Methali

1 Methali+ za Sulemani+ mwana wa Daudi,+ mfalme wa Israeli,+ 2 ili mtu ajue hekima+ na nidhamu,+ na kutambua maneno ya uelewaji,+ 3 apokee nidhamu+ ambayo humpa mtu ufahamu,+ uadilifu+ na haki+ na unyoofu,+ 4 kuwapa werevu wale wasio na uzoefu,+ kumpa kijana ujuzi+ na uwezo wa kufikiri.+

5 Mtu mwenye hekima atasikiliza na kupata mafundisho zaidi,+ naye mtu mwenye uelewaji ndiye anayepata mwongozo stadi,+ 6 ili kuelewa methali na mafumbo,+ maneno ya watu wenye hekima+ na vitendawili vyao.+

7 Kumwogopa Yehova ndio mwanzo wa ujuzi.+ Wapumbavu wamedharau hekima na nidhamu.+

8 Mwanangu, sikiliza nidhamu ya baba yako,+ wala usiiache sheria ya mama yako.+ 9 Kwa maana hizo ni shada lenye kuvutia kichwani pako+ na mkufu bora shingoni pako.+

10 Mwanangu, watenda-dhambi wakijaribu kukushawishi, usikubali.+ 11 Wakizidi kusema: “Haya, njoo pamoja nasi. Na tuvizie ili kumwaga damu.+ Na tujifiche ili kuwashambulia, bila sababu, watu wasio na hatia.+ 12 Na tuwameze wakiwa hai+ kama Kaburi,*+ naam, wakiwa wazima, kama wale wanaoshuka shimoni.+ 13 Na tupate namna zote za vitu vyenye thamani.+ Na tujaze nyara katika nyumba zetu.+ 14 Unapaswa kupiga kura yako katikati yetu. Nasi sote tuwe na mfuko mmoja tu”+— 15 mwanangu, usiende njiani pamoja nao.+ Zuia mguu wako usiende katika barabara yao.+ 16 Maana miguu yao hukimbilia ubaya mtupu,+ nao huharakisha kwenda kumwaga damu.+ 17 Kwa maana wavu hutandikwa pasipo kusudi mbele ya macho ya kiumbe chochote chenye mabawa.+ 18 Basi wao wenyewe huwavizia ili kumwaga damu yao;+ hujificha ili wazishambulie nafsi zao.+ 19 Hayo ndiyo mapito ya kila mtu anayepata faida isiyo ya haki.+ Huiondoa nafsi yao walio nayo.+

20 Hekima ya kweli+ huendelea kulia kwa sauti kubwa barabarani.+ Hutoa sauti yake katika viwanja vya watu wote.+ 21 Inaita penye mwisho wa upande wa juu wa barabara yenye kelele.+ Husema maneno yake katika mahali pa kuingilia malango ya jiji:+

22 “Ninyi msio na uzoefu mtaendelea mpaka wakati gani kupenda kutokuwa na ujuzi?+ Nanyi wenye dhihaka mtaendelea mpaka wakati gani kujitakia dhihaka tupu?+ Nanyi wajinga mtaendelea mpaka wakati gani kuchukia ujuzi?+ 23 Geukeni mpate karipio langu.+ Ndipo mimi nitafanya roho yangu ibubujike juu yenu;+ nitawajulisha maneno yangu.+ 24 Kwa sababu nimewaita lakini mnaendelea kukataa.+ Nimenyoosha mkono wangu lakini hakuna yeyote anayetazama.+ 25 Nanyi mnazidi kupuuza mashauri yangu yote,+ wala hamkukubali karipio langu.+ 26 Mimi pia, kwa upande wangu, nitacheka taabu yenu wenyewe,+ na jambo mnalohofu litakapokuja nitafanya mzaha,+ 27 jambo mnalohofu litakapokuja kama dhoruba, na taabu yenu wenyewe itakapofika kama upepo wa dhoruba,+ na shida na nyakati ngumu zitakapowapata.+ 28 Wakati huo wataendelea kuniita, lakini sitaitika;+ wataendelea kunitafuta, lakini hawatanipata,+ 29 kwa sababu walichukia ujuzi,+ nao hawakuchagua kumwogopa Yehova.+ 30 Hawakukubali shauri langu;+ walipuuza makaripio yangu yote.+ 31 Basi watakula matunda ya njia yao,+ nao watashiba mashauri yao wenyewe.+ 32 Kwa maana uasi+ wa wasio na uzoefu utawaua wao,+ na kutojali kwa wajinga kutawaangamiza wao.+ 33 Kwa habari yake mtu anayenisikiliza, yeye atakaa salama+ wala hatasumbuliwa na hofu ya msiba.”+

2 Mwanangu, ikiwa utapokea maneno yangu+ na kujiwekea amri zangu kama hazina,+ 2 ili kwa sikio lako usikilize hekima kwa makini,+ ili uelekeze moyo wako kwenye utambuzi,+ 3 ikiwa utaita uelewaji+ na kupaaza sauti yako uite utambuzi,+ 4 ikiwa utaendelea kuutafuta kama fedha,+ na kuendelea kuutafuta kama hazina zilizofichika,+ 5 ndipo utakapoelewa kumwogopa+ Yehova, nawe utapata kumjua Mungu.+ 6 Kwa maana Yehova mwenyewe anatoa hekima;+ kinywani mwake hutoka ujuzi na utambuzi.+ 7 Naye atawawekea wanyoofu hazina ya hekima inayotumika;+ yeye ni ngao kwa wale wanaotembea kwa utimilifu,+ 8 kwa kushika mapito ya hukumu,+ naye atailinda njia ya washikamanifu wake.+ 9 Ndipo utakapoelewa uadilifu na hukumu na unyoofu, njia yote ya yaliyo mema.+

10 Hekima inapoingia moyoni mwako+ na ujuzi kupendeza nafsi yako,+ 11 uwezo wa kufikiri utakutunza,+ utambuzi utakulinda,+ 12 ili kukukomboa kutoka katika njia mbaya,+ na kutoka kwa mtu anayesema mambo mapotovu,+ 13 kutoka kwa wale wanaoacha mapito ya unyoofu ili watembee katika njia za giza,+ 14 kutoka kwa wale wanaofurahia kufanya mabaya,+ wanaoshangilia mambo mapotovu ya ubaya;+ 15 wale ambao mapito yao yamepotoka na ambao kwa ujumla ni wenye hila maishani mwao;+ 16 ili huo ukukomboe kutoka kwa mwanamke, naam, kutoka kwa mwanamke mgeni+ ambaye amefanya maneno yake kuwa laini,+ 17 anayemwacha rafiki wa ujana wake+ na ambaye amelisahau agano la Mungu wake.+ 18 Kwa maana nyumba yake huzama ndani ya kifo na mapito yake huzama ndani kwa wale wasiojiweza katika kifo.+ 19 Hakuna yeyote kati ya wale wanaolala naye atakayerudi, wala hawatayafikia tena mapito ya walio hai.+

20 Kusudi ni kwamba upate kutembea katika njia ya watu wema+ na kwamba upate kushika mapito ya waadilifu.+ 21 Kwa maana wanyoofu ndio watakaokaa duniani,+ na wasio na lawama ndio watakaobaki ndani yake.+ 22 Nao waovu, watakatiliwa mbali kutoka duniani;+ nao wenye hila, watang’olewa kutoka ndani yake.+

3 Mwanangu, usiisahau sheria yangu,+ na moyo wako upate kushika amri zangu,+ 2 kwa sababu utaongezewa+ urefu wa siku na miaka ya uzima+ na amani. 3 Fadhili zenye upendo na ukweli zisikuache.+ Zifunge shingoni pako.+ Ziandike kwenye kibao cha moyo wako,+ 4 na hivyo upate kibali na ufahamu mzuri machoni pa Mungu na machoni pa mtu wa udongo.+ 5 Mtegemee Yehova kwa moyo wako wote+ wala usitegemee uelewaji wako mwenyewe.+ 6 Mtambue yeye katika njia zako zote,+ naye atanyoosha mapito yako.+

7 Usiwe mwenye hekima machoni pako mwenyewe.+ Mwogope Yehova na ujiepushe na ubaya.+ 8 Na hilo liwe maponyo+ kwenye kitovu chako na burudisho kwa mifupa yako.+

9 Mheshimu Yehova kwa vitu vyako vyenye thamani+ na kwa matunda ya kwanza ya mazao yako yote.+ 10 Ndipo maghala yako yatakapojazwa kwa wingi;+ nayo mitungi yako ya shinikizo itafurika divai mpya.+

11 Ewe mwanangu, usikatae nidhamu ya Yehova;+ wala usichukie karipio lake,+ 12 kwa sababu yeye ambaye Yehova anampenda,+ humkaripia, kama vile baba anavyomkaripia mwana anayemfurahia.+

13 Mwenye furaha ni mtu ambaye amepata hekima,+ na mtu anayepata utambuzi,+ 14 kwa maana kuwa nayo kama mapato ni bora kuliko kuwa na mapato ya fedha na kuwa nayo kama mazao ni bora kuliko dhahabu+ yenyewe. 15 Ina thamani kuliko marijani,+ na mapendezi yako mengine yote hayawezi kulinganishwa nayo. 16 Urefu wa siku uko katika mkono wake wa kuume;+ na katika mkono wake wa kushoto kuna utajiri na utukufu.+ 17 Njia zake ni njia za uzuri, na barabara zake zote ni amani.+ 18 Ni mti wa uzima+ kwa wale wanaoishika, na wale wanaoishika sana+ wataitwa wenye furaha.+

19 Kwa hekima Yehova mwenyewe aliuweka msingi wa dunia.+ Aliziweka mbingu imara kwa utambuzi.+ 20 Kwa ujuzi wake vilindi vya maji vilitenganishwa,+ nazo anga zenye mawingu hutoa matone ya mvua nyepesi.+ 21 Mwanangu, zisiondoke machoni pako.+ Linda hekima inayotumika na uwezo wa kufikiri,+ 22 nazo zitakuwa uzima kwa nafsi yako+ na kitu chenye kuvutia shingoni pako.+ 23 Ndipo utakapotembea kwa usalama+ njiani mwako, na hata mguu wako hautagonga chochote.+ 24 Unapolala hutahofu;+ nawe hakika utalala, nao usingizi wako utakuwa mtamu.+ 25 Hutaogopa kitu chochote chenye kuogopesha ghafula,+ wala dhoruba inayowajia waovu, kwa sababu inakuja.+ 26 Kwa maana Yehova mwenyewe atakuwa uhakika wako,+ naye hakika ataepusha mguu wako usinaswe.+

27 Usiwanyime watu mema wanayostahili,+ mkono wako ukiwa na uwezo wa kuyafanya.+ 28 Usimwambie mwenzako: “Nenda, kisha urudi na kesho nitakupa,” na kumbe una kitu anachohitaji.+ 29 Usimtungie mwenzako jambo lolote baya,+ wakati anapokaa nawe na kujiona salama.+ 30 Usigombane na mtu bila sababu,+ ikiwa hajakufanyia ubaya wowote.+

31 Usimwonee wivu mtu mwenye jeuri,+ wala kuchagua yoyote kati ya njia zake.+ 32 Kwa maana mtu mwenye hila+ ni chukizo kwa Yehova,+ lakini urafiki Wake uko pamoja na watu wanyoofu.+ 33 Laana ya Yehova iko juu ya nyumba ya mwovu,+ lakini huyabariki makao ya waadilifu.+ 34 Atawadhihaki+ wale wenye dhihaka;+ lakini atawapa wapole kibali.+ 35 Wenye hekima watapata heshima,+ lakini wajinga wanainua aibu.+

4 Enyi wana, sikilizeni nidhamu ya baba+ na kutega sikio, ili mpate kujua uelewaji.+ 2 Kwa maana hakika nitawapa ninyi mafundisho mema.+ Sheria yangu msiiache.+ 3 Kwa maana nilikuwa mwana halisi kwa baba yangu,+ mchanga na wa pekee kwa mama yangu.+ 4 Naye baba alikuwa akinifundisha+ na kuniambia: “Moyo+ wako upate kushika sana maneno yangu.+ Shika amri zangu, uendelee kuishi.+ 5 Jipatie hekima,+ jipatie uelewaji.+ Usisahau, wala usiache maneno ya kinywa changu.+ 6 Usiiache, nayo itakutunza. Ipende, nayo itakulinda. 7 Hekima ndilo jambo kuu. Jipatie hekima;+ na pamoja na vyote unavyojipatia, jipatie uelewaji.+ 8 Iheshimu sana, nayo itakuinua. Itakutukuza+ kwa sababu unaikumbatia.+ 9 Itakuvika shada lenye kuvutia kichwani pako;+ na kukuvika taji lenye kupendeza.”+

10 Mwanangu, sikia maneno yangu na kuyakubali.+ Ndipo miaka ya maisha yako itakuwa mingi.+ 11 Nitakufundisha katika njia ya hekima;+ nitakufanya utembee katika mapito ya unyoofu.+ 12 Unapotembea, mwendo wako hautasongwa;+ na ukikimbia, hutajikwaa.+ 13 Shika nidhamu;+ usiiache.+ Ilinde, kwa maana hiyo ndiyo uzima wako.+

14 Usiingie katika pito la waovu,+ wala usitembee na kuingia moja kwa moja katika njia ya wabaya.+ 15 Iepuke,+ usiipite;+ geuka mbali nayo, nawe uende zako.+ 16 Kwa maana hawalali wasipotenda jambo baya,+ nao hawapati usingizi wasipomkwaza mtu.+ 17 Kwa maana wamekula mkate wa uovu,+ nao hunywa divai ya matendo ya jeuri.+ 18 Lakini njia ya waadilifu ni kama nuru inayong’aa, inayozidi kuongezeka mpaka mchana mkamilifu.+ 19 Njia ya waovu ni kama giza;+ hawajui ni nini kinachoendelea kuwakwaza.+

20 Mwanangu, sikiliza kwa makini maneno yangu.+ Tega sikio lako kwa maneno yangu.+ 21 Na yasiondoke machoni pako.+ Yaweke katikati ya moyo wako.+ 22 Kwa maana ni uzima kwa wale wanaoyapata+ na afya kwa mwili wao wote.+ 23 Linda moyo wako kuliko vitu vingine vyote vinavyopaswa kulindwa,+ kwa maana ndiko zinakotoka chemchemi za uzima.+ 24 Ujiepushe na maneno yaliyopotoka;+ na hila ya midomo uiweke mbali nawe.+ 25 Macho yako yatazame mbele moja kwa moja,+ naam, macho yako yenye kung’aa yanapaswa kutazama mbele yako moja kwa moja.+ 26 Lainisha mapito ya mguu wako,+ nazo njia zako zote na zifanywe imara.+ 27 Usielekee mkono wa kuume wala wa kushoto.+ Ondoa mguu wako kutoka katika jambo baya.+

5 Mwanangu, sikiliza hekima yangu.+ Tega sikio usikie utambuzi wangu,+ 2 ili ulinde uwezo wako wa kufikiri;+ na midomo yako mwenyewe ilinde ujuzi.+

3 Kwa maana midomo ya mwanamke mgeni hudondoka-dondoka kama sega la asali,+ nalo kaakaa lake ni laini kuliko mafuta.+ 4 Lakini matokeo yake ni machungu kama pakanga;+ ni makali kama upanga wenye makali kuwili.+ 5 Miguu yake inashuka kwenye kifo.+ Hatua zake hushika Kaburi.*+ 6 Yeye hatafakari njia za uzima.+ Mapito yake yamepotoka wala hajui yanakoelekea.+ 7 Basi sasa, enyi wana, nisikilizeni+ wala msiache maneno ya kinywa changu.+ 8 Itenge njia yako mbali naye, wala usiukaribie mlango wa nyumba yake,+ 9 ili usije ukawapa wengine heshima yako,+ wala kukipa kilicho kikatili miaka yako;+ 10 ili wageni wasijishibishe kwa nguvu zako,+ wala vitu vyako ulivyovipata kwa maumivu visiwe ndani ya nyumba ya mgeni,+ 11 wala usije kulalamikia wakati wako ujao,+ nyama yako na mwili wako vitakapofikia mwisho.+ 12 Nawe utalazimika kusema: “Nimechukia nidhamu+ kama nini nao moyo wangu umedharau karipio+ kama nini! 13 Nami sikusikiliza sauti ya wafundishaji wangu,+ wala sikuwategea sikio langu walimu wangu.+ 14 Nimeingia kwa urahisi katika kila namna ya ubaya+ katikati ya kutaniko na kusanyiko.”+

15 Unywe maji ya birika lako mwenyewe, na maji yanayotiririka kutoka katikati ya kisima chako mwenyewe.+ 16 Je, chemchemi zako mwenyewe zitawanyike nje,+ na vijito vyako vya maji katika viwanja vya watu wote? 17 Na yawe yako peke yako, wala si ya wageni pamoja nawe.+ 18 Chemchemi yako ya maji na ibarikiwe,+ na ushangilie pamoja na mke wa ujana wako,+ 19 paa mwenye kupendeka na mbuzi wa milimani mwenye kuvutia.+ Na maziwa yake yakuleweshe nyakati zote.+ Upendo wake na ukufurahishe sikuzote.+ 20 Basi mwanangu, kwa nini umfurahie mwanamke mgeni au kukumbatia kifua cha mwanamke wa kigeni?+ 21 Kwa maana njia za mwanadamu ziko mbele za macho ya Yehova,+ naye anayatafakari mapito yake yote.+ 22 Makosa yake mwenyewe yatamkamata mwovu,+ naye atashikwa katika kamba za dhambi yake mwenyewe.+ 23 Atakufa yeye mwenyewe kwa sababu hakuna nidhamu,+ na kwa sababu ya upumbavu wake mwingi yeye hupotea.+

6 Mwanangu, ikiwa umekuwa mdhamini wa mwenzako,+ ikiwa wewe na mgeni mmepeana mikono katika mapatano,+ 2 ikiwa umenaswa na maneno ya kinywa chako,+ ikiwa umekamatwa na maneno ya kinywa chako, 3 basi chukua hatua hii, mwanangu, ujikomboe mwenyewe, kwa maana umejitia mkononi mwa mwenzako:+ Nenda ujinyenyekeze na kumsihi sana mwenzako.+ 4 Usiache macho yako yapate usingizi wowote, wala macho yako yenye kung’aa yasisinzie.+ 5 Jikomboe kama swala kutoka katika mkono wa mwindaji na kama ndege kutoka mkono wa mwindaji wa ndege.+

6 Mwendee chungu,+ ewe mvivu;+ zitazame njia zake upate kuwa na hekima. 7 Ijapokuwa hana kiongozi, ofisa wala mtawala, 8 yeye hutayarisha chakula chake wakati wa kiangazi;+ amekusanya akiba ya chakula chake wakati wa mavuno. 9 Ewe mvivu, utaendelea kulala hata wakati gani?+ Utaamka wakati gani kutoka katika usingizi wako?+ 10 Bado kulala kidogo, bado kusinzia kidogo, bado kukunja mikono ili kulala,+ 11 na hakika umaskini wako utakuja kama mnyang’anyi,+ na uhitaji wako kama mtu mwenye silaha.+

12 Mtu asiyefaa kitu,+ mtu wa mambo yenye kuumiza, anatembea akiwa na maneno mapotovu,+ 13 akikonyeza kwa jicho lake,+ akifanya ishara kwa mguu wake, na kuonyesha alama kwa vidole vyake.+ 14 Upotovu umo moyoni mwake.+ Anatunga jambo baya wakati wote.+ Huendelea kutokeza ugomvi.+ 15 Hiyo ndiyo sababu msiba wake utakuja ghafula;+ atavunjwa ghafula, wala hatapona.+

16 Kuna vitu sita ambavyo Yehova huchukia;+ naam, vitu saba vinachukiza nafsi yake:+ 17 macho ya majivuno,+ ulimi wa uwongo,+ na mikono inayomwaga damu isiyo na hatia,+ 18 moyo unaotunga hila zenye kuumiza,+ miguu iliyo myepesi kukimbilia ubaya,+ 19 shahidi wa uwongo anayesema uwongo,+ na yeyote anayetokeza magomvi kati ya ndugu.+

20 Ee mwanangu, shika amri ya baba yako,+ wala usiiache sheria ya mama yako.+ 21 Zifunge juu ya moyo wako sikuzote,+ zifunge shingoni pako.+ 22 Unapotembea huku na huku, itakuongoza;+ unapolala, itakulinda;+ na unapokuwa umeamka, hiyo yenyewe itakuhangaikia. 23 Kwa maana amri hiyo ni taa,+ na sheria ni nuru,+ nayo makaripio ya nidhamu ndiyo njia ya uzima,+ 24 yakulinde na mwanamke mbaya,+ na ulimi laini wa mwanamke mgeni.+ 25 Usiutamani urembo wake moyoni mwako,+ wala asikuchukue kwa macho yake yenye kung’aa,+ 26 kwa sababu ya mwanamke kahaba mtu hubaki tu na kipande cha mkate;+ lakini mke wa mwanamume mwingine, yeye huwinda hata nafsi yenye thamani.+ 27 Je, mtu anaweza kukusanya moto kifuani pake na mavazi yake yasiungue?+ 28 Au je, mtu anaweza kutembea juu ya makaa ya moto na miguu yake mwenyewe isiungue? 29 Ndivyo ilivyo kwa yule anayelala na mke wa mwenzake,+ mtu anayemgusa hatakosa kuadhibiwa.+ 30 Watu hawamdharau mwizi kwa sababu tu anaiba ili kushibisha nafsi yake akiwa na njaa. 31 Lakini, akipatikana, atalipa mara saba ya kiasi hicho; atatoa vitu vyote vyenye thamani vya nyumba yake.+ 32 Yeyote anayefanya uzinzi na mwanamke amepungukiwa moyoni;+ yule anayefanya hivyo anaiangamiza nafsi yake mwenyewe.+ 33 Atapata pigo na kukosa heshima,+ na shutuma yake haitafutiliwa mbali.+ 34 Kwa maana ghadhabu ya mwanamume ni wivu,+ naye hataonyesha huruma siku ya kulipiza kisasi.+ 35 Hatajali namna yoyote ya fidia, wala hataikubali zawadi yako hata iwe kubwa namna gani.

7 Mwanangu, shika maneno yangu,+ na uzitunze amri zangu kama hazina.+ 2 Shika amri zangu uendelee kuishi,+ na sheria yangu kama mboni+ ya macho yako. 3 Zifunge juu ya vidole vyako,+ na kuziandika juu ya kibao cha moyo wako.+ 4 Iambie hekima:+ “Wewe ni dada yangu”; na uite uelewaji “Mwanamke wa ukoo wangu,” 5 ili kukulinda na mwanamke mgeni,+ na mwanamke wa kigeni ambaye amefanya maneno yake mwenyewe kuwa laini.+ 6 Kwa maana penye dirisha la nyumba yangu, kupitia pazia+ langu nilitazama chini, 7 ili kuwachungulia wasio na uzoefu.+ Nilipendezwa kutambua kati ya wana, kijana ambaye amepungukiwa moyoni,+ 8 akipita barabarani, karibu na pembeni kwa mwanamke huyo, naye kijana huyo akashika njia inayoenda nyumbani kwa mwanamke huyo,+ 9 wakati wa gizagiza, jioni ya siku hiyo,+ usiku ukikaribia kuingia na kukiwa na giza. 10 Na, tazama! mwanamke akaja kumpokea, mwenye vazi la kahaba+ na ujanja wa moyo. 11 Yeye ni mwanamke mwenye msukosuko na mkaidi.+ Miguu yake haikai nyumbani mwake.+ 12 Mara yuko nje, mara yuko katika viwanja vya watu wote,+ naye huvizia karibu na kila pembe.+ 13 Naye mwanamke huyo akamkamata yule kijana na kumbusu.+ Huyo mwanamke ana uso usio na haya, naye akaanza kumwambia yule kijana:

14 “Nilipaswa kutoa dhabihu za ushirika.+ Leo nimetimiza nadhiri zangu.+ 15 Ndiyo sababu nimekuja kukupokea, niutafute uso wako, nikupate. 16 Nimepamba kitanda changu kwa matandiko, kwa vitu vyenye rangi mbalimbali, kitani cha Misri.+ 17 Nimetia kitanda changu manemane, udi na mdalasini.+ 18 Haya njoo, na tunywe na kushiba upendo mpaka asubuhi; na tufurahiane kwa maonyesho ya upendo.+ 19 Kwa maana mume hayumo nyumbani mwake; ameenda safari ya mbali.+ 20 Amechukua mfuko wa pesa mkononi mwake. Atarudi nyumbani kwake siku ya mwezi mpevu.”

21 Akampotosha kwa ushawishi wake mwingi.+ Akamtongoza kwa ulaini wa midomo yake.+ 22 Ghafula kijana huyo akamfuata,+ kama ng’ombe-dume anayeenda machinjoni, na kama mtu mpumbavu aliyefungwa pingu atiwe nidhamu, 23 mpaka mshale upasue ini lake,+ kama vile ndege anavyofanya haraka kuingia mtegoni,+ naye hajajua kwamba nafsi yake mwenyewe inahusika.+

24 Sasa basi, enyi wana, nisikilizeni na kutega sikio msikie maneno ya kinywa changu.+ 25 Moyo wako usikengeuke kuingia katika njia za mwanamke huyo. Usipotee na kuingia katika barabara zake.+ 26 Kwa maana amewafanya wengi waanguke wakiwa wamechinjwa,+ na wote ambao anawaua ni wengi.+ 27 Nyumba yake ni njia za kwenda katika Kaburi;*+ zinashuka kwenye vyumba vya ndani vya kifo.+

8 Je, hekima haendelei kupaaza sauti,+ na utambuzi haendelei kutoa sauti yake?+ 2 Husimama juu ya vilele,+ kando ya njia, kwenye makutano ya barabara. 3 Kando ya malango, kinywani pa mji,+ kwenye kiingilio cha malango huendelea kulia kwa sauti kubwa:+

4 “Ninawaita ninyi, enyi watu, nayo sauti yangu inawaita wana wa binadamu.+ 5 Enyi msio na uzoefu, eleweni werevu;+ nanyi wajinga, eleweni utambuzi wa moyo.+ 6 Sikilizeni, kwa maana ninasema juu ya mambo ya kwanza kabisa,+ nami ninaifungua midomo yangu kuhusu unyoofu.+ 7 Kwa maana kaakaa langu husema ukweli wenyewe+ kwa sauti ya chini; na uovu ni chukizo kwa midomo yangu.+ 8 Maneno yote ya kinywa changu ni ya uadilifu.+ Kati ya hayo hamna jambo lililopotoka wala lililo kombo.+ 9 Yote hayo yamenyooka kwa mtu mwenye utambuzi, na ni ya unyoofu kwa wale wanaopata ujuzi.+ 10 Chukueni nidhamu yangu wala si fedha, na ujuzi badala ya dhahabu bora.+ 11 Kwa maana hekima ni bora kuliko marijani,+ na vitu vingine vyote vyenye kupendeza haviwezi kulinganishwa nayo.+

12 “Mimi, hekima, nimefanya makao pamoja na werevu+ nami napata hata ujuzi wa uwezo wa kufikiri.+ 13 Kumwogopa Yehova humaanisha kuchukia yaliyo mabaya.+ Nimechukia kujiinua na kiburi+ na njia mbaya na kinywa kipotovu.+ 14 Nina mashauri+ na hekima inayotumika.+ Mimi—uelewaji;+ nina uwezo.+ 15 Kwa msaada wangu wafalme wenyewe huendelea kutawala, na maofisa wakuu wenyewe huendelea kuagiza juu ya uadilifu.+ 16 Kwa msaada wangu wakuu wenyewe huendelea kutawala wakiwa wakuu,+ nao watu wote wenye vyeo wanahukumu katika uadilifu.+ 17 Wanaonipenda mimi ninawapenda,+ nao wanaonitafuta mimi ndio wanaonipata.+ 18 Nina utajiri na utukufu,+ vitu vya urithi vyenye thamani na uadilifu.+ 19 Matunda yangu ni bora kuliko dhahabu, hata kuliko dhahabu safi, nayo mazao yangu ni bora kuliko fedha bora.+ 20 Mimi hutembea katika njia ya uadilifu,+ katikati ya barabara za hukumu,+ 21 ili kuwafanya wanaonipenda wawe na vitu halisi;+ nami huendelea kujaza maghala yao.+

22 “Yehova mwenyewe alinitokeza nikiwa mwanzo wa njia yake,+ nikiwa wa mapema zaidi kati ya kazi zake za zamani za kale.+ 23 Niliwekwa tangu wakati usio na kipimo,+ tangu mwanzoni, tangu nyakati za mapema kabla ya dunia.+ 24 Wakati ambapo hakukuwa na vilindi vya maji nilitokezwa kana kwamba kwa uchungu wa kuzaa,+ wakati ambapo hakukuwa na chemchemi zilizojaa sana maji. 25 Kabla milima yenyewe haijawekwa,+ kabla ya vilima, nilitokezwa kana kwamba kwa uchungu wa kuzaa, 26 kabla hajaifanya dunia+ na nchi tambarare na sehemu ya kwanza ya mavumbi ya nchi yenye kuzaa.+ 27 Alipozitayarisha mbingu nilikuwako;+ alipoagiza mviringo juu ya uso wa kilindi cha maji,+ 28 alipoweka imara mawingu makubwa yaliyo juu,+ alipofanya chemchemi za kilindi cha maji ziwe na nguvu,+ 29 alipoiwekea bahari sheria yake kwamba maji yasipite agizo lake,+ alipoiweka misingi ya dunia,+ 30 ndipo nilipokuwa kando yake nikiwa stadi wa kazi,+ nami nikawa yule ambaye yeye alimpenda sana+ kwa njia ya pekee siku baada ya siku, nami nikawa nikifurahi mbele zake wakati wote,+ 31 nikifurahi kwa sababu ya dunia yake yenye kutoa mazao,+ na vitu nilivyopenda sana vilihusiana na wana wa binadamu.+

32 “Na sasa, enyi wana, nisikilizeni; naam, wenye furaha ni wale wanaoshika njia zangu.+ 33 Sikiliza nidhamu upate kuwa na hekima,+ wala usipuuze hata kidogo.+ 34 Mwenye furaha ni yule anayenisikiliza kwa kukaa macho milangoni pangu siku baada ya siku, kwa kulinda kwenye vizingiti vya mahali pangu pa kuingilia.+ 35 Kwa maana anayenipata hakika atapata uzima,+ naye hupata nia njema kutoka kwa Yehova.+ 36 Lakini anayekosa kunipata anaifanyia nafsi yake jeuri;+ wale wote wanaonichukia vikali ndio wanaopenda kifo.”+

9 Hekima ya kweli+ imejenga nyumba yake;+ imechonga nguzo zake saba. 2 Imepanga kuchinja nyama zake; imechanganya divai yake; zaidi ya hayo, imepanga meza yake.+ 3 Imetuma watumishi wake wa kike, ili ipate kupaaza sauti juu ya vilele vya mji: 4 “Yeyote ambaye hana uzoefu, na ageuke aje hapa.”+ Amemwambia yeyote ambaye amepungukiwa moyoni:+ 5 “Njooni, mle mkate wangu na mshiriki kunywa divai ambayo nimechanganya.+ 6 Waacheni wasio na uzoefu mpate kuendelea kuishi,+ na mtembee moja kwa moja katika njia ya uelewaji.”+

7 Anayemrekebisha mtu mwenye dhihaka anajipatia aibu yeye mwenyewe,+ naye anayemkaripia mwovu—mna kasoro ndani yake.+ 8 Usimkaripie mtu mwenye dhihaka, asije akakuchukia.+ Mpe karipio mtu mwenye hekima naye atakupenda.+ 9 Mpe mtu mwenye hekima naye atazidi kuwa na hekima.+ Mpe ujuzi mtu mwadilifu naye atazidi kujifunza.

10 Kumwogopa Yehova ndio mwanzo wa hekima,+ na kumjua aliye Mtakatifu Zaidi ni uelewaji.+ 11 Kwa maana nitafanya siku zako ziwe nyingi,+ nawe utaongezewa miaka ya uzima.+ 12 Ikiwa umekuwa na hekima, umekuwa na hekima kwa ajili yako mwenyewe;+ na ikiwa umefanya dhihaka, utaichukua, wewe peke yako.+

13 Mwanamke mwenye ujinga ana msukosuko.+ Yeye ni mjinga kabisa wala hajapata kujua lolote.+ 14 Naye ameketi katika mwingilio wa nyumba yake, juu ya kiti, mahali palipoinuka pa mji,+ 15 apate kuwapaazia sauti wanaopita njiani, wanaoenda moja kwa moja katika mapito yao:+ 16 “Yeyote ambaye hana uzoefu, na ageuke aje hapa.”+ Naye amemwambia yeyote ambaye amepungukiwa moyoni:+ 17 “Maji ya kuibwa ni matamu,+ na mkate unaoliwa katika siri—huo ni wenye kupendeza.”+ 18 Lakini yeye hajapata kujua kwamba wale wasiojiweza katika kifo wamo humo, kwamba walioitwa naye wamo mahali pa chini pa Kaburi.*+

10 Methali za Sulemani.+

Mwana mwenye hekima ndiye anayemfanya baba ashangilie,+ naye mwana mjinga ni huzuni ya mama yake.+ 2 Hazina za mwovu hazitakuwa na faida,+ lakini uadilifu ndio utakaokomboa kutoka katika kifo.+ 3 Yehova hataiacha nafsi ya mwadilifu iteswe na njaa,+ lakini atasukumia mbali tamaa ya waovu.+

4 Anayefanya kazi kwa mkono mlegevu atakuwa maskini,+ lakini mkono wa mwenye bidii ndio utakaomtajirisha.+

5 Mwana anayetenda kwa ufahamu anakusanya wakati wa kiangazi; mwana anayetenda kwa aibu analala usingizi mzito wakati wa mavuno.+

6 Baraka humkalia mwadilifu kichwani,+ lakini kinywa cha waovu, hufunika jeuri.+ 7 Kumbukumbu la mwadilifu litabarikiwa,+ lakini jina la waovu litaoza.+

8 Mwenye hekima moyoni atazikubali amri,+ lakini mwenye midomo ya upumbavu atakanyagiwa chini.+

9 Anayetembea kwa utimilifu atatembea salama,+ lakini anayepotoa njia zake atajifanya mwenyewe ajulikane.+

10 Anayekonyeza jicho lake atatokeza maumivu,+ na mwenye midomo ya upumbavu atakanyagiwa chini.+ 11 Kinywa cha mwadilifu ni chemchemi ya uzima;+ lakini kinywa cha waovu, hufunika jeuri.+

12 Chuki huchochea ugomvi,+ lakini upendo hufunika hata makosa yote.+

13 Hekima hupatikana kwenye midomo ya mtu mwenye uelewaji,+ lakini fimbo ni kwa ajili ya mgongo wa mtu ambaye amepungukiwa moyoni.+

14 Wenye hekima ndio wanaoweka hazina ya ujuzi,+ lakini kinywa cha mpumbavu kinakaribia uharibifu wenyewe.+

15 Vitu vyenye thamani vya tajiri ni mji wake wenye nguvu.+ Uharibifu wa watu wa hali ya chini ni umaskini wao.+

16 Utendaji wa mwadilifu hutokeza uzima;+ mazao ya mwovu hutokeza dhambi.+

17 Anayeshika nidhamu ni njia ya uzima,+ lakini anayeacha karipio anasababisha kupotea.+

18 Mtu anayefunika chuki ana midomo ya uwongo,+ naye anayeleta habari mbaya ni mjinga.+

19 Katika wingi wa maneno hapakosi kuwa na kosa,+ lakini anayezuia midomo yake anatenda kwa busara.+

20 Ulimi wa mwadilifu ni fedha bora,+ moyo wa mwovu una thamani ndogo.+

21 Midomo ya mwadilifu huendelea kulisha wengi,+ lakini wapumbavu huendelea kufa kwa sababu ya kupungukiwa moyoni.+

22 Baraka ya Yehova—hiyo ndiyo hutajirisha,+ naye haongezi maumivu pamoja nayo.+

23 Kwa mtu mjinga kuendeleza mwenendo mpotovu ni kama mchezo,+ lakini mtu mwenye utambuzi ana hekima.+

24 Kitu chenye kumwogopesha mwovu—hicho ndicho kitakachompata;+ lakini tamaa ya mwadilifu itatimizwa.+ 25 Kama wakati upepo wa dhoruba unapopita, ndivyo na mwovu asivyokuwapo tena;+ lakini mwadilifu ni msingi mpaka wakati usio na kipimo.+

26 Kama siki kwenye meno na kama moshi kwenye macho, ndivyo alivyo mtu mvivu kwa wale wanaomtuma.+

27 Kumwogopa Yehova kutaongeza siku,+ lakini miaka ya waovu itafupishwa.+

28 Tarajio la waadilifu ni kushangilia,+ lakini tumaini lenyewe la waovu litapotea.+

29 Njia ya Yehova ni ngome kwa mtu asiye na lawama,+ lakini wale wanaozoea kutenda mambo yenye kuumiza wataharibiwa.+

30 Naye mwadilifu, mpaka wakati usio na kipimo hatafanywa apepesuke,+ lakini waovu, hawataendelea kukaa duniani.+

31 Kinywa cha mwadilifu—hicho huzaa tunda la hekima,+ lakini ulimi wa upotovu utakatiliwa mbali.+

32 Midomo ya mwadilifu​​—​hiyo hujua nia njema,+ lakini kinywa cha waovu ni upotovu.+

11 Mizani ya udanganyifu ni chukizo kwa Yehova,+ lakini jiwe kamili la mizani ni furaha kwake.

2 Je, kimbelembele kimekuja? Basi aibu itakuja;+ lakini wenye kiasi wana hekima.+

3 Utimilifu wa wanyoofu ndio huwaongoza,+ lakini upotovu wa wale wanaotenda kwa hila utawaharibu.+

4 Vitu vyenye thamani havitakuwa na faida yoyote siku ya ghadhabu,+ lakini uadilifu utakomboa kutoka katika kifo.+

5 Uadilifu wa mtu asiye na lawama ndio utakaoinyoosha njia yake,+ lakini mwovu ataanguka katika uovu wake mwenyewe.+ 6 Uadilifu wa wanyoofu ndio utakaowakomboa,+ lakini wale wanaotenda kwa hila wao wenyewe watakamatwa kwa tamaa yao.+

7 Mwovu anapokufa, tumaini lake hupotea;+ na hata tarajio linalotegemea nguvu limepotea.+

8 Mwadilifu ndiye huokolewa kutoka katika taabu,+ na mwovu huingia badala yake.+

9 Mwasi-imani humletea mwenzake uharibifu kwa kinywa chake,+ lakini waadilifu huokolewa kwa ujuzi.+

10 Mji huchangamka kwa sababu ya wema wa waadilifu,+ lakini watu hulia kwa shangwe waovu wanapoangamia.+

11 Mji huinuliwa kwa sababu ya baraka ya wanyoofu,+ lakini hubomolewa kwa sababu ya kinywa cha waovu.+

12 Mtu ambaye amepungukiwa moyoni amemdharau mwenzake,+ lakini mtu mwenye utambuzi mwingi hukaa kimya.+

13 Mtu anayetembea huku na huku akiwa mchongezi+ anafunua mazungumzo ya siri,+ lakini mtu mwaminifu katika roho anafunika jambo.+

14 Wakati ambapo hakuna mwongozo stadi, watu huanguka;+ lakini kwa wingi wa washauri kuna wokovu.+

15 Mtu ambaye amemwekea dhamana mgeni+ hakika atapatwa na mabaya, lakini anayechukia kufanya mapatano kwa kupeana mkono hukaa bila wasiwasi.

16 Mwanamke mwenye kuvutia ndiye anayepata utukufu;+ lakini watu wenye kuonea, kwa upande wao, hupata utajiri.

17 Mwanamume mwenye fadhili zenye upendo anaitendea kwa kuipa thawabu nafsi yake mwenyewe,+ lakini mtu mkatili anajiletea taabu.+

18 Mtu mwovu anapata mshahara wa uwongo,+ lakini anayepanda uadilifu, hupata mapato ya kweli.+

19 Anayesimama imara kwa ajili ya uadilifu anaelekea kupata uzima,+ lakini anayefuatilia yaliyo mabaya anaelekea kwenye kifo chake mwenyewe.+

20 Waliopotoka moyoni ni chukizo kwa Yehova,+ lakini wasio na lawama katika njia yao ni furaha kwake.+

21 Mkono ujaposhikana na mkono, mtu mbaya hatakosa kupewa adhabu;+ lakini uzao wa waadilifu hakika utaponyoka.+

22 Kama pete ya dhahabu katika pua ya nguruwe, ndivyo alivyo mwanamke mwenye umbo la kupendeza lakini anayegeuka na kuacha kuwa na akili.+

23 Tamaa ya waadilifu hakika ni njema;+ tumaini la waovu ni ghadhabu.+

24 Kuna mtu anayetawanya na bado anaongezewa;+ pia kuna mtu anayewanyima wengine yaliyo sawa, lakini hilo huleta uhitaji tu.+

25 Nafsi yenye ukarimu hiyo yenyewe itanoneshwa,+ naye anayenywesha wengine kwa ukarimu yeye mwenyewe pia atanyweshwa kwa ukarimu.+

26 Anayewanyima watu nafaka—watu watamlaani, lakini kuna baraka kwa ajili ya kichwa cha mtu anayekubali inunuliwe.+

27 Anayetafuta mema ataendelea kutafuta nia njema;+ lakini anayetafuta ubaya, huo utamjia.+

28 Anayetegemea utajiri wake​​—​yeye mwenyewe ataanguka;+ lakini waadilifu watasitawi kama majani.+

29 Yeyote anayeiletea nyumba yake taabu,+ ataumiliki upepo;+ na mtu mpumbavu atakuwa mtumishi wa mtu mwenye hekima moyoni.

30 Matunda ya mwadilifu ni mti wa uzima,+ naye anayevuta nafsi za watu ni mwenye hekima.+

31 Tazama! Mtu mwadilifu—katika dunia atapewa thawabu.+ Basi mwovu na mtenda-dhambi watapewa thawabu hata zaidi!+

12 Anayependa nidhamu anapenda ujuzi,+ lakini anayechukia karipio hatumii akili.+

2 Mtu mwema hupata kibali kutoka kwa Yehova,+ lakini yeye humtangaza mtu mwenye mawazo maovu kuwa mwovu.+

3 Hakuna mtu atakayefanywa imara kwa uovu;+ lakini mizizi ya waadilifu haitatikiswa.+

4 Mke mwenye uwezo ni taji kwa mume wake,+ lakini yule anayetenda kwa aibu ni kama ubovu kwenye mifupa ya mume wake.+

5 Fikira za waadilifu ni adili;+ uongozi wa waovu ni udanganyifu.+

6 Maneno ya waovu ni uviziaji kwa ajili ya kumwaga damu,+ lakini kinywa cha wanyoofu ndicho kitakachowakomboa.+

7 Waovu wamepinduliwa nao hawako tena,+ lakini nyumba ya waadilifu itaendelea kusimama.+

8 Mtu atasifiwa kwa sababu ya kinywa chake cha busara,+ lakini aliyepotoka moyoni atadharauliwa.+

9 Afadhali mtu anayeheshimiwa kidogo lakini ana mtumishi kuliko mtu anayejitukuza lakini hana mkate.+

10 Mwadilifu anatunza nafsi ya mnyama wake wa kufugwa,+ lakini rehema za waovu ni ukatili.+

11 Anayelima shamba lake yeye mwenyewe atashiba mkate,+ lakini anayefuatilia vitu visivyo na thamani amepungukiwa moyoni.+

12 Mwovu ametamani windo la watu wabaya ambalo limeshikwa katika wavu;+ lakini mzizi wa waadilifu, huzaa.+

13 Mtu mbaya hunaswa kwa kosa la midomo,+ lakini mwadilifu hutoka katika taabu.+

14 Kutokana na matunda ya kinywa cha mtu, yeye hushiba mema,+ na kazi yenyewe ya mikono ya mtu itamrudia.+

15 Njia ya mpumbavu ni sawa machoni pake,+ lakini anayesikiliza shauri ni mwenye hekima.+

16 Mtu mpumbavu ndiye hujulisha kinachomuudhi siku hiyohiyo,+ lakini mwerevu hufunika aibu.+

17 Anayetokeza uaminifu atasema kilicho cha uadilifu,+ lakini shahidi wa uwongo, atasema udanganyifu.+

18 Kuna mtu anayesema bila kufikiri kama kwa upanga unaochoma,+ lakini ulimi wa mwenye hekima huponya.+

19 Mdomo wa ukweli+ ndio utakaofanywa imara milele,+ lakini ulimi wa uwongo ni wa muda mfupi tu.+

20 Udanganyifu umo moyoni mwa wale wanaotunga madhara,+ lakini wale wanaoshauri amani wanashangilia.+

21 Hakuna kitu chochote chenye kudhuru kitakachompata mwadilifu,+ lakini waovu ndio watakaojazwa misiba.+

22 Midomo ya uwongo ni chukizo kwa Yehova,+ lakini wanaotenda kwa uaminifu ni furaha kwake.+

23 Mtu mwerevu anafunika ujuzi,+ lakini moyo wa wajinga hutangaza upumbavu.+

24 Mkono wa wenye bidii ndio utakaotawala,+ lakini mkono mlegevu utakuja kufanya kazi ya kulazimishwa.+

25 Hangaiko katika moyo wa mtu huufanya uiname,+ lakini neno jema huufanya ushangilie.+

26 Mwadilifu huchunguza malisho yake mwenyewe, lakini njia ya waovu huwafanya watange-tange.+

27 Uvivu hautatimua mawindo ya mtu,+ lakini bidii ni mali yenye thamani ya mtu.

28 Katika mapito ya uadilifu kuna uzima,+ na kusafiri katika njia yake kunamaanisha hakuna kifo.+

13 Mwana ni mwenye hekima palipo na nidhamu ya baba,+ lakini mtu mwenye dhihaka ni yule ambaye hajasikia kemeo.+

2 Kutokana na matunda ya kinywa chake, mtu atakula mema,+ lakini nafsi ya wale wanaotenda kwa hila ni ujeuri.+

3 Anayelinda kinywa chake anaitunza nafsi yake.+ Anayefungua wazi midomo yake—yeye atapata uharibifu.+

4 Mvivu anajionyesha kutamani, lakini nafsi yake haina chochote.+ Hata hivyo, nafsi ya wenye bidii itanoneshwa.+

5 Mwadilifu huchukia neno la uwongo,+ lakini waovu hutenda kwa aibu na kujiletea fedheha.+

6 Uadilifu humlinda mtu asiye na lawama katika njia yake,+ lakini uovu humpindua mtenda-dhambi.+

7 Kuna mtu anayejifanya kuwa tajiri lakini hana chochote;+ kuna mtu anayejifanya kuwa maskini lakini ana vitu vingi vyenye thamani.

8 Fidia ya nafsi ya mtu ni utajiri wake,+ lakini maskini hajasikia kemeo.+

9 Nuru ya waadilifu itashangilia;+ lakini taa ya waovu—hiyo itazimwa.+

10 Kwa sababu ya kimbelembele mtu husababisha tu pambano,+ lakini wale wanaoshauriana pamoja wana hekima.+

11 Vitu vyenye thamani vinavyopatikana kwa ubatili hupungua,+ lakini mtu anayekusanya kwa mkono ndiye anayepata ongezeko.+

12 Tarajio lililocheleweshwa linafanya moyo uwe mgonjwa,+ lakini kitu kinachotamaniwa kinapokuja ni mti wa uzima.+

13 Yule ambaye amelidharau neno,+ atadaiwa rehani ya mtu mwenye deni; lakini mtu anayeiogopa amri ndiye atakayepewa thawabu.+

14 Sheria ya mwenye hekima ni chemchemi ya uzima,+ ili kumwepusha mtu na mitego ya kifo.+

15 Ufahamu mzuri huleta kibali,+ lakini njia ya wale wanaotenda kwa hila ni ngumu.+

16 Kila mtu aliye mwerevu atatenda kwa ujuzi,+ lakini mjinga ataeneza upumbavu kila mahali.+

17 Mjumbe mwovu ataanguka katika jambo baya,+ lakini mjumbe mwaminifu huponya.+

18 Anayepuuza nidhamu hupatwa na umaskini na aibu,+ lakini anayeshika karipio ndiye anayetukuzwa.+

19 Tamaa inapotimizwa inafurahisha nafsi;+ lakini kuepuka yaliyo mabaya ni chukizo kwa wajinga.+

20 Anayetembea na watu wenye hekima atakuwa na hekima,+ lakini anayeshirikiana na wajinga atapatwa na mabaya.+

21 Watenda-dhambi ndio hufuatwa na msiba,+ lakini waadilifu ndio ambao wema huwapa thawabu.+

22 Mtu mwema atawaachia urithi wana wa wanawe, na mali ya mtenda-dhambi huwekwa akiba kwa ajili ya mwadilifu.+

23 Udongo uliolimwa wa watu maskini hutoa chakula kingi,+ lakini kuna mtu anayefagiliwa mbali kwa sababu ya ukosefu wa hukumu.+

24 Anayezuia fimbo yake anamchukia mwana wake,+ lakini anayempenda ni yule anayemwangalia kwa nidhamu.+

25 Mwadilifu anakula mpaka nafsi yake inaposhiba,+ lakini tumbo la waovu litakuwa tupu.+

14 Mwanamke mwenye hekima kwelikweli amejenga nyumba yake,+ lakini aliye mpumbavu huibomoa kwa mikono yake mwenyewe.+

2 Anayetembea katika unyoofu wake anamwogopa Yehova,+ lakini mtu mpotovu anamdharau Yeye katika njia zake.+

3 Fimbo ya majivuno imo katika kinywa cha mpumbavu,+ lakini midomo ya wenye hekima itawalinda.+

4 Mahali pasipo na ng’ombe hori ni safi, lakini mazao ni mengi kwa sababu ya nguvu za ng’ombe-dume.

5 Shahidi mwaminifu ni yule ambaye hatasema uwongo,+ lakini shahidi wa uwongo husema uwongo mtupu.+

6 Mtu mwenye dhihaka ametafuta hekima, asiipate; lakini kwa mtu mwenye uelewaji, ujuzi ni jambo rahisi.+

7 Toka mbele ya mjinga,+ kwa maana hakika hutaweza kuona midomo ya ujuzi.+

8 Hekima ya mwerevu ni kuelewa njia yake,+ lakini upumbavu wa wajinga ni udanganyifu.+

9 Wale wanaodhihaki hatia ni wapumbavu,+ lakini kuna makubaliano kati ya wanyoofu.+

10 Moyo unajua uchungu wa nafsi+ ya mtu mwenyewe, wala hapana mgeni atakayejiingiza katika kushangilia kwake.

11 Nyumba ya watu waovu itaharibiwa,+ lakini hema la wanyoofu litasitawi.+

12 Kuna njia ambayo imenyooka mbele ya mwanadamu,+ lakini njia za kifo ndizo mwisho wake baadaye.+

13 Hata katika kicheko moyo unaweza kuwa na maumivu;+ na kushangilia huishia katika huzuni.+

14 Asiye na imani moyoni ataridhika na matokeo ya njia zake mwenyewe,+ lakini mtu mwema ataridhika na matokeo ya shughuli zake.+

15 Mtu asiye na uzoefu huamini kila neno,+ lakini mtu mwerevu huzifikiria hatua zake.+

16 Mwenye hekima huogopa na kuepuka ubaya,+ lakini mjinga anakuwa na ghadhabu na mwenye kujitumaini.+

17 Yule anayekasirika upesi atatenda upumbavu,+ lakini mtu mwenye uwezo wa kufikiri huchukiwa.+

18 Wasio na uzoefu hakika watarithi upumbavu,+ lakini werevu watavaa ujuzi kama vazi la kichwani.+

19 Watu wabaya watainama mbele ya wema,+ nao watu waovu watainama katika malango ya mwadilifu.

20 Maskini ni chukizo hata kwa mwenzake,+ lakini tajiri ana rafiki wengi.+

21 Anayemdharau mwenzake anatenda dhambi,+ lakini mwenye furaha ni yule anayewaonyesha kibali wenye kuteseka.+

22 Je, wale wanaotunga madhara hawatatanga-tanga?+ Lakini kuna fadhili zenye upendo na ukweli kwa wale wanaotunga mema.+

23 Kwa kila kazi ngumu hutokea faida,+ lakini neno la midomo tu huelekea kuleta uhitaji.

24 Taji la wenye hekima ni utajiri wao; upumbavu wa wajinga ni upumbavu.+

25 Shahidi wa kweli anazikomboa nafsi,+ lakini mdanganyifu anasema uwongo mtupu.+

26 Katika kumwogopa Yehova kuna uhakika wenye nguvu,+ na wanawe watakuwa na kimbilio.+

27 Kumwogopa Yehova ni kisima cha uzima,+ ili kuepuka mitego ya kifo.+

28 Wingi wa watu ni pambo la mfalme,+ lakini kukosekana kwa watu ni uharibifu wa ofisa mkuu.+

29 Yule ambaye si mwepesi wa hasira ana utambuzi mwingi,+ lakini anayekosa subira anainua upumbavu.+

30 Moyo mtulivu ni uzima wa mwili wenye nyama,+ lakini wivu hufanya mifupa iwe na ubovu.+

31 Yeye anayempunja mtu wa hali ya chini amemletea shutuma Mtengenezaji wake,+ lakini anayemwonyesha maskini kibali anamtukuza Yeye.+

32 Kwa sababu ya ubaya wake mwovu atasukumwa chini,+ lakini mwadilifu atakuwa akipata kimbilio katika utimilifu wake.+

33 Hekima hukaa moyoni mwa mtu mwenye uelewaji,+ nayo hujulikana kati ya wajinga.

34 Uadilifu huinua taifa,+ lakini dhambi ni aibu kwa vikundi vya mataifa.+

35 Furaha ya mfalme imo katika mtumishi anayetenda kwa ufahamu,+ lakini ghadhabu yake humjia mtu anayetenda kwa aibu.+

15 Jibu, linapokuwa la upole, hugeuza ghadhabu,+ lakini neno linaloumiza hufanya hasira ipande.+

2 Ulimi wa watu wenye hekima hutenda mema kwa ujuzi,+ lakini kinywa cha wajinga hububujika upumbavu.+

3 Macho ya Yehova yako kila mahali,+ yakiwaangalia wabaya na wema.+

4 Utulivu wa ulimi ni mti wa uzima,+ lakini upotovu wake humaanisha kuvunjika katika roho.+

5 Yeyote aliye mpumbavu hudharau nidhamu ya baba yake,+ lakini mtu yeyote anayejali karipio ni mwerevu.+

6 Katika nyumba ya mwadilifu mna akiba nyingi,+ lakini katika mazao ya mwovu mna taabu.+

7 Midomo ya watu wenye hekima hutawanya ujuzi sikuzote,+ lakini moyo wa wajinga hauko hivyo.+

8 Dhabihu ya waovu ni chukizo kwa Yehova,+ lakini sala ya wanyoofu ni furaha kwake.+

9 Njia ya mwovu ni chukizo kwa Yehova,+ lakini humpenda mtu anayefuatilia uadilifu.+

10 Nidhamu ni mbaya kwa mtu anayeiacha njia;+ mtu yeyote anayechukia karipio atakufa.+

11 Kaburi* na mahali pa maangamizi+ viko mbele za Yehova.+ Basi, mioyo ya wana wa binadamu+ ni zaidi!

12 Mwenye dhihaka hampendi mtu anayemkaripia.+ Yeye hataenda kwa watu wenye hekima.+

13 Moyo wenye shangwe huchangamsha sura,+ lakini kwa sababu ya maumivu ya moyo roho hupata pigo.+

14 Moyo wa uelewaji hutafuta ujuzi,+ lakini kinywa cha watu wajinga hutafuta upumbavu.+

15 Siku zote za mwenye kuteseka ni mbaya,+ lakini mtu aliye mchangamfu moyoni huwa na karamu sikuzote.+

16 Afadhali kuwa na vitu vichache pamoja na kumwogopa Yehova+ kuliko kuwa na vitu vingi pamoja na mvurugo.+

17 Afadhali chakula cha mboga za majani mahali penye upendo+ kuliko ng’ombe-dume aliyenoneshwa pamoja na chuki.+

18 Mtu mwenye ghadhabu huchochea ugomvi,+ lakini yule ambaye hakasiriki upesi hutuliza mabishano.+

19 Njia ya mvivu ni kama boma la miiba,+ lakini mapito ya wanyoofu ni njia iliyofanywa kuwa laini.+

20 Mwana mwenye hekima ndiye humfanya baba yake ashangilie,+ lakini mtu mjinga anamdharau mama yake.+

21 Mtu ambaye amepungukiwa moyoni huonea shangwe upumbavu,+ lakini mtu mwenye utambuzi huenda mbele moja kwa moja.+

22 Mipango huvunjika mahali ambapo hapana mazungumzo ya siri,+ lakini katika wingi wa washauri mambo hutimizwa.+

23 Mtu hushangilia jibu la kinywa chake,+ nalo neno linalosemwa wakati unaofaa ni jema kama nini!+

24 Kwa yule anayetenda kwa ufahamu njia ya uzima inaelekea juu,+ ili kuliepuka Kaburi* lililo chini.+

25 Yehova ataibomoa nyumba ya watu waliojiinua,+ lakini atauweka imara mpaka wa mjane.+

26 Hila za mtu mbaya ni chukizo kwa Yehova,+ lakini maneno yenye kupendeza ni safi.+

27 Mtu anayepata faida isiyo ya haki anailetea nyumba yake mwenyewe taabu,+ lakini anayechukia zawadi ndiye atakayeendelea kuishi.+

28 Moyo wa mwadilifu hutafakari ili kujibu,+ lakini kinywa cha waovu hububujika mambo mabaya.+

29 Yehova yuko mbali sana na waovu,+ lakini huisikia sala ya waadilifu.+

30 Kung’aa kwa macho+ hufanya moyo ushangilie;+ habari+ ambayo ni njema huifanya mifupa inone.+

31 Sikio linalosikiliza karipio+ la uzima hukaa kati ya watu wenye hekima.+

32 Yeyote anayeepuka nidhamu+ anaikataa nafsi yake mwenyewe, lakini anayesikiliza karipio anajipatia utambuzi wa moyo.+

33 Kumwogopa Yehova ni nidhamu ya hekima,+ na kabla ya utukufu hutangulia unyenyekevu.+

16 Mipango ya moyo ni ya mtu wa udongo,+ lakini jibu la ulimi hutoka kwa Yehova.+

2 Njia zote za mwanadamu ni safi machoni pake mwenyewe,+ lakini Yehova anazipima roho.+

3 Mkabidhi Yehova mwenyewe kazi zako+ nayo mipango yako itafanywa imara.+

4 Yehova amefanya kila kitu kwa kusudi lake,+ naam, hata mwovu kwa ajili ya siku ya uovu.+

5 Kila mtu mwenye kiburi moyoni ni chukizo kwa Yehova.+ Mkono unaweza kuungana na mkono, hata hivyo mtu hatakosa adhabu.+

6 Kosa hufanyiwa upatanisho kwa fadhili zenye upendo na ukweli,+ na mtu huepuka uovu kwa kumwogopa Yehova.+

7 Yehova anapofurahia njia za mtu,+ huwafanya hata adui zake wawe na amani naye.+

8 Afadhali kuwa na kidogo pamoja na uadilifu+ kuliko kuwa na wingi pasipo haki.+

9 Huenda moyo wa mtu wa udongo ukaifikiria njia yake,+ lakini Yehova ndiye huzielekeza hatua zake.+

10 Uamuzi ulioongozwa na roho unapaswa kuwa katika midomo ya mfalme;+ kinywa chake hakipasi kukosa uaminifu katika hukumu.+

11 Kitu cha kupimia cha haki na mizani ni vya Yehova;+ mawe yote ya mizani ya mfuko ni kazi yake.+

12 Kufanya uovu ni chukizo kwa wafalme,+ kwa maana kiti cha ufalme hufanywa imara kwa uadilifu.+

13 Midomo ya uadilifu ni furaha ya mfalme mkuu;+ naye humpenda mtu anayesema mambo ya unyoofu.+

14 Ghadhabu ya mfalme ni kama wajumbe wa kifo,+ lakini mwenye hekima huigeuza.+

15 Katika nuru ya uso wa mfalme kuna uzima,+ nayo nia yake njema ni kama wingu la majira ya mvua ya masika.+

16 Kupata hekima ni bora kama nini kuliko dhahabu!+ Na kupata uelewaji kunapasa kuchaguliwa kuliko fedha.+

17 Njia kuu ya wanyoofu ni kuepuka ubaya.+ Anayeilinda njia yake anaitunza nafsi yake.+

18 Kiburi hutangulia kuanguka,+ na roho ya majivuno hutangulia kujikwaa.+

19 Afadhali kuwa na roho ya unyenyekevu+ pamoja na wapole kuliko kugawanya nyara pamoja na watu wanaojiinua.+

20 Anayetumia ufahamu katika jambo atapata mema,+ naye anayemtegemea Yehova+ ni mwenye furaha.

21 Mtu mwenye hekima moyoni itasemwa kwamba ana uelewaji,+ naye mwenye midomo mitamu huongeza ushawishi.+

22 Ufahamu ni kisima cha uzima+ kwa hao walio nao; nayo nidhamu ya wapumbavu ni upumbavu.+

23 Moyo wa mtu mwenye hekima hukifanya kinywa chake kionyeshe ufahamu,+ na kwenye midomo yake huongeza ushawishi.+

24 Maneno yenye kupendeza ni sega la asali,+ ni matamu kwa nafsi na maponyo mifupani.+

25 Kuna njia ambayo imenyooka mbele ya mwanadamu,+ lakini njia za kifo ndizo mwisho wake baadaye.+

26 Nafsi ya mfanyakazi mwenye bidii imemfanyia kazi kwa bidii,+ kwa sababu kinywa chake kimemkaza sana.+

27 Mtu asiyefaa kitu anachimbua lililo baya,+ na katika midomo yake ni kana kwamba kuna moto unaounguza.+

28 Mtu mwenye hila huendelea kutokeza ugomvi nyakati zote,+ na mchongezi anawatenganisha wale wanaofahamiana.+

29 Mtu wa jeuri atamshawishi mwenzake,+ naye hakika humfanya aende katika njia isiyo njema.+ 30 Anakonyeza-konyeza macho yake ili kupanga hila.+ Akikaza midomo yake, hakika yeye hukamilisha madhara.

31 Kichwa chenye mvi ni taji la uzuri+ kinapopatikana katika njia ya uadilifu.+

32 Asiye mwepesi wa hasira ni bora kuliko mwanamume mwenye nguvu,+ naye anayezuia roho yake ni bora kuliko mtu anayeteka jiji.+

33 Watu hutupa kura ndani ya mkunjo wa nguo,+ lakini kila uamuzi unaofanywa kupitia kura hiyo hutoka kwa Yehova. +

17 Afadhali kipande kikavu cha mkate pamoja na utulivu+ kuliko nyumba iliyojaa dhabihu za kugombana.+

2 Mtumishi anayeonyesha ufahamu atamtawala mwana anayetenda kwa aibu,+ na kati ya ndugu atapata sehemu ya urithi.+

3 Chungu cha kusafishia ni kwa ajili ya fedha na tanuru ni kwa ajili ya dhahabu,+ lakini Yehova ndiye mchunguzaji wa mioyo.+

4 Mtenda-maovu anasikiliza kwa makini mdomo wenye madhara.+ Mwongo anatega sikio asikilize ulimi unaotokeza shida.+

5 Anayemdhihaki maskini anamletea shutuma Mtengenezaji+ wake. Anayeshangilia msiba wa mwingine hatakosa adhabu.+

6 Taji la wazee ni wajukuu,+ na uzuri wa wana ni baba zao.+

7 Mdomo wa unyoofu haumstahili mtu asiye na akili.+ Sembuse mdomo wa uwongo kwa mtu mwenye kuheshimika!+

8 Zawadi ni jiwe la thamani linaloleta kibali machoni pa yule aliye nayo.+ Kila mahali anapogeukia anafanikiwa.+

9 Anayefunika makosa anatafuta upendo,+ naye anayeendelea kuongea juu ya jambo anawatenganisha watu wanaofahamiana.+

10 Kemeo huingia ndani zaidi katika mtu mwenye uelewaji+ kuliko kumpiga mjinga mara mia moja.+

11 Mtu mbaya huendelea kutafuta uasi tu,+ na mjumbe anayetumwa kwake ni mkatili.+

12 Afadhali mtu akutane na dubu aliyepoteza watoto wake+ kuliko kukutana na mjinga katika upumbavu wake.+

13 Mtu anayelipa ubaya kwa wema,+ ubaya hautaondoka nyumbani mwake.+

14 Mwanzo wa ugomvi ni kama mtu anayefungulia maji;+ kwa hiyo kabla mabishano hayajalipuka, jiondokee.+

15 Yeyote anayemtangaza mwovu kuwa mwadilifu+ na yeyote anayemtangaza mwadilifu kuwa mwovu+—wote wawili ni chukizo kwa Yehova.+

16 Kwa nini mjinga ana uwezo mkononi mwake wa kujipatia hekima,+ hali yeye hana utambuzi wa moyo?+

17 Rafiki wa kweli anapenda nyakati zote,+ naye ni ndugu aliyezaliwa kwa ajili ya wakati wa taabu.+

18 Mtu aliyepungukiwa moyoni hupeana mikono,+ akitoa dhamana kamili mbele ya mwenzake.+

19 Mtu anayependa makosa anapenda mashindano.+ Mtu anayeinua mahali pake pa kuingilia anatafuta kuanguka.+

20 Mtu mwenye moyo mpotovu hatapata mema,+ naye anayebadilika-badilika kwa ulimi ataanguka katika msiba.+

21 Yeyote anayezaa mtoto mjinga—ni huzuni kwake;+ na baba ya mtoto asiye na akili hana shangwe.+

22 Moyo wenye shangwe ni dawa nzuri,+ lakini roho iliyopondeka huikausha mifupa.+

23 Mwovu atachukua hata rushwa kifuani+ ili kupotosha mapito ya hukumu.+

24 Hekima iko mbele ya uso wa mtu mwenye uelewaji,+ lakini macho ya mjinga yako kwenye mwisho wa dunia.+

25 Mwana mjinga ni huzuni kwa baba yake+ na ni uchungu kwa mama aliyemzaa.+

26 Zaidi ya hayo, si vema kumtoza mwadilifu.+ Kuwapiga watu wenye kuheshimika ni kinyume cha jambo lililonyooka.+

27 Yeyote anayezuia maneno yake ana ujuzi,+ na mtu mwenye utambuzi ana roho ya utulivu.+

28 Hata mtu mpumbavu, anapokaa kimya, ataonwa kuwa mwenye hekima;+ yeyote anayefunga midomo yake, ataonwa kuwa mwenye uelewaji.

18 Mtu anayejitenga na wengine atatafuta mapendezi yake mwenyewe;+ atashindana na hekima yote inayotumika.+

2 Yeyote aliye mjinga hapendezwi na utambuzi hata kidogo,+ isipokuwa tu moyo wake ujifunue wenyewe.+

3 Mwovu anapoingia, dharau huingia pia;+ na ukosefu wa heshima+ huwa pamoja na shutuma.

4 Maneno ya kinywa cha mwanadamu ni kilindi cha maji.+ Kisima cha hekima ni kijito cha maji yanayobubujika.+

5 Si vema kumwonyesha mwovu upendeleo,+ wala kumpotosha mwadilifu katika hukumu.+

6 Midomo ya mtu aliye mjinga huingia katika mabishano,+ na kinywa chake huitisha mapigo.+

7 Kinywa cha mjinga ni uharibifu wake,+ na midomo yake ni mtego wa nafsi yake.+

8 Maneno ya mchongezi ni kama vitu vya kumezwa kwa pupa,+ vinavyoingia katika sehemu za ndani kabisa za tumbo.+

9 Pia, mtu anayejionyesha kuwa mvivu katika kazi yake+​​—​yeye ni ndugu ya mtu anayeleta uharibifu.+

10 Jina la Yehova ni mnara wenye nguvu.+ Mwadilifu hukimbilia humo na kupewa ulinzi.+

11 Vitu vyenye thamani vya tajiri ni mji wake wenye nguvu,+ navyo ni kama ukuta wa ulinzi katika mawazo yake.+

12 Kabla ya kuanguka moyo wa mwanadamu huwa na kiburi,+ na kabla ya utukufu kuna unyenyekevu.+

13 Yeyote anapojibu jambo kabla ya kulisikia,+ huo ni upumbavu na aibu kwake.+

14 Roho ya mwanadamu inaweza kuvumilia ugonjwa wake;+ lakini ni nani anayeweza kuvumilia roho iliyopondeka?+

15 Moyo wa mtu mwenye uelewaji hujipatia ujuzi,+ nalo sikio la wenye hekima hutafuta kupata ujuzi.+

16 Zawadi ya mwanadamu itamfungulia nafasi kubwa,+ nayo itamwongoza hata mbele ya watu wakuu.+

17 Mtu wa kwanza katika kesi yake ni mwadilifu;+ mwenzake huingia naye hakika humchunguza kwa undani.+

18 Kura hutuliza hata magomvi,+ nayo huwatenganisha hata watu wenye nguvu.+

19 Ndugu aliyekosewa ni mgumu kuliko mji wenye nguvu;+ na kuna magomvi yaliyo kama pingo la mnara wa makao.+

20 Kutokana na matunda ya kinywa cha mtu, tumbo lake litashiba;+ atashiba hata mazao ya midomo yake.+

21 Kifo na uzima viko katika nguvu za ulimi,+ naye anayeupenda atakula matunda yake.+

22 Je, mtu amepata mke mwema?+ Amepata kitu chema,+ na mtu hupata nia njema kutoka kwa Yehova.+

23 Maskini husema kwa kusihi,+ lakini tajiri hujibu kwa ukali.+

24 Kuna rafiki wanaoelekea kuvunjana vipande-vipande,+ lakini yuko rafiki anayeshikamana na mtu kwa ukaribu zaidi kuliko ndugu.+

19 Mtu yeyote aliye maskini ambaye anatembea katika utimilifu ni bora+ kuliko mtu mwenye midomo iliyopotoka, na ambaye ni mjinga.+

2 Pia, si vema kwamba nafsi ikose ujuzi,+ naye anayefanya haraka kwa miguu yake anatenda dhambi.+

3 Upumbavu wa mtu wa udongo ndio unaopotosha njia yake,+ na kwa hiyo moyo wake unakuwa na ghadhabu juu ya Yehova.+

4 Mali ndizo huongeza rafiki wengi,+ lakini mtu wa hali ya chini hutenganishwa na mwenzake.+

5 Shahidi wa uwongo hatakosa adhabu,+ naye anayesema uwongo hataponyoka.+

6 Watu wengi huutuliza uso wa mtu mwenye cheo,+ na kila mtu ni rafiki yake anayetoa zawadi.+

7 Ndugu za mtu maskini wamemchukia wote.+ Nao, rafiki zake binafsi wamejitenga naye hata zaidi!+ Anawafuata akiwa na mambo ya kusema; nao hawapo.+

8 Anayejipatia moyo+ mzuri anapenda nafsi yake mwenyewe. Anayelinda utambuzi atapata mema.+

9 Shahidi wa uwongo hatakosa adhabu,+ naye anayesema uwongo ataangamia.+

10 Maisha ya anasa hayamfai yeyote aliye mjinga.+ Sembuse mtumishi kuwatawala wakuu!+

11 Ufahamu wa mtu hakika hupunguza hasira yake,+ na ni jambo lenye kupendeza anapopita kosa.+

12 Ghadhabu ya mfalme ni mngurumo kama ule wa mwana-simba mwenye manyoya shingoni,+ lakini nia yake njema ni kama umande juu ya majani.+

13 Mwana mjinga humaanisha shida kwa baba yake,+ na ugomvi wa mke ni kama paa inayovuja ambayo humfukuzia mbali mtu.+

14 Urithi kutoka kwa akina baba ni nyumba na mali,+ lakini mke mwenye busara hutoka kwa Yehova.+

15 Uvivu huleta usingizi mzito,+ nayo nafsi yenye uvivu huteswa na njaa.+

16 Yeye anayeishika amri anailinda nafsi yake;+ anayedharau njia zake atauawa.+

17 Anayemwonyesha kibali mtu wa hali ya chini anamkopesha Yehova,+ na Yeye atamlipa matendo yake.+

18 Mtie mwana wako adabu wakati bado kuna tumaini;+ wala usiweke tamaa ya nafsi yako juu ya kumuua.+

19 Mtu mwenye ghadhabu kubwa atachukua adhabu;+ kwa maana ukimkomboa, utaendelea kufanya hivyo tena na tena.+

20 Sikiliza shauri na kukubali nidhamu,+ ili upate kuwa na hekima katika wakati wako ujao.+

21 Mna mipango mingi katika moyo wa mwanadamu,+ lakini shauri la Yehova ndilo litakalosimama.+

22 Kinachotamanika katika mtu wa udongo ni fadhili zake zenye upendo;+ na maskini ni bora kuliko mtu anayesema uwongo.+

23 Kumwogopa Yehova huelekeza kwenye uzima,+ na mtu atalala usiku akiwa ameridhika;+ mtu hatapatwa na lililo baya.+

24 Mvivu ameutia mkono wake katika bakuli la karamu;+ hawezi kuurudisha hata kwenye kinywa chake mwenyewe.+

25 Inakupasa umpige mwenye dhihaka,+ ili mtu ambaye hana uzoefu apate kuwa mwerevu;+ naye mtu mwenye uelewaji anapaswa kukaripiwa, ili apate kutambua ujuzi.+

26 Yeye anayemtendea vibaya baba yake na ambaye humfukuza mama yake+ ni mwana anayetenda kwa aibu na bila heshima.+

27 Mwanangu, acha kusikiliza nidhamu nawe utakengeuka kutoka katika maneno ya ujuzi.+

28 Shahidi asiyefaa kitu hudhihaki haki,+ na kinywa chenyewe cha watu waovu humeza kitu chenye kuumiza.+

29 Hukumu zimefanywa imara kwa ajili ya wenye dhihaka,+ na mapigo kwa ajili ya mgongo wa wajinga.+

20 Divai ni mdhihaki,+ kileo husababisha msukosuko,+ na kila mtu anayepotezwa nacho hana hekima.+

2 Kuogopesha kwa mfalme ni mngurumo kama ule wa mwana-simba mwenye manyoya shingoni.+ Mtu yeyote anayejiletea hasira yake anaitendea dhambi nafsi yake mwenyewe.+

3 Ni utukufu kwa mtu kuepuka kugombana,+ lakini kila aliye mpumbavu atatumbukia humo.+

4 Kwa sababu ya majira ya baridi kali mvivu hatalima;+ atakuwa akiombaomba wakati wa mavuno, lakini hapatakuwa na chochote.+

5 Shauri moyoni mwa mtu ni kama kilindi cha maji,+ lakini mtu mwenye utambuzi ataliteka.+

6 Wanadamu wengi hutangaza fadhili zao wenyewe zenye upendo,+ lakini ni nani anayeweza kumpata mtu mwaminifu?+

7 Mwadilifu anatembea kwa utimilifu wake.+ Wanawe watakuwa na furaha baada yake.+

8 Mfalme anaketi juu ya kiti cha hukumu,+ akitawanya ubaya wote kwa macho yake.+

9 Ni nani anayeweza kusema: “Nimeusafisha moyo wangu;+ mimi nimekuwa safi kutokana na dhambi yangu”?+

10 Aina mbili za mawe ya mizani na aina mbili za vipimo vya efa+—vyote viwili ni chukizo kwa Yehova.+

11 Kwa matendo yake, mvulana hujitambulisha kama utendaji wake ni safi na mnyoofu.+

12 Sikio lenye kusikia na jicho lenye kuona—Yehova ndiye aliyevifanya vyote viwili.+

13 Usipende usingizi, usije ukaingia katika umaskini.+ Fungua macho yako; ushibe mkate.+

14 “Ni kibaya, ni kibaya!” asema mnunuzi, naye aenda zake.+ Kisha anajisifu.+

15 Kuna dhahabu, pia kuna wingi wa marijani; lakini midomo ya ujuzi ni vyombo vyenye thamani.+

16 Ikiwa mtu amemwekea mgeni dhamana, lichukue vazi lake;+ na ikiwa amejihusisha na mwanamke mgeni, chukua rehani kutoka kwake.+

17 Mkate unaopatikana kwa udanganyifu humpendeza mtu,+ lakini baadaye kinywa chake kitajaa changarawe.+

18 Kwa shauri mipango yenyewe hufanywa imara,+ na kwa mwongozo stadi endeleza vita vyako.+

19 Anayezunguka-zunguka akiwa mchongezi anafunua mazungumzo ya siri;+ wala usishirikiane na mtu anayeshawishiwa na midomo yake.+

20 Mtu yeyote anayemlaani baba yake na mama yake,+ taa yake itazimwa giza linapokaribia.+

21 Urithi hupatikana kwa pupa mwanzoni,+ lakini wakati wake ujao hautabarikiwa.+

22 Usiseme: “Nitalipiza uovu!”+  Mtumaini Yehova,+ naye atakuokoa.+

23 Aina mbili za mawe ya mizani ni chukizo kwa Yehova,+ na mizani ya kudanganya si nzuri.+

24 Hatua za mwanamume hutoka kwa Yehova.+ Naye mtu wa udongo anaweza kutambuaje njia yake?+

25 Ni mtego wakati mtu wa udongo amepaaza sauti kwa haraka, “Ni kitakatifu!”+ na baada ya kuweka nadhiri+ ndipo anaelekea kufanya uchunguzi.+

26 Mfalme mwenye hekima anawatawanya watu waovu,+ naye huzungusha gurudumu juu yao.+

27 Pumzi+ ya mtu wa udongo ni taa ya Yehova, inayochunguza kwa uangalifu sehemu zote za ndani kabisa za tumbo.+

28 Fadhili zenye upendo na ukweli—hizo humlinda mfalme;+ na kwa fadhili zenye upendo amedumisha kiti chake cha ufalme.+

29 Uzuri wa vijana ni nguvu zao,+ na utukufu wa wazee ni kichwa chao chenye mvi.+

30 Vidonda vya mapigo ndivyo huondolea mbali ubaya;+ na mapigo, sehemu za ndani kabisa za tumbo.+

21 Moyo wa mfalme ni kama vijito vya maji mkononi mwa Yehova.+ Huugeuza kuelekea popote anapopenda.+

2 Kila njia ya mwanadamu imenyooka machoni pake mwenyewe,+ lakini Yehova anaipima mioyo.+

3 Kutenda uadilifu na hukumu kunampendeza Yehova kuliko dhabihu.+

4 Macho yenye majivuno na moyo wa kiburi,+ taa ya waovu, ni dhambi.+

5 Mipango ya mwenye bidii bila shaka huleta faida,+ lakini kila mtu anayetenda haraka-haraka bila shaka huuelekea uhitaji.+

6 Kupata hazina kwa ulimi wa uwongo ni pumzi inayopeperushwa,+ kwa wale wanaotafuta kifo.+

7 Uporaji wa waovu utawaondolea mbali,+ kwa maana wamekataa kufanya haki.+

8 Mwanadamu, naam, mgeni, ni mpotovu katika njia yake;+ lakini aliye safi ni mnyoofu katika utendaji wake.+

9 Ni afadhali kukaa pembeni mwa paa+ kuliko kukaa pamoja na mke mgomvi, ingawa ni katika nyumba moja.+

10 Nafsi ya mwovu imetamani yaliyo mabaya;+ mwenzake hataonyeshwa kibali machoni pake.+

11 Kwa kumtoza mwenye dhihaka, asiye na uzoefu huwa mwenye hekima;+ na kwa kumpa mtu mwenye hekima ufahamu, yeye hupata ujuzi.+

12 Aliye Mwadilifu anaifikiria nyumba ya mwovu,+ akiwapindua waovu wapate msiba wao.+

13 Yeyote anayeziba sikio lake asisikie kilio cha kulalamika cha mtu wa hali ya chini,+ yeye mwenyewe ataita wala hatajibiwa.+

14 Zawadi inayotolewa katika siri hutuliza hasira;+ na rushwa kifuani+ hutuliza ghadhabu kali.

15 Mwadilifu hushangilia kufanya haki,+ lakini kitu cha kutisha huwapata wale wanaozoea kutenda mambo yenye kuumiza.+

16 Mtu anayeiacha njia ya ufahamu,+ atapumzika katika kutaniko la wale wasiojiweza katika kifo.+

17 Anayependa kujifurahisha atakuwa na uhitaji;+ anayependa divai na mafuta hatapata utajiri.+

18 Mwovu ni fidia ya mwadilifu;+ naye anayetenda kwa hila huchukua mahali pa wanyoofu.+

19 Ni afadhali kukaa nyikani kuliko kukaa pamoja na mke mgomvi pamoja na uchokozi.+

20 Kuna hazina yenye kutamanika na mafuta katika makao ya mwenye hekima,+ lakini mtu aliye mjinga atazimeza.+

21 Anayefuatilia uadilifu+ na fadhili zenye upendo atapata uzima, uadilifu na utukufu.+

22 Mtu mwenye hekima amepanda hata jiji la wanaume wenye nguvu, ili apate kushusha nguvu za uhakika wa jiji hilo.+

23 Anayelinda kinywa chake na ulimi wake anailinda nafsi yake isipate taabu.+

24 Mtu mwenye kujigamba aliye na kimbelembele na mwenye kujidai, ndilo jina la mtu mwenye ghadhabu ya kimbelembele.+

25 Tamaa yenyewe ya mvivu itamuua, kwa maana mikono yake imekataa kufanya kazi.+ 26 Ametamani kwa hamu siku nzima, lakini aliye mwadilifu anatoa wala hanyimi kamwe.+

27 Dhabihu ya waovu ni chukizo.+ Na mtu anapoileta akiwa na mwenendo mpotovu+ ni zaidi.

28 Shahidi anayesema uwongo ataangamia,+ lakini mtu anayesikiliza atasema hata milele.+

29 Mtu mwovu ameufanya uso wake kuwa mgumu,+ lakini mtu mnyoofu ndiye atakayefanya njia zake imara.+

30 Hakuna hekima, wala utambuzi wowote, wala shauri lolote, katika kumpinga Yehova.+

31 Farasi ni kitu kilichowekwa tayari kwa ajili ya siku ya pigano,+ lakini wokovu ni wa Yehova.+

22 Ni afadhali kuchagua jina badala ya utajiri mwingi;+ kibali ni bora kuliko hata fedha na dhahabu.+

2 Mtu tajiri na maskini wamekutana.+ Mtengenezaji wao wote ni Yehova.+

3 Mtu mwerevu ni yule ambaye ameona msiba na kujificha,+ lakini wasio na uzoefu wameendelea mbele nao lazima waumie.+

4 Matokeo ya unyenyekevu na kumwogopa Yehova ni utajiri na utukufu na uzima.+

5 Miiba na mitego imo katika njia ya mpotovu;+ yeye anayeilinda nafsi yake hukaa mbali nayo.+

6 Mlee mvulana kulingana na njia inayomfaa;+ hata atakapozeeka hatageuka kando na kuiacha.+

7 Mtu tajiri ndiye huwatawala maskini,+ na mkopaji ni mtumishi wa mtu anayemkopesha.+

8 Yeye anayepanda ukosefu wa uadilifu atavuna madhara,+ lakini fimbo ya ghadhabu yake itafikia mwisho wake.+

9 Mwenye jicho la ukarimu atabarikiwa, kwa maana amempa mtu wa hali ya chini chakula chake.+

10 Mfukuze mwenye dhihaka, ili ugomvi utoke na ili mashtaka ya kisheria na ukosefu wa heshima vikome.+

11 Anayependa usafi wa moyo+—mfalme atakuwa mwenzake kwa sababu ya uvutio wa midomo yake.+

12 Macho ya Yehova mwenyewe yamelinda ujuzi,+ lakini yeye hupindua maneno ya mwenye hila.+

13 Mvivu amesema:+ “Kuna simba nje!+ Nitauawa katikati ya viwanja vya watu wote!”

14 Kinywa cha wanawake wageni ni shimo refu.+ Anayeshutumiwa na Yehova ataanguka ndani yake.+

15 Ujinga umefungwa pamoja na moyo wa mvulana;+ fimbo ya nidhamu ndiyo itakayouondolea mbali.+

16 Anayempunja mtu wa hali ya chini ili ajipatie vitu vingi,+ pia yeye anayempa tajiri, hakika atakuwa na uhitaji.+

17 Tega sikio lako usikie maneno ya wenye hekima,+ ili kuutia moyo wako katika ujuzi wangu.+ 18 Kwa maana inapendeza kwamba uyaweke tumboni mwako,+ ili yapate kufanywa imara midomoni mwako.+

19 Ili uhakika wako uuweke kwa Yehova,+ nimekupa wewe, naam, wewe, ujuzi leo.

20 Je, kufikia sasa sikukuandikia mashauri na ujuzi,+ 21 nikuonyeshe ukweli wa maneno ya kweli, ili urudishe maneno yaliyo kweli—kwa yule anayekutuma?+

22 Usimnyang’anye mtu wa hali ya chini kwa sababu yeye ni wa hali ya chini,+ wala usimkandamize mwenye kuteseka langoni.+ 23 Kwa maana Yehova mwenyewe atatetea kesi yao,+ naye hakika atawanyang’anya nafsi wale wanaowanyang’anya.+

24 Usishirikiane na mtu yeyote mwenye mazoea ya kukasirika;+ wala usiende pamoja na mtu wa mifoko ya ghadhabu, 25 ili usizoee njia yake na hakika uiwekee nafsi yako mtego.+

26 Usiwe kati ya wale wanaopeana mikono+ kwa mapatano, kati ya wale wanaoweka dhamana kwa ajili ya mikopo.+ 27 Ikiwa huna kitu cha kulipa, kwa nini achukue kitanda chako kutoka chini yako?

28 Usiusogeze nyuma mpaka wa zamani za kale, uliowekwa na mababu zako.+

29 Je, umemwona mtu stadi katika kazi yake? Yeye atasimama mbele ya wafalme;+ hatasimama mbele ya watu wa kawaida.

23 Ukiketi kula pamoja na mfalme, fikiria sana kilicho mbele yako,+ 2 nawe ujitie kisu kooni ikiwa una nafsi yenye tamaa.+ 3 Usionyeshe kuwa unatamani vyakula vyake vitamu, kwa maana ni vyakula vya uwongo.+

4 Usijitaabishe kutafuta utajiri.+ Acha kutegemea uelewaji wako mwenyewe.+ 5 Je, umeukazia macho, nao si kitu?+ Kwa maana hakika huo hujifanyia mabawa kama yale ya tai na kuruka kuelekea mbinguni.+

6 Usile chakula cha mtu mwenye jicho lisilo na ukarimu,+ wala kujionyesha kuwa unatamani vyakula vyake vitamu.+ 7 Kwa maana yeye ni kama mtu ambaye amefikiria ndani ya nafsi yake.+ “Kula na kunywa,” anakuambia, lakini moyo wake haupo pamoja nawe.+ 8 Utatapika tonge ulilokula, nawe utakuwa umepoteza maneno yako matamu.+

9 Usiseme masikioni mwa mtu mjinga,+ kwa maana atayadharau maneno yako yenye busara.+

10 Usiusogeze nyuma mpaka wa zamani za kale,+ wala usiingie katika shamba la wavulana wasio na baba.+ 11 Kwa maana Mkombozi wao ana nguvu; yeye mwenyewe atatetea kesi yao dhidi yako wewe.+

12 Elekeza moyo wako kwenye nidhamu na sikio lako kwenye maneno ya ujuzi.+

13 Usimnyime mvulana nidhamu.+ Ukimpiga kwa fimbo, hatakufa. 14 Inakupasa wewe mwenyewe umpige kwa fimbo, upate kuikomboa nafsi yake na Kaburi.*+

15 Mwanangu, ikiwa moyo wako umekuwa na hekima,+ moyo wangu utashangilia, naam, moyo wangu.+ 16 Na figo zangu zitashangilia midomo yako inaposema mambo manyoofu.+

17 Moyo wako usiwaonee wivu watenda-dhambi,+ lakini umwogope Yehova mchana kutwa.+ 18 Kwa maana ndipo kutakapokuwa na wakati ujao,+ na tumaini lako mwenyewe halitakatiliwa mbali.+

19 Ewe mwanangu, sikia uwe na hekima, na kuuongoza moyo wako katika njia hiyo.+

20 Usiwe kati ya watu wanaokunywa divai mno,+ kati ya watu wanaokula nyama kwa ulafi.+ 21 Kwa maana mlevi na mlafi watakuwa maskini,+ na kusinzia kutamvika mtu nguo zilizopasuka.+

22 Msikilize baba yako aliyekuzaa,+ wala usimdharau mama yako kwa sababu tu amezeeka.+ 23 Nunua kweli+ wala usiiuze​—​hekima na nidhamu na uelewaji.+ 24 Baba ya mtu mwadilifu hakika atakuwa na shangwe;+ na mtu anayekuwa baba ya mwenye hekima atamshangilia pia.+ 25 Baba yako na mama yako watashangilia, naye mama aliyekuzaa atakuwa na shangwe.+

26 Mwanangu, nipe moyo wako, nayo macho yako na yapendezwe na njia zangu mwenyewe.+ 27 Kwa maana kahaba ni shimo refu+ na mwanamke mgeni ni kisima chembamba. 28 Kwa kweli, yeye huvizia, kama mnyang’anyi;+ naye huwaongeza wenye hila katika wanadamu.+

29 Ni nani aliye na ole? Ni nani aliye na wasiwasi? Ni nani aliye na ugomvi?+ Ni nani aliye na mahangaiko? Ni nani aliye na majeraha yasiyo na sababu? Ni nani aliye na macho mazito? 30 Ni wale wanaokaa muda mrefu kwenye divai,+ wale wanaoenda kutafuta divai iliyochanganyika.+ 31 Usiitazame divai inapotoa rangi nyekundu, inapochemka katika kikombe, inaposhuka taratibu. 32 Mwisho wake inauma kama nyoka,+ nayo hutoa sumu kama nyoka.+ 33 Macho yako mwenyewe yataona mambo mageni, nao moyo wako mwenyewe utasema mambo yaliyopotoka.+ 34 Nawe utakuwa kama mtu anayelala katikati ya bahari, kama mtu anayelala juu ya mlingoti.+ 35 “Wamenipiga, lakini sikuwa mgonjwa; wamenichapa, lakini sikujua; Nitaamka wakati gani?+ Bado nitaitafuta hata zaidi.”+

24 Usiwaonee wivu watu wabaya,+ wala usitamani kuingia pamoja nao.+ 2 Kwa maana moyo wao huendelea kutafakari juu ya uporaji, nayo midomo yao huendelea kuongea juu ya matata.+

3 Nyumba hujengwa kwa hekima,+ na kwa utambuzi itasimamishwa imara.+ 4 Na kwa ujuzi vyumba vya ndani vitajazwa vitu vyote vyenye thamani na vyenye kupendeza.+

5 Mtu mwenye hekima katika nguvu ni mwanamume,+ na mtu mwenye ujuzi anaimarisha nguvu.+ 6 Kwa maana kwa mwongozo stadi utaendeleza vita vyako,+ na kwa wingi wa washauri kuna wokovu.+

7 Kwa mpumbavu, hekima ya kweli iko juu mno;+ hatafungua kinywa chake langoni.

8 Yeyote anayepanga hila ya kufanya ubaya ataitwa fundi wa mawazo ya uovu.+

9 Mwenendo mpotovu wa upumbavu ni dhambi,+ na mwenye dhihaka ni chukizo kwa wanadamu.+

10 Je, umejionyesha kuwa umevunjika moyo siku ya taabu?+ Nguvu zako zitakuwa chache.

11 Wakomboe wale wanaopelekwa kwenye kifo; na uwazuie wale wanaopepesuka wakielekea kuchinjwa.+ 12 Ikiwa utasema: “Tazama! Hatukujua hili,”+ je, yule anayeipima mioyo hatatambua hilo,+ na yule anayeichunguza nafsi yako mwenyewe hatajua+ hilo naye hakika hatamlipa mtu wa udongo kulingana na utendaji wake?+

13 Mwanangu, kula asali, kwa maana ni njema; asali tamu ya sega na iwe katika kaakaa lako.+ 14 Vivyo hivyo, ijue hekima kwa ajili ya nafsi yako.+ Ikiwa umeipata, basi kuna wakati ujao, na tumaini lako mwenyewe halitakatiliwa mbali.+

15 Usijifiche ili kushambulia makao ya mwadilifu kama anavyofanya mwovu;+ usipore mahali pake pa kupumzikia.+ 16 Kwa maana huenda mwadilifu akaanguka hata mara saba, naye hakika atasimama;+ lakini waovu watakwazwa na msiba.+

17 Adui yako anapoanguka, usishangilie; naye anapokwazwa, moyo wako usiwe na shangwe,+ 18 ili Yehova asipate kuona jambo hilo nalo liwe baya machoni pake, naye aigeuzie hasira yake mbali naye.+

19 Usiwake kwa hasira juu ya watenda-maovu. Usiwaonee wivu watu waovu.+ 20 Kwa maana mtu yeyote mbaya hatakuwa na wakati ujao;+ taa ya watu waovu itazimwa.+

21 Mwanangu, mwogope Yehova na mfalme.+ Usishirikiane na watu wanaotaka badiliko.+ 22 Kwa maana msiba wao utakuja ghafula,+ hivi kwamba ni nani anayejua juu ya kuangamizwa kwa watu wanaotaka badiliko?+

23 Maneno haya pia ni kwa ajili ya watu wenye hekima:+ Kuonyesha upendeleo katika hukumu si jambo zuri.+

24 Anayemwambia mtu mwovu: “Wewe ni mwadilifu,”+ watu watamlaani, na vikundi vya mataifa vitamshutumu. 25 Lakini kwao wanaomkaripia mambo yatakuwa yenye kupendeza,+ nayo baraka ya mema itawajia.+ 26 Anayejibu kwa njia ya unyoofu atabusu midomo.+

27 Tayarisha kazi yako huko nje, uifanye tayari kwa ajili yako shambani.+ Kisha ujenge nyumba yako.

28 Usimshuhudie mwenzako pasipo msingi.+ Ndipo ungekuwa mpumbavu kwa midomo yako.+ 29 Usiseme: “Nitamtendea kama vile tu alivyonitendea.+ Nitamlipa kila mtu kulingana na tendo lake.”+

30 Nilipitia kando ya shamba la mtu mvivu+ na kando ya shamba la mizabibu la mtu aliyepungukiwa moyoni.+ 31 Na tazama! Lote lilizaa magugu.+ Uso wake ulifunikwa na miiba, nao ukuta wake wa mawe ulikuwa umebomolewa.+

32 Basi nikaona, mimi mwenyewe; nikaanza kutia jambo hilo moyoni;+ nikaona, nikaikubali nidhamu:+ 33 Kulala kidogo, kusinzia kidogo, kukunja mikono kidogo ili kulala,+ 34 nao umaskini wako utakuja kama mnyang’anyi wa njia kuu na uhitaji wako kama mwanamume mwenye silaha.+

25 Hizi pia ni methali za Sulemani+ ambazo watu wa Hezekia, mfalme wa Yuda,+ walinakili:

2 Utukufu wa Mungu ni kuweka jambo kuwa siri,+ nao utukufu wa wafalme ni kuchunguza jambo kabisa.+

3 Mbingu kwa kimo na dunia kwa kina,+ na moyo wa wafalme,+ hayo hayachunguziki.+

4 Takataka na iondolewe kwenye fedha, na yote itatoka ikiwa safi.+

5 Mwovu na aondolewe mbele ya mfalme,+ na kiti chake cha ufalme kitafanywa imara kwa uadilifu wenyewe.+

6 Usijiheshimu mwenyewe mbele ya mfalme,+ wala usisimame mahali pa wakuu.+ 7 Kwa maana ni afadhali yeye akuambie: “Njoo hapa,”+ kuliko akushushe mbele ya mtu mwenye cheo ambaye macho yako yamemwona.+

8 Usiende kwa haraka kufanya kesi, ili sasa swali lisiwe utafanya nini mwishowe mwenzako anapokuaibisha.+ 9 Jitetee kwa mwenzako,+ wala usifunue mazungumzo ya siri ya mwingine;+ 10 ili anayesikiliza asikuaibishe na habari yako mbaya iwe haiwezi kufutwa.

11 Neno linalosemwa wakati unaofaa ni kama matunda ya mtofaa ya dhahabu kwenye chombo cha fedha kilichopambwa.+

12 Pete ya dhahabu na pambo la dhahabu ya pekee, ndivyo alivyo mkaripiaji mwenye hekima kwenye sikio linalosikia.+

13 Kama baridi ya theluji+ siku ya mavuno ndivyo alivyo mjumbe mwaminifu kwa wale wanaomtuma, kwa maana yeye huiburudisha nafsi ya mabwana wake.+

14 Kama wingu la mvuke na upepo bila mvua ndivyo alivyo mtu anayejisifu kwa uwongo juu ya zawadi.+

15 Kwa subira kiongozi hushawishiwa, na ulimi wa upole unaweza kuvunja mfupa.+

16 Je, umepata asali?+ Kula kiasi cha kukutosha, ili usiile kupita kiasi kisha uitapike.+

17 Fanya mguu wako uwe haba nyumbani kwa mwenzako, asije akakuchoka na hakika akuchukie.

18 Kama rungu ya vita na upanga na mshale mkali ndivyo alivyo mtu anayemshuhudia mwenzake kwa uwongo.+

19 Uhakika katika mtu mwenye hila siku ya taabu, ni kama jino lililovunjika na mguu ulioteguka.+

20 Yeye anayevua nguo siku ya baridi ni kama siki kwenye magadi na kama mwimbaji anayemwimbia mtu aliye na moyo wenye huzuni.+

21 Ikiwa mtu anayekuchukia ana njaa, mpe mkate ale; na ikiwa ana kiu, mpe maji anywe.+ 22 Kwa maana unakusanya makaa ya moto juu ya kichwa chake,+ na Yehova mwenyewe atakupa thawabu.+

23 Upepo wa kaskazini hutokeza mvua+ kana kwamba kwa uchungu wa kuzaa; nao ulimi unaofunua siri hutokeza uso ulioshutumiwa.+

24 Ni afadhali kukaa pembeni mwa paa kuliko kukaa pamoja na mke mgomvi, ingawa ni katika nyumba moja.+

25 Kama maji baridi kwa nafsi iliyochoka+ ndivyo ilivyo habari njema kutoka nchi ya mbali.+

26 Mwadilifu anapopepesuka mbele ya mwovu ni kama bubujiko la maji yaliyochafuka na kisima kilichoharibika.+

27 Si vizuri kula asali nyingi mno;+ na watu kujitafutia utukufu wao wenyewe, je, huo ni utukufu?+

28 Mtu asiyezuia roho yake ni kama jiji lililobomolewa, lisilo na ukuta.+

26 Kama theluji wakati wa kiangazi na kama mvua wakati wa mavuno,+ kadhalika mtu mjinga hastahili utukufu.+

2 Kama ndege alivyo na sababu ya kukimbia na mbayuwayu alivyo na sababu ya kuruka, hivyo laana haiji bila sababu halisi.+

3 Mjeledi ni wa farasi,+ lijamu+ ni ya punda, nayo fimbo ni ya mgongo wa watu wajinga.+

4 Usimjibu mtu yeyote mjinga kulingana na upumbavu wake, ili wewe nawe usiwe sawa na yeye.+

5 Mjibu mjinga kulingana na upumbavu wake, ili asipate kuwa mtu mwenye hekima machoni pake mwenyewe.+

6 Kama mtu anayekata-kata miguu yake, kama mtu anayekunywa jeuri tupu, ndivyo alivyo mtu anayetia mambo mikononi mwa mjinga.+

7 Je, miguu ya kilema imeteka maji? Ikiwa ndivyo basi kinywani mwa watu wajinga mna methali.+

8 Kama mtu anayefungia jiwe kwenye rundo la mawe, ndivyo alivyo mtu anayempa mtu mjinga utukufu.+

9 Kama gugu lenye miiba lilivyoingia katika mkono wa mlevi, ndivyo na methali ndani ya kinywa cha watu wajinga.+

10 Kama mpiga-mishale anayechoma kila kitu ndivyo alivyo mtu anayeajiri mjinga+ au anayeajiri wapita-njia.

11 Kama mbwa anayerudia matapiko yake, ndivyo mtu mjinga anavyorudia upumbavu wake.+

12 Je, umemwona mtu mwenye hekima machoni pake mwenyewe?+ Kuna tumaini zaidi kwa mjinga+ kuliko kwake.

13 Mvivu amesema: “Kuna mwana-simba njiani, simba katikati ya viwanja vya watu wote.”+

14 Kama vile mlango unavyogeuka katika bawaba zake, ndivyo alivyo mvivu katika kitanda chake.+

15 Mvivu ameutia mkono wake katika bakuli la karamu; amechoka mno asiweze kuurudisha kwenye kinywa chake.+

16 Machoni pake mwenyewe mvivu ni mwenye hekima+ kuliko watu saba wanaojibu kwa kutumia akili.

17 Mpita-njia yeyote anayekasirishwa na ugomvi usio wake ni kama mtu anayemshika mbwa masikio.+

18 Kama mtu mwenye wazimu anayetupa silaha za moto,+ mishale na kifo, 19 ndivyo alivyo mtu ambaye amemdanganya mwenzake na kusema: “Je, sikuwa nikifanya mzaha tu?”+

20 Pasipo na kuni moto huzimika, na pasipo na mchongezi ugomvi hutulia.+

21 Kama kuongeza makaa kwenye makaa yanayowaka na kuni kwenye moto, ndivyo mtu mgomvi hufanya ugomvi+ uwake moto.

22 Maneno ya mchongezi ni kama vitu vya kumezwa kwa pupa, vinavyoingia katika sehemu za ndani kabisa za tumbo.+

23 Kama fedha inayofunika kipande cha chombo cha udongo, ndivyo ilivyo midomo yenye bidii pamoja na moyo mbaya.+

24 Kwa midomo yake, mtu mwenye chuki hujificha asitambuliwe, lakini ndani yake huweka udanganyifu.+ 25 Ijapokuwa yeye huifanya sauti yake kuwa yenye kupendeza,+ usimwamini,+ kwa maana mna machukizo saba+ moyoni mwake. 26 Chuki hufunikwa kwa udanganyifu. Ubaya wake utafunuliwa katika kutaniko.+

27 Anayechimba shimo ataanguka ndani yake,+ naye anayeviringisha jiwe—litarudi kwake.+

28 Ulimi wa uwongo humchukia mtu aliyepondwa nao,+ na kinywa chenye kubembeleza husababisha mapinduzi.+

27 Usijisifu kwa sababu ya siku inayofuata,+ kwa maana hujui siku itazaa nini.+

2 Mwingine na akusifu, wala si kinywa chako mwenyewe; mgeni na afanye hivyo, wala si midomo yako mwenyewe.+

3 Uzito wa jiwe na mzigo wa mchanga+—lakini usumbufu wa mpumbavu ni mzito kuliko vyote viwili.+

4 Kuna ukatili wa ghadhabu, pia furiko la hasira,+ lakini ni nani anayeweza kusimama mbele ya wivu?+

5 Karipio lililofunuliwa+ ni afadhali kuliko upendo uliofichwa.

6 Vidonda vinavyosababishwa na mpenzi ni vya uaminifu,+ lakini busu za mtu mwenye chuki zinapatikana kwa maombi ya kusihi.+

7 Nafsi ambayo imeshiba itakanyagia chini asali ya sega, lakini kwa nafsi yenye njaa kila kitu kichungu ni kitamu.+

8 Kama ndege anayekimbia kiota chake,+ ndivyo alivyo mtu anayekimbia mahali pake.+

9 Mafuta na uvumba+ ndivyo huufanya moyo ushangilie, ndivyo pia utamu wa rafiki ya mtu kwa sababu ya shauri la nafsi.+

10 Usimwache rafiki yako au rafiki ya baba yako, wala usiingie katika nyumba ya ndugu yako siku ya msiba wako. Jirani aliye karibu ni afadhali kuliko ndugu aliye mbali.+

11 Uwe na hekima, mwanangu, na kuufanya moyo wangu ushangilie,+ ili nipate kumjibu anayenidhihaki.+

12 Mtu mwerevu ambaye ameuona msiba amejificha;+ wasio na uzoefu ambao wamepita wamepatwa na mabaya.+

13 Ikiwa mtu amemwekea mgeni dhamana, lichukue vazi lake;+ na ikiwa amejihusisha na mwanamke mgeni, chukua rehani kutoka kwake.+

14 Anayembariki mwenzake kwa sauti kubwa asubuhi na mapema, itahesabiwa kwake kuwa ni laana.+

15 Paa inayovuja maji ambayo humfukuza mtu katika siku ya mvua inayonyesha mfululizo ni sawa na mke mgomvi.+ 16 Mtu yeyote anayemzuia, ameuzuia upepo, na mkono wake wa kuume hukutana na mafuta.

17 Chuma hunolewa kwa chuma. Ndivyo mtu anavyounoa uso wa mwingine.+

18 Anayeulinda mtini atakula matunda yake,+ naye anayemlinda bwana wake ataheshimiwa.+

19 Kama uso unavyolingana na uso kwenye maji, kadhalika moyo wa mwanadamu hulingana na moyo wa mwanadamu mwenzake.

20 Kaburi* na mahali pa uharibifu+ hazitosheki;+ wala macho ya mwanadamu hayatosheki.+

21 Chungu cha kusafishia ni kwa ajili ya fedha,+ na tanuru ni kwa ajili ya dhahabu;+ na mtu hulingana na sifa yake.+

22 Hata ukimtwanga mpumbavu awe laini kwa mtwangio katika kinu, pamoja na nafaka iliyovunjika, upumbavu wake hautamtoka.+

23 Unapaswa kujua vizuri hali ya kundi lako. Elekeza moyo wako kwenye makundi yako;+ 24 kwa maana hazina haitadumu mpaka wakati usio na kipimo,+ wala taji kwa vizazi vyote.

25 Majani mabichi yameondoka, na majani mapya yametokea, na majani ya milimani yamekusanywa.+ 26 Wana-kondoo dume hufaa kwa mavazi yako,+ nao mbuzi-dume ni bei ya shamba. 27 Pia kuna maziwa ya kutosha ya mbuzi kuwa chakula chako, na cha watu wa nyumbani mwako, na riziki+ ya wasichana wako.

28 Mwovu hukimbia wakati hakuna anayemfuatilia,+ lakini waadilifu ni kama mwana-simba mwenye uhakika.+

2 Kwa sababu ya makosa ya nchi wakuu wake hufuatana kwa wingi,+ lakini kwa sababu ya mtu mwenye utambuzi aliye na ujuzi wa lililo sawa, mkuu atakaa muda mrefu.+

3 Mwanamume maskini na ambaye anawapunja+ watu wa hali ya chini ni kama mvua ambayo hufagilia mbali na kusababisha ukosefu wa chakula.

4 Wale wanaoiacha sheria humsifu mwovu,+ lakini wale wanaoishika sheria hushindana nao.+

5 Watu wenye mwelekeo wa ubaya hawawezi kuelewa hukumu, lakini wale wanaomtafuta Yehova wanaweza kuelewa kila jambo.+

6 Afadhali maskini anayetembea katika utimilifu wake kuliko mtu yeyote aliyepotoka katika njia zake, ingawa ni tajiri.+

7 Mwana mwenye uelewaji anashika sheria,+ lakini anayeshirikiana na walafi humletea baba yake aibu.+

8 Anayezidisha vitu vyake vyenye thamani kwa faida+ na riba humkusanyia tu mtu anayeonyesha kibali kwa watu wa hali ya chini.+

9 Anayegeuzia mbali sikio lake asiisikie sheria+—hata sala yake ni chukizo.+

10 Anayewapoteza wanyoofu+ waingie katika njia mbaya ataanguka katika shimo lake mwenyewe,+ lakini wasio na kosa watapata mema.+

11 Mtu tajiri ni mwenye hekima machoni pake mwenyewe,+ lakini mtu wa hali ya chini mwenye utambuzi humchunguza kabisa.+

12 Waadilifu wanaposhangilia,+ kuna uzuri mwingi; lakini waovu wanaposimama, mtu hujifanya asitambulike.+

13 Anayefunika makosa yake hatafanikiwa,+ lakini yeye anayeyaungama na kuyaacha ataonyeshwa rehema.+

14 Mwenye furaha ni mtu anayehofu sikuzote,+ lakini yeye anayeufanya moyo wake kuwa mgumu ataanguka katika msiba.+

15 Kama simba anayenguruma na dubu anayekimbia ili kushambulia ndivyo alivyo mtu mwovu anayetawala watu wa hali ya chini.+

16 Kiongozi anayepungukiwa na utambuzi wa kweli pia ana mazoea mengi ya upunjaji,+ lakini mtu anayechukia faida isiyo ya haki+ atarefusha siku zake.

17 Mtu aliyelemewa na hatia ya damu ya nafsi atalikimbilia shimo.+ Watu wasimzuie.

18 Anayetembea pasipo kosa ataokolewa,+ lakini yule ambaye amepotoka katika njia zake ataanguka mara moja.+

19 Anayelima udongo wake mwenyewe atakuwa na mkate wa kutosha,+ naye anayefuatilia vitu visivyo na thamani atakuwa na umaskini wa kutosha.+

20 Mtu mwenye matendo ya uaminifu atapata baraka nyingi,+ lakini yeye anayefanya haraka kupata utajiri hatabaki pasipo hatia.+

21 Si vema kuonyesha upendeleo,+ wala si vema kwa mwanamume kufanya kosa kwa sababu ya kipande tu cha mkate.

22 Mtu mwenye jicho la wivu hukimbilia vitu vyenye thamani,+ lakini hajui kwamba atakuwa na uhitaji.

23 Anayemkaripia mtu+ atapata kibali zaidi baadaye kuliko yeye anayebembeleza kwa ulimi wake.

24 Anayemnyang’anya baba yake na mama yake+ na kusema: “Si kosa,”+ ni rafiki ya mtu anayesababisha uharibifu.

25 Mwenye kiburi katika nafsi huchochea ugomvi,+ lakini yeye anayemtegemea Yehova atafanywa anenepe.+

26 Anayetegemea moyo wake mwenyewe ni mjinga,+ lakini yeye anayetembea katika hekima ndiye atakayeponyoka.+

27 Anayempa kitu maskini hatakuwa na uhitaji,+ lakini yeye anayeficha macho yake atapata laana nyingi.+

28 Waovu wanaposimama, mtu hujificha;+ lakini wanapoangamia, waadilifu huongezeka.+

29 Mtu anayekaripiwa+ tena na tena lakini anayeifanya shingo yake kuwa ngumu+ atavunjika ghafula, na hivyo pasipo kuponywa.+

2 Waadilifu wanapokuwa wengi, watu hushangilia;+ lakini mtu yeyote mwovu anapotawala, watu huugua.+

3 Mtu anayependa hekima humfanya baba yake ashangilie,+ lakini yeye anayeshirikiana na makahaba huharibu vitu vyenye thamani.+

4 Mfalme hufanya nchi iendelee kusimama kupitia haki,+ lakini mtu anayekula rushwa huibomoa.+

5 Mwanamume anayembembeleza rafiki yake+ anatandika wavu kwa ajili ya hatua zake.+

6 Katika kosa la mtu mbaya kuna mtego,+ lakini mwadilifu hupaaza sauti kwa shangwe na kufurahi.+

7 Mwadilifu anajua malalamiko halali ya watu wa hali ya chini.+ Aliye mwovu haufikirii ujuzi huo.+

8 Watu wenye maneno ya kujisifu huwasha mji+ moto, lakini wenye hekima hugeuzia mbali hasira.+

9 Mtu mwenye hekima akiisha kuingia katika hukumu pamoja na mtu mpumbavu—amesisimuka na pia amecheka, na hapana pumziko.+

10 Watu wenye kiu ya damu humchukia yeyote asiye na lawama;+ nao wanyoofu, huendelea kuitafuta nafsi ya kila mmoja.+

11 Mtu mjinga huiachilia roho yake yote, lakini mwenye hekima huituliza mpaka mwisho.+

12 Mahali ambapo mtawala anasikiliza maneno ya uwongo, wote wanaomhudumia watakuwa waovu.+

13 Maskini na mtu mwenye kukandamiza wamekutana;+ lakini Yehova anayatia nuru macho yao wote wawili.+

14 Mfalme anapohukumu watu wa hali ya chini kwa ukweli,+ kiti chake cha ufalme kitafanywa imara kwa wakati wote.+

15 Fimbo na karipio ndivyo hutia hekima;+ lakini mvulana aliyeachiliwa atamletea mama yake aibu.+

16 Waovu wanapokuwa wengi, makosa huwa tele; lakini waadilifu watatazama anguko lao.+

17 Mtie adabu mwana wako naye atakupumzisha na kukupa raha nyingi nafsini mwako.+

18 Mahali pasipo na maono watu hujiachilia,+ lakini wenye furaha ni wale wanaoishika sheria.+

19 Mtumishi hatakubali kurekebishwa kwa maneno tu,+ kwa maana anaelewa lakini hajali.+

20 Je, umemwona mtu mwenye haraka kwa maneno yake?+ Kuna tumaini zaidi kwa mjinga kuliko kwake.+

21 Mtu akimbembeleza mtumishi wake tangu ujanani, katika maisha yake ya baadaye hata atakuwa mtu asiye na shukrani.

22 Mtu mwenye hasira huchochea ugomvi,+ na mtu yeyote mwenye mwelekeo wa ghadhabu ana makosa mengi.+

23 Majivuno ya mtu wa udongo yatamshusha,+ lakini yeye aliye na roho ya unyenyekevu atapata utukufu.+

24 Anayeshirikiana na mwizi anachukia nafsi yake mwenyewe.+ Huenda akasikia kiapo chenye laana, lakini asitoe habari yoyote.+

25 Kutetemeshwa na wanadamu ndiko huleta mtego,+ lakini yeye anayemtegemea Yehova atalindwa.+

26 Ni wengi wanaoutafuta uso wa mtawala,+ lakini hukumu ya mtu hutoka kwa Yehova.+

27 Mtu asiyetenda kwa haki ni chukizo kwa waadilifu,+ na mtu mnyoofu katika njia yake ni chukizo kwa mwovu.+

30 Maneno ya Aguri mwana wa Yake, ujumbe mzito.+ Maneno ya huyo mwanamume aliyomwambia Ithieli, naam, Ithieli na Ukali.

2 Kwa maana mimi nawapita watu wote kwa kutotumia akili,+ nami sina ule uelewaji wa wanadamu;+ 3 na sijajifunza hekima;+ nao ujuzi wa Aliye Mtakatifu Zaidi siujui.+

4 Ni nani ambaye amepanda mbinguni ili apate kushuka?+ Ni nani ambaye amekusanya upepo+ katika makonzi yake mawili? Ni nani ambaye ameyafunga maji ndani ya nguo ya kujitanda?+ Ni nani ambaye amefanya miisho yote ya dunia iinuke?+ Jina lake ni nani+ nalo jina la mwana wake ni nani, ikiwa unajua?+

5 Kila neno la Mungu ni safi.+ Yeye ni ngao kwao wanaomkimbilia.+ 6 Usiongeze chochote katika maneno yake+ asije akakukaripia, wala usionekane kuwa mwongo.+

7 Nimeomba mambo mawili kutoka kwako.+ Usininyime mambo hayo kabla sijafa.+ 8 Maneno yasiyo ya kweli na ya uwongo uyaondolee mbali nami.+ Usinipe umaskini wala utajiri.+ Acha nile chakula nilichoamriwa,+ 9 nisije nikashiba nikakukana,+ nikasema: “Yehova ni nani?”+ wala nisiwe maskini, nikaiba na kulishambulia jina la Mungu wangu.+

10 Usimchongee mtumishi kwa bwana wake,+ asije akakulaani, nawe usihesabiwe kuwa na hatia.+

11 Kuna kizazi cha watu ambao humlaani hata baba yao wala hawambariki hata mama yao.+

12 Kuna kizazi cha watu walio safi machoni pao+ wenyewe lakini ambao bado hawajaoshwa mavi yao.+

13 Kuna kizazi cha watu ambao macho yao yamekwezwa kama nini! na ambao macho yao yenye kung’aa yameinuliwa.+

14 Kuna kizazi cha watu ambao meno yao ni panga na ambao mifupa yao ya taya ni visu vya kuchinjia,+ ili kuwala wenye kuteseka waondolewe duniani na maskini watoke kati ya wanadamu.+

15 Wadudu-ruba wana binti wawili wanaolia: “Nipe! Nipe!” Kuna vitu vitatu visivyoshiba, naam, kuna vinne ambavyo havijasema: “Inatosha!” 16 Kaburi*+ na tumbo la uzazi lililozuiwa,+ nchi ambayo haijashiba maji,+ na moto+ usiosema: “Inatosha!”+

17 Jicho ambalo humdhihaki baba na kudharau utii kwa mama+—kunguru wa bondeni wataling’oa na wana wa tai watalila.

18 Kuna mambo matatu ambayo yameonekana kuwa ya ajabu mno kwangu, naam, kuna manne ambayo sijapata kuyajua: 19 njia ya tai mbinguni, njia ya nyoka juu ya mwamba, njia ya meli katika moyo wa bahari+ na njia ya mwanamume pamoja na mwanamwali.+

20 Tazama, hii ndiyo njia ya mwanamke mzinzi: amekula, akapangusa kinywa chake na kusema: “Sijafanya kosa lolote.”+

21 Chini ya mambo matatu dunia imehangaishwa, na chini ya manne haiwezi kuvumilia: 22 chini ya mtumwa anapotawala akiwa mfalme,+ na mtu asiye na akili anapokuwa na chakula cha kutosha;+ 23 chini ya mwanamke anayechukiwa wakati anapochukuliwa na kuwa mke,+ na mjakazi anapompindua bimkubwa wake.+

24 Kuna vitu vinne vilivyo vidogo zaidi duniani, lakini vina hekima ya kisilika:+ 25 chungu ni kikundi cha watu wasio na nguvu,+ hata hivyo wakati wa kiangazi wao hutayarisha chakula chao;+ 26 wibari+ ni kikundi cha watu wasio na nguvu, hata hivyo wao hujenga nyumba yao kwenye mwamba;+ 27 nzige+ hawana mfalme, hata hivyo wao huenda mbele wote wakiwa wamegawanywa vikundi-vikundi;+ 28 mjusi+ hushika kwa mikono yake mwenyewe naye yumo katika jumba kuu la mfalme.

29 Kuna watatu wenye mwendo mzuri, na kuna wanne wanaotembea vyema: 30 simba, ambaye ndiye mwenye nguvu zaidi kati ya wanyama na wala harudi nyuma mbele ya yeyote;+ 31 mbwa-mwindaji au mbuzi-dume, na mfalme wa kikosi cha askari-jeshi cha watu wake mwenyewe.+

32 Ikiwa umetenda bila kutumia akili kwa kujiinua mwenyewe,+ na ikiwa umekaza fikira zako juu ya jambo hilo, weka mkono wako kwenye kinywa chako.+ 33 Kwa maana kupiga-piga maziwa ndiko hutokeza siagi, na kufinya pua ndiko hutokeza damu, na kuchochea hasira ndiko hutokeza ugomvi.+

31 Maneno ya Lemueli mfalme, ujumbe mzito+ ambao mama yake alimwambia ili kumrekebisha:+

2 Niseme nini, ewe mwanangu, niseme nini, ewe mwana wa tumbo langu,+ niseme nini, ewe mwana wa nadhiri zangu?+

3 Usiwape wanawake nguvu zako za uhai,+ wala njia zako kwa kitu ambacho hufanya wafalme wafutiliwe mbali.+

4 Haifai wafalme, ewe Lemueli, haifai wafalme kunywa divai wala maofisa wakuu kuuliza: “Kileo kiko wapi?”+ 5 ili mtu asinywe na kusahau jambo lililoagizwa na kupotosha haki ya yeyote wa wana wa mateso.+ 6 Mpeni kileo mtu yeyote anayekaribia kuangamia+ na kuwapa divai watu wenye uchungu katika nafsi.+ 7 Acheni mtu anywe na kuusahau umaskini wake, na mtu asiikumbuke taabu yake tena.

8 Fungua kinywa chako kwa ajili ya mtu asiyeweza kusema,+ ili kutetea watu wote wanaopitilia mbali.+ 9 Fungua kinywa chako, hukumu kwa uadilifu na kutetea mtu mwenye kuteseka na maskini.+

א [ʼAʹleph]

10 Mke mwenye uwezo, ni nani anayeweza kumpata?+ Thamani yake inapita sana ile ya marijani.

ב [Behth]

11 Moyo wa mume wake umemtegemea, wala hakuna faida inayokosekana.+

ג [Giʹmel]

12 Amemthawabisha mume wake kwa mema, wala si kwa mabaya, siku zote za maisha yake.+

ד [Daʹleth]

13 Ametafuta sufu na kitani, naye hufanya kazi yoyote inayopendeza mikono yake.+

ה [Heʼ]

14 Amekuwa kama meli za mfanyabiashara.+ Huleta chakula chake kutoka mbali.

ו [Waw]

15 Tena huamka kabla usiku haujaisha,+ na kuwapa watu wa nyumbani mwake chakula na kuwapa vijana wake wa kike fungu lao lililoamriwa.+

ז [Zaʹyin]

16 Amefikiria shamba, akalinunua;+ amepanda shamba la mizabibu kutokana na matunda ya mikono yake.+

ח [Chehth]

17 Amejifunga nguvu viunoni, naye ameitia nguvu mikono yake.+

ט [Tehth]

18 Ametambua kwamba biashara yake ni nzuri; taa yake haizimiki usiku.+

י [Yohdh]

19 Amenyoosha mikono yake kushika kijiti cha kusokotea uzi, nayo mikono yake mwenyewe imeshika gurudumu la kusokota nyuzi.+

כ [Kaph]

20 Amewanyooshea mkono wenye kuteseka, na mikono yake amemkunjulia maskini.+

ל [Laʹmedh]

21 Hana wasiwasi juu ya watu wa nyumbani mwake kwa sababu ya theluji, kwa maana watu wote wa nyumbani mwake wamevaa mavazi mawili.+

מ [Mem]

22 Amejitengenezea matandiko yenye mapambo.+ Mavazi yake ni ya kitani na sufu iliyotiwa rangi ya zambarau.+

נ [Nun]

23 Mume wake+ ni mtu anayejulikana malangoni,+ anapoketi pamoja na wanaume wazee wa nchi.

ס [Saʹmekh]

24 Hata ametengeneza mavazi ya ndani+ na kuyauza, nao wafanya-biashara amewapa mishipi.

ע [ʽAʹyin]

25 Nguvu na fahari ndiyo mavazi yake,+ naye anaucheka wakati ujao.+

פ [Peʼ]

26 Hufungua kinywa chake kwa hekima,+ na sheria ya fadhili zenye upendo ziko katika ulimi wake.+

צ [Tsa·dhehʹ]

27 Anaangalia shughuli za nyumba yake, wala hali mkate wa uvivu.+

ק [Qohph]

28 Wanawe wamesimama na kumtangaza kuwa mwenye furaha,+ mume wake husimama, naye humsifu.+

ר [Rehsh]

29 Kuna binti wengi+ ambao wameonyesha uwezo, lakini wewe—wewe umewapita hao wote.+

ש [Shin]

30 Uvutio unaweza kudanganya,+ nayo sura yenye kupendeza inaweza kuwa ubatili;+ lakini mwanamke anayemwogopa Yehova ndiye anayejiletea sifa.+

ת [Taw]

31 Mpeni baadhi ya matunda ya mikono yake,+ nazo kazi zake na zimsifu malangoni.+

[Maelezo ya Chini]