo «azokwongera gutanga ukuboko kwiwe.»
Ni ukuvuga Babiloni.
Canke «igiti bashinga nk’ikimenyetso.»
Mu giheburayo havuga ngo «urutugu.»
Mu giheburayo havuga ngo «bazobangurira ukuboko.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «azokamya.»
Mu giheburayo havuga ngo «ururimi.»
Ni uruzi Efurate.
Canke «ku mpwemu.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «azorukubita arucemwo amashami indwi.»
Canke «isandari.»
Canke «ryagutse.»
Ni impfunyapfunyo y’izina «Yehova.»
Canke «nimucurarangire.»
Mu giheburayo havuga ngo «wewe mugore aba i Siyoni.» Herekeza ku bahaba bafatiwe hamwe, bakagereranywa n’umugore.
Canke «igiti bashinga nk’ikimenyetso.»
Mu giheburayo havuga ngo «abejejwe banje.»
Mu giheburayo havuga ngo «ku mpera y’amajuru.»
Mu giheburayo havuga ngo «na Kesili zaryo.» Ushobora kuba ari umugwi w’inyenyeri witwa Orion be n’iyindi migwi iwukikuje.
Canke «bwa bwiza bw’ubwami bwose.»
Canke «iyaruka.»
Mu gifaransa ni autruche.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «amadayimoni asa n’impene.»
Canke «azobaha akaruhuko.»
Mu giheburayo havuga ngo «uca umugani ku mwami.»
Umuberoshi ni igiti gishaka kumera nk’akajwari. Mu gifaransa bacita genévrier.
Canke «abapfuye, barya ata co bashoboye.»
Mu giheburayo havuga ngo «ya masuguru yose y’impene yo kw’isi.»
Mu giheburayo havuga ngo «mu nzu yiwe.»
Canke «ishami.»
Canke «nzobakurako ingogo yiwe.» Raba Insiguro y’amajambo (Ingogo).
Mu giheburayo havuga ngo «iyo ni yo mpanuro ihanuwe.»
Canke «kuramvuriwe.»
Canke «mu muryango.»
Canke «inzoka y’ubumara yirasa bwampi.»
Canke «abantu bawe.»
Mu giheburayo havuga ngo «yaraduze.»
Mu giheburayo havuga ngo «kuri ya nzu.»
Mu giheburayo havuga ngo «ku bibanza bitaramutse.» Raba Insiguro y’amajambo (Ibibanza bitaramutse).
Mu giheburayo havuga ngo «bamanuka barira.»
Mu gifaransa vyitwa peupliers.
Canke «ku vyambu vya Arunoni.»
Canke «ku rukundo rudahemuka (rudahera).»
Canke «amashami yawo yikoreye inzabibu zitukura.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «kuko akaruru k’intambara kaje ku vyamwa vyawe vyo mu ci no ku mwimbu wawe.»
Mu giheburayo havuga ngo «nta wukiganisha ibirenge.»
Mu giheburayo havuga ngo «mu kibanza gitaramutse.»
Mu giheburayo havuga ngo «hisunzwe imyaka y’umucangero.» Ni ukuvuga mu myaka itatu itarenga ntirenguke.
Mu giheburayo havuga ngo «ibinure vy’umubiri wiwe.»
Canke «atorora», «ahumba.» Raba Insiguro y’amajambo (Gutorora).
Mu giheburayo havuga ngo «bakubise (n’inkoni).»
Ico giti cama imyelayo (olive).
Mu giheburayo havuga ngo «Uwamuhinguye.»
Raba Insiguro y’amajambo.
Canke «imana y’inyamahanga.»
Mu giheburayo havuga ngo «ihanga rikweguye kandi risenye.»
Canke «ihanga ry’inkomezi zidacika kandi rihonyangira hasi.»
Canke «igiti bashinga nk’ikimenyetso.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ndabe ndi mu kibanza canje.»
Mu giheburayo havuga ngo «ihanga rikweguye kandi risenye.»
Canke «ihanga ry’inkomezi zidacika kandi rihonyangira hasi.»
Canke «abagosi.»
Raba Insiguro y’amajambo (Uwuhanuza abapfuye).
Mu giheburayo ni «peshita.» Ni igiterwa camye kirimwa kuva kera. Inyuzi zaco bazikoramwo impuzu.
Canke «Memfisi.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ishami ry’ikigazi canke irenga.»
Canke «ryagutse.»
Mu giheburayo havuga ngo «intoranwa yanje.»
Canke «umukuru w’ingabo.»
Canke «isandari.»
Canke «ari nk’aho ari gusa.»
Canke «amaramaze Misiri.»
Canke «batamarira kubera ubwiza bwayo.»
Biboneka ko ari akarere ka Babiloni ya kera.
Biboneka ko ari Babiloni iriko iravugwa.
Mu giheburayo havuga ngo «amafyinga yanje yuzuye ububabare.»
Canke «musige.»
Raba Insiguro y’amajambo (Kurobanura).
Mu giheburayo havuga ngo «yewe mwana w’imbuga.»
Cari ikibanza kiri mu murima bakubitirako ivyimburwa vy’intete.
Iryo zina risobanura ngo «agacerere.» Ni izina igihugu ca Edomu gihabwa mu buhanuzi.
Mu giheburayo havuga ngo «hisunzwe imyaka y’umucangero.» Ni ukuvuga mu mwaka umwe utarenga nturenguke.
Biboneka ko ari i Yeruzalemu.
Amazu menshi yari afise igisenge gishashe. Bahakorera ibikorwa bitandukanye.
Mu giheburayo havuga ngo «k’umukobwa w’abantu banje.» Ijambo «umukobwa» ni ingereranyo ndyoshamvugo ishobora kuba yakoreshejwe kugira haserurwe impuhwe n’ikigongwe.
Canke «abagendera ku mafarasi.»
Canke «iteguye.»
Canke «abagendera ku mafarasi.»
Canke «muzoharura.»
Canke «iryo kosa ntirizotangirwa impongano.» Raba Insiguro y’amajambo (Impongano).
Mu giheburayo havuga ngo «umubwiriza.»
Canke «ikirimba.»
Mu giheburayo havuga ngo «ahantu ho kuba.»
Canke «ubutegetsi.»
Mu giheburayo havuga ngo «uburemere.»
Canke «imivyaro.»
Canke «mwa meri.» Imeri ni ubwato bunini.
Mu giheburayo havuga ngo «imbuto.»
Ni ishami ry’uruzi Nili.
Mu giheburayo havuga ngo «abigeme b’isugi.»
Canke «catanga ingori.»
Canke «imeri.» Imeri ni ubwato bunini.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «nta kivuko kikiriho.»
Mu giheburayo havuga ngo «n’imisi y’umwami umwe.»
Canke «isi.»
Canke «ahotore uburinganire bwaco.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «kirumye.»
Canke «rya kera.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «urakamye.»
Mu giheburayo havuga ngo «bakubise (n’inkoni).»
Canke «mu burengero.»
Canke «mu buseruko.»
Canke «igisharizo c’ubwiza.»
Mu giheburayo havuga ngo «imbere y’abashingantahe biwe.»
Canke «ivyo wigiriye inama.»
Canke «umuvinyu baretse ukirēka.»
Mu giheburayo havuga ngo «azomira.»
Canke «umwitwikiro.»
Canke «azorukuraho.»
Canke «ibikumbi.»
Biboneka ko ivyo bihome vyari ibirundo vy’ivu canke vy’amabuye bashira munsi y’uruzitiro rw’igisagara.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «abafise umutima utanyiganyiga.»
Ni impfunyapfunyo y’izina «Yehova.»
Canke «iraringaniye.»
Canke «rimenyekana.»
Canke «ibijanye n’ubugororotsi.»
Canke «yize ubugororotsi.»
Mu giheburayo havuga ngo «ikiziga canje.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «nk’urume rw’uduterwa (twama amashurwe ya move).»
Canke «isi izovyara abapfuye, barya ata co bashoboye.»
Canke «gushika urubanza rwaciwe rurangiye.»
Raba Insiguro y’amajambo.
Biboneka ko ng’aha Isirayeli igereranywa n’umugore, ikongera ikagereranywa n’umurima w’imizabibu.
Canke «ritangirwa impongano.» Raba Insiguro y’amajambo (Impongano).
Raba Insiguro y’amajambo.
Mu giheburayo havuga ngo «Uwabahinguye.»
Ni uruzi Efurate.
Raba Insiguro y’amajambo.
Biboneka ko urwo rugori rugereranya umurwa mukuru ari wo Samariya.
Canke «rwishira hejuru», «rwishima.»
Canke «zishira hejuru», «zishima.»
Canke «azotuma impwemu yiwe iza ku bacamanza.»
Canke «mu ngingo bafata.»
Mu giheburayo havuga ngo «umugozi wo gupimisha.»
Mu giheburayo havuga ngo «b’umunwa ugigimiza.»
Mu giheburayo havuga ngo «umugozi wo gupimisha.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «twe n’ukuzimu tugira ico tweretswe.»
Canke «karisho.» Wari umugozi uriko akantu karemereye kenena, bakoresha mu gupima amahagarara.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «abantu nibatahura bazoranduka umutima bidasanzwe.»
Canke «isi yose.»
Ni ikirungo kiva mu tubuto tubaba.
Sayiri ni ubwoko bw’ingano.
Kusemeti ni ubwoko bw’ingano bubayabaye.
Canke «itoza indero», «ihana.»
Raba Insiguro y’amajambo (Gukubita intete).
Canke «inama.»
Canke «kandi ubukerebutsi bwiwe ni bwinshi.»
Iryo zina rishobora kuba risobanura ngo «iziko ry’igicaniro ry’Imana.» Bisa n’uko ari Yeruzalemu iriko iravugwa.
Raba Insiguro y’amajambo (Uwuhanuza abapfuye).
Mu giheburayo havuga ngo «ry’abo utazi.»
Canke «igitabu bugaje ishashara, bagashirako ikidodo.»
Canke «ivyiyumviro», «inama.»
Canke «mugoramika.»
Mu giheburayo havuga ngo «uwukosora.»
Canke «gucika intege.»
Mu giheburayo havuga ngo «ntazosubira kubenjuka mu maso.»
Mu giheburayo havuga ngo «bagasuka ikinyobwa c’ishikanwa.» Biboneka ko babigira bariko barapfundika amasezerano.
Canke «batasiguje akanwa kanje.»
Mu giheburayo havuga ngo «bakaja mu kibanza gikomeye ca Farawo.»
Canke «inzoka y’ubumara yirasa bwampi.»
Canke «inyigisho.»
Mu giheburayo havuga ngo «ababona.»
Mu giheburayo havuga ngo «ibintu vyoroshe.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «mw’itangi.»
Canke «aguma arindiriye.»
Canke «bamurindiranye igishika.»
Canke «mu cuma bashongesheje.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «muvyite umwanda.»
Mu giheburayo havuga ngo «binuze kandi birimwo amavuta akwiye.»
Mu giheburayo havuga ngo «azotubika ugusenyuka kw’abantu biwe.»
Canke «impemu ziwe.»
Mu giheburayo havuga ngo «ikiyunguruzo c’ibintu ata co bimaze.»
Canke «imijiginya.» Ni imigozi bambika ifarasi kugira bayiyobore. Iyo migozi iba iboheye ku kuma bacisha mu kanwa k’ifarasi.
Canke «igihe mwiyeza ku bw’umusi mukuru.»
Canke «agenda arumva ijwi ry’umwironge.»
Canke «Tofeti yiwe.» Muri uyu murongo, Tofeti ni ikibanza c’ikigereranyo batuririramwo ibintu. Ukwo guturira kugereranya uguhonya.
Canke «rw’amazuku.» Ni ibintu bimeze nk’ifu vyaka cane. Mu gifaransa bavyita soufre.
Canke «abagendera ku mafarasi.»
Canke «intambwe y’umukangara ifise ivyoya kw’izosi.»
Canke «umuriro.»
Canke «ku bw’ubugororotsi.»
Canke «abaganwa.»
Canke «ku bw’ubutungane.»
Canke «guhungira.»
Canke «aremeshe ubuhuni.» Raba Insiguro y’amajambo (Ubuhuni).
Canke «gukora ibintu biteye iteka.»
Ni ibimera bifise amahwa.
Canke «mukazitura.»
Canke «inkomezi.»
Canke «ubwenge.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ni ryo tunga atanga.»
Uwo avugwa ni umwansi.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «kirumye.»
Canke «abantu b’abahuni.» Raba Insiguro y’amajambo (Ubuhuni).
Canke «ahantu hiwe hataramutse hatekanye.»
Canke «uzozirikana.»
Canke «uwupima.»
Canke «ikibuguro.» Raba Insiguro y’amajambo (Ikibuguro).
Mu giheburayo havuga ngo «rwimbitse.»
Urumambo ni igiti canke icuma gisongoye bashinga mu kuzimu kugira bafatisheko ikintu kanaka.
Canke «imeri.» Imeri ni ubwato bunini.
Mu giheburayo havuga ngo «imigozi yawe.»
Canke «izotemba.»
Canke «kubera imburano zijanye na Siyoni.»
Biboneka ko hariko havugwa Bozira, umurwa mukuru wa Edomu.
Ni ibintu bimeze nk’ifu vyaka cane. Mu gifaransa bavyita soufre.
Canke «iyaruka.»
Canke «karisho.» Mu giheburayo havuga ngo «amabuye.» Karisho wari umugozi uriko akantu karemereye kenena, bakoresha mu gupima amahagarara.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «idayimoni isa n’impene.»
Canke «ntibuhiye.» Ni inyoni igenda ijoro ishaka kumera nk’igihuna.
Mu giheburayo havuga ngo «kwagabuje umugozi wo gupimisha.»
Canke «iyaruka.»
Canke «ryagutse.»
Canke «umukuru w’abahereza ibinyobwa umwami.»
Canke «ivyo mu rugo rw’umwami.»
Mu giheburayo havuga ngo «ibibanza vyayo bitaramutse.»
Canke «upinge», «uhige.»
Canke «mu gisiriya.»
Ni ukuvuga igiheburayo.
Canke «ivyo mu rugo rw’umwami.»
Canke «ivyo mu rugo rw’umwami.»
Canke «gutukwa.»
Mu giheburayo havuga ngo «abahungu bageze ku munwa w’igitereko.»
Mu giheburayo havuga ngo «impwemu.»
Mu giheburayo havuga ngo «arigaranzura.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «hagati.»
Mu giheburayo havuga ngo «wahinguye.»
Umuberoshi ni igiti gishaka kumera nk’akajwari. Mu gifaransa bacita genévrier.
Canke «y’uruzi Nili.»
Mu giheburayo havuga ngo «nabikoze.»
Canke «nabitunganije.»
Canke «ku gisenge.»
Canke «imijiginya.» Ni imigozi bambika ifarasi kugira bayiyobore. Iyo migozi iba iboheye ku kuma bacisha mu kanwa k’ifarasi.
Mu giheburayo havuga ngo «mu nzu.»
Mu giheburayo havuga ngo «nuhe amategeko urugo rwawe.»
Mu giheburayo havuga ngo «nagendeye imbere yawe.»
Izo ngazi bashobora kuba barazirabirako aho amasaha ageze, bafatiye ku gitutu.
Mu giheburayo havuga ngo «Ya.» Ni impfunyapfunyo y’izina «Yehova.»
Mu giheburayo havuga ngo «Ya.» Ni impfunyapfunyo y’izina «Yehova.»
Raba Insiguro y’amajambo.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «umusambi.»
Mu giheburayo havuga ngo «nunyishinge (nka kurya kw’umwishingizi).»
Canke «niyoroheje.»
Ni ukuvuga ivyo Imana ivuga n’ivyo ikora.
Canke «wabikuye imbere y’amaso yawe.»
Mu giheburayo havuga ngo «anezererwa.»
Canke «amavuta yo gusomora.» Raba Insiguro y’amajambo (Amavuta yo gusomora).
Canke «ku kirimba.»
Canke «ku kirimba.»
Canke «ku kirimba.»
Canke «ku kirimba.»
Canke «ukuri.»
Mu giheburayo havuga ngo «mu misi yanje.»
Mu giheburayo havuga ngo «nimubwire umutima wa Yeruzalemu.»
Canke «ibingana incuro zibiri.»
Canke «nimutegure.»
Canke «ryagutse.»
Canke «igifise umubiri cose.»
Canke «igifise umubiri cose.»
Canke «urukundo rudahemuka (rudahera).»
Canke «impwemu ya Yehova.»
Canke «azoragira.»
Ni intambwe iva ku rukumu igashika ku gatoke k’agahererezi igihe umuntu ashanje neza ikiganza. Raba Inyongera ya B14.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ni nde yatahuye impwemu ya Yehova?»
Canke «na Libani ntihagije kugira ngo umuriro ugume waka.»
Canke «umubumbe.»
Canke «abatware.»
Canke «ugutegera.»
Canke «nta wobusesangura.»
Canke «inkomezi bakoresha.»
Canke «nimucereze imbere yanje.»
Canke «mu buseruko.»
Mu giheburayo havuga ngo «ngo aze ku birenge vyiwe.»
Canke «iyaruka.»
Mu giheburayo havuga ngo «rubuto.»
Ni ukuvuga umuntu aciye bugufi, adashoboye kwirwanira.
Raba Insiguro y’amajambo (Gukubita intete).
Umuhadasi ni agati k’amababi ayagayaga n’amashurwe yera amota.
Mu giheburayo havuga ngo «ivya mbere.»
Canke «tubishireko umutima.»
Canke «mu buseruko.»
Canke «abatware bo hasi.»
Canke «c’uruhendo.»
Canke «mu cuma bashongesheje.»
Canke «inyigisho.»
Mu giheburayo havuga ngo «yasanza.»
Canke «dusangira.»
Canke «ibihugu vyo ku nkengera y’amazi.»
Canke «mu cuma bashongesheje.»
Canke «inyigisho.»
Canke «inyigisho.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Biboneka ko ari imana z’ikinyoma.
Canke «munyizigire.»
Canke «yabumbwe.»
Canke «yabumbwe.»
Canke «mu meri.» Imeri ni ubwato bunini.
Canke «nibumbiye.»
Canke «olibani.» Raba Insiguro y’amajambo (Olibani).
Ni ubwoko bw’amarenga amota.
Canke «ubugarariji.»
Bashobora kuba ari abigisha b’amategeko.
Mu giheburayo havuga ngo «yaguhinguye.»
Mu giheburayo havuga ngo «ukiri mu nda.»
Iryo zina risobanura ngo «umugororotsi.» Ni izina ry’icubahiro rya Isirayeli.
Canke «ku gihugu kinyotewe.»
Mu giheburayo havuga ngo «ku rubuto.»
Mu gifaransa vyitwa peupliers.
Ni ukuvuga ibishusho.
Canke «mu cuma bashongesheje.»
Canke «imbāzo», «itindo.»
Canke «mu kazu basengeramwo.»
Canke «agatarako.»
Canke «ata gutahura kwimbitse.»
Canke «ntarako.»
Canke «urukwi rwumye.»
Canke «abavuga amajambo ata co amaze.»
Canke «tumuka.»
Canke «uwo narobanuje amavuta.» Raba Insiguro y’amajambo (Kurobanura).
Mu giheburayo havuga ngo «nkenyurure mu mafyinga.»
Mu giheburayo havuga ngo «nzogukenyeza neza.»
Canke «kuva mu buseruko gushika mu burengero.»
Canke «uwuharira.»
Mu giheburayo havuga ngo «Uwamuhinguye.»
Canke «Uwaritunganije.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «canke ibumba ryovuga riti: “Ivyo wakoze ntibigira aho gufata”?»
Canke «icaguteye ububabare bwo kwibaruka ni igiki?»
Mu giheburayo havuga ngo «narakoze.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «abakozi.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «abadandaza.»
Mu giheburayo havuga ngo «akayihingura.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ntayireme ngo ibeko ubusa.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Mu giheburayo havuga ngo «ntirizosubira inyuma.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Raba Insiguro y’amajambo (Merodaki).
Iyo mizigo ni ibishusho baremetse ibikoko.
Mu giheburayo havuga ngo «bakayunamira.»
Mu giheburayo havuga ngo «ivya mbere.»
Mu giheburayo havuga ngo «iherezo.»
Canke «ingingo», «impanuro.»
Canke «mu buseruko.»
Canke «ingingo», «impanuro.»
Mu giheburayo havuga ngo «ukomeye.»
Mu giheburayo havuga ngo «urusyo rw’amaboko.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «kandi nta muntu n’umwe tuzohura ngo ngire impuhwe.»
Canke «inabuja w’abami.»
Mu giheburayo havuga ngo «intoranwa yanje.»
Canke «ingogo.» Raba Insiguro y’amajambo (Ingogo).
Canke «mabuja.»
Canke «imitongero.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «naho ufise ubupfumu bwinshi n’uburozi bwinshi bukomeye.»
Canke «ntuzomenya ukuntu wobigota.»
Canke «imitongero.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «bamwe bagabura amajuru», «baragurira ku nyenyeri.»
Mu giheburayo havuga ngo «agende mu karere kiwe.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «mwakomotse kuri Yuda.»
Mu giheburayo havuga ngo «ivya mbere.»
Canke «mu cuma bashongesheje.»
Canke «narakugejeje.» Hashobora kandi kuvugwa ngo «naragutoye.»
Canke «nta wundi n’umwe dusangira ubuninahazwa.»
Canke «andungikana impwemu.»
Canke «akwigisha ku neza yawe.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Mu giheburayo havuga ngo «kuva nkiri mu nda.»
Canke «ariko Yehova azontunganiriza.»
Canke «izompa impera.»
Canke «c’ukubonwa neza.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «y’imirambi igaragara.»
Canke «yagutse.»
Canke «nagusaruye.»
Canke «igiti bashinga nk’ikimenyetso.»
Mu giheburayo havuga ngo «mu gikiriza.»
Canke «igifise umubiri cose.»
Canke «ururimi rwamenyerejwe neza.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «nkomeza.»
Mu giheburayo havuga ngo «menye ijambo nishura.»
Canke «yonigana nanje.»
Canke «duhangane.»
Ni ubwoko bw’agakoko kaguruka karya impuzu.
Canke «yabavyaye mu bubabare bw’ibise.»
Canke «ububasha.»
Bwari ubwoko bw’agakoko gatoyi kameze nk’umubu.
Canke «inyigisho.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «urunyo.»
Mu giheburayo havuga ngo «amayaruka.»
Mu giheburayo havuga ngo «mu mayaruka.»
Raba Insiguro y’amajambo.
Mu giheburayo havuga ngo «yaguhinguye.»
Canke «bw’uwukwugariza.»
Mu giheburayo havuga ngo «ku mutwe w’amabarabara yose.»
Canke «iyo kalisi.»
Kugenyera hari abavyita «gusiramura» canke «gukebwa.» Raba Insiguro y’amajambo (Kugenyera).
Canke «iminyororo.»
Canke «amaso mu yandi.»
Canke «itsinda.»
Canke «ugutahura kwimbitse.»
Canke «bazobura ico bavuga.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ivyo twumvise.»
Mu mvugo ngo «imbere yiwe», uwuvugwa ashobora kuba ari umuntu ariko aravyitegereza canke akaba ari Imana.
Canke «nta kintu kidasanzwe cotuma tumwipfuza turavye ukuntu asa.»
Canke «atahura imibabaro.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «yari ameze nk’umuntu babona bakaraba hirya.»
Canke «ry’ukuntu yari abayeho.» Mu giheburayo havuga ngo «ry’iyaruka ryiwe.»
Canke «yarishwe.»
Canke «ata kibi.»
Canke «azomuha imva.»
Mu giheburayo havuga ngo «hamwe n’umutunzi.»
Canke «yahimbawe no kumujanjagura.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Canke «ibihimbara Yehova.»
Canke «kubera ivyago vyiwe.»
Canke «biciye ku bumenyi bw’umusavyi wanje agororotse.»
Mu giheburayo havuga ngo «abahungu.»
Canke «shebuja.»
Mu giheburayo havuga ngo «Umuhinguzi.»
Canke «nka shobuja.»
Canke «yababaye mu mutima.»
Canke «urukundo rudahemuka (rudahera).»
Canke «urukundo rudahemuka (rudahera).»
Ubwo budongo rwari uruvange rw’ishwagara, umusenyi n’amazi.
Canke «amabuye y’umuriro.»
Mu giheburayo havuga ngo «abahungu.»
Mu giheburayo havuga ngo «abahungu.»
Mu giheburayo havuga ngo «mugure.»
Mu giheburayo havuga ngo «mugure.»
Canke «mwakoreye.»
Mu giheburayo havuga ngo «ikinure.»
Canke «urukundo rudahemuka (rudahera).»
Canke «ata gahigihigi.»
Shelegi ni utuvunjivunji twera cane dukoragurika nk’imvura. Mu gifaransa batwita neige.
Canke «ico ngomba.»
Umuhadasi ni agati k’amababi ayagayaga n’amashurwe yera amota.
Canke «yihesha izina.»
Canke «baricwa.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «yakuweho agakira.»
Ni ukuvuga mu mva.
Canke «mu mibande.»
Canke «mu mubande.»
Canke «vyotuma nihumuriza.»
Gishobora kuba ari ishusho ijanye n’ugusenga kw’ikinyoma.
Bishobora kuba vyerekeza ku gukoresha amashusho y’igihimba c’irondoka c’abagabo mu gusenga kw’ikinyoma.
Hashobora kandi kuvugwa ngo «ku mwami.»
Canke «n’amaparufe menshi.»
Mu giheburayo havuga ngo «utaruha.»
Canke «nkanyegeza ibintu.»
Mu giheburayo havuga ngo «impwemu.»
Canke «nzomuha inshumbusho y’uruhoza.»
Mu giheburayo havuga ngo «icamwa c’iminwa.»
Canke «ibibaryohera.»
Canke «y’ingogo.» Raba Insiguro y’amajambo (Ingogo).
Canke «igiti co kwikoreza imizigo», «ingogo.»
Mu giheburayo havuga ngo «mu mayaruka.»
Mu giheburayo havuga ngo «igihengeri.»
Mu giheburayo havuga ngo «ugasubiza inyuma ikirenge cawe.»
Canke «ibikuryohera.»
Canke «ugendagenda.»
Canke «winovora intoranwa.»
Mu giheburayo havuga ngo «ntikuremereye.»
Canke «ubusa.»
Mu giheburayo havuga ngo «biba bibi mu maso yiwe.»
Canke «kumuzanira intsinzi.»
Canke «y’intsinzi.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto rw’urubuto.»
Canke «ugukayangana kw’umutwenzi wawe.»
Mu giheburayo havuga ngo «imigwi y’ingamiya izogupfuka.»
Canke «olibani.» Raba Insiguro y’amajambo (Olibani).
Mu giheburayo havuga ngo «zizogukorera.»
Canke «inzu yanje y’ubwiza.»
Canke «ku turyango tw’utuzu twazo.»
Canke «imeri.» Imeri ni ubwato bunini.
Canke «aje nko mu ntango.»
Canke «azogushariza.»
Canke «kubera ndagushima.»
Canke «uko urunganwe rukurikira urundi.» Mu giheburayo havuga ngo «mu mayaruka yose.»
Canke «umucungezi.»
Canke «yandobanuje amavuta.» Raba Insiguro y’amajambo (Kurobanura).
Canke «w’ubuntu bwa Yehova.»
Canke «asharizwe.»
Canke «uko urunganwe rwagiye rurakurikirana.» Mu giheburayo havuga ngo «iyaruka ku rindi.»
Canke «ubutunzi.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Canke «ikanzu itagira amaboko.»
Canke «ryagutse.»
Canke «igiti bashinga nk’ikimenyetso.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «zitukura cane.»
Mu giheburayo havuga ngo «uwuganisha ibirenge.»
Mu giheburayo havuga ngo «naganishije ibirenge.»
Canke «ndonka intsinzi.»
Canke «urukundo rudahemuka (rudahera).»
Canke «urukundo rudahemuka (rudahera).»
Canke «batazobesha.»
Canke «umumarayika yaje ava imbere yiwe.»
Canke «mw’ibenga ry’amazi.»
Canke «mu bugaragwa.»
Canke «ryiza.»
Canke «heza.»
Mu giheburayo havuga ngo «ukudobangana kw’amara yawe.»
Canke «utuma.»
Canke «utuma.»
Canke «abaguma bayirindiriye bihanganye.»
Mu giheburayo havuga ngo «dushonga.»
Canke «urusengero.»
Canke «ubwiza.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «mu tururi tw’inderetsi.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «simpave ndakwandukiza ubweranda.»
Mu giheburayo havuga ngo «impera mu gikiriza cabo.»
Mu giheburayo havuga ngo «impembo mu gikiriza cabo.»
Canke «mu musoko w’inzabibu.»
Mu giheburayo havuga ngo «umuhezagiro.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Mu giheburayo havuga ngo «biwe.»
Canke «y’ukwizigirwa.» Mu giheburayo havuga ngo «Amen.»
Canke «y’ukwizigirwa.» Mu giheburayo havuga ngo «Amen.»
Canke «ivyago.»
Mu giheburayo havuga ngo «ndiko ndarema.»
Canke «ntibizogaruka mu bwenge.»
Mu giheburayo havuga ngo «ndiko ndarema.»
Mu giheburayo havuga ngo «ndiko ndarema.»
Hashobora kandi kuvugwa ngo «uwutazoshikana imyaka 100 azobonwa ko yavumwe.»
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Canke «arazwa ishinga.»
Canke «olibani.» Raba Insiguro y’amajambo (Olibani).
Hashobora kandi kuvugwa ngo «nk’uwushemeza ikigirwamana.»
Canke «abarazwa ishinga.»
Canke «ububasha.»
Canke «ku gifise umubiri cose.»
Ni imirima yahariwe ugusenga ibigirwamana.
Uwo «muntu ari hagati» bishoboka ko ari ikigirwamana canke ishusho yakoreshwa mu gusenga.
Canke «ku nyumpu.» Ni igikoko kivuka ku ndogobwa n’ifarasi.
Mu giheburayo havuga ngo «urubuto.»
Mu giheburayo havuga ngo «ndiko ndarema.»
Canke «igifise umubiri cose.»
Canke «bansenge.»
Canke «igifise umubiri cose.»